M ĐUỞ Ầ
1. Lý do ch n đ tàiọ ề
Trong m i gi h c Toán, tôi luôn b t g p các hi n t ng h c sinh khôngỗ ờ ọ ắ ặ ệ ượ ọ
chăm chú vào bài gi ng c a th y cô, ch t p trung vào m t s b n yêu thíchả ủ ầ ỉ ậ ộ ố ạ
môn Toán ho c các b n h c đc Toán, còn l i các em ch chi u l , ghi chépặ ạ ọ ượ ạ ỉ ế ệ
bài m t cách th đng, và không ti p nh n ki n th c m t cách c b n nh t.ộ ụ ộ ế ậ ế ứ ộ ơ ả ấ
M t khác, đi m i ph ng pháp d y h c đang là nhi m v c p báchặ ổ ớ ươ ạ ọ ệ ụ ấ
c a n n giáo d c n c ta hi n nay. M c tiêu c a đi m i ph ng pháp d yủ ề ụ ướ ệ ụ ủ ổ ớ ươ ạ
h c là đào t o đc nh ng con ng i m i đáp ng đc s phát tri n nhanhọ ạ ượ ữ ườ ớ ứ ượ ự ể
chóng c a th i đi công nghi p hoá, toàn c u hoá nh hi n nay. B n tr c tủ ờ ạ ệ ầ ư ệ ố ụ ộ
c a giáo d c trong th k XXI là “H c đ bi t, h c đ làm, h c đ cùngủ ụ ế ỷ ọ ể ế ọ ể ọ ể
nhau chung s ng, h c đ t kh ng đnh mình” mà UNESCO đã đ ra là m cố ọ ể ự ẳ ị ề ụ
tiêu giáo d c Vi t Nam h ng t i m t n n giáo d c ti n b , hi n đi ngangụ ệ ướ ớ ộ ề ụ ế ộ ệ ạ
t m v i các n c trong khu v c và các n c trên th gi i. ầ ớ ướ ự ướ ế ớ
Trong nh ng năm quaư, Đang va nha n c ta đa th c hiên nhiêu chu tr ng, ươ ư ươ
chinh sach đôi m i v giáo d c. Yêu c u đt ra là ph i ơ ề ụ ầ ặ ả đi m i v ph ngổ ớ ề ươ
pháp giáo d c, nh m gi i quy t mâu thu n gi a vi c đào t o con ng i m iụ ằ ả ế ẫ ữ ệ ạ ườ ớ
“v a h ng, v a chuyên” v i th c tr ng d y h c c a n c ta hi n nay –ừ ồ ừ ớ ự ạ ạ ọ ủ ướ ệ
nh ng ph ng pháp đã b c l nhi u y u đi m nh :ữ ươ ộ ộ ề ế ể ư
- Th y thuy t gi ng, trò ti p nh n ki n th c m t cách th đng.ầ ế ả ế ậ ế ứ ộ ụ ộ
- Tri th c th ng đc truy n th d i d ng có s n, ít ch a đng sứ ườ ượ ề ụ ướ ạ ẵ ứ ự ự
tìm tòi, khám phá c a h c sinh.ủ ọ
- Ho t đng d y c a th y là ch đo, làm lu m ho t đng h c c a trò.ạ ộ ạ ủ ầ ủ ạ ờ ạ ộ ọ ủ
- Trong ti t h c, các ho t đng h c t p (HĐHT) nh m giúp h c sinh tế ọ ạ ộ ọ ậ ằ ọ ự
giác, tích c c tìm tòi, khám phá, ki n t o ki n th c còn h n ch .ự ế ạ ế ứ ạ ế
Tinh th n c a ph ng pháp d y h c (PPDH) tích c c là t o h ngầ ủ ươ ạ ọ ự ạ ứ
thú h c t p cho h c sinh, ọ ậ ọ h ng h c sinh (HS) vào m c đích khám phá ki nướ ọ ụ ế
th c m t cách t giác, tích c c, sáng t o. Tuy nhiên, đ phát huy đc hi uứ ộ ự ự ạ ể ượ ệ
qu c a các ph ng pháp này trong d y Toán, đòi h i chúng ta ph i xây d ngả ủ ươ ạ ỏ ả ự
các HĐHT phù h p cho h c sinh. Đây chính là v n đ đang đc nhi u giáoợ ọ ấ ề ượ ề
viên (GV) trăn tr .ở
Đó chính là lý do chính đ tôi xây d ng sáng ki n kinh nghi m v i đ tài:ể ự ế ệ ớ ề
“Thi t k ho t đng gi ng d y Toán 10, phát huy tính tích c c cho h cế ế ạ ộ ả ạ ự ọ
sinh ”.
