Thiết kế đê và công trình bảo vệ bờ - Chương 6

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:20

Thêm vào BST

Báo xấu

167
lượt xem 63
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Gia cố, Sửa chữa và xử lý sự cố đê ♣6-1. Khái quát Đê điều Việt Nam được hình thành từ đầu Công nguyên, trải qua nhiều thời đại, con đê Việt Nam trở thành hệ thống với chiều dài tổng cộng vào khoảng 8000 Km, trong đó khoảng 5600 Km đê sông và 2400 Km đê biển. Với quá trình lịch sử như vậy, đê luôn được tôn cao, đắp dày, mở rộng để đáp ứng được nhiệm vụ ngăn lũ, bảo vệ nhân dân và tài sản cho các địa phương. Khác với các công trình thủy lợi ngăn nước khác, đê được đắp trải...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Thiết kế đê và công trình bảo vệ bờ - Chương 6

Ch−¬ng vi Gia cè, Söa ch÷a vμ xö lý sù cè ®ª ♣6-1. Kh¸i qu¸t §ª ®iÒu ViÖt Nam ®−îc h×nh thµnh tõ ®Çu C«ng nguyªn, tr¶i qua nhiÒu thêi ®¹i, con ®ª ViÖt Nam trë thµnh hÖ thèng víi chiÒu dµi tæng céng vµo kho¶ng 8000 Km, trong ®ã kho¶ng 5600 Km ®ª s«ng vµ 2400 Km ®ª biÓn. Víi qu¸ tr×nh lÞch sö nh− vËy, ®ª lu«n ®−îc t«n cao, ®¾p dµy, më réng ®Ó ®¸p øng ®−îc nhiÖm vô ng¨n lò, b¶o vÖ nh©n d©n vµ tµi s¶n cho c¸c ®Þa ph−¬ng. Kh¸c víi c¸c c«ng tr×nh thñy lîi ng¨n n−íc kh¸c, ®ª ®−îc ®¾p tr¶i dµi trªn nÒn trÇm tÝch ven theo c¸c dßng s«ng, b»ng c«ng søc vµ kinh nghiÖm, kü thuËt th« s¬ cña nh©n d©n. §ª lu«n lu«n chøa nhiÒu Èn häa khã l−êng nh− khe r·nh ngÇm, lßng s«ng cò, tæ mèi, hang ®éng vËt, hè mãng cò, hÇm lß cò, ao hå cò, giÕng cò, nÒn vµ mãng nhµ cò, nÒn ®ª lµ khèi ®Êt ®¾p hoÆc ®Êt san lÊp... ChÝnh v× vËy, trong suèt lÞch sö cña m×nh, nh©n d©n ta lu«n lu«n ®Æt lªn hµng ®Çu c«ng t¸c hé ®ª, phßng lôt, xö lý sù cè ®ª ®iÒu víi ph−¬ng ch©m chiÕn l−îc cña quèc gia lµ " Thñy, ho¶, ®¹o tÆc". Nh÷ng ®o¹n ®ª ®· tõng x¶y ra sù cè nh−ng ch−a xö lý triÖt ®Ó, nh÷ng ®o¹n ®ª cßn cã khuyÕt tËt, Èn häa ch−a ®¶m b¶o an toµn phßng chèng lò th× cÇn ®−îc tiÕn hµnh gia cè. Nh÷ng tuyÕn ®ª, ®o¹n ®ª dang sö dông, nh−ng kh«ng ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn dßng ch¶y tho¸t lò hoÆc chÊt l−îng kh«ng ®¶m b¶o an toµn th× cã thÓ ph¶i tiÕn hµnh c¶i t¹o l¹i. §èi víi c«ng tr×nh ®ª, mäi h− háng cña th©n ®ª, hoÆc nÒn ®ª, ®e do¹ trùc tiÕp ®Õn sù an toµn cña ®ª ®ang ng¨n n−íc trong mïa lò, dÉn ®Õn nguy c¬ vì ®ª, ®Òu ®−îc coi lµ sù cè. Xö lý sù cè ®ª ®iÒu lµ gi¶i ph¸p t×nh thÕ, øng cøu, kh«ng chØ yªu cÇu biÖn ph¸p kü thuËt ®óng ®¾n, mµ cßn ®ßi hái c«ng t¸c dù phßng, chuÈn bÞ nh©n lùc, vËt t−, thiÕt bÞ, n¨ng lùc tæ chøc, chØ huy thùc hiÖn xö lý sù cè th¾ng lîi. Trong ch−¬ng nµy, c¸c vÊn ®Ò chÝnh vÒ gia cè, c¶i t¹o, t«n cao, më réng vµ xö lý sù cè ®ª ®iÒu ®−îc tr×nh bµy chung cho c¶ ®ª s«ng vµ ®ª biÓn. Tuy nhiªn, cÇn chó ý ®Õn mét sè ®Æc ®iÓm riªng cña ®ª biÓn nh−: Sãng lµ t¶i träng chñ yÕu vµ t¸c ®éng th−êng xuyªn lªn ®ª biÓn. V× vËy kh¸c víi ®ª s«ng h− háng phæ biÕn lµ do biÕn d¹ng thÊm m¹ch ®ïn m¹ch sñi g©y ra, ®èi víi ®ª biÓn h− háng phæ biÕn lµ xãi lë do sãng biÓn g©y ra. §ª s«ng chØ lµm viÖc trong thêi gian ng¨n lò khi cã lò lín, nh−ng cã khi 5 n¨m ®Õn 10 n¨m míi cã 1 trËn lò lín. Cßn ®ª biÓn th−êng xuyªn ph¶i ng¨n n−íc chèng sãng biÓn... 161
PhÝa biÓn PhÝa ®¸t liÒn §ª m¸i nghiªng PhÝa biÓn PhÝa ®¸t liÒn §ª t−êng ®øng phÝa biÓn H×nh 6-1: MÆt c¾t ®iÓn h×nh cña ®ª biÓn. H×nh 6-2: C¸c kiÓu h− háng cña ®ª biÓn. 162
♣6-2. gia cè ®ª Th«ng qua kiÓm tra ®¸nh gi¸ chÊt l−îng, nh÷ng ®o¹n ®ª ®· tõng x¶y ra sù cè nh−ng ch−a xö lý triÖt ®Ó, nh÷ng ®o¹n ®ª cßn cã khuyÕt tËt, Èn häa ch−a ®¶m b¶o an toµn phßng chèng lò th× cÇn ®−îc tiÕn hµnh gia cè. Khi kiÓm tra, ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng møc ®é an toµn cña ®ª cÇn so s¸nh, ®èi chiÕu víi tiªu chuÈn thiÕt kÕ, lµm râ c¸c néi dung khiÕm khuyÕt, vÞ trÝ, tÝnh chÊt, møc ®é vµ nguyªn nh©n g©y ra mÊt æn ®Þnh chèng tr−ît, æn ®Þnh thÊm, Èn häa bªn trong th©n ®ª. CÇn kh¶o s¸t, thu thËp tµi liÖu ®· cã vÒ ®Þa h×nh, ®Þa chÊt, hå s¬ thiÕt kÕ - thi c«ng, hoµn c«ng, tµi liÖu quan tr¾c diÔn biÕn c«ng tr×nh, th¨m dß Èn häa. Khi thiÕt kÕ gia cè ®ª, cÇn c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm, néi dung nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i cña tõng ®o¹n ®ª ®Ó lùa chän c¸c biÖn ph¸p gia cè thÝch hîp vµ cã tÝnh kh¶ thi cao. Th«ng qua tÝnh to¸n kiÓm tra æn ®Þnh m¸i dèc, æn ®Þnh chèng ®Èy bôc tÇng phñ, æn ®Þnh thÊm, vµ th«ng qua tÝnh to¸n so s¸nh kinh tÕ - kü thuËt ®Ó lùa chän ph−¬ng ¸n hîp lý nhÊt. I- §µo ®¾p l¹i nh÷ng chç s¹t tr−ît côc bé: Khi x¶y ra s¹t tr−ît côc bé, nÕu x¸c ®Þnh nguyªn nh©n lµ do chÊt l−îng ®¾p ®ª kh«ng ®¶m b¶o, th× cã thÓ ®µo hÕt khèi ®Êt tr−ît, ®¾p l¹i, ®Çm chÆt, kh«i phôc l¹i mÆt c¾t cò, hoÆc ®¾p theo mÆt c¾t thiÕt kÕ míi cã ®é dèc m¸i vµ c¬ ®ª phï hîp. II- San lÊp ao hå ë khu vùc ven ®ª: Ao hå thïng ®Êu ë phÝa s«ng, ®ãng vai trß nh− "c¸c cöa sæ thÊm n−íc", lµm gi¶m hoÆc c¾t ng¾n chiÒu dµi tÇng phñ phÝa s«ng, do ®ã lµm t¨ng häat ®éng cña dßng thÊm, dÔ g©y ra biÕn h×nh thÊm cho nÒn ®ª. Ao hå thïng ®Êu ë phÝa ®ång lµm máng tÇng phñ, hoÆc ®ôc thñng tÇng phñ, dÔ ph¸t sinh m¹ch ®ïn, m¹ch sñi, bôc ®Êt g©y ra c¸c h− háng vµ sù cè ®ª ®iÒu. V× vËy, nh÷ng ®o¹n ®ª cã ao, hå, thïng ®Êu, ®Çm lÇy n»m s¸t ch©n ®ª cã nguy c¬ ®e do¹ æn ®Þnh th©n ®ª vµ æn ®Þnh tÇng phñ nÒn ®ª th× cÇn ph¶i ®¾p lÊp l¹i. III- Gia cè chèng thÊm th©n ®ª: Nh÷ng ®o¹n ®ª ®· bÞ thÊm, rß rØ ra m¸i, bÞ xãi ngÇm, bÞ m¹ch sñi th× ®Òu ph¶i xö lý chèng thÊm. §èi víi th©n ®ª, cã thÓ sö dông c¸c biÖn ph¸p ®¾p t−êng nghiªng chèng thÊm, phôt v÷a t¹o mµng chèng thÊm, ®µo ®¾p ch©n khay chèng thÊm. C¸c chØ tiªu kü thuËt thiÕt kÕ mµng chèng thÊm cho th©n ®ª thùc hiÖn theo Qui tr×nh kü thuËt phôt v÷a gia cè ®ª 14TCN- 1-85; T−êng nghiªng chèng thÊm thùc hiÖn theo qui ph¹m thiÕt kÕ ®Ëp ®Êt. IV- Xö lý tæ mèi: Khi th©n ®ª bÞ mèi lµm tæ, t¹o thµnh c¸c hang rçng, c¸c r·nh ngÇm th× cÇn ph¶i xö lý gia cè. 163
