Thành phần loài và thử nghiệm trị bệnh do ký sinh trùng gây ra trên cá Chẽm (Lates calcarifer Bloch, 1790) nuôi tại Khánh Hoà

Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 4/2013<br /> <br /> THOÂNG BAÙO KHOA HOÏC<br /> <br /> THÀNH PHẦN LOÀI VÀ THỬ NGHIỆM TRỊ BỆNH DO KÝ SINH TRÙNG<br /> GÂY RA TRÊN CÁ CHẼM (Lates calcarifer Bloch 1790)<br /> NUÔI TẠI KHÁNH HÒA<br /> PARASITE SPECIES COMPOSITION AND THE TREATMENT TRIALS FOR PARASITIC<br /> DISEASES OF SEABASS (Lates calcarifer Bloch 1790)<br /> CULTURED IN KHANH HOA<br /> Phan Văn Út1<br /> Ngày nhận bài: 21/6/2012; Ngày phản biện thông qua: 03/6/2013; Ngày duyệt đăng: 10/12/2013<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> 375 mẫu cá chẽm (Lates calcarifer), chiều dài < 15cm, được thu từ 32 đàn cá nuôi trong khu vực Khánh Hòa đã<br /> được kiểm tra và phát hiện 14 loài ký sinh trùng, trong đó có 9 loài ngoại ký sinh và 5 loài nội ký sinh. Bệnh do trùng bánh<br /> xe (giống Trichodina) và do sán lá đơn chủ (Monogenea) thường xuyên xuất hiện và gây tác hại ở cá chẽm nuôi. Formalin<br /> với các nồng độ từ 150-250 ppm và chiết xuất từ củ tỏi với nồng độ 700-900ppm đã được sử dụng để trị hai bệnh này ở<br /> cá chẽm. Kết quả trị bệnh đã xác định rằng, formalin 250ppm hoặc chiết xuất từ tỏi 900ppm đã đạt hiệu quả cao trong trị<br /> bệnh do trùng bánh xe hoặc sán lá đơn chủ ký sinh ở cá chẽm.<br /> Từ khóa: cá chẽm, ký sinh trùng, trùng bánh xe, sán lá đơn chủ, Formalin<br /> <br /> ABSTRACT<br /> Three hundred seventy five seabass (Lates calcarifer), < 15cm in length, sampled from 32 fish farms in Khanh<br /> Hoa province were used to examine the infestation of parasites. The result revealed the presence of 14 species, including<br /> 9 ecto- and 5 endo-parasites. Trichodinosis and Monogeneasis were found frequently, causing serious impacts on the fishes.<br /> Trials for the control of two diseases were conducted by using formalin at 150-250 ppm and garlic extract at 700-900ppm.<br /> Treatments used formalin at 250ppm and garlic extract at 900ppm showed highly effective against diseases caused by<br /> Trichodina and Monogenean on the fish.<br /> Keywords: Seabass, parasite, trichodinidae, monogenean, Formalin<br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Cá chẽm (Lates calcarifer) là đối tượng nuôi có<br /> giá trị kinh tế cao, tốc độ tăng trưởng nhanh, được<br /> nuôi chủ yếu ở một số nước thuộc khu vực châu Á Thái Bình Dương. Tuy nhiên, đi đôi với sự phát triển<br /> nghề nuôi cá chẽm là nguy cơ bùng phát dịch bệnh,<br /> đã có rất nhiều báo cáo trên thế giới về ký sinh trùng<br /> gây bệnh trên đối tượng này.