2. M c đích nghiên c uụ ứ
M c dù hi n nay, đi đa s giáo viên toán b c THPT đã và đangặ ệ ạ ố ậ
đc ti p c n v i các ph ng pháp d y h c tích c c, nh ng vi c khaiượ ế ậ ớ ươ ạ ọ ự ư ệ
thác các u đi m c a nó l i ch a th c s hi u qu . Đi u này th hi nư ể ủ ạ ư ự ự ệ ả ề ể ệ
qua vi c h c sinh khám phá tri th c còn th đng, ch p nh n tri th cệ ọ ứ ụ ộ ấ ậ ứ
đc s p đt s n, thi u tính tích c c, t giác trong h c t p. T th c tượ ắ ặ ẵ ế ự ự ọ ậ ừ ự ế
1
đó, GV c n làm gì đ thay đi cho phù h p?ầ ể ổ ợ
Lý thuy t c đi n v nh n th c cho r ng tri th c khoa h c là conế ổ ể ề ậ ứ ằ ứ ọ
đng tìm ki m chân lí, do đó giáo d c ch y u lúc b y gi là truy n th triườ ế ụ ủ ế ấ ờ ề ụ
th c khoa h c có s n cho ng i h c. Chính vì th PPDH ch y u là th yứ ọ ẵ ườ ọ ế ủ ế ầ
thuy t gi ng, trò ti p thu m t cách th đng. Đi u này đã làm h n ch tínhế ả ế ộ ụ ộ ề ạ ế
linh ho t, ch đng, sáng t o trong vi c khám phá tri th c c a ng i h c.ạ ủ ộ ạ ệ ứ ủ ườ ọ
Trong nh ng năm g n đây, có nhi u nhà giáo d c toán trên th gi i cũng nhữ ầ ề ụ ế ớ ư
t i Vi t Nam đã nghiên c u, ti p c n các lý thuy t v ph ng pháp d y h cạ ệ ứ ế ậ ế ề ươ ạ ọ
hi n đi nh :ệ ạ ư
- D y h c theo quan đi m ho t đng;ạ ọ ể ạ ộ
- D y h c phát hi n, gi i quy t v n đ;ạ ọ ệ ả ế ấ ề
- D y h c theo quan đi m ki n t o;ạ ọ ể ế ạ
- D y h c theo lý thuy t tình hu ng;ạ ọ ế ố
- D y h c theo v n đ;ạ ọ ấ ề
- D y h c theo mô hình h c h p tác; ạ ọ ọ ợ
M i hình th c đu h ng vào m c đích l y HS làm trung tâm c a ho tỗ ứ ề ướ ụ ấ ủ ạ
đng. Đi u đó th c hi n đc hay không hoàn toàn ph thu c vào vi c xâyộ ề ự ệ ượ ụ ộ ệ
d ng và t ch c c a GV. V n đ đó thu c ph m trù ph ng pháp lu n c aự ổ ứ ủ ấ ề ộ ạ ươ ậ ủ
PPDH toán, đc bi t là nh ng ph ng pháp hi n đi. ặ ệ ữ ươ ệ ạ
3. Đi t ng nghiên c u ố ượ ứ
C s lý lu n c a PPDHTC, các góc đ t o h ng thú, đnh nghĩa Toánơ ở ậ ủ ộ ạ ứ ị
h c, đnh lí Toán h c, quá trình d y h c đnh nghĩa Toán h c; giáo viên và h cọ ị ọ ạ ọ ị ọ ọ
sinh .
