Thiết kế bài giảng hóa học 10 tập 1 part 2

Chia sẻ: Ajsdk Askdakdj | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:18

Thêm vào BST

Báo xấu

62
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'thiết kế bài giảng hóa học 10 tập 1 part 2', tài liệu phổ thông, hóa học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Thiết kế bài giảng hóa học 10 tập 1 part 2

GV : Khi phãng ®iÖn víi mét nguån HS : Ph¶i cã chïm tia kh«ng nh×n thÊy ®iÖn (∼ 15kV) gi÷a 2 ®iÖn cùc b»ng ®−îc ph¸t ra tõ cùc ©m ®Ëp vµo thµnh kim lo¹i g¾n vµo 2 ®Çu mét èng thuû èng. tinh kÝn trong ®ã cßn rÊt Ýt kh«ng khÝ (gÇn nh− ch©n kh«ng) → thÊy thµnh èng thuû tinh ph¸t s¸ng mµu lôc nh¹t → chøng tá ®iÒu g× ? GV : Ng−êi ta gäi chïm tia ®ã lµ nh÷ng HS : Chïm tia kh«ng nh×n thÊy ph¸t ra tia ©m cùc (ph¸t ra tõ cùc ©m). tõ cùc ©m gäi lµ tia ©m cùc. GV : Trªn ®−êng ®i cña tia ©m cùc nÕu HS : Tia ©m cùc lµ mét chïm h¹t ta ®Æt mét chong chãng nhÑ → thÊy chuyÓn ®éng rÊt nhanh. chong chãng quay → chøng tá ®iÒu g× ? GV : H¹t vËt chÊt trong tia ©m cùc cã HS : Cã thÓ ®Æt èng phãng tia ©m cùc mang ®iÖn hay kh«ng ? Mang ®iÖn d−¬ng gi÷a 2 b¶n ®iÖn cùc mang ®iÖn tr¸i dÊu. hay ©m ? Lµm thÕ nµo chøng minh → NÕu tia ©m cùc mang ®iÖn th× nã ®−îc ®iÒu nµy ? ph¶i lÖch vÒ phÝa b¶n ®iÖn cùc mang ®iÖn ng−îc dÊu GV : Minh ho¹ qua thÝ nghiÖm m« HS : Tia ©m cùc lµ chïm h¹t mang pháng hoÆc m« t¶ → Tia ©m cùc lÖch ®iÖn ©m. vÒ phÝa b¶n ®iÖn cùc d−ong. VËy tia ©m cùc lµ chïm h¹t mang ®iÖn d−¬ng hay ©m ? GV kÕt luËn : Ng−êi ta gäi nh÷ng h¹t HS : Tia ©m cùc lµ chïm h¹t electron t¹o thµnh tia ©m cùc lµ electron (kÝ (e). hiÖu lµ e). Electron cã mÆt ë mäi chÊt, ⇒ Electron t¹o nªn líp vá nguyªn tö nã lµ mét trong nh÷ng thµnh phÇn cÊu cña mäi nguyªn tè ho¸ häc. t¹o nªn nguyªn tö cña mäi nguyªn tè ho¸ häc. b) Khèi l−îng vµ ®iÖn tÝch cña electron GV : Yªu cÇu HS ®äc vµ ghi khèi l−îng HS : me = 9,1. 10–31kg vµ ®iÖn tÝch electron vµo vë. = 9,1. 10–28g ≈ 0,00055u.