<br /> Leong Tak Seng và Wong See Young đã có<br /> một thời gian dài nghiên cứu ký sinh trùng trên cá<br /> chẽm tại nhiều nước Đông Nam Á. Năm 1986, đã<br /> kiểm tra 149 con cá chẽm tại Thái Lan và 43 con tại<br /> Malaysia, tìm thấy 17 loài ký sinh trùng. Năm 1990, đã<br /> kiểm tra 642 con cá chẽm từ Thái Lan và Malaysia,<br /> xác định 16 loài ký sinh trùng, trong đó cá ở Thái Lan<br /> 1<br /> <br /> bị cảm nhiễm nặng bởi Trichodina sp., Cryptocaryon<br /> irritans,<br /> Pseudorhabdosynochus<br /> latesi<br /> và<br /> Diplectanum sp. Năm 1992, Leong và Wong kiểm<br /> tra 141 con cá chẽm tại Malaysia đã phát hiện được<br /> 6 loài ký sinh trùng thuộc 4 lớp gồm: 2-Monogenea,<br /> 2-Trematoda, 1-Nematoda và 1-Acanthocephala.<br /> Năm 1994 Leong Tak Seng đã chỉ ra rằng có nhất 4 loài<br /> sán lá đơn chủ ký sinh trên da cá Lates calcarifer gồm<br /> Pseudorhabdosynochus latesi; P. monosquamodiscus<br /> và 2 loài thuộc giống Diplectanium. Năm 2008,<br /> Rückert và ctv đã nghiên cứu khu hệ ký sinh trùng trên<br /> cá chẽm tại La pung (Indonesia), kết quả xác định 19<br /> loài ký sinh trùng, bao gồm: 1-Protozoa, 1-Myxozoan,<br /> 3-Digenea, 5-Monogenea, 3-Cestoda, 5-Nematoda và<br /> 1-Acanthocephala.<br /> <br /> ThS. Phan Văn Út: Viện Nuôi trồng thủy sản - Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 55<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> Do vậy nghiên cứu về ký sinh trùng và bệnh<br /> do chúng gây ra sẽ là cơ sở khoa học cho các biện<br /> pháp phòng và trị bệnh trong thực tiễn sản xuất.<br /> II. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 375 mẫu thuộc 32 đàn cá chẽm từ các ao, lồng<br /> nuôi tại Khánh Hòa đã được thu và kiểm tra, chiều dài<br /> trung bình của cá là 7-12cm. Cá được vận chuyển hở<br /> từ vùng nuôi về phòng thí nghiệm có sục khí.<br /> Phương pháp nghiên cứu ký sinh trùng trên cá<br /> của Dogiel 1929 và được mô tả lại bởi Hà Ký (1993)<br /> đã được sử dụng trong nghiên cứu này với các bước<br /> chính: Các cơ quan bên ngoài và bên trong của cá<br /> đều được kiểm tra và phát hiện ký sinh trùng bằng<br /> kính lúp tay và kính hiển vi; Ký sinh trùng được thu<br /> và cố định, đồng thời xác định mức độ cảm nhiễm<br /> trên cá; Phương pháp làm các tiêu bản lưu giữ và<br /> xác định kích thước ký sinh trùng theo Margolis et<br /> al (1982); Ký sinh trùng được định danh dựa vào<br /> các tài liệu Kabata (1992); Lom và Dykova (1992);<br /> Williams và Jones (1994) và nhiều tài liệu khác.<br /> Trong quá trình nghiên cứu, một số bệnh do ký<br /> sinh trùng gây ra ở cá chẽm nuôi đã được phát hiện,<br /> các bệnh này đã gây tác hại đáng kể cho người nuôi<br /> cá chẽm ở Khánh Hòa, đặc biệt là giai đoạn cá nhỏ.<br /> Do vậy, một số thí nghiệm trị bệnh bằng hóa chất hoặc<br /> dịch chiết rút từ tỏi đã được thực hiện. Thí nghiệm<br /> được thực hiện trong các xô nhựa 60 lít, cá thí nghiệm<br /> được bắt từ ao hoặc lồng đang có hiện tượng chết và<br /> bị nhiễm ký sinh trùng ngoại ký sinh như sán lá đơn<br /> chủ (Monogenea) hoặc trùng bánh xe (Trichodinidae)<br /> với mức độ cảm nhiễm cao (tỷ lệ nhiễm 100%;<br /> cường độ nhiễm 18.8 trùng/cá đối với sán lá đơn chủ<br /> ở da và 47.5 trùng/TTK 10X đối với trùng bánh xe),<br /> <br /> Số 4/2013<br /> 15 con cá/1 xô. Formalin ở các nồng độ 