4. Ph m vi nghiên c u ạ ứ
- Thi t k m t s ho t đng trong m t s bài thu c Hình h c 10 choế ế ộ ố ạ ộ ộ ố ộ ọ
h c sinh tr ng THPT H ng Hóa.ọ ườ ướ
- Thành ph n tham gia trong nghiên c u này g m:ầ ứ ồ
+ Giao viên: ng i nghiên c u . ươ ư
+ Hoc sinh: HS các l p 10A3, 10A4, 10A5 cua tr ng THPT H ng ơ ơ ươ ướ
Hóa.
5. Ph ng pháp nghiên c uươ ứ
- Nghiên c u c s lý lu n c a m t s quan đi m d y h c hi n đi.ứ ơ ở ậ ủ ộ ố ể ạ ọ ệ ạ
- Thi t k m t s ho t đng d y h c tích c c v vi c v n d ngế ế ộ ố ạ ộ ạ ọ ự ề ệ ậ ụ
ph ng pháp d y h c tích c c vào d y h c đnh nghĩa trong Hình h c 10 ươ ạ ọ ự ạ ọ ị ọ ở
tr ng trung h c ph thông. ườ ọ ổ
- Th c nghi m s ph m nh m ki m nghi m tính kh thi c a đ tài đãự ệ ư ạ ằ ể ệ ả ủ ề
đc nghiên c u.ượ ứ
N I DUNGỘ
I. C s lý lu nơ ở ậ
1. Ph ng pháp d y h c tích c cươ ạ ọ ự
2
1.1. Khái ni m v ph ng pháp d y h c tích c cệ ề ươ ạ ọ ự
Nói đn ph ng pháp d y h c tích c c chính là nói đn cách d y h cế ươ ạ ọ ự ế ạ ọ
mà đó, giáo viên là ng i đa raở ườ ư
nh ng g i m cho m t v n đ vàữ ợ ở ộ ấ ề
cùng h c sinh bàn lu n, tìm ra m uọ ậ ấ
ch t v n đ cũng nh nh ng v n đố ấ ề ư ữ ấ ề
liên quan. Ph ng pháp này l y sươ ấ ự
ch đng tìm tòi, sáng t o, t duyủ ộ ạ ư
c a h c sinh làm n n t ng, giáo viên ch là ng i d n d t và g i m v n đ.ủ ọ ề ả ỉ ườ ẫ ắ ợ ở ấ ề
Hay nói cách khác, ph ng pháp d y và h c tích c c không cho phépươ ạ ọ ự
giáo viên truy n đt h t ki n th c mình có đn v i h c sinh mà thông quaề ạ ế ế ứ ế ớ ọ
nh ng d n d t s khai s kích thích h c sinh ti p t c tìm tòi và khám pháữ ẫ ắ ơ ẽ ọ ế ụ
ki n th c đó. Cách d y này đòi h i giáo viên ph i có b n lĩnh, chuyên môn t tế ứ ạ ỏ ả ả ố
và c s nhi t thành, ho t đng h t công su t trong quá trình gi ng d y.ả ự ệ ạ ộ ế ấ ả ạ
1.2. Đc tr ng c b n c a ph ng pháp d y h c tích c cặ ư ơ ả ủ ươ ạ ọ ự
1.2.1. D y h c thông qua ho t đng c a h c sinh là ch y uạ ọ ạ ộ ủ ọ ủ ế
T c là trong ti t h c, h c sinh chính là đi t ng chính đ khai pháứ ế ọ ọ ố ượ ể
ki n th c. Chính vì th giáo viên ph i làm sao đó, v i nh ng cách th c g iế ứ ế ả ớ ữ ứ ợ
m v n đ m t m c đ nh t đnh s tác đng đn t duy c a h c sinh,ở ấ ề ở ộ ứ ộ ấ ị ẽ ộ ế ư ủ ọ
khuy n khích h c sinh tìm tòi và cùng bàn lu n v v n đ đó.ế ọ ậ ề ấ ề
1.2.2. Chú tr ng đn ph ng pháp t h cọ ế ươ ự ọ
N u b n ch đng áp d ng ph ng pháp d y và h c tích c c, b n ph iế ạ ủ ộ ụ ươ ạ ọ ự ạ ả
lo i b hoàn toàn suy nghĩ c m tay ch vi c, đc – chép,…, nh nh ng cáchạ ỏ ầ ỉ ệ ọ ư ữ