GV : §Ó biÓu thÞ khèi l−îng cña nguyªn tö vµ c¸c tiÓu ph©n cña nã, ng−êi ta dïng ®¬n vÞ khèi l−îng nguyªn tö, kÝ hiÖu lµ u (atomic mass 1 unit) : Mét u lµ khèi l−îng cña mét 12 nguyªn tö ®ång vÞ cacbon – 12 (cã gi¸ trÞ lµ 19,9265. 10–27kg). 19, 9265.10 −27 kg → 1u = 12 = 1,6605. 10–27kg = 1,6605. 10–24g. GV : Electron cã ®iÖn tÝch ©m vµ cã gi¸ HS : qe = –1,602. 10–19C = 1– trÞ qe = –1,602. 10–19cul«ng, ®ã lµ ®iÖn tÝch nhá nhÊt nªn ®−îc dïng lµm ®iÖn tÝch ®¬n vÞ (®t®v) : qe = 1– Ho¹t ®éng 2 (10 phót) 2. Sù t×m ra h¹t nh©n nguyªn tö GV ®Æt vÊn ®Ò : ë trªn chóng ta ®· biÕt nguyªn tö chøa c¸c h¹t electron mang ®iÖn tÝch ©m mµ nguyªn tö th× trung hoµ vÒ ®iÖn. VËy ch¾c ch¾n ph¶i chøa nh÷ng phÇn tö mang ®iÖn tÝch d−¬ng. §Ó chøng minh ®iÒu nµy, chóng ta tiÕn hµnh tÝm hiÓu thÝ nghiÖm cña R¬-d¬-pho ®−îc minh ho¹ ë h×nh 1.4 (SGK). GV : M« t¶ thÝ nghiÖm ë h×nh 1.4 (sö HS : Nghiªn cøu c¸c thiÕt bÞ cña thÝ dông h×nh vÏ phãng to hoÆc m« pháng nghiÖm vµ môc ®Ých cña chóng. thÝ nghiÖm b»ng m¸y tÝnh) : Sö dông chÊt phãng x¹ ra®i phãng ra mét chïm h¹t nh©n anpha (α) mang ®iÖn tÝch d−¬ng, cã khèi l−îng gÊp kho¶ng 7500
lÇn khèi l−îng cña electron, qua khe hë nhá vÒ phÝa tÊm bia b»ng vµng máng, xung quanh lµ mµn huúnh quang h×nh vßng cung, phñ ZnS ®Ó quan s¸t c¸c h¹t α b¾n vÒ c¸c phÝa (mµn sÏ loÐ s¸ng khi cã h¹t α b¾n vµo). HS : HÇu hÕt c¸c h¹t α xuyªn qua tÊm GV th«ng b¸o kÕt qu¶ thÝ nghiÖm. – HÇu hÕt c¸c h¹t α xuyªn qua tÊm vµng máng → chøng tá nguyªn tö kh«ng ph¶i lµ nh÷ng h¹t ®Æc khÝt mµ vµng máng. cã cÊu t¹o rçng. – Mét sè Ýt h¹t α (kho¶ng 1/10000 tæng – C¸c h¹t α tÝch ®iÖn d−¬ng, chóng bÞ sè h¹t α) bÞ bËt trë l¹i. lÖch ®−êng ®i hoÆc bÞ bËt trë l¹i → ⇒ KÕt qu¶ nµy chøng tá ®iÒu g× ? chóng ®Õn gÇn c¸c phÇn tö tÝch ®iÖn d−¬ng nªn bÞ ®Èy. – V× chØ cã mét phÇn rÊt nhá c¸c h¹t α GV h−íng dÉn HS kÕt luËn : Nguyªn tö cã cÊu t¹o rçng, h¹t nh©n bÞ lÖch h−íng → c¸c h¹t tÝch ®iÖn cña nguyªn tö mang ®iÖn d−¬ng n»m ë d−¬ng trong nguyªn tö g©y nªn va t©m cña nguyªn tö vµ cã kÝch th−íc ch¹m chØ chiÕm mét thÓ tÝch rÊt nhá nhá bÐ so víi kÝch th−íc cña nguyªn tö. trong nguyªn tö. Xung quanh h¹t nh©n cã c¸c electron t¹o nªn vá nguyªn tö khèi l−îng nguyªn tö hÇu nh− tËp trung ë h¹t nh©n. HS : Ghi kÕt luËn. Ho¹t ®éng 3 (10 phót) 3. CÊu t¹o cña h¹t nh©n nguyªn tö GV ®Æt vÊn ®Ò : H¹t nh©n nguyªn tö cßn ph©n chia ®−îc n÷a kh«ng, hay nã ®−îc cÊu t¹o tõ nh÷ng h¹t nhá nµo ? a) Sù t×m ra proton