150ppm,<br /> 200ppm, 250ppm và dịch chiết rút từ củ tỏi trong cồn<br /> etylic (tỷ lệ là 100g tỏi tươi trong 100ml cồn etylic, sau<br /> đó làm bay hơi hoàn toàn cồn) với nồng độ 700ppm,<br /> 800ppm, 900ppm (chỉ dùng sau khi dung môi đã bay<br /> hết) đã được dùng để trị hai bệnh nêu trên. Mỗi thí<br /> nghiệm có 1 nghiệm thức đối chứng, trong đó cá bệnh<br /> không được chữa trị bằng formalin hoặc dịch chiết rút<br /> từ tỏi. Tất cả các loại hóa dược đều được xác định<br /> liều gây chết 50% (LC50) theo công thức của Reed và<br /> Muench (1983). Cá đã được xác định cường độ nhiễm<br /> ký sinh trùng trước mỗi thí nghiệm (tỷ lệ nhiễm 100%),<br /> tắm 1 lần duy nhất trong 30 phút với formalin hoặc dịch<br /> chiết xuất từ tỏi, sau đó tiếp tục nuôi trong xô nhựa 24h<br /> để theo dõi, xác định mức độ cảm nhiễm sau khi tắm<br /> hóa dược, thí nghiệm được lặp lại cùng thời điểm 2<br /> lần. Một số yếu tố môi trường trong thí nghiệm trị bệnh<br /> được ghi nhận là nhiệt độ, độ mặn và pH.<br /> Mức độ nhiễm ký sinh trùng trên cá thí nghiệm<br /> được xác định theo hai chỉ tiêu: Tỷ lệ nhiễm (%)<br /> = số cá bị nhiễm/số cá kiểm tra x 100; Cường độ<br /> nhiễm, đối với sán lá đơn chủ được xác định bằng<br /> số trùng/1 con cá, với trùng bánh xe được xác định<br /> bằng số trùng/thị trường kính 10X.<br /> III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN<br /> 1. Thành phần loài ký sinh trùng ký sinh ở cá<br /> chẽm<br /> Trên 375 con cá chẽm được kiểm tra, có 14 loài,<br /> thuộc 10 giống ký sinh trùng đã được phát hiện ký sinh<br /> ở cá chẽm nuôi tại Khánh Hòa và trong đó có 8 loài<br /> đã được định danh. Tên loài ký sinh trùng, cơ quan ký<br /> sinh và mức độ nhiễm được trình bày ở bảng 1.<br /> <br /> Bảng 1. Thành phần loài ký sinh trùng trên cá chẽm nuôi tại Khánh Hòa (n=375)<br /> STT<br /> <br /> Loài ký sinh trùng<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> <br /> Trichodina rostrata<br /> Cryptocaryon sp.<br /> Ceratomyxa sp.<br /> Henneguya cerebralis<br /> Goussia sp.<br /> <br /> 6<br /> 7<br /> 8<br /> 9<br /> 10<br /> <br /> Diplectanum latesi<br /> Diplectanum papaverensis<br /> Diplectanum nenue<br /> Diplectanum querni<br /> Neobenedenia melleni<br /> <br /> 11<br /> <br /> Lecithochirium neopacificum<br /> <br /> 12<br /> <br /> Proteocephalus sp.<br /> <br /> 13<br /> <br /> Piscicola sp.<br /> <br /> 14<br /> <br /> Caligus epidemicus<br /> <br /> (TTK 10X: Thị trường kính 10X)<br /> <br /> 56 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Cơ quan ký sinh<br /> <br /> Tỷ lệ nhiễm (%)<br /> <br /> Protozoa<br /> Da, mang<br /> 50,70<br /> Da, mang<br /> 16,13<br /> Mật<br /> 17,76<br /> Mang<br /> 10,43<br /> Dạ dày<br /> 1,24<br /> Metazoa<br /> Lớp Monogenea<br /> <br /> Cường độ nhiễm trung bình<br /> Số lượng<br /> Đơn vị<br /> <br /> 35,26<br /> 3,60<br /> 55,80<br /> 12,30<br /> 19,78<br /> <br /> Trùng/TTK 10X<br /> Trùng/TTK 10X<br /> Bào tử/TTK 40X<br /> Bào nang/cá<br /> Trùng/lam<br /> <br /> Mang<br /> <br /> 59,84<br /> <br /> 35,76<br /> <br /> Trùng/cá<br /> <br /> Da<br /> <br /> 47,45<br /> <br /> 8,50<br /> <br /> Trùng/cá<br /> <br /> 4,50<br /> <br /> 6,50<br /> <br /> Trùng/cá<br /> <br /> 4,68<br /> <br /> 1,50<br /> <br /> Trùng/cá<br /> <br /> 37,87<br /> <br /> 25,63<br /> <br /> Trùng/cá<br /> <br /> 39,52<br /> <br /> 7,56<br /> <br /> Trùng/cá<br /> <br /> Lớp Digenea<br /> Dạ dày, ruột<br /> Lớp Cestoida<br /> Ruột<br /> Lớp Hirudinea<br /> Da, mang<br /> Lớp Crustacea<br /> Da<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 4/2013<br /> <br /> Ký sinh trùng tìm thấy đa phần là thuộc nhóm<br /> ngoại ký sinh trùng (Ectoparasite), chỉ có 5 loài nội ký<br /> sinh (Endoparasite) là Lecithochirium neopacificum;<br /> Proteocephalus sp.; Ceratomyxa sp.; Goussia sp.<br /> và Henneguya cerebralis. Ký sinh trùng nội ký sinh<br /> ở cá chẽm có thành phần loài và mức độ cảm nhiễm<br /> thấp do các mẫu cá này được thu từ các ao lồng<br /> <br /> nuôi bằng thức ăn viên. Tuy nhiên, hầu hết các đàn<br /> cá nuôi điều bị nhiễm ngoại ký sinh trùng với mức<br /> độ cao, đặc biệt là trùng bánh xe (Trichodinidae)<br /> và sán lá đơn chủ (Monogenea), đây là 2 ký sinh<br /> trùng thường gặp với tỷ lệ và cường độ cao ở cá<br /> chẽm, đã gây chết trực tiếp hoặc gián tiếp cho cá<br /> chẽm nuôi.<br /> <br /> Hình 1. Động vật đơn bào ký sinh trên cá chẽm nuôi tại Khánh Hòa<br /> (1) Henneguya cerebralis ký sinh dạng bào nang ở mang (Mẫu tươi, độ phóng đại 400 lần)<br /> (3) Trichodina rostrata ký sinh ở mang (Hình vẽ)<br /> (5) Goussia sp. Ký sinh dạ dày (Mẫu tươi, 100 lần)<br /> <br /> (2) Ceratomyxa sp. Ký sinh ở mật (Mẫu tươi, 400 lần)<br /> (4) Cryptocaryon sp. Ký sinh ở mang (Mẫu tươi, 100 lần)<br /> <br /> Hình 2. Sán lá song chủ (Digenea), sán dây (Cestoda), giáp xác (Copepoda) và đỉa ký sinh trên cá chẽm nuôi tại Khánh Hòa<br /> (1) Lecithochirium neopacificum ký sinh trong dạ dày<br /> (3) Caligus epidemicus ký sinh trên da, mang và khoang miệng<br /> <br /> (2) Proteocephalus sp. ký sinh trong ruột<br /> (4) Piscicola sp. ký sinh trên da, mang và khoang miệng<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 57<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 4/2013<br /> <br /> Hình 3. Sán lá đơn chủ ký sinh trên cá chẽm nuôi tại Khánh Hòa<br /> (1) Neobenedenia melleni ký sinh trên da (Mẫu tươi)<br /> (3) Diplectanium papaverensis ký sinh ở mang: (3a) Móc giữa (Vẽ: Thanh Nga)<br /> (4) Diplectanium querni: (4a) Móc giữa; (4b) Giác bám kitin (Vẽ: Thanh Nga)<br /> <br /> Trùng bánh xe (Trichodinidae) đã đượ c phát<br /> hiện nhiễm cao và phổ biến ở da, mang và vây<br /> củ a cá chẽm nhỏ (< 12 cm) nuôi trong ao đìa ở<br /> Cam Lâm, Cam Ranh và Ninh Hòa, trong khi đó<br /> sán lá đơn chủ lại thường xuyên xuất hiện trong<br /> các đàn cá chẽ m nuôi lồng ở Ninh Hòa và Vịnh<br /> Nha Trang. Chính các tác nhân này đã gây chết<br /> nhiều loài cá biển ở giai đoạn nhỏ khi chất lượng<br /> nước nuôi kém và độ mặn tăng cao (Yaowanit<br /> Danayadol, 1994). Ngoài ra, các loài ký sinh<br /> trùng thuộc giáp xác như Caligus epidemicus và<br /> đỉa như Piscicola sp có thể gây thương tổn ở bề<br /> mặt cơ thể cá nuôi, là m cá mấ t má u và mẫ n cả m<br /> vớ i các tá c nhân thứ cấ p, tuy nhiên cá c tá c nhân<br /> này thườ ng xuấ t hiệ n vớ i tỷ lệ và cườ ng độ cao<br /> theo mùa vụ.