Tr−êng hîp ®· kh¶o s¸t x¸c ®Þnh ®−îc vÞ trÝ tæ mèi chÝnh vµ nhiÒu tæ mèi phô th× cã thÓ xö lý theo hai b−íc: B−íc 1, khoan phôt thuèc diÖt mèi; b−íc 2, khoan phôt v÷a trùc tiÕp vµo tæ chÝnh vµ khoan phôt v÷a theo m¹ng hè khoan kiÓu to¹ ®é hoa mai vµo khu vùc cã nhiÒu tæ phô. §é s©u hè khoan ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së ®é s©u cña tæ mèi. Kho¶ng c¸ch hè khoan, ¸p lùc phôt v÷a ®−îc thiÕt kÕ theo Qui tr×nh kü thuËt phôt v÷a gia cè ®ª 14TCN -1-85. VËt liÖu lµm v÷a lµ bét sÐt cã trén thªm phô gia theo tû lÖ 0,5 ®Õn 1,0% v«i hoÆc xi m¨ng. Tr−êng hîp kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc chÝnh x¸c vÞ trÝ tæ mèi, cã thÓ sö dông nh©n lùc ®µo t×m tæ mèi chÝnh, tiÕn hµnh diÖt mèi ®¾p lÊp tæ mèi b»ng ®Êt ¸ sÐt, víi ®Êt ®¾p ®−îc san r¶i thµnh tõng líp ®Çm nÖn chÆt. V- Xö lý nøt ®ª: Khi ®ª bÞ nøt, cÇn kh¶o s¸t, th¨m dß, ®¸nh gi¸ møc ®é ¶nh h−ëng ®Õn an toµn ®ª, x¸c ®Þnh nguyªn nh©n ®Ó lùa chän biÖn ph¸p xö lý thÝch hîp. Trong tr−êng hîp chØ cã vÕt nøt ®¬n lÎ, kh«ng h×nh thµnh cung tr−ît th× cã thÓ xö lý bµng c¸ch ®µo hè ®µo h×nh nªm ®Õn hÕt ®é s©u nøt víi bÒ réng ®¸y tèi thiÓu 0,5 m, ®¾p ®Êt ®Çm chÆt l¹i. Tr−êng hîp c¸c vÕt nøt biÓu hiÖn h×nh thµnh cung tr−ît, th× xö lý nh− víi tr−êng hîp s¹t tr−ît côc bé. NÕu c¸c vÕt nøt nhiÒu vµ theo diÖn réng, s©u h¬n 1m, ngoµi biÖn ph¸p ®µo ra ®¾p l¹i, cÇn chó ý cã thÓ sö dông biÖn ph¸p xö lý b»ng khoan phôt v÷a gia cè. NÕu ®o¹n ®ª bÞ nøt cã mÆt c¾t thiÕt kÕ cßn nhá h¬n mÆt c¾t thiÕt kÕ tiªu chuÈn t−¬ng øng víi cÊp ®ª, cÇn chó ý cã thÓ sö dông biÖn ph¸p ®¾p ¸p tróc t−êng nghiªng chèng thÊm, më réng mÆt c¾t ®ª. NÕu ®ª cao trªn 6 m cÇn bè trÝ thªm c¬ ®ª h¹ l−u. VI- Xö lý nÒn ®ª: §Ó xö lý nÒn ®ª cÇn c¨n cø vµo cÊp cña ®o¹n ®ª, chiÒu cao ®ª, ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt nÒn ®ª, yªu cÇu phßng thÊm vµ æn ®Þnh cña ®o¹n ®ª ®Ó ®Ò ra vµ lùa chän ®−îc ph−¬ng ¸n hîp lý vÒ kü thuËt vµ kinh tÕ. 1. Xö lý nÒn ®ª mÒm yÕu: Tr−íc hÕt cÇn kh¶o s¸t, x¸c ®Þnh râ lo¹i ®Êt nÒn mÒm yÕu thuéc lo¹i nµo trong c¸c lo¹i: §¸t sÐt mÒm, ®Êt bïn h÷u c¬, ®Êt than bïn, ®Êt sÐt dÔ tan r·, ®Êt sÐt cã tÝnh tr−¬ng në, ®Êt c¸t h¹t mÞn xen lÉn bïn sÐt dÔ bÞ ho¸ láng. C¸c biÖn ph¸p xö lý gåm: a) R¶i líp ®Öm ®Ó t¨ng nhanh cè kÕt tho¸t n−íc cña ®Êt nÒn: Líp ®Öm cÊu t¹o b»ng v¶i ®Þa kü thuËt r¶i lãt, tÇng ®Öm c¸t dµy 0,5 m ®Õn 1,0 m, tÇng ®Öm ®¸ d¨m hoÆc sái dµy > 1 m. BiÖn ph¸p líp ®Öm ®−îc dïng ®èi víi ®Êt nÒn lµ ®Êt sÐt mÒm, ®Êt bïn sÐt chiÒu dµy lín kh«ng thÓ bãc bá ®−îc. 164
b) Khèi ph¶n ¸p: Khèi ph¶n ¸p nh»m ®¶m b¶o æn ®Þnh khi ®¾p ®ª trªn nÒn sÐt mÒm, bïn sÐt, hoÆc sÐt tr−¬ng në. Chiªï cao vµ chiÒu réng cña khèi ph¶n ¸p x¸c ®Þnh th«ng qua tÝnh to¸n æn ®Þnh. c) GiÕng c¸t, bÊc thÊm, d¶i tho¸t n−íc b»ng chÊt dÎo: BiÖn ph¸p nµy nh»m t¨ng nhanh cè kÕt tho¸t n−íc cña ®Êt nÒn lµ ®Êt sÐt mÒm, ®Êt bïn sÐt. GiÕng c¸t cã ®−êng kÝnh èng thÐp tõ 20 cm ®Õn 40 cm, ®−îc h¹ theo ph−¬ng ph¸p rung, hoÆc xãi n−íc. BÊc thÊm, d¶i tho¸t n−íc b»ng chÊt dÎo dïng khi chiÒu dµy tÇng ®Êt yÕu cÇn xö lý kh«ng lín. d) Khèng chÕ tèc ®é thi c«ng ®¾p ®Êt: BiÖn ph¸p nµy nh»m t¨ng cè kÕt ®Êt nÒn trong thêi kú thi c«ng, gi¶m lón, gi¶m nøt khèi ®¾p. e) §Çm xung kÝch, ®Çm chÊn ®éng, dïng cäc nhåi: C¸c biÖn ph¸p nµy nh»m gia cè nÒn ®ª lµ nÒn sÐt mÒm, bïn sÐt, hoÆc c¸t h¹t nhá pha bïn sÐt. 2. Xö lý nÒn ®ª thÊm n−íc: a- Tr−êng hîp líp ®Êt thÊm n−íc m¹nh n»m s¸t mÆt nÒn, cã thÓ ®µo hµo, t¹o ch©n khay chèng thÊm cho ®ª. b- Tr−êng hîp líp ®Êt thÊm n−íc m¹nh n»m s©u trong nÒn, cã thÓ dïng biÖn ph¸p s©n phñ chèng thÊm. c- Phôt v÷a chèng thÊm cho nÒn thÊm n−íc m¹nh lµ c¸t th«, cuéi sái. VËt liÖu lµm mµng chèng thÊm cã thÓ lµ dung dÞch v÷a ®Êt sÐt, v÷a xi m¨ng, xi m¨ng thñy tinh láng, dung dÞch v÷a sÐt ben-t«-nÝt. 3. Xö lý nÒn ®ª nhiÒu líp ®Êt yÕu: NÒn ®ª lµ ®Êt yÕu nhiÒu líp th−êng cã cÊu t¹o ®Þa chÊt phøc t¹p. Trong nÒn th−êng cã nhiÒu líp ®Êt yÕu xen kÏ, cã c¸c thÊu kÝnh bïn sÐt h÷u c¬, bïn c¸t h¹t mÞn ch¶y láng xen kÑp. Tuy vËy cã thÓ ph©n ra lµm 2 lo¹i d¹ng nÒn, víi c¸c biÖn ph¸p xö lý chÝnh nh− sau: a) Xö lý nÒn ®ª nhiÒu líp thuéc lo¹i ®Êt sÐt mÒm, bïn sÐt: Trong tr−êng hîp nµy, tuy nÒn kh«ng thÊm n−íc m¹nh, nh−ng v× kh¶ n¨ng chÞu t¶i cña nÒn kÐm, dÔ x¶y ra lón, tr−ît vßng cung. §Ó xö lý, cã thÓ sö dông c¸c biÖn ph¸p ®· nªu ë môc xö lý nÒn ®ª mÒm yÕu, trong ®ã biÖn ph¸p tÇng ph¶n ¸p phÝa ®ång vµ biÖn ph¸p giÕng c¸t tho¸t n−íc t¨ng nhanh cè kÕt cña ®Êt nÒn lµ 2 biÖn ph¸p chÝnh. b) Xö lý nÒn ®ª nhiÒu líp cã tÇng c¸t thÊm m¹nh: Trong tr−êng hîp nÒn ®ª cã tÇng c¸t thÊm m¹nh th«ng trùc tiÕp víi s«ng, th−êng x¶y ra biÕn h×nh thÊm nh− lç sñi, m¹ch sñi, b·i sñi, m¹ch ®ïn, bôc ®Êt, giÕng phôt. Chóng ta cã 165