GV : M« t¶ thÝ nghiÖm cña R¬-d¬-pho n¨m 1918 : Khi b¾n ph¸ h¹t nh©n nguyªn tö nit¬ b»ng h¹t α, «ng ®· thÊy xuÊt hiÖn h¹t nh©n nguyªn tö oxi vµ mét lo¹i h¹t cã khèi l−îng 1,6726.10–27kg mang mét ®¬n vÞ ®iÖn tÝch d−¬ng, ®ã lµ proton. GV : KÕt luËn: H¹t proton (p) lµ mét HS : Ghi kÕt luËn vµ nhËn xÐt thµnh phÇn cÊu t¹o cña h¹t nh©n • H¹t proton (p) lµ mét thµnh phÇn cÊu nguyªn tö. t¹o cña h¹t nh©n nguyªn tö. GV : Khèi l−îng vµ ®iÖn tÝch h¹t nh©n • qp = 1,602 . 10–19C = e0 = 1+ proton lµ bao nhiªu ? mp = 1,6726 . 10–27kg ≈ 1u (h¾t m¸y chiÕu c¸c th«ng tin vÒ h¹t proton) b) Sù t×m ta n¬tron GV : N¨m 1932, Chat-uých dïng h¹t α HS : Nghe vµ ghi th«ng tin. b¾n ph¸ h¹t nh©n nguyªn tö Beri thÊy xuÊt hiÖn mét lo¹i h¹t míi kh«ng mang ®iÖn : h¹t n¬tron. GV : H¾t m¸y chiÕu th«ng tin vÒ h¹t n¬tron : N¬tron còng lµ mét thµnh phÇn cÊu t¹o cña h¹t nh©n nguyªn tö. qn = 0 ; mn = 1,6748 . 10–27kg ≈ u. c) CÊu t¹o cña h¹t nh©n nguyªn tö GV : VËy tõ c¸c thÝ nghiÖm trªn, h·y kÕt HS : Nªu kÕt luËn (SGK tr 7). luËn vÒ cÊu t¹o h¹t nh©n nguyªn tö ? ii. kÝch th−íc vμ khèi l−îng nguyªn tö (10 phót) Ho¹t ®éng 4 (5 phót) 1. KÝch th−íc
GV : Nguyªn tö cña c¸c nguyªn tè kh¸c HS : §¬n vÞ ®Ó ®o kÝch th−íc nguyªn nhau cã kÝch th − íc kh¸c nhau. NÕu tö vµ c¸c h¹t p, n, e lµ nanomet (nm) h×nh dung nguyªn tö nh− mét qu¶ cÇu hoÆc angstron (Å) : trong ®ã cã c¸c electron chuyÓn ®éng 1nm = 10–9m = 10Å rÊt nhanh xung quanh h¹t nh©n, th× nã 1Å = 10–10m = 10–8cm cã ®−êng kÝnh kho¶ng 10–10m con sè nµy lµ rÊt nhá, nªn ng−êi ta th−êng dïng ®¬n vÞ nanomet (nm) hay angstrom (Å) ®Ó biÓu diÔn kÝch th−íc cña nguyªn tö vµ c¸c h¹t p, n, e. Chó ý : 1nm = 10–9m = 10Å 1Å = 10–10m = 10–8cm GV th«ng b¸o : HS : Ghi c¸c kÕt luËn th«ng b¸o cña GV. – §−êng kÝnh nguyªn tö kho¶ng 10–1nm. KÕt luËn : C¸c electron cã kÝch th−íc – §−êng kÝnh cña h¹t nh©n nguyªn tö rÊt nhá bÐ chuyÓn ®éng xung quanh kho¶ng 10–5nm. h¹t nh©n trong kh«ng gian rçng cña – §−êng kÝnh cña electron, proton vµo nguyªn tö. kho¶ng 10–8nm. Ho¹t ®éng 5 (5 phót) 2. Khèi l−îng
GV : CÇn ph©n biÖt khèi l−îng nguyªn HS : Khèi l−îng nguyªn tö tuyÖt ®èi lµ tö tuyÖt ®èi vµ t−¬ng ®èi : khèi l−îng thùc cña mét nguyªn tö a) Khèi l−îng tuyÖt ®èi lµ khèi l−îng → m = mp + mn + me. thùc cña mét nguyªn tö, b»ng tæng khèi l−îng cña tÊt c¶ c¸c h¹t trong nguyªn tö : m = mp + mn + me. VÝ dô : Khèi l−îng nguyªn tö H lµ : HS : Ghi vÝ dô. mH = 1,67. 10–24g Khèi l−îng nguyªn tö C lµ : mC = 19,92. 10–24g b) Khèi l−îng t−¬ng ®èi cña mét HS : Khèi l−îng t−¬ng ®èi cña mét nguyªn tö lµ khèi l−îng tÝnh theo ®¬n nguyªn tö lµ khèi l−îng tÝnh theo ®¬n vÞ nguyªn tö (u) víi quy −íc : vÞ nguyªn tö (u). 1 1u = khèi l−îng tuyÖt ®èi cña mét 12 nguyªn tö 12C. 19, 92.10 −24 GV : VËy 1u b»ng bao nhiªu gam ? HS : 1u = 12 GV : C«ng thøc (1) dïng ®Ó chuyÓn ®¬n vÞ gi÷a u vµ g hoÆc ng−îc l¹i. = 1,66. 10–24g (1) VÝ dô : TÝnh khèi l−îng nguyªn tö HS : Theo (1) ta cã : t−¬ng ®èi cña nguyªn tö H biÕt 1, 67.1024 ≈ 1u . KLNT (H) = –24 mH = 1,67. 10 g. 1, 66.10 −24 Chó ý : Khèi l−îng nguyªn tö dïng HS : Ghi chó ý. trong b¶ng tuÇn hoµn chÝnh lµ khèi l−îng t−¬ng ®èi gäi lµ nguyªn tö khèi.