th c gi ng d y thông th ng khác.ứ ả ạ ườ
V i ph ng pháp d y h c tích c c, giáo viên s chú tr ng cho h c sinhớ ươ ạ ọ ự ẽ ọ ọ
cách th c rèn luy n và t h c, t tìm ra ph ng pháp h c t t nh t đ có thứ ệ ự ọ ự ươ ọ ố ấ ể ể
t n m b t ki n th c m i. T t nhiên, ki n th c m i s đc giáo viên ki mự ắ ắ ế ứ ớ ấ ế ứ ớ ẽ ượ ể
đnh và đm b o ch c ch n đy là ki n th c chu n.ị ả ả ắ ắ ấ ế ứ ẩ
1.2.3. u tiên ph ng pháp h c nhóm, t p thƯ ươ ọ ậ ể
V i ph ng pháp h c tích c c, gi ng viên ph i bi t cách chia đi,ớ ươ ọ ự ả ả ế ộ
nhóm và giúp các h c sinh ph i h p cùng v i nhau đ tìm ra ph ng pháp h cọ ố ợ ớ ể ươ ọ
t t nh t.ố ấ
1.2.4. Ch t l i ki n th c h cố ạ ế ứ ọ
Sau m i ki n th c, giáo viênỗ ế ứ
và h c sinh t ng h p l i nh ng ki nọ ổ ợ ạ ữ ế
th c tìm hi u đc, đng th i gi iứ ể ượ ồ ờ ả
đáp nh ng v n đ h c còn th cữ ấ ề ọ ắ
m c, cùng trao đi và ch t l i ki nắ ổ ố ạ ế
th c cho c bu i h c.ứ ả ổ ọ
1.3. M t s ph ng pháp d y h c tích c c hi u qu nh tộ ố ươ ạ ọ ự ệ ả ấ
3
Hi n nay, các nhà nghiên c u giáo d c đã đa ra nhi uệ ứ ụ ư ề ph ng phápươ
d yạ h c tích c cọ ự nh m giúp h c sinh không ch ti p thu ki n th c t t màằ ọ ỉ ế ế ứ ố
năng l c còn phát tri n. Tuy nhiên, đ áp d ng giáo viên c n linh ho t tùy vàoự ể ể ụ ầ ạ
bài h c đ ch n đc k thu t phù h p. Bên c nh các k thu t d y h cọ ể ọ ượ ỹ ậ ợ ạ ỹ ậ ạ ọ
th ng dùng, có th k đn m t s k thu t d y h c phát huy tính tích c cườ ể ể ế ộ ố ỹ ậ ạ ọ ự ,
sáng t o c a ng i h c.ạ ủ ườ ọ
1.3.1. Ph ng pháp d y h c tích c c s 1: K thu t “Các m nh ghépươ ạ ọ ự ố ỹ ậ ả ”
K thu t “Các m nh ghép” là hình th c h c t p k t h p gi a cá nhânỹ ậ ả ứ ọ ậ ế ợ ữ
v i nhóm và các nhóm v i nhau nh m:ớ ớ ằ cùng nhau gi i quy t m t nhi m v cóả ế ộ ệ ụ
nhi u ch đ, khuy n khích s tham gia tích c c c a h c sinh, nâng cao vaiề ủ ề ế ự ự ủ ọ
trò cá nhân trong quá trình h p tác.ợ
D ng c : Chu n b gi y bút cho các thành viên.ụ ụ ẩ ị ấ
Th c hi n: phân h c sinh thành t ng nhóm có nhóm tr ng, giáo viênự ệ ọ ừ ưở
giao nhi m v cho t ng nhóm, các nhóm cùng th o lu n và rút ra k t qu , yêuệ ụ ừ ả ậ ế ả
c u t ng thành viên trong nhóm đu có kh năng trình bày k t qu , m i nhómầ ừ ề ả ế ả ỗ
s tách ra và hình thành nhóm m i theo s đ, l n l t t ng thành viên trìnhẽ ớ ơ ồ ầ ượ ừ
bày k t qu th o lu n.ế ả ả ậ
L u ý: các ch đ đa ra th o lu n c n ch n l c đm b o có tính đcư ủ ề ư ả ậ ầ ọ ọ ả ả ộ