thÓ sö dông c¸c biÖn ph¸p ®· nªu ë môc xö lý nÒn ®ª mÒm yÕu, trong ®ã biÖn ph¸p khèi ph¶n ¸p vµ giÕng gi¶m ¸p phÝa ®ång lµ nh÷ng biÖn ph¸p chñ yÕu. * TÇng ph¶n ¸p: Theo "Qui ph¹m thiÕt kÕ c«ng tr×nh ®ª sè 185 - TCXD (1998)" cña Trung Quèc, ®é dµy cña tÇng ph¶n ¸p t¹i ®iÓm tÝnh to¸n thø i sau ch©n ®ª phÝa ®ång cã thÓ x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: K . h i .ρ w − (G s − 1)(1 − n ). t i ρ n Ti = (6-1) ρ Trong ®ã : Ti : §é dµy cña líp ph¶n ¸p t¹i ®iÓm i sau ch©n ®ª. hi : Cét n−íc ¸p lùc d−íi ®¸y tÇng phñ Ýt thÊm n−íc t−¬ng øng víi ®iÓm i theo ph−¬ng th¼ng ®øng. GS : Tû träng cña ®Êt tÇng phñ. n : §é rçng cña ®Êt tÇng phñ. t1 : ChiÒu dµy tÇng phñ t−¬ng øng t¹i ®iÓm i. ρ : Khèi k−îng riªng cña vËt liÖu tÇng ph¶n ¸p. ρn : Khèi l−îng riªng cña n−íc. K : HÖ sè an toµn. §èi víi nÒn ®ª m¹ch sñi K=1,5; §èi víi c¸t ch¶y K=2,0. MNL Th©n ®ª Ti Khèi ph¶n ¸p TÇng phñ TÇng c¸t thÊm n−íc m¹nh H×nh 6-3: Khèi ph¶n ¸p. 166
* GiÕng gi¶m ¸p: GiÕng gi¶m ¸p cã 2 lo¹i: GiÕng ®µo gi¶m ¸p, vµ giÕng b¬m. - GiÕng ®µo tù phun cã cÊu t¹o nh− giÕng n−íc ¨n, häat ®éng theo nguyªn t¾c tù phun, nh−ng ph¶i cã kÕt cÊu läc ng−îc ®Ó tr¸nh xãi ngÇm vµ kÕt cÊu chÌn bÞt kü thµnh giÕng ®Ó tr¸nh ®ïn sñi ë mÆt tiÕp xóc cña thµnh giÕng. Th«ng th−êng, bè trÝ giÕng thµnh côm, hoÆc hÖ thèng kiÓu hoa thÞ. GiÕng ®µo cã −u ®iÓm cÊu t¹o ®¬n gi¶n, dÔ thi c«ng, sö dông ®−îc vËt liÖu ®Þa ph−¬ng, nh−ng cã nh−îc ®iÓm lµ tù phun nªn n¨ng lùc h¹ thÊp ¸p lùc thñy ®éng lªn ®¸y tÇng phñ h¹n chÕ, dÔ bÞ t¾c, häat ®éng kh«ng ®Òu. TÝnh to¸n l−u l−îng cña giÕng ®µo, tù phun, æn ®Þnh, kh«ng hoµn chØnh theo c«ng thøc cña C«-zen-ni: K.a.S ⎡ ⎛ Π.a ⎞⎤ ro Q = 2,73 ⎢1 + 5 .Cos⎜ ⎟⎥ (6-2) ⎝ 2.t ⎠⎦ R⎣ a Lg ro Trong ®ã: rO : B¸n kÝnh cña giÕng. K : HÖ sè thÊm cña tÇng c¸t. R : B¸n kÝnh ¶nh h−ëng cña giÕng. S : §é h¹ thÊp cét ¸p t¹i giÕng. t : ChiÒu dµy cña tÇng c¸t thÊm n−íc m¹nh. a : ChiÒu s©u ngËp cña giÕng vµo tÇng c¸t. R §−êng ®o ¸p cña tÇng c¸t S Mùc n−íc trµn thµnh giÕng TÇng phñ §¸ Sái a C¸t TÇng c¸t 2 rO t H×nh 6-4: GiÕng ®µo gi¶m ¸p. 167
- GiÕng b¬m gi¶m ¸p cÊu t¹o b»ng èng thÐp, cã ®Çu läc chèng xãi ngÇm. Th−êng bè trÝ giÕng thµnh hÖ thèng gåm 1 hµng, 2 hµng hoÆc nhiÒu hµng däc theo ch©n ®ª phÝa ®ång. Mçi giÕng ®−îc nèi víi èng thu n−íc vµ nèi vµo m¸y b¬m. VÒ mïa lò, khi cÇn gi¶m ¸p lùc thñy ®éng lªn ®¸y tÇng phñ, vËn hµnh m¸y b¬m, n−íc ngÇm sÏ ®−îc b¬m x¶ vµo khu vùc qui ®Þnh. Thi c«ng h¹ giÕng b»ng ph−¬ng ph¸p khoan xoay kÕt hîp xãi n−íc ®Çu mòi khoan. GiÕng b¬m cã −u ®iÓm lµ chñ ®éng tho¸t n−íc ngÇm, gi¶m ¸p lùc thñy ®éng lªn ®¸y tÇng phñ. N¨ng lùc tho¸t n−íc ngÇm vµ gi¶m ¸p cao h¬n giÕng tù ch¶y. Tuy nhiªn cã nh−îc ®iÓm lµ vèn ®Çu t− lín, ®ßi hái thiÕt bÞ b¬m vµ cÊu t¹o giÕng phøc t¹p h¬n. §èi víi giÕng b¬m æn ®Þnh, ®¬n lÎ, kh«ng hoµn thiÖn, cã chiÒu s©u tÇng c¸t thÊm n−íc m¹nh lín h¬n chiÒu s©u vïng häat ®éng cña giÕng, n−íc thÊm vµo chØ qua thµnh giÕng, ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: B¬m lªn §−êng ®o ¸p cña tÇng c¸t S TÇng phñ Mùc n−íc trong giÕng a TÇng c¸t 2 rO H×nh 6-5: GiÕng b¬m gi¶m ¸p. 2Kπ.S.a Q= (6-3) 2a Ln ro Trong ®ã: a : ChiÒu s©u ngËp cña giÕng vµo tÇng c¸t thÊm n−íc m¹nh. S : §é h¹ thÊp cña mùc n−íc trong giÕng so víi mùc ®o ¸p cña dßng thÊm cã ¸p trong tÇng c¸t thÊm n−íc m¹nh. K : HÖ sè thÊm cña tÇng c¸t thÊm n−íc m¹nh. rO : B¸n kÝnh cña giÕng. 168
♣6-3. C¶i t¹o ®ª Nh÷ng tuyÕn ®ª, ®o¹n ®ª ®ang sö dông, nh−ng kh«ng ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn dßng ch¶y tho¸t lò hoÆc chÊt l−îng tuyÕn ®ª, ®o¹n ®ª kh«ng ®¶m b¶o an toµn th× cã thÓ ph¶i tiÕn hµnh c¶i t¹o l¹i. VÝ dô nh−: - Kho¶ng c¸ch gi÷a hai tuyÕn ®ª qu¸ hÑp hoÆc h×nh thµnh eo th¾t côc bé, ¶nh h−ëng ®Õn viÖc tho¸t lò. - Dßng chñ l−u trong s«ng ¸p s¸t bê, ®Þa chÊt nÒn ®ª xÊu, ch©n ®ª hoÆc m¸i ®ª bÞ s¹t lë, dï cã gia cè còng khã gi÷ cho ®ª ®−îc an toµn. - H−íng tuyÕn ®ª cò kh«ng hîp lý, dßng chñ l−u thóc th¼ng vµo ch©n ®ª. - Th©n ®ª cã nhiÒu Èn häa, nøt nÎ nghiªm träng, khã gia cè ®−îc an toµn hoÆc gia cè ®−îc nh−ng gi¸ thµnh qu¸ cao. - Th©n ®ª b»ng ®Êt chiÕm nhiÒu diÖn tÝch, kh«ng phï hîp víi kiÕn tróc vµ mü quan cña thµnh phè (nh− ®ª ven néi thµnh Hµ Néi). Yªu cÇu khi c¶i t¹o: + TuyÕn ®ª, ®o¹n ®ª c¶i t¹o l¹i ph¶i ®−îc thiÕt kÕ, thi c«ng theo tiªu chuÈn kü thuËt x©y dùng ®ª míi, phï hîp víi qui häach tæng thÓ cña tØnh, thµnh phè. + Khi kÕt cÊu mÆt c¾t cña ®o¹n ®ª míi kh¸c víi ®o¹n ®ª cò, cÇn thiÕt kÕ ®o¹n chuyÓn tiÕp gi÷a 2 ®o¹n vµ chó ý ®¶m b¶o chÊt l−îng ®¾p ë vÞ trÝ nèi tiÕp. ♣6-4. T«n cao, më réng ®ª Khi cao ®é ®Ønh ®ª thÊp, mÆt c¾t ®ª ch−a ®ñ yªu cÇu cÇn thiÕt th× cÇn tiÕn hµnh thiÕt kÕ t«n cao, më réng ®ª. Ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ t«n cao ®ª, më réng ®ª cÇn ph¶i dùa trªn tÝnh to¸n mùc n−íc ng¨n lò, sãng, kiÓm tra æn ®Þnh chèng tr−ît, æn ®Þnh thÊm, søc chÞu t¶i cña nÒn, ®ång thêi tiÕn hµnh so s¸nh kinh tÕ - kü thuËt c¸c ph−¬ng ¸n ®Ó quyÕt ®Þnh lùa chän. §èi víi ®o¹n ®ª cã bÒ réng ®· lín h¬n thiÕt kÕ cã thÓ t«n cao b»ng viÖc thiÕt kÕ con tr¹ch b»ng ®Êt víi bÒ réng lín h¬n 1 m hoÆc thiÕt kÕ t−êng chèng sãng trªn ®Ønh ®ª. Khi m¾t c¾t ngang ®ª ch−a ®ñ, cã thÓ kÕt hîp biÖn ph¸p ®¾p ¸p tróc m¸i ®ª víi t«n cao ®Ønh ®ª ®Ó ®¹t ®−îc mÆt c¾t thiÕt kÕ. Khi thiÕt kÕ t«n cao, më réng ®ª, ®èi víi vÞ trÝ nèi tiÕp gi÷a c«ng tr×nh xuyªn ®ª víi th©n ®ª cÇn chó ý thiÕt kÕ riªng mét c¸ch phï hîp, ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu vÒ æn ®Þnh, vµ phßng thÊm tiÕp xóc. 169