Ho¹t ®éng 6 (5 phót) cñng cè bµi qp = +1,6. 10–19C = 1+ =e0 Proton mp = 1,67. 10–24g ≈ 1u Lâi (h¹t nh©n) (p) qn = 0 (kh«ng mang ®iÖn) mang ®iÖn d−¬ng N¬tron mn = mp = 1u (n) Nguyªn tö trung hoµ ®iÖn Vá (c¸c electron) qe = –qp = –1,6. 10–19C = 1– = – e0 me = 9,1. 10–28g ≈ 0,00055u mang ®iÖn ©m Bµi tËp vÒ nhµ : 1, 2, 3, 4, 5 (SGK). D. t− liÖu tham kh¶o • N¨m 1901, Perrin ®Ò xuÊt m« h×nh hµnh tinh : "Mçi nguyªn tö gåm hai phÇn : mét phÇn lµ mét hay nhiÒu khèi tÝch ®iÖn d−¬ng rÊt m¹nh, kiÓu nh− MÆt Trêi d−¬ng mµ ®iÖn tÝch rÊt lín, cßn phÇn kia lµ nh÷ng h¹t nhá, kiÓu nh− nh÷ng hµnh tinh ©m, nh÷ng khèi nµy chuyÓn ®éng do t¸c dông cña nh÷ng lùc ®iÖn vµ ®iÖn tÝch ©m tæng céng b»ng ®óng ®iÖn tÝch d−¬ng, do ®ã nguyªn tö lµ mét hÖ trung hoµ ®iÖn". • N¨m 1903, Thomson ®Ò xuÊt m« h×nh tiÓu cÇu : "Nguyªn tö lµ mét qu¶ cÇu nhá cã ®iÖn tÝch d−¬ng, nh÷ng electron chuyÓn ®éng bªn trong qu¶ cÇu nµy". • N¨m 1911, Rutherford lµm thÝ nghiÖm t¸n x¹ h¹t α bëi l¸ vµng máng. KÕt qu¶ cho thÊy m« h×nh Thomson lµ kh«ng ®óng. Do ®ã Rutherford ®· söa ®æi
m« h×nh hµnh tinh nh− sau : "Mét h¹t nh©n trung t©m duy nhÊt tÝch ®iÖn d−¬ng, c¸c electron quay quanh h¹t nh©n theo nh÷ng quü ®¹o trßn". Nh÷ng m« h×nh cæ ®iÓn nµy kh«ng nhÊt qu¸n. Khi chuyÓn ®éng trªn nh÷ng quü ®¹o trßn, c¸c electron cã gia tèc ph¸p tuyÕn kh¸c kh«ng, mµ theo vËt lÝ cæ ®iÓn, th× h¹t tÝch ®iÖn cã gia tèc sÏ ph¸t n¨ng l−îng liªn tôc, dÉn ®Õn n¨ng l−îng cña nguyªn tö gi¶m liªn tôc vµ electron dÇn dÇn sÏ r¬i vµo h¹t nh©n → Nguyªn tö lµ mét hÖ kh«ng bÒn v÷ng. • N¨m 1913, Bohr ®· kh¾c phôc tÝnh kh«ng nhÊt qu¸n cña m« h×nh Rutherford b»ng c¸ch vËn dông thuyÕt l−îng tö ho¸ cña Plank vµ chÊp nhËn muèn cho quü ®¹o trªn lµ bÒn v÷ng th× b¸n kÝnh r cña quü ®¹o vµ vËn tèc v cña electron ph¶i tho¶ m·n hÖ thøc : h víi n ∈ N* vµ = me. v. r = n. gäi lµ h»ng sè Plank rót gän. 2π ChuÈn cña vect¬ vËn tèc v liªn hÖ víi b¸n kÝnh r theo hÖ thøc : e2 1 v= . 4πεo m e r (εo lµ l−îng tö n¨ng l−îng tÝnh theo hÖ thøc εo = hγ). §iÒu kiÖn l−îng tö ho¸ mevr = n dÉn ®Õn hÖ thøc : 4 πε o 2 ε2 r = n2 . = n2 . o 2 π.m e .e m e .e2 4 πε o 2 ε2 = o 2 nµy ®ång nhÊt víi ®é dµi, nªn theo truyÒn §¹i l−îng π.m e .e m e .e2 thèng, nã ®−îc gäi lµ b¸n kÝnh Bohr vµ kÝ hiÖu lµ ao : 4 πε o 2 ε2 ao = =o2 π.m e .e m e .e2 → Nh÷ng quü ®¹o bÒn v÷ng cña electron lµ nh÷ng vßng trßn cã b¸n kÝnh r sao cho r = n2.ao.