l p v i nhau, tr c khi tách nhóm ph i đm b o các thành viên đu có khậ ớ ướ ả ả ả ề ả
năng trình bày k t qu th o lu n b c th o lu n đu tiên.ế ả ả ậ ở ướ ả ậ ầ
u đi m: phát tri n tinh th n làm vi c theo nhóm, phát huy trách nhi mƯ ể ể ầ ệ ệ
c a t ng cá nhân, giúp h c sinh phát huy hi u bi t và gi i quy t nh ng hi uủ ừ ọ ể ế ả ế ữ ể
bi t l ch l c, giúp đào sâu ki n th c trong các lĩnh v c.ế ệ ạ ế ứ ự
H n ch : k t qu ph thu c vào quá trình th o lu n vòng 1, n uạ ế ế ả ụ ộ ả ậ ở ế
vòng th o lu n này không có ch t l ng thì c ho t đng s không có hi uả ậ ấ ượ ả ạ ộ ẽ ệ
qu , s l ng thành viên trong nhóm r t d không đng đu, không th sả ố ượ ấ ễ ồ ề ể ử
d ng k thu t này cho các n i dung th o lu n có m i quan h ràng bu c nhânụ ỹ ậ ộ ả ậ ố ệ ộ
qu v i nhau.ả ớ
1.3.2. Ph ng pháp d y h c s 2: K thu t khăn ph bàn (Khăn tr i bàn)ươ ạ ọ ố ỹ ậ ủ ả
K thu t khăn tr i bànỹ ậ ả cũng là ph ng pháp d y h c tích c cươ ạ ọ ự t ch cổ ứ
ho t đng mang tính k t h p gi a ho t đng cá nhân v i ho t đng nhómạ ộ ế ợ ữ ạ ộ ớ ạ ộ
nh m: Thúc đy s tham gia tích c c c a h c sinh, tăng c ng tính đc l p,ằ ẩ ự ự ủ ọ ườ ộ ậ
trách nhi m c a cá nhân h c sinh, phát tri n mô hình có s t ng tác gi a h cệ ủ ọ ể ự ươ ữ ọ
sinh v i nhau. ớ
D ng c : Bút và gi y kh l n cho m i nhóm.ụ ụ ấ ổ ớ ỗ
Th c hi n: Giáo viên chia nhóm, phân công nhóm tr ng, th ký vàự ệ ưở ư
giao d ngụ c , giáo viên đa ra v n đ cho các nhóm, t ng thành viên vi t ýụ ư ấ ề ừ ế
ki n c a mình vào góc c a t gi y, nhóm tr ng và th ký s t ng h p các ýế ủ ủ ờ ấ ưở ư ẽ ổ ợ
ki n và l a ch n nh ng ý ki n quan tr ng vi t vào gi a t gi y.ế ự ọ ữ ế ọ ế ữ ờ ấ
L u ý: m i thành viên làm vi c t i góc riêng c a mình.ư ỗ ệ ạ ủ
u đi m: Tăng c ng tính đc l p và trách nhi m c a ng i h c.Ư ể ườ ộ ậ ệ ủ ườ ọ
4
H n ch : T n kém chi phí và khó l u tr , s a ch a k t qu .ạ ế ố ư ữ ử ữ ế ả
1.3.3. Ph ng pháp d y h c s 3: K thu t “Đng não” hay “Công não” ươ ạ ọ ố ỹ ậ ộ
Kỹ thu t đngậ ộ não (công não) do Alex Osborn (M ) phát tri n, d a trênỹ ể ự
m t k thu t truy n th ng t n đ. Là k thu t nh m huy đng nh ng tộ ỹ ậ ề ố ừ Ấ ộ ỹ ậ ằ ộ ữ ư
t ng m i m , đc đáo v m t ch đ c a các thành viên trong nhóm cùngưở ớ ẻ ộ ề ộ ủ ề ủ
th o lu n. Các thành viên tham gia m t cách tích c c nh m t o ra “c n l c” ýả ậ ộ ự ằ ạ ơ ố
t ng.ưở
D ng c : s d ng b ng ho c gi y kh l n đ m i ng i d đc các ýụ ụ ử ụ ả ặ ấ ổ ớ ể ọ ườ ễ ọ
ki n, h th ng máy tính k t n i m ng.ế ệ ố ế ố ạ
