Thuật xử thế của người xưa_Ngô Nguyên Phi

Chia sẻ: Dao Ngoc Bich Van | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:168

Thêm vào BST

Báo xấu

1.526
lượt xem 875
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

"Người đạo đức, theo người xưa là người hiền trí. Trí để không ai lợi dụng mình. Hiền để không ai ghét mình. Chỉ có bậc hiền trí mới tránh được cạm bẫy của người khác". Đây là một trong những lời khuyên sau mỗi câu chuyện trong cuốn sách này, đây là một trong những cuốn sách rất hay của tác giả Ngô Nguyên Phi muốn truyền đạt cho chúng ta những kinh nghiệm và nghệ thuật sống trong xã hội....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Thuật xử thế của người xưa_Ngô Nguyên Phi

THUÊÅT XÛÃ THÏË CUÃA NGÛÚÂI XÛA 1 MUÅC LUÅC 1. MÚÃ ÀÊÌU CÊU CHUYÏÅN ..................................................................................................4 2. HÒNH AÃNH MÖÅT XÛÃ NÛÄ NGAÂY XÛA..............................................................................7 3. ÖNG GIAÂ HOÅ MAÄ MUA... NGÛÅA HAY LAÂ MIÏÅNG THÏË GIAN ........................................9 4. CHUYÏÅN CON VE SÊÌU VAÂ NÛÚÁC NGÖ ....................................................................... 12 5. TIÏËNG ÀAÂN BAÂN QUÖËC SÛÅ (TRÊU KYÅ THUYÏËT TÏÌ UY VÛÚNG).............................. 14 6. THUÊÌN VU KHÖN THÛÃ TAÂI TRÊU KYÅ ........................................................................ 17 7. QUAN DÚÃ ÀÛÚÅC KHEN, QUAN GIOÃI BÕ CH Ï ............................................................. 19 8. NHÊN VAÂ TRÑ................................................................................................................ 21 9. NÚI CHUÖÌNG NGÛÅ A .................................................................................................... 23 10. BIÏÍN CAÁ LÚÁN .............................................................................................................. 25 11. THÏË NAÂO LAÂ ÙN TRÖÅM .............................................................................................. 27 12. MAÅO BIÏÅN CÛÁU TRI KYÃ .............................................................................................. 29 13. TÑN LÙNG QUÊN KÏËT BAÅN ........................................................................................ 32 14. ÀEÅP VAÂ XÊËU ................................................................................................................ 37 15. CAÁI GHEN CUÃA NAÂNG TRÕNH TUÅ ............................................................................. 38 16. CÖËT CAÁCH CUÃA MÖÅT NHÊN TAÂI ............................................................................... 40 17. DIÏÅN MAÅO CUÃA MÖÅT TÛÚÁNG TAÂI ............................................................................. 42 18. KHÖNG AI HIÏÍU CON BÙÇNG CHA............................................................................. 45 19. KHI TRIÏÅU QUAÁT ÀÛÚÅC PHONG TÛÚÁNG................................................................. 47 20. QUYÃ CÖËC THÛÃ TAÂI HOÅC TROÂ ..................................................................................... 50 21. TÏÍ TÛÚÁNG AÁN ANH, QUYÁ TROÅNG VÚÅ ....................................................................... 52 22. HOÅ CHÏËT VÒ... QUAÃ ÀAÂO ............................................................................................ 53 http://ebooks.vdcmedia.com