→ Cã thÓ suy ra nh÷ng gi¸ trÞ t−¬ng øng cña n¨ng l−îng toµn phÇn E cña nguyªn tö. V× r bÞ l−îng tö ho¸ bëi n nªn E còng bÞ l−îng tö ho¸ bëi n theo biÓu thøc : − m e .e4 1 − e2 1 En = . 2= .2 8.ε o .h n 8.π.ε o .a o n 2 2 → Tõ nh÷ng møc n¨ng l−îng cña m« h×nh Bohr vµ tõ gi¶ thuyÕt Einstein vÒ n¨ng l−îng cña photon víi tÇn sè V, cã thÓ suy ra d¸ng vÎ cña phæ nguyªn tö hi®ro. Tuy nhiªn m« h×nh Bohr kh«ng thÓ gi¶i thÝch ®−îc phæ cña nh÷ng nguyªn tö kh¸c nguyªn tö hi®ro. §©y lµ mét h¹n chÕ lín cña m« h×nh nµy. • NhiÒu d÷ kiÖn thùc nghiÖm kh¸c (vÝ dô hiÖu øng Comptom) ®· thóc ®Èy c¸c nhµ vËt lÝ më réng l−ìng tÝnh sãng – h¹t ra cho tÊt c¶ c¸c vi h¹t nh− ®· lµm víi photon vµ m«n c¬ häc sãng cña de Broglie ®· xuÊt hiÖn trong hoµn c¶nh ®ã. C«ng tr×nh cña de Broglie ®−îc bæ sung b»ng nh÷ng c«ng tr×nh cña Schrodinger, Heisenberg, Pauli vµ Dirac vµ th−êng ®−îc gäi phæ biÕn lµ VËt lÝ l−îng tö vµ ®· më ra cho ho¸ häc mét lÜnh vùc lÝ thó – ®ã lµ Ho¸ häc l−îng tö. e. h−íng dÉn gi¶i bμi tËp trong sgk 1. C©u ®óng lµ B. 2. C©u ®óng lµ D. 3. C©u ®óng lµ C. 4. TØ sè vÒ khèi l−îng cña electron so víi proton. 9,1095.10 −31 kg 1 ≈ 1, 6726.10 −27 kg 1836 TØ sè vÒ khèi l−îng cña electron so víi n¬tron : 9,1095.10 −31 kg 1 ≈ . −27 1, 6748.10 kg 1839 5. a) Khèi l−îng riªng cña chÊt r¾n tÝnh theo c«ng thøc : m(g) d= (g / cm3 ) . V(cm3 )
43 ThÓ tÝch cña 1 nguyªn tö Zn lµ : V = πr 3 r = 1,35. 10–1nm = 1,35. 10–8cm 4 .3,14(1,35.10 −8 )3 = 10,29. 10–24cm3. →V= 3 Khèi l−îng cña 1 nguyªn tö Zn lµ : 65. 1,66. 10–24 = 107,9. 10–24g 107, 9.10 −24 g → d Zn = = 10, 48 g 10, 29.10 −24 cm3 cm3 Chó ý : Gi¸ trÞ khèi l−îng riªng nµy t−¬ng øng víi gi¶ thiÕt tÊt c¶ c¸c nguyªn tö Zn ®−îc xÕp khÝt vµo nhau sao cho kh«ng cßn chç trèng nµo trong tinh thÓ (tinh thÓ ®Æc khÝt). Thùc tÕ, trong tinh thÓ, c¸c nguyªn tö Zn chØ chiÕm h¬n 70% thÓ tÝch, phÇn cßn l¹i lµ rçng nªn thùc tÕ khèi l−îng riªng cña Zn lµ 7,3 g/cm3. b) TÝnh khèi l−îng riªng cña h¹t nh©n nguyªn tö Zn : 43 ThÓ tÝch h¹t nh©n nguyªn tö Zn lµ V = πr 3 r = 2. 10–6nm = 2. 10–13cm 434 πr = .3,14.(2.10 −13 )3 = 33, 49.10 −39 cm3 →V= 3 3 Thùc tÕ, hÇu nh− toµn bé khèi l−îng cña nguyªn tö tËp trung ë h¹t nh©n nªn khèi l−îng cña h¹t nh©n lµ : 65. 1,66. 10–24 = 107,9. 10–24g → Khèi l−îng riªng cña h¹t nh©n nguyªn tö Zn lµ : 107, 9.10 −24 g = 3, 22.1015 g −39 cm3 3 33, 49.10 cm h¹t nh©n nguyªn tö TiÕt 4 nguyªn tè ho¸ häc. ®ång vÞ