Th c hi n: giáo viên chia nhóm, các nhóm t ch n nhóm tr ng và thự ệ ự ọ ưở ư
ký, giao v n đ cho nhóm, nhóm tr ng đi u hành ho t đng th o lu nấ ề ưở ề ạ ộ ả ậ
chung c a c nhóm trong m t th i gian quy đnh, các ý ki n đu đc th kýủ ả ộ ờ ị ế ề ượ ư
ghi nh n, khuy n khích thành viên đa càng nhi u ý ki n càng t t, c nhómậ ế ư ề ế ố ả
cùng l a ch n gi i pháp t i u, thu g n các ý t ng trùng l p, xóa nh ng ýự ọ ả ố ư ọ ưở ặ ữ
không phù h p, sau cùng th ký báo cáo k t qu .ợ ư ế ả
L u ý: trong quá trình thu th p ý ki n, không đc phê bình hay nh n.ư ậ ế ượ ậ
u đi m: d th c hi n, không m t nhi u th i gian, huy đng m i ýƯ ể ễ ự ệ ấ ề ờ ộ ọ
ki n c a thành viên, t p trung trí tu , khuy n khích các thành viên nhóm thamế ủ ậ ệ ế
gia ho t đng.ạ ộ
H n ch : d x y ra tình tr ng l c đ n u ch đ không rõ ràng, m tạ ế ễ ả ạ ạ ề ế ủ ề ấ
th i gian cho vi c l a ch n các ý ki n t t nh t, có tình tr ng m t s thànhờ ệ ự ọ ế ố ấ ạ ộ ố
viên quá năng đng nh ng m t s khác không tham gia, l u tr k t qu th oộ ư ộ ố ư ữ ế ả ả
lu n khá khó khăn và lãng phí.ậ
1.3.4. Ph ng pháp d y h c tích c c s 4: K thu t “B cá”ươ ạ ọ ự ố ỹ ậ ể
K thu t “B cá” th ng dùng đ th o lu n nhóm, h c sinh s ng iỹ ậ ể ườ ể ả ậ ọ ẽ ồ
thành m t nhóm và th o lu n v i nhau. S h c sinh còn l i trong l p ng iộ ả ậ ớ ố ọ ạ ớ ồ
xung quanh theo vòng bên ngoài đ theo dõi cu c th o lu n và khi k t thúcể ộ ả ậ ế
th o lu n s đa ra nh ng nh n xét v cách ng x c a nh ng h c sinh th oả ậ ẽ ư ữ ậ ề ứ ử ủ ữ ọ ả
lu n. Vì nh ng ng i ng i vòng ngoài có th quan sát nh ng ng i th o lu nậ ữ ườ ồ ể ữ ườ ả ậ
nh xem nh ng con cá trong b cá nên đc g i là ph ng pháp th o lu nư ữ ể ượ ọ ươ ả ậ
“b cá”.ể
L u ý trong nhóm th o lu n có th có m t v trí không có ng i ng iư ả ậ ể ộ ị ườ ồ
đ nh ng h c sinh tham gia quan sát có th ng i vào đó và đóng góp ý ki nể ữ ọ ể ồ ế
cho cu c th o lu n. Trong quá trình th o lu n, có th thay đi vai trò c aộ ả ậ ả ậ ể ổ ủ
nh ng ng i quan sát và nh ng ng i th o lu n v i nhau.ữ ườ ữ ườ ả ậ ớ
D ng c : chu n b gi y bút cho các thành viên.ụ ụ ẩ ị ấ
Th c hi n: giáo viên đa ra ch đ th o lu n cho m t nhóm trung tâm,ự ệ ư ủ ề ả ậ ộ
nhóm này s ti n hành th o lu n v i nhau, các thành viên còn l i c a l p sẽ ế ả ậ ớ ạ ủ ớ ẽ
ng i xung quanh, t p trung quan sát nhóm đang th o lu n.ồ ậ ả ậ
u đi m:Ư ể k thu t này v a gi i quy t đc v n đ v a phát tri n kỹ ậ ừ ả ế ượ ấ ề ừ ể ỹ
năng quan sát và giao ti p c a h c sinh. ế ủ ọ
5