<br /> <br /> (2) Diplectanium latesi ký sinh trên mang: (2a) Móc giữa; (2b) giác bám kitin<br /> (2c) gai giao cấu (Vẽ: Thanh Nga)<br /> (5) Diplectanium nenue: (5a) Móc giữa (Vẽ: Thanh Nga)<br /> <br /> Kết quả thử nghiệm LC50 của 2 loại hóa dược<br /> đối với cá chẽm có chiều dài 10 – 15 cm, tắm 30<br /> phút, theo dõi trong 24h là formalin 894 ppm và chiết<br /> xuất tỏi 2531 ppm.<br /> 2. Kết quả trị một số bệnh ký sinh trùng ở cá chẽm<br /> 2.1. Trị bệnh trùng bánh xe<br /> Cá bị bệnh do trùng bánh xe ký sinh đã được tiến<br /> hành trị với formalin (150ppm; 200ppm; 250ppm) và<br /> dịch chiết xuất từ tỏi (700ppm; 800ppm; 900ppm)<br /> trong điều kiện môi trường nước có nhiệt độ<br /> 28 – 30oC; pH = 7.6; S‰ = 32‰. Sau 30 phút tắm<br /> bằng hóa chất, cá bệnh được nuôi trong môi trường<br /> nước bình thường và kiểm tra mức độ nhiễm ký sinh<br /> trùng sau 2 ngày. Tỷ lệ (%) ký sinh trùng giảm sau trị<br /> bệnh được trình bày ở hình 4.<br /> <br /> Hình 4. Phần trăm (%) trùng bánh xe giảm đi so với trước khi trị bằng formalin và dịch tỏi<br /> ở các nồng độ khác nhau<br /> <br /> Sau khi tắm, hai loại hóa dược đã dùng đều<br /> có khả năng tiêu diệt >80% trùng bánh xe ký<br /> sinh trên da, vây và mang của cá chẽm, cá hoàn<br /> toàn khỏe và không có dấu hiệu bị sốc. Mức độ<br /> nhiễm trùng bánh xe ở nghiệm thức đối chứng<br /> đã không giảm mà còn tăng cao hơn so với trước<br /> <br /> 58 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> khi thí nghiệm. Tuy nhiên với các nồng độ sử<br /> dụng trong thí nghiệm này chưa tiêu diệt được<br /> 100% trùng bánh xe ký sinh. Do vậy, có thể tăng<br /> nồng độ hoặc tăng thời gian tắm cho cá chẽm<br /> bằng dịch chiết xuất từ củ tỏi để hiệu quả trị bệnh<br /> triệt để hơn.<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> Trên thế giới, đã có nghiên cứu dùng chiết xuất<br /> tỏi để trị bệnh trung bánh xe (Trichodina). Chanagun<br /> Chitmanat et al, 2005 thử nghiệm trên cá rô phi<br /> trong 2 tuần với nồng độ 800ppm ở điều kiện nhiệt<br /> độ là 260C và pH là 7-7.2 đã tiêu diệt triệt để ký sinh<br /> trùng này.<br /> 2.2. Kết quả trị bệnh sán lá đơn chủ ký sinh trên da<br /> Cá chẽm bị bệnh và chết rãi rác do sán lá đơn<br /> chủ Neobenedenia melleni ký sinh ở da gây ra<br /> <br /> Số 4/2013<br /> (với tỷ lệ nhiễm 100%, cường độ nhiễm 18.8 trùng/cá)<br /> đã được chữa trị bằng formalin (150ppm; 200ppm;<br /> 250ppm) và chất chiết xuất từ tỏi (700ppm; 800ppm;<br /> 900ppm), ở điều kiện nhiệt độ nước 29-300C,<br /> pH = 7,9-8,1, độ mặn 32‰. Sau 30 phút tắm hóa<br /> chất, cá thí nghiệm được nuôi trong môi trường<br /> nước sạch, kiểm tra mức độ nhiễm sán lá đơn chủ<br /> sau 48h. Tỷ lệ % ký sinh trùng giảm sau thí nghiệm<br /> được trình bày ở hình 5.