♣6-5. Xö lý sù cè ®ª trong mïa lò Trong mïa m−a lò, ®ª lµm nhiÖm vô ng¨n n−íc, b¶o vÖ ng−êi vµ tµi s¶n cho c¸c ®Þa ph−¬ng kh«ng bÞ ngËp lôt. C¸c ®o¹n ®ª cã thÓ bÞ h− háng sù cè víi nguyªn nh©n vµ møc ®é kh¸c nhau. Nguyªn t¾c chung xö lý sù cè ®ª lµ: Tr−íc hÕt cÇn x¸c ®Þnh râ nguyªn nh©n, tiÕp theo lµ x¸c ®Þnh râ møc ®é, chän biÖn ph¸p phï hîp cã hiÖu qu¶, vµ ph¶i xö lý kÞp thêi, kh«ng ®Ó hiÖn t−îng h− háng ph¸t triÓn theo chiÒu h−íng xÊu, ®e do¹ ®Õn an toµn ®ª. I- S¹t lë m¸i ®ª phÝa s«ng: 1. M¸i ®ª bÞ xãi lë do sãng vç: BiÖn ph¸p chñ yÕu lµ h¹n chÕ t¸c ®éng trùc tiÕp cña sãng vµo m¸i ®ª, ®¾p lÊp l¹i c¸c chç s¹t lë. Tïy theo møc ®é s¹t lë, c¸c biÖn ph¸p th−êng ®−îc sö dông lµ: Th¶ vµ neo buéc gi»ng c¸c bã cµnh c©y nöa næi nöa ch×m ®Ó ng¨n t¸c ®éng cña sãng vç trùc tiÕp vµo m¸i. XÕp c¸c bao t¶i ®Êt lÊp chç s¹t lë. Th¶ rång ®¸, rång ®Êt ®Ó ®¾p vµo chç bÞ s¹t lë. 2. M¸i ®ª bÞ xãi lë do dßng ch¶y xiÕt thóc vµo m¸i vµ ch©n ®ª: ë nh÷ng ®o¹n s«ng cong gÊp khóc, dßng ch¶y lò th−êng ¸p s¸t vµ hóc vµo phÝa bê lâm. Khi ®ª gi¸p s«ng, dßng ch¶y cã thÓ thóc th¼ng vµo lµm cho m¸i ®ª phÝa s«ng bÞ xãi lë. Tèc ®é vµ ph¹m vi xãi lë ph¸t triÓn rÊt nhanh, v× vËy ph¶i tËp trung xö lý nhanh chãng kÞp thêi. Nguyªn t¾c xö lý lµ: - Gi¶m tèc ®é n−íc ch¶y vµ l¸i dßng ch¶y chÝnh ra xa bê. - Cñng cè ch©n ®ª vµ chèng xãi lë hµm Õch dÔ g©y ra tr−ît m¸i ®ª qui m« lín vµ nhanh chãng. - Chèng s¹t lë thªm chç ®ang lë. - Gia cè ch©n ®ª to h¬n vµ ch¾c h¬n. C¸c biÖn ph¸p th−êng ®−îc sö dông bao gåm: + Th¶ rång ®¸ hoÆc rång ®Êt ®Ó cñng cè ch©n ®ª vµ m¸i ®ª phÝa s«ng. Rång ®¸, rång ®Êt cã ®−êng kÝnh tõ 0,6 m ®Õn 0,8 m, chiÒu dµi tõ 5 m ®Õn 12 m, thËm chÝ cã thÓ dµi ®Õn 20 m. + Th¶ c¸c côm c©y, c©y to vµo khu vùc n−íc xo¸y ®Ó gi¶m tèc ®é dßng ch¶y. Cã thÓ ghÐp 4 ®Õn 5 c©y tre t−¬i c¶ gèc, rÔ, cµnh l¸ thµnh côm. Mçi côm c©y cã thÓ buéc chÆt víi mét rä ®¸ héc cã thÓ tÝch tõ 0,2 m3 ®Õn 0,5 m3. C¸c côm c©y ®−îc th¶ theo h×nh hoa thÞ, víi kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c côm c¸ch nhau tõ 3 ®Õn 5 m. Lo¹i c©y dïng ®Ó th¶ lµ c¸c c©y cã t¸n réng, cµnh kh«ng gißn nh− tre, nh·n, b−ëi, v¶i, duèi. Kh«ng dïng c¸c c©y nh− phi lao, g¹o v× t¸n hÑp, cµnh gißn. 170
+ Th¶ bao t¶i ®Êt, ®¾p më réng, giËt cÊp ch©n ®ª phÝa s«ng ®Ó gia cè ch©n ®ª to h¬n, ch¾c h¬n. + Trong lò, còng nh− tiÕp tôc sau lò cã thÓ thùc hiÖn biÖn ph¸p má hµn cøng hoÆc má hµn mÒm ®Ó chñ ®éng ®Èy dßng chñ l−u ra xa. Tuy nhiªn, ®Ó øng cøu t×nh huèng trong lò, th−êng khã thùc hiÖn ®−îc biÖn ph¸p má hµn, v× mÊt nhiÒu thêi gian chuÈn bÞ, thi c«ng gÆp nhiÒu khã kh¨n. 3. M¸i ®ª bÞ s¹t tr−ît do lò rót nhanh: Khi lò s«ng rót nhanh, dßng thÊm trong th©n ®ª thÊm trë l¹i phÝa s«ng do ®ã dÔ g©y tr−ît m¸i ®ª phÝa s«ng. Cã thÓ kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng x¶y ra b»ng c¸c dÊu hiÖu: M¸i dèc ®ª phÝa s«ng kh«ng ®ñ tho¶i, ®Êt ®¾p ®ª cã tÝnh tr−¬ng në tan r· khi ng©m n−íc, c−êng suÊt h¹ thÊp mùc n−íc lò lín h¬n 0.5 m/ ngµy ®ªm. Tr−íc hÕt, ®Ó tr¸nh s¹t lë x¶y ra, cÇn tr¸nh chÊt t¶i nÆng, ®i l¹i lµm sòng ®Êt, g©y rung ®éng trªn ®Ønh ®ª phÝa s«ng. Cã thÓ xö lý b»ng biÖn ph¸p: Hé ch©n ®ª phÝa s«ng b»ng rång ®¸, rång ®Êt, rä ®¸, bao t¶i ®Êt, ®ång thêi ®¾p lÊp chç s¹t lë, ®¾p ¸p tróc m¸i th−îng l−u cã bÒ réng c¬ tõ 2 m ®Õn 4 m, ®Êt ®¾p lµ ®Êt sÐt, ¸ sÐt Ýt thÊm n−íc. II- S¹t lë m¸i ®ª phÝa ®ång: S¹t lë m¸i ®ª phÝa ®ång th−êng diÔn biÕn theo 3 giai ®o¹n nh− sau: - M¸i ®ª bÞ nøt, vµ h×nh thµnh côm vÕt nøt, hÖ thèng vÕt nøt. - M¸i ®ª bÞ sÖ. - M¸i ®ª bÞ s¹t, tr−ît vßng cung. Nguyªn nh©n vµ biÖn ph¸p söa ch÷a nh− sau: 1. M¸i ®ª bÞ s¹t tr−ît do m¸i ®¾p qu¸ dèc: Th©n ®ª th−êng xuyªn ph¬i kh«, nh−ng vÒ mïa m−a lò, n−íc m−a lµm ®Êt −ít, chØ tiªu c¬ lý cña ®Êt gi¶m, h¬n n÷a dßng thÊm qua th©n ®ª ph¸t triÓn, lùc thÊm cã t¸c dông lµm gi¶m tÝnh æn ®Þnh cña m¸i dèc h¹ l−u, trong ®iÒu kiÖn Êy, nÕu m¸i qu¸ dèc sÏ bÞ s¹t tr−ît. - Tr−íc hÕt cÇn lµm r·nh hoÆc m¸ng ®ãn vµ tho¸t n−íc thÊm ra khái ch©n ®ª ®Ó cho m¸i ®ª kh« r¸o kh«ng bÞ lÇy ho¸. - NÕu nÒn ®ª tèt, cã thÓ xö lý ®¾p ¸p tróc víi m¸i dèc ®ñ tho¶i, céng víi c¬ ®ª réng tõ 3 m ®Õn 5 m, ®Êt ®¾p lµ ®Êt s¹n sái hoÆc ¸ c¸t tho¸t n−íc tèt. - NÕu nÒn ®ª lµ ®Êt xÊu, hoÆc cã ao, hå, thïng, ®Êu sau ch©n ®ª, tr−íc hÕt cÇn san lÊp ao, hå, thïng, ®Êu, sau ®ã ®¾p ¸p tróc víi m¸i ®ñ tho¶i cÇn thiÕt, ®ång thêi ®¾p thªm khèi ph¶n ¸p phÝa ®ång. ChiÒu cao vµ chiÒu dµi khèi ph¶n ¸p x¸c ®Þnh theo ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o hÖ sè an toµn cña cung tr−ît cã Kminmin. 171