a. môc tiªu • Gióp HS hiÓu ®−îc c¸c kh¸i niÖm ®iÖn tÝch h¹t nh©n, sè khèi, nguyªn tö khèi vµ c¸ch tÝnh. • Tõ ®ã hiÓu ®−îc ®Þnh nghÜa nguyªn tè ho¸ häc vµ kÝ hiÖu nguyªn tö cña nguyªn tè. b. chuÈn bÞ cña GV vμ HS • M¸y tÝnh, m¸y chiÕu, bót d¹, giÊy trong. • M« h×nh hoÆc h×nh vÏ cÊu t¹o h¹t nh©n cña mét sè nguyªn tè. c. tiÕn tr×nh d¹y – häc Ho¹t ®éng cña GV Ho¹t ®éng cña HS Ho¹t ®éng 1 (10 phót) kiÓm tra bμi cò vμ ch÷a bμi tËp vÒ nhμ GV : Yªu cÇu 1 HS tr×nh bµy tãm t¾t HS : Ph¶i tr×nh bµy ®−îc nguyªn tö thµnh phÇn cÊu t¹o cña nguyªn tö vµ gåm 2 phÇn : cho biÕt ®iÖn tÝch, khèi l−îng c¸c h¹t ⎧q p = 1 + c¬ b¶n (p, n, e). ⎪ • H¹t nh©n (p, n) ⎨ q n = 0 ⎪m = m = 1u ⎩p n ⎧q e = − q p = 1 − ⎪ Líp vá electron (e) ⎨ • ⎪me = 0, 00055u ⎩ GV : Gäi 1 HS kh¸c lµm nhanh bµi tËp HS : Lµm bµi tËp. tr¾c nghiÖm 1, 2, 3 (SGK) vµ 2 HS kh¸c lªn b¶ng lµm bµi tËp 4, 5 (SGK). GV : NhËn xÐt vµ cho ®iÓm.
i. h¹t nh©n nguyªn tö (10 phót) Ho¹t ®éng 2 (5 phót) 1. §iÖn tÝch h¹t nh©n GV : ë bµi tr−íc c¸c em ®· biÕt h¹t HS : Sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch cña h¹t nh©n nh©n nguyªn tö gåm p vµ n nh−ng chØ b»ng sè proton (p). cã p mang ®iÖn. Mçi h¹t p mang ®iÖn tÝch 1+. VËy suy ra sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch cña h¹t nh©n ph¶i b»ng sè h¹t nµo trong h¹t nh©n ? GV : NÕu h¹t nh©n cã Z proton th× ®iÖn tÝch cña h¹t nh©n b»ng Z+ vµ sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n b»ng Z. GV : §iÖn tÝch cña mçi h¹t e lµ 1– mµ HS : Sè p = sè e. nguyªn tö trung hoµ vÒ ®iÖn, vËy cã nhËn xÐt g× vÒ sè p vµ sè e trong nguyªn tö ? ¸p dông : Cho ®iÖn tÝch h¹t nh©n cña HS : Sè p = sè e = 7 nguyªn tö N lµ 7+. Hái nguyªn tö N cã bao nhiªu p vµ bao nhiªu e ? GV : BiÓu thøc liªn hÖ gi÷a sè ®¬n vÞ HS : Z = sè p = sè e. ®iÖn tÝch h¹t nh©n Z, sè proton vµ sè electron : Sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n Z = sè proton = sè electron. Ho¹t ®éng 3 (5 phót) 2. Sè khèi
HS : Ghi ®Þnh nghÜa vµ c«ng thøc : GV : Nªu ®Þnh nghÜa vÒ sè khèi A → C«ng thøc : A = Z + N A=Z+N → NhËn xÐt vÒ sè khèi A ? Z : sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n (sè h¹t proton) N : sè h¹t n¬tron ⇒ Sè khèi A lµ mét sè nguyªn. GV : TÝnh sè khèi cña Li biÕt h¹t nh©n HS : A = 3 + 4 = 7. Li cã 3 proton vµ 4 n¬tron ? GV kÕt luËn : Sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t HS : Ghi kÕt luËn. nh©n Z vµ sè khèi A ®Æc tr−ng cho h¹t nh©n vµ còng ®Æc tr−ng cho nguyªn tö, v× khi biÕt Z vµ A cña mét nguyªn tö sÏ biÕt ®−îc sè proton, sè electron vµ c¶ sè n¬tron (N = A – Z) trong nguyªn tö ®ã. ¸p dông : Trong nguyªn tö Na biÕt HS : Na cã 11p, 11e vµ 23 – 11 = 12n. A = 23, Z = 11. TÝnh sè h¹t c¬ b¶n p, n vµ e trong nguyªn tö Na ? ii. nguyªn tè ho¸ häc (12 phót) Ho¹t ®éng 4 (5 phót) 1. §Þnh nghÜa GV ®Æt vÊn ®Ò : TÝnh chÊt ho¸ häc cña mét nguyªn tè phô thuéc vµo sè electron vµ do ®ã phô thuéc vµo sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n Z cña nguyªn tö → c¸c nguyªn tö cã cïng sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n Z th× cã cïng tÝnh chÊt ho¸ häc.