Ngö Nguyïn Phi 2 23. THÏË NAÂO LAÂ CÖNG PHAÁP BÊËT VÕ THÊN .................................................................. 56 24. VÖ CÚÁ HAÅI NGÛÚÂI LAÂ CAÁI CÚÁ TÛÅ HAÅI MÒNH ........................................................... 59 25. MÖÅT BAÂ HOAÂNG GIÛÄ TIÏËT VAÂ MÖÅT BAÂ HOAÂNG THÊËT TIÏËT ................................... 62 26. KHÖÍNG TÛÃ VAÂ CUÖÅC HOÂA HÖÅI LÖÎ TÏÌ ...................................................................... 64 27. CAÁCH HÖËI LÖÅ VAÂ NHÊÅN HÖËI LÖÅ CUÃA NGÛÚÂI XÛA ................................................. 67 28. TÊËM LOÂNG QUÊÌN THÊÌN NÛÚÁC BAÅI TRÊÅN ............................................................... 70 29. CUÖÅC CHUÊÍN BÕ VÔ ÀAÅI HAY LAÂ NGHÏÅ THUÊÅT CHÑNH TRÕ CUÃA CÊU TIÏÎN ....... 72 30. LO TRONG VAÂ LO NGOAÂI (TÛÃ CÖËNG THUYÏËT KHAÁCH).......................................... 75 31. NGÛÚÂI NÛÚÁC SÚÃ LAÂM DÊËU TRÏN THUYÏÌN, TÒM GÛÚM DÛÚÁI SÖNG .................. 78 32. HAÂ BAÁ CÛÚÁI VÚÅ .......................................................................................................... 79 33. LAÂM THÏË NAÂO ÀÏÍ DÊN ÀÖÌNG LOAÅT THI HAÂNH PHAÁP LÏÅNH? .............................. 83 34. KHEN CHÏ CUÄNG ÀÏÌU COÁ TÖÅI ................................................................................. 84 35. BAÂNG QUYÏN HAÅI BAÅN ............................................................................................. 87 36. CON DÚI VÚÁI LOAÂI BIÏËT BAY VAÂ BIÏËT CHAÅY (HAY LAÂ: ÀIÏÍU THUÁ NGHÕ HOÂA) ... 90 37. THUÊÌN VU KHÖN ÀOÂI HOÃI SÛÅ TÛÚNG XÛÁNG......................................................... 92 38. PHONG CAÁCH UÖËNG RÛÚÅU ...................................................................................... 94 39. MÖÅT NÛÄ THUYÏËT KHAÁCH ÀÊÌU TIÏN... .................................................................... 96 40. CAÁI TÏÅ HAÅI CUÃA NHAÂ LAÂM LUÊÅT ÀÏËN THÏË NAÂO? .................................................. 99 41. BÊÌY CHUÖÅT BAÂN CHUYÏÅN "TRAÁNH MEÂO" ............................................................ 101 42. KHÖNG CÖNG MAÂ ÀÛÚÅC THÛÚÃNG, VIÏÅC ÀAÁNG NGÚÂ .......................................... 103 43. TRAÁO THIÏËP CHO VUA ............................................................................................ 104 44. HÊÅU SINH KHAÃ UÁY ................................................................................................... 107 45. MAO TIÏU KHIÏN VUA TÊÌN GIÛÄ ÀAÅO HIÏËU.......................................................... 110 46. KHI YÏU TRAÁI ÊËU CUÄNG TROÂN .............................................................................. 112 47. HAI NGÛÚÂI NHAÂ QUÏ KÏËT BAÅN .............................................................................. 114 48. LÚÂI TÛÅ BIÏÅN CUÃA TRÊÌN CHÊÍN ............................................................................... 116 49. BÒNH NGUYÏN QUÊN VÚÁI NGÛÚÂI QUEÂ ................................................................. 118 http://ebooks.vdcmedia.com
THUÊÅT XÛÃ THÏË CUÃA NGÛÚÂI XÛA 3 50. HIÏÌN SÔ NHÛ CAÁI DUÂI TRONG TUÁI ......................................................................... 122 51. LYÁ TÛ VAÂ CON CHUÖÅT ............................................................................................. 125 52. PHÛÚNG THUÖËC CHÛÄA BÏÅNH NÛÚÁC ÙN DA ........................................................ 127 53. SÛÅ PHI THÛÚÂNG CUÃA ÀÛÁC TIN .............................................................................. 129 54. CÊU CHUYÏÅN "TRIÏU TAM MÖÅ TÛÁ" (SAÁNG BA CHIÏÌU BÖËN) ............................... 132 55. THUÊÅT BAÁCH CHIÏËN BAÁCH THÙÆNG....................................................................... 133 56. KHI ÖNG VUA MUÖËN LAÂM THAÁNH HIÏÌN .............................................................. 135 57. CON CHIM HOANG DAÄ ............................................................................................. 138 58. CÊY VÖ DUÅNG .......................................................................................................... 139 59. CUÖÅC TRANH LUÊÅN GIÛÄA NGÛÚÂI HAI CHÊN VAÂ NGÛÚÂI MÖÅT CHÊN ................ 141 60. BAÂI HOÅC NGUÅ NGÖN: TRAÁI VÚÁI