2. Bè trÝ ®©t ®¾p trªn mÆt c¾t ®ª kh«ng hîp lý, phÝa s«ng ®¾p b»ng ®Êt dÔ tho¸t n−íc, phÝa ®ång ®¾p b»ng ®Êt Ýt thÊm n−íc: Trong ®iÒu kiÖn nªu trªn, ®−êng b·o hßa thÊm trong th©n ®ª sÏ d©ng cao h¬n b×nh th−êng. NÕu m¸i ®ª phÝa ®ång bÞ s¹t tr−ît, tr−íc hÕt cÇn lµm r·nh hoÆc m¸ng ®ãn vµ tho¸t n−íc thÊm ra khái ch©n ®ª ®Ó cho m¸i ®ª kh« r¸o kh«ng bÞ lÇy ho¸. Sau ®ã ®µo bá khèi ®Êt ®· bÞ tr−ît, ®¾p l¹i b»ng ®Êt dÔ tho¸t n−íc thÊm nh− ®Êt s¹n sëi, ®Êt pha c¸t. 3. ThÊm, thÈm lËu, rß rØ qua th©n ®ª: Trong ®iÒu kiÖn ®Êt ®¾p th©n ®ª ®−îc ®Çm nÖn t−¬ng ®èi ®ång ®Òu, m«i tr−êng ®Êt trong th©n ®ª kh«ng cã lç hæng, khuyÕt tËt th× dßng thÊm qua th©n ®ª lµ dßng thÊm b×nh th−êng tu©n theo c¸c qui luËt thÊm ®· biÕt. Nh−ng nÕu th©n ®ª ®−îc ®¾p kiÓu "kª ba chång ®Êu", cã c¸c lç hæng, khuyÕt tËt do nøt nÎ, do c¸c lç chuét, hang cÇy, th× thÊm qua th©n ®ª sÏ kh«ng tu©n theo qui luËt thÊm th«ng th−êng. Tïy theo møc ®é rçng, lç hæng trong th©n ®ª, mµ n−íc cã thÓ thÊm, hay ch¶y thµnh m¹ch víi c¸c møc ®é kh¸c nhau. NÕu thÊm ch¶y nhiÒu h¬n møc th«ng th−êng th× ®ã lµ hiÖn t−îng thÈm lËu. NÕu n−íc ch¶y theo kiÓu m¹ch l−¬n, tøc lµ ch¶y qua c¸c kÔ hæng liªn th«ng, t¹o thµnh c¸c m¹ch n−íc tho¸t ra tËp trung, thËm chÝ t¹o thµnh vßi n−íc th× ®ã lµ hiÖn t−îng rß rØ. Do thÈm lËu, do rß rØ, ®Êt trong th©n ®ª cã thÓ bÞ xãi ngÇm lµm cho n−íc thÊm tho¸t ra ®ôc, moi rçng th©n ®ª. Nguyªn t¾c xö lý trong c¸c tr−êng hîp nµy lµ: - Lµm gi¶m thÈm lËu, rß rØ b»ng c¸ch ®¾p ¸p tróc ®Êt sÐt Ýt thÊm n−íc ë m¸i ®ª th−îng l−u. V× ph¶i ®¾p ®Êt trong n−íc, nªn ®ßi hái ®Êt ®¾p ph¶i lµ ®Êt sÐt nÆng vµ ph¶i tËp trung ®¾p nhanh. - Tho¸t n−íc thÈm lËu, rß rØ ra ra ngoµi ch©n ®ª b»ng c¸c m¸ng ®ãn vµ dÉn n−íc ra ngoµi, hoÆc cã thÓ lµm hÖ thèng r·nh läc tho¸t n−íc. R·nh läc tho¸t n−íc cã thÓ bè trÝ theo kiÓu r·nh däc phèi hîp víi r·nh ngang, c¸c r·nh ®¬n h×nh ch÷ T, ch÷ Y, hoÆc h×nh c©y. - §¾p ¸p tróc m¸i h¹ l−u t¹o c¬ cã bÒ réng tõ 3 m ®Õn 5 m vµ m¸i ®ª h¹ l−u ®ñ tho¶i b»ng ®Êt d¨m s¹n hoÆc ®Êt ¸ c¸t dÔ tho¸t n−íc. III- Rß rØ, sËp tæ mèi: NÕu ®ª cã tæ mèi, n−íc rß rØ tho¸t ra mang theo c¸c m¶nh ®Êt nhá mµu hung thÉm, cã ®iÓm tr¾ng. Tæ mèi cã lâi cÊu t¹o nhiÒu ng¨n b»ng ®Êt mµu hung thÉm cã ®iÓm tr¾ng. Tæ h×nh b¸n nguyÖt, ®−êng kÝnh dµi kho¶ng 1 m ®Õn 2m, thËm chÝ ®Õn 3 m. ®Ønh vßm tæ mèi cã khi chØ c¸ch mÆt ®Êt tõ 0,5 m ®Õn 1 m. Sù cè tæ mèi rÊt nguy hiÓm, cã thÓ diÔn ra theo 2 khuynh h−íng: - N−íc rß rØ qua c¸c ®−êng dÉn mèi vµo vµ c¸c ®−êng dÉn mèi ra. Møc ®é rß rØ cµng ngµy cµng gia t¨ng cuèn theo ®Êt c¸t råi g©y ra sËp tæ, g©y nªn sù cè vì ®ª. 172
- Còng cã khi kh«ng thÊy dÊu hiÖu rß rØ cuèn theo c¸c vôn ®Êt nhá mµu hung thÉm, cã ®iÓm tr¾ng cña lâi tæ mèi, n−íc trong tæ mèi cµng ngµy cµng d©ng cao Ðp kh«ng khÝ lªn vßm tæ, lµm cho tæ mèi ®ét ngét bÞ vì sËp xuèng, g©y nªn sù cè vì ®ª. §Ó tr¸nh sù cè tæ mèi x¶y ra, nÕu ph¸t hiÖn thÊy n−íc rØ tæ mèi, tiÕn hµnh lµm khèi läc tho¸t n−íc hoÆc r·nh läc tho¸t n−íc, kÕt hîp lµm m¸ng dÉn n−íc ra khái ch©n ®ª. MÆt kh¸c, dïng thuèn s¾t ®−êng kÝnh tõ 14 mm ®Õn 20 mm ®Ó thuèn s©u tõ 1m ®Õn 2m t¹o c¸c lç cho kh«ng khÝ trong tæ mèi tho¸t ra. NÕu ph¸t hiÖn ®−îc vÞ trÝ tæ mèi chÝnh x¸c, cÇn nhanh chãng tiÕn hµnh khoan phôt v÷a xi m¨ng ®Ó bÞt tæ mèi. Ngoµi ra còng cÇn dù tr÷ mét khèi l−îng cÇn thiÕt c¸c vËt liÖu nh− ®Êt, ®¸ héc, rä thÐp, l−íi thÐp, cäc tre, tre c©y, bao t¶i ®Ó ®Ò phßng øng cøu khi x¶y ra sù cè tæ mèi. Sau mïa lò cÇn kh¶o s¸t ®iÒu tra mèi ®Çy ®ñ vµ tiÕn hµnh xö lý diÖt mèi triÖt ®Ó, xö lý bÞt lÊp tæ mèi vµ gia cè ®o¹n ®ª cã tæ mèi. IV- Lç sñi, m¹ch sñi, m¹ch ®ïn bôc ®Êt, giÕng phôt: Lç sñi, m¹ch söi, m¹ch ®ïn, bôc ®Êt, giÕng phôt lµ hËu qu¶ víi diÔn biÕn vµ møc ®é kh¸c nhau, g©y ra bëi t¸c ®éng thñy lùc cña dßng thÊm cã ¸p trong tÇng bïn c¸t cña nÒn ®ª, lµm cho tÇng phñ Ýt thÊm n−íc phia trªn bÞ chäc thñng, cuèn theo bïn c¸t lªn mÆt nÒn. Trong mïa lò, cã thÓ dùa vµo kinh nghiÖm sau ®©y ®Ó t×m vµ ph¸t hiÖn ra m¹ch sñi: - KiÓm tra kü ruéng tròng, thïng ®Êu, ao, hå, kªnh m−¬ng lµ nh÷ng chç khuyÕt tËt cña tÇng phñ ch©n ®ª phÝa ®ång, lµm cho tÇng phñ máng ®i, dÔ bÞ t¸c ®éng thñy lùc cña dßng thÊm cã ¸p trong tÇng bïn c¸t nÒn ®ª ®ôc thñng. - Nhòng chç nµo cã chßm lóa, ®¸m cá xanh tèt h¬n b×nh th−êng lµ n¬i dÔ cã m¹ch sñi, m¹ch ®ïn x¶y ra. - Khi diÔn biÕn m¹ch sñi, cã thÓ nh×n thÊy n−íc sñi t¨m liªn tôc, hoÆc cã thÓ thÊy hiÖn t−îng vßi n−íc cã c¸t ch¶y. NÕu léi xuèng, rµ ch©n cã thÓ c¶m thÊy râ dßng n−íc ch¶y ra m¸t h¬n b×nh th−êng. Nguyªn t¾c xö lý: - Gi¶m cét n−íc chªnh lÖch th−îng h¹ l−u b»ng giÕng qu©y, bê qu©y kÕt hîp cã m¸ng ®ãn vµ dÉn n−íc trµn ra ngoµi. - Gi¶m ¸p lùc thñy ®éng cña dßng thÊm cã ¸p b»ng h×nh thøc giÕng gi¶m ¸p. - Läc vµ tho¸t n−íc thÊm, ng¨n kh«ng cho cèt ®Êt trong nÒn tho¸t ra. - Lµm khèi ph¶n ¸p hoÆc tÇng gia träng ë ch©n ®ª phÝa ®ång ®Ó chèng l¹i t¸c dông ®Èy bôc tÇng phñ cña dßng thÊm cã ¸p d−íi nÒn. Mét sè biÖn ph¸p th−êng ®−îc ¸p dông: a) GiÕng qu©y läc ng−îc, gi¶m cét n−íc chªnh lÖch: 173
+ Khi cã lç sñi nhá, cã thÓ dïng thïng phuy bá ®¸y ®Ó lµm giÕng qu©y, bªn trong ®æ c¸t, sái, ®¸ d¨m, ®¸ héc lµm tÇng läc ng−îc, mùc n−íc trong thïng d©ng lªn ®−îc th¸o ra ngoµi nhê mét m¸ng n−íc nhá. Nh− vËy giÕng qu©y cã t¸c dông n©ng cao mùc n−íc thÕ n¨ng ë h¹ l−u, do ®ã chèng ®−îc mét phÇn cét ¸p thñy lùc cña dßng thÊm cã ¸p. Tuy nhiªn biÖn ph¸p nµy chØ ¸p dông cho tr−êng hîp lç sñi, vµ mang tÝnh chÊt gi¶m nhÑ, ®Ò phßng, khi qui m« ®ïn sñi ch−a ph¸t triÓn vµ më réng. + Khi biÕn h×nh thÊm cã qui m« lín h¬n, nh− m¹ch sñi, vßi n−íc, cã thÓ ®¾p giÕng qu©y läc ng−îc. Thµnh giÕng ®−îc ®¾p b»ng bao t¶i ®Êt, ®Êt thÞt hoÆc b»ng cäc tre qu©y trßn kÕt hîp ®¾p ®Êt. Bªn trong giÕng, ®Ó gi¶m tèc ®é n−íc ch¶y ®ïn lªn, cÇn ®Æt phªn r¬m, v¶i läc ®Þa kü thuËt, chÆn ®¸ héc, sau ®ã ®æ c¸t, sái, ®¸ d¨m läc. Trªn thµnh giÕng, b¾c m¸ng n−íc ®Ó dÉn n−íc trµn tho¸t ra ngoµi, tr¸nh g©y lÇy léi, xãi lë ®Êt nÒn (h×nh 6-6). H×nh 6-6: GiÕng qu©y läc ng−îc gi¶m cét n−íc chªnh lÖch. b) Xö lý giÕng ®ïn, giÕng phôt: C¸c giÕng n−íc ¨n cña nh©n d©n ven ®ª phia ®ång ®· lµm máng hoÆc ®ôc th«ng tÇng phñ, nªn dÔ bÞ ®ïn bïn c¸t trµn lªn khái thµnh giÕng. Nh÷ng chç m¹ch sñi ph¸t triÓn m¹nh, kÐo theo nhiÒu bïn c¸t ra ngoµi t¹o thµnh giÕng s©u còng ®−îc gäi lµ giÕng ®ïn. C¸c hè khoan ®Þa chÊt kh«ng ®−îc lÊp kü, do ¸p lùc lín cña dßng thÊm cã ¸p trong nÒn, ®· ®Èy phôt n−íc, bïn c¸t lªn, gäi lµ giÕng phôt. Xö lý giÕng ®ïn, giÕng phôt còng theo nguyªn t¾c lµm gi¶m chªnh lÖch cét n−íc, t¨ng thªm gia träng, läc ng−îc, dÉn th¸o n−íc ra ngoµi tr¸nh g©y lÇy léi, xãi lë ®Êt nÒn. 174