GV chiÕu lªn mµn h×nh ®Þnh nghÜa : HS : Ghi ®Þnh nghÜa. Nguyªn tè ho¸ häc lµ nh÷ng nguyªn tö cã cïng ®iÖn tÝch h¹t nh©n. GV : TÊt c¶ c¸c nguyªn tö cã cïng sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n lµ 11 ®Òu thuéc nguyªn tè natri. Chóng ®Òu cã 11p vµ 11e. GV : Cho ®Õn nay, ng−êi ta biÕt kho¶ng 92 nguyªn tè ho¸ häc cã trong tù nhiªn vµ kho¶ng 18 nguyªn tè nh©n t¹o ®−îc tæng hîp trong c¸c phßng thÝ nghiÖm h¹t nh©n. (GV chiÕu b¶ng tuÇn hoµn lªn mµn h×nh). Ho¹t ®éng 5 (2 phót) 2. Sè hiÖu nguyªn tö GV : ChiÕu lªn mµn h×nh ®Þnh nghÜa : HS : Ghi ®Þnh nghÜa Sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n nguyªn tö cña mét nguyªn tè gäi lµ sè hiªu nguyªn tö cña nguyªn tè ®ã, kÝ hiÖu lµ Z. GV : T×m sè hiÖu nguyªn tö cña HS : Z1Na = 11 nguyªn tè Natri ? Ho¹t ®éng 6 (5 phót) 3. KÝ hiÖu nguyªn tö GV : ChiÕu lªn mµn h×nh, kÝ hiÖu mét HS : Ghi kÝ hiÖu nguyªn tö. nguyªn tö :
⎧X : KÝ hiÖu ho¸ häc cña ⎪ nguyªn tè ⎪ ⎪ A Z X ⎨ Z : Sè hiÖu nguyªn tö (sè ⎪ ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n) ⎪ ⎪A : Sè khèi (A = Z + N) ⎩ GV : Nguyªn tö Na cã 11p, 11e vµ 12n. HS : A = 11 + 12 = 23 H·y cho biÕt kÝ hiÖu nguyªn tö Na ? 23 11 Na GV : KÝ hiÖu nguyªn tö oxi : HS : Nguyªn tö O cã 8p, 8e vµ 8n. 16 O 8 H·y cho biÕt nguyªn tö O cã bao nhiªu p, n, e ? iii. ®ång vÞ Ho¹t ®éng 7 (10 phót) GV : H·y tÝnh sè p, sè n, cña c¸c HS : Tr¶ lêi nguyªn tö sau : Proti : ChØ cã 1p, kh«ng cã n. 1 2 3 H H H §¬teri : 1p, 1n. 1 1 1 (Proti) (§¬teri) (Triti) Triti : 1p, 2n. GV : H·y cho biÕt ®iÓm chung cña c¸c HS : §Òu cã cïng proton (1p) nªn cã nguyªn tö trªn ? cïng ®iÖn tÝch h¹t nh©n. GV : C¸c nguyªn tö trªn cã khèi l−îng HS : Chóng cã khèi l−îng kh¸c nhau nh− thÕ nµo ? T¹i sao ? v× h¹t nh©n cña chóng cã sè n¬tron kh¸c nhau. GV : C¸c nguyªn tö trªn thuéc cïng HS : §ång vÞ lµ nh÷ng nguyªn tö cña mét nguyªn tè ho¸ häc (nguyªn tè cïng mét nguyªn tè ho¸ häc cã cïng