<br /> <br /> Hình 5. Phần trăm (%) sán đơn chủ giảm so với trước khi tắm cho cá chẽm bằng formalin<br /> và dịch tỏi ở các nồng độ khác nhau<br /> <br /> Sau khi tắm formalin, ở nồng độ 250 ppm,<br /> 100% Neobenedenia melleni ký sinh ở cá thí<br /> nghiệm đã bị tiêu diệt, trong khi đó dịch chiết xuất<br /> từ củ tỏi ở nồng độ cao nhất trong thí nghiệm<br /> (900ppm) chỉ tiêu diệt được 86,3% loài sán này.<br /> Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước<br /> đây của nhiều tác giả (Yaowanit Danayadol, 1994;<br /> Do Thi Hoa et al, 2007) khi dùng Formalin để trị<br /> sán lá đơn chủ ký sinh trên các loài cá biển. Do<br /> đó có thể khẳng định rằng, formalin rất hiệu quả<br /> khi dùng để trị sán lá đơn chủ ký sinh trên da của<br /> cá biển.<br /> Trong kết quả thử nghiệm này đã chứng tỏ rằng<br /> dịch tỏi có thể dùng để trị sán lá đơn chủ N. melleni,<br /> nhưng để có hiệu quả hơn thì cần phải nâng cao<br /> nồng độ tắm, vì LC50 của cá chẽm đối với thảo<br /> dược này là rất cao (2531ppm), do đó có thể dùng<br /> nồng độ cao hơn mà vẫn an toàn cho cá. Mặt khác,<br /> theo nhiều nghiên cứu trước đây thì tỏi còn có thể<br /> <br /> phòng được các bệnh do vi khuẩn, nấm và virus,<br /> nên dùng dịch tỏi có thể kiểm soát được sự cảm<br /> nhiễm của các tác nhân thứ cấp.<br /> IV. KẾT LUẬN<br /> 14 loài ký sinh trùng đã được phát hiện ký sinh<br /> trên cá chẽm nuôi (7-12cm), đa phần là ký sinh<br /> trùng ngoại ký sinh. Ngoài ra, có 4 bệnh do ký sinh<br /> trùng gây ra đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến cá<br /> chẽm nuôi, đó là: bệnh do trùng bánh xe, bệnh do<br /> sán lá đơn chủ, bệnh do đỉa cá và bệnh do giáp xác<br /> ký sinh.<br /> Dùng formalin 250ppm hoặc dịch chiết từ tỏi<br /> nồng độ 900ppm để tắm cho cá bị bệnh do trùng<br /> bánh xe Trichodina sp. hoặc bệnh sán lá đơn chủ ký<br /> sinh ở da của cá chẽm bằng cách tắm trong 30 phút<br /> đã tiêu diệt được từ 86 - 100% hai loại ký sinh trùng<br /> này trong điều kiện nhiệt độ 28 – 30oC; pH = 7.6-8.1;<br /> S‰ = 32‰ mà vẫn an toàn cho cá.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> Tiếng Việt<br /> 1.<br /> <br /> Hà Ký, 1992. Phương pháp nghiên cứu tác nhân gây bệnh ký sinh trùng ở cá. Bộ Thủy sản, 112 trang.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> Ankri, S. and Mirelman, D., 1999. Antimicrobial properties of allicin from garlic. Microbes Infect 1: 125-129.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> Balasuriya, L. K.S.W. & Leong, T.S., 1995. Pseudorhabdosynochus monosquamodiscus n. sp. (Monogenea: Diplectanidae)<br /> from Lates calcarifer cultured in floating cages in Malaysia. Journal of Bioscience 6(1): 30-34.<br /> <br /> Tiếng Anh<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 59<br /> <br />