§ãi víi c¸c hè khoan ®Þa chÊt bÞ ®Èy phôt, cÇn ph¶i bÞt lç khoan l¹i b»ng ®ãng cäc gç hoÆc cäc bª t«ng cèt thÐp tiÕt diÖn 20x20 cm ®Õn 30x30 cm. a - Xö lý giÕng ®ïn, giÕng phôt; b - Xö lý b·i sñi H×nh 6-7: Xö lý giÕng ®ïn, giÕng phôt, b∙i sñi c) Xö lý b∙i sñi: M¹ch sñi x¶y ra trªn diÖn tÝch réng trë thµnh b·i sñi. Xö lý b·i sñi còng theo nguyªn t¾c lµm gi¶m chªnh lÖch cét n−íc, t¨ng thªm gia träng, läc ng−îc, dÉn th¸o n−íc ra ngoµi tr¸nh g©y lÇy léi, xãi lë ®Êt nÒn. BiÖn ph¸p th−êng ®−îc sö dông lµ ®¾p bê bao, cã thÓ r¶i v¶i läc ®Þa kü thuËt, hoÆc phªn r¬m, chÆn ®¸ héc, ®æ c¸t sái, ®¸ d¨m, ®¸ héc theo tõng líp läc ng−îc. V- N−íc lò trµn ®Ønh ®ª: Trong nh÷ng tr−êng hîp: ®ª cã cao tr×nh thÊp, ®ª bÞ lón lµm gi¶m cao tr×nh ®Ønh, nh÷ng ®o¹n ®ª cã ®−êng giao th«ng n«ng th«n ®i qua, hoÆc do lò cùc h¹n v−ît qu¸ møc n−íc thiÕt kÕ, cã thÓ x¶y ra n−íc lò trµn qua ®ª. BiÖn ph¸p th−êng ®−îc sö dông lµ ®¾p con tr¹ch theo c¸c h×nh thøc sau: - Con tr¹ch ®¾p b»ng ®Êt, bao t¶i ®Êt, bao t¶i c¸t. - Con tr¹ch cã c¸c bã cµnh c©y vµ cäc ghim ®Ó chèng sãng, phÝa sau ®¾p b»ng ®Êt, bao t¶i ®Êt, bao t¶i c¸t. - Con tr¹ch cã cäc vµ v¸n gç chèng sãng, phÝa sau ®¾p b»ng ®Êt, bao t¶i ®Êt, bao t¶i c¸t. - Con tr¹ch ®¾p ®Êt gi÷a 2 hµng v¸n cäc. 175
VI- Xö lý h− háng cèng qua ®ª: 1. Rß rØ theo mÆt tiÕp xóc cña c¸c c«ng tr×nh xuyªn ®ª: C¸c c«ng tr×nh xuyªn ®ª th−êng lµ cèng lé thiªn, cèng ngÇm, thËm chÝ lµ c¸c hÇm hè, l« cèt cò. Do khe hë ë mÆt tiÕp gi¸p, do xãi ngÇm tiÕp xóc x¶y ra lÆp ®i lÆp l¹i mµ cã thÓ dÉn ®Õn rß rØ theo theo mÆt tiÕp xóc cña c¸c c«ng tr×nh xuyªn ®ª, víi møc ®é cµng ngµy cµng gia t¨ng theo thêi gian ng¨n lò. ViÖc xö lý rß rØ theo theo mÆt tiÕp xóc cña c¸c c«ng tr×nh xuyªn ®ª, trong mïa lò th−êng theo c¸c biÖn ph¸p sau: - §¾p ¸p tróc m¸i ®ª phÝa s«ng b»ng ®Êt sÐt, lÊp bÞt lç rß rØ. - Lµm c¸c khèi läc tho¸t n−íc, hoÆc r·nh läc tho¸t n−íc, m¸ng ®ãn vµ dÉn n−íc rß rØ ra khái ch©n ®ª. - TiÕn nhµnh ®¾p ¸p tróc ch©n ®ª b»ng ®Êt tho¸t n−íc tèt. - Sau mïa lò, ph¶i söa ch÷a kÞp thêi b»ng viÖc ®µo më phÇn c«ng tr×nh ë m¸i ®ª phÝa s«ng ®Ó ®¾p chèng thÊm, khoan phôt v÷a chèng thÊm. 2. Bôc trÇn cèng: HiÖn t−îng bôc, thñng trÇn cèng th−êng x¶y ra ®èi víi cèng b»ng g¹ch, cèng vßm ®· x©y l©u n¨m. §Ó xö lý sù cè nµy, cã thÓ th¶ khung thÐp, l−íi thÐp cã kÝch th−íc lín h¬n gÊp 2 ®Õn 3 lÇn kÝch th−íc lç bôc. TiÕp theo th¶ c¸c bã cµnh tre, phªn tre r¬m r¹ ®Ó l−íi thÐp gi÷ l¹i c¶n dßng ch¶y, gi¶m l−u tèc. TiÕp ®Õn th¶ bao t¶i ®Êt ®Ó chÆn vµ bÞt cèng. 3. C¸c h− háng kh¸c cña cèng: Sau ®©y nªu ra mét sè h− háng th−êng gÆp: - KÑt cöa van, kh«ng ®ãng khÝt ®−îc. - G·y phai, bôc cöa van. - Nøt vµ rß rØ th©n cèng, t−êng c¸nh. - Háng khíp nèi. - Sñi ®ïn sau cèng. C¸c h− háng kh¸c cña cèng cã nhiÒu lo¹i. Tïy theo lo¹i h− háng, nguyªn nh©n, møc ®é h− háng mµ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p xö lý phï hîp, cã hiÖu qu¶. 176
VII- Hµn khÈu ®ª: Tr¶i qua nhiÒu thêi kú lÞch sö, ®ª ®iÒu ®· ®ãng vai trß träng yÕu trong viÖc ng¨n n−íc lò b¶o vÖ ng−êi vµ tµi s¶n cho c¸c ®Þa ph−¬ng. Tuy nhiªn ë thêi kú nµo còng cã sù cè vì ®ª. §Õn nay, nguy c¬ vì ®ª vÉn cßn tiÒm Èn, kh«ng thÓ chñ quan ®−îc. Khi ®ª vì, diÔn biÕn theo chiÒu h−íng xÊu, qui m«, møc ®é nghiªm träng gia t¨ng mét c¸ch nhanh chãng. Cã thÓ chia lµm 3 giai ®o¹n. Giai ®o¹n 1: Lóc ®Çu chç vì víi bÒ réng nhá, tèc ®é vµ l−u l−îng ch¶y qua nhá. Giai ®o¹n 2: Sau ®ã, dßng ch¶y ph¸ réng chç vì theo c¶ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u, lµm cho miÖng vì t¨ng lªn nhanh chãng. Giai ®o¹n 3: NÕu kh«ng ng¨n chÆn kÞp thêi, bÒ réng vì ®ª cã thÓ lªn ®Õn 30 ®Õn 40 m hoÆc h¬n n÷a, chiÒu s©u hè xãi cã thÓ lªn ®Õn 20 ®Õn 30 m, l−u tèc dßng ch¶y cã thÓ ®Õn h¬n 10 m/s vµ l−u l−îng ®¹t ®Õn hµng tr¨m m3/s. Hµn khÈu ®ª lµ c«ng t¸c cÊp cøu ®ª, ®ßi hái ph¶i hÕt søc nhanh chãng, liªn tôc vµ kiªn quyÕt, trªn c¬ së tËn dông mäi kh¶ n¨ng vÒ søc ng−êi, vËt t−, trang thiÕt bÞ hiÖn cã. D−íi ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p kü thuËt chñ yÕu t−¬ng øng theo qui m« ®ª vì ë tõng giai ®o¹n: Khi chiÒu s©u n−íc cßn nhá h¬n 0,8 m, bÒ réng cöa vì cßn nhá h¬n 10 m. Cã thÓ dïng cäc tre, phªn tre, bã rµo, bao t¶i ®Êt, rä ®¸... ®Ó chÆn dßng ch¶y. Khi chiÒu s©u n−íc ®· lín h¬n 0,8 m ®Õn 1,5 m. CÇn ph¶i th¶ rång tre, rång ®Êt, rång ®¸, rä ®¸, l−íi thÐp, ®ång thêi ph¶i c¾m cäc tre, cäc gç kÌ ch¾c 2 ®Çu miÖng vì kh«ng cho dßng lò ph¸ réng thªm, míi cã thÓ ng¨n ®−îc. Theo kinh nghiÖm, rång tre ®−êng kÝnh 0,6 m dµi 8 m cã thÓ chÞu ®−îc l−u tèc 4 m/s. Rång ®¸, rä ®¸ 2 m3 cã thÓ chÞu ®−îc l−u tèc 6 m/s. Khi chiÒu s©u n−íc ®· lín h¬n 1,5 m, l−u tèc ®· lín h¬n 6 m/s cÇn ph¶i dïng ®Õn biÖn ph¸p ®¸nh ®¾m thuyÒn chë ®Çy ®¸ vµ rä ®¸, kÕt hîp víi biÖn ph¸p th¶ rång tre, rång ®Êt, rång ®¸, rä ®¸, l−íi thÐp, c¾m cäc gç, cäc tre, kÌ ch¾c 2 ®Çu cöa vì míi cã thÓ chÆn miÖng ®ª vì ®−îc. H×nh 6-8: Xö lý hµn khÈu ®ª. 177