hi®ro) gäi lµ c¸c ®ång vÞ. VËy mét em sè proton nh−ng kh¸c nhau vÒ sè h·y cho biÕt kh¸i niÖm ®ång vÞ ? n¬tron nªn sè khèi (A) cña chóng kh¸c nhau. GV : Hi®ro trong tù nhiªn lµ hçn hîp cña 3 ®ång vÞ : 1 H (99,984 sè nguyªn tö) 1 2 H (0,016 sè nguyªn tö) 1 3 H (rÊt Ýt) 1 Ho¹t ®éng 8 (3 phót) cñng cè – bµi tËp vÒ nhµ Bµi tËp : 1, 2 (SGK) h¹t nh©n nguyªn tö TiÕt 5 nguyªn tè ho¸ häc. ®ång vÞ (tiÕp) A. Môc tiªu 1. HS hiÓu ®−îc kh¸i niÖm ®ång vÞ. 2. BiÕt c¸ch tÝnh nguyªn tö khèi trung b×nh cña c¸c nguyªn tè ho¸ häc. B. ChuÈn bÞ cña GV vμ HS • GV : Phãng to h×nh 1.4 (SGK). • HS : ¤n l¹i kh¸i niÖm h¹t nh©n nguyªn tö, nguyªn tè ho¸ häc. c. tiÕn tr×nh bμi gi¶ng Ho¹t ®éng cña GV Ho¹t ®éng cña HS Ho¹t ®éng 1 (5 phót) kiÓm tra bμi cò vμ ch÷a bμi tËp
GV : Gäi 3 HS lµm bµi tËp sè 1, 2 vµ 4 HS : Lªn b¶ng lµm bµi tËp. (SGK). GV : NhËn xÐt vµ cho ®iÓm. IV. nguyªn tö khèi vμ c¸c nguyªn tö khèi trung b×nh cña c¸c nguyªn tè hãa häc Ho¹t ®éng 2 (10 phót) 1. Nguyªn tö khèi GV : Nªu ®Þnh nghÜa vÒ nguyªn tö khèi HS : Ghi ®Þnh nghÜa. theo SGK : Nguyªn tö khèi cña mét nguyªn tö cho biÕt khèi l−îng cña nguyªn tö ®ã nÆng gÊp bao nhiªu lÇn ®¬n vÞ khèi l−îng nguyªn tö (u). GV : BiÕt nguyªn tö Mg cã 12p, 12n vµ HS : m12p = 1,6726. 10–27kg × 12 = 12e. TÝnh nguyªn tö khèi cña Mg vµ tØ = 20,0712. 10–27kg. sè khèi l−îng cña electron trong nguyªn m12n = 1,6748. 10–27kg × 12 = tö so víi khèi l−îng toµn nguyªn tö ? = 20,0976. 10–27kg. m12e = 9,1095. 10–31kg × 12 = = 0,0109. 10–27kg. → Khèi l−îng nguyªn tö Mg = m(12p + 12n + 12e) = = 40,1797. 10–27kg. → Khèi l−îng nguyªn tö Mg tÝnh ra u : 40,1797.10 −27 kg ≈ 24,197u 1, 6605.10 −27 kg → Nguyªn tö khèi cña Mg :
24, 2039 u = 24, 2039 1u → TØ sè : Khèi l−îng c¸c e = Khèi l−îng nguyªn tö Mg 0, 0109.10 −27 kg = 40,1797.10 −27 kg = 0,00027 ≈ 0,0003 GV kÕt luËn : HS : Ghi kÕt luËn. • Khèi l−îng cña e qu¸ nhá bÐ (kho¶ng 3 phÇn v¹n cña khèi l−îng toµn nguyªn tö) → Khèi l−îng cña nguyªn tö ≈ Khèi l−îng cña h¹t nh©n = mp + mn. • V× khèi l−îng cña mçi h¹t proton hoÆc n¬tron ®Òu xÊp xØ 1 u → Nguyªn tö khèi coi nh− b»ng sè khèi (khi kh«ng cÇn ®é chÝnh x¸c cao). ¸p dông : X¸c ®Þnh nguyªn tö khèi cña HS : Khèi l−îng cña mét nguyªn tö lµ photpho (P), biÕt Z = 15 vµ N = 16. 15 + 16 = 31 u. → Nguyªn tö khèi cña P lµ 31. Ho¹t ®éng 3 (10 phót) 2. Nguyªn tö khèi trung b×nh GV : HÇu hÕt nguyªn tè ho¸ häc lµ hçn hîp cña nhiÒu ®ång vÞ nªn nguyªn tö khèi cña mét nguyªn tè lµ nguyªn tö khèi trung b×nh cña hçn hîp c¸c ®ång