tµi liÖu tham kh¶o 01. NguyÔn ChiÕn, NguyÔn V¨n H¹nh, NguyÔn C¶nh Th¸i. §å ¸n m«n häc Thñy c«ng. §¹i häc Thñy lîi 1992. 02. C«ng tr×nh thñy lîi. C¸c quy ®inh chñ yÕu vÒ thiÕt kÕ. TCVN 5060 - 90. 03. Vò UyÓn DÜnh: Thñy ®éng lùc vïng bê biÓn. Bµi gi¶ng chuyªn ®Ò sau ®¹i häc “C«ng tr×nh b¶o vÖ bê biÓn vµ h¶i ®¶o” - §¹i häc Thñy Lîi 2000. 04. Ph¹m V¨n Gi¸p, NguyÔn Ngäc HuÖ, NguyÔn H÷u §Èu, §inh §×nh Tr−êng: BÓ c¶ng vµ ®ª ch¾n sãng. NXB X©y dùng - Hµ Néi 2000. 05. L−¬ng Ph−¬ng HËu: C«ng tr×nh b¶o vÖ bê biÓn vµ h¶i ®¶o. TËp bµi gi¶ng chuyªn ®Ò sau ®¹i häc. §¹i häc Thñy lîi 2000. 06. NguyÔn V¨n M¹o: C¬ së tÝnh to¸n c«ng tr×nh thñy. TËp bµi gi¶ng cao häc vµ NCS. §¹i häc Thñy Lîi 2000. 07. Vâ Ph¸n, Vâ Nh− Hïng: C«ng tr×nh chØnh trÞ s«ng. NXB Gi¸o dôc - Hµ Néi 1995 08. NguyÔn QuyÒn: C¬ së nghiªn cøu c«ng tr×nh thñy lîi. TËp bµi gi¶ng cao häc vµ NCS. §¹i häc Thñy Lîi 1998. 09. NguyÔn QuyÒn: ¶nh h−ëng cña dßng thÊm ®Õn c«ng tr×nh b¶o vÖ bê. T¹p chÝ Thñy lîi N0307, 1995. 10. Quy ph¹m t¶i träng vµ lùc t¸c dông lªn c«ng tr×nh Thñy lîi (do sãng vµ tµu) QPTL C1-78. 11. Quy ph¹m thiÕt kÕ c«ng tr×nh ®ª. N−íc céng hßa nh©n d©n Trung Hoa. GB50286- 98 (tµi liÖu dÞch). 12. Tiªu chuÈn ngµnh. C«ng tr×nh b¶o vÖ bê s«ng ®Ó chèng lò. Quy tr×nh thiÕt kÕ 14TCN 84-91. 13. Tiªu chuÈn ngµnh. T¶i träng vµ t¸c ®éng (do sãng vµ tµu) trªn c«ng tr×nh thñy. 22TCN-222-95. 14. Tiªu chuÈn thiÕt kÕ ®ª biÓn (Dù th¶o). Bé NN vµ PTNT - 1999. 15. Tiªu chuÈn thiÕt kÕ ®ª s«ng (Dù th¶o). Bé NN vµ PTNT - 1999. 16. Ng« TrÝ ViÒng, NguyÔn V¨n H¹nh, §ç Khang vµ nnk Thñy c«ng. NXB N«ng nghiÖp - Hµ Néi 1989. 17. T«n ThÊt VÜnh. Kü thuËt th−êng thøc söa ch÷a ®ª. NXB N«ng nghiÖp - Hµ Néi 1993. 18. Coastal protection Design of seawals and Dikes. Overvew of Revetment - by Krystian W.Dilarczyk – 1991. 19. Sea Dyke and Revetment - by Krystian W.Dilarczyk-1996. 20. N.P.R«zan«p, Ia.V.Botrcarep, V.S. L¸psencèp vµ nnk: C«ng tr×nh Thñy lîi - NXB N«ng nghiÖp - Matxc¬va 1985 (b¶n tiÕng Nga). 178
Môc lôc Trang Ch−¬ng I: KiÕn thøc chung vÒ ®ª vµ c«ng tr×nh b¶o vÖ bê. ♣1-1. C«ng tr×nh thñy lîi vµ vÞ trÝ ®ª ®iÒu trong c«ng tr×nh thñy lîi ...................................................................................... 5 ♣1-2. Tæng quan vÒ hÖ thèng ®ª ®iÒu ........................................................................................................................................................................... 7 ♣1-3. Ph©n tÝch sù lµm viÖc cña ®ª, c¸c kh¶ n¨ng ph¸ ho¹i sù lµm viÖc an toµn cña ®ª..................................13 ♣1-4. C¸c c«ng tr×nh b¶o vÖ bê .........................................................................................................................................................................................18 Ch−¬ng II: TÝnh to¸n c¸c th«ng sè cña sãng vµ n−íc d©ng. ♣2-1. Kh¸i niÖm chung ..............................................................................................................................................................................................................20 ♣2-2. X¸c ®Þnh c¸c yÕu tè t¹o sãng..............................................................................................................................................................................22 ♣2-3. TÝnh to¸n c¸c th«ng sè cña sãng theo ph−¬ng ph¸p Cr−lèp ...........................................................................................27 ♣2-4. TÝnh to¸n c¸c th«ng sè cña sãng biÓn theo biÓu ®å Hincat .............................................................................................32 ♣2-5. TÝnh to¸n chiÒu cao sãng leo ..............................................................................................................................................................................36 ♣2-6. TÝnh to¸n ¸p lùc sãng...................................................................................................................................................................................................39 ♣2-7. TÝnh to¸n chiÒu cao n−íc d©ng do giã .....................................................................................................................................................47 Ch−¬ng III: ThiÕt kÕ ®ª. ♣3-1. CÊp cña c«ng tr×nh ®ª vµ tiªu chuÈn thiÕt kÕ....................................................................................................................................50 ♣3-2. Tµi liÖu c¬ b¶n dïng ®Ó thiÕt kÕ ®ª ..............................................................................................................................................................54 ♣3-3. TuyÕn vµ h×nh thøc kÕt cÊu ...................................................................................................................................................................................57 ♣3-4. ThiÕt kÕ mÆt c¾t ®ª..........................................................................................................................................................................................................59 ♣3-5. TÝnh to¸n thÊm ....................................................................................................................................................................................................................64 ♣3-6. TÝnh to¸n æn ®Þnh ®ª.....................................................................................................................................................................................................84 ♣3-7. TÝnh to¸n lón..........................................................................................................................................................................................................................90 179
Ch−¬ng IV: KÌ b¶o vÖ m¸i dèc. ♣4-1. Kh¸i niÖm..................................................................................................................................................................................................................................91 ♣4-2. Yªu cÇu cÊu t¹o, ph©n lo¹i vµ ®iÒu kiÖn øng dông cña tõng lo¹i kÕt cÊu kÌ b¶o vÖ m¸i dèc....94 ♣4-3. Sù lµm viÖc cña kÕt cÊu kÌ m¸i ........................................................................................................................................................................95 ♣4-4. ThiÕt kÕ th©n kÌ .............................................................................................................................................................................................................. 100 ♣4-5. ThiÕt kÕ tÇng ®Öm, tÇng läc............................................................................................................................................................................... 105 ♣4-6. ThiÕt kÕ ch©n kÌ............................................................................................................................................................................................................. 105 ♣4-7. TÝnh to¸n æn ®Þnh kÌ................................................................................................................................................................................................. 107 ♣4-8. Ph©n tÝch x¸c suÊt sù cè kÌ m¸i ®ª biÓn............................................................................................................................................. 110 Ch−¬ng V: C«ng tr×nh b¶o vÖ bê. ♣5-1. Qui ho¹ch c¸c c«ng tr×nh b¶o vÖ bê s«ng ........................................................................................................................................ 115 ♣5-2. ThiÕt kÕ ®Ëp má hµn.................................................................................................................................................................................................. 117 ♣5-4. Qui ho¹ch c¸c c«ng tr×nh b¶o vÖ bê biÓn........................................................................................................................................ 127 ♣5-5. Rõng ngËp mÆn chèng sãng............................................................................................................................................................................ 129 ♣5-6. Bè trÝ c¸c lo¹i c«ng tr×nh gi¶m sãng, gi÷ b·i ................................................................................................................................ 133 ♣5-7. ThiÕt kÕ ®ª má hµn, ®ª däc xa bê d¹ng t−êng ®øng ............................................................................................................ 138 ♣5-8. ThiÕt kÕ ®ª má hµn, ®ª däc xa bê d¹ng m¸i nghiªng......................................................................................................... 151 Ch−¬ng VI: Gia cè, Söa ch÷a vµ xö lý sù cè ®ª. ♣6-1. Kh¸i qu¸t................................................................................................................................................................................................................................ 161 ♣6-2. gia cè ®ª .................................................................................................................................................................................................................................. 163 ♣6-3. C¶i t¹o ®ª ............................................................................................................................................................................................................................... 169 ♣6-4. T«n cao, më réng ®ª................................................................................................................................................................................................. 169 ♣6-5. Xö lý sù cè ®ª trong mïa lò............................................................................................................................................................................. 170 Tµi liÖu tham kh¶o .................................................................................................................................................................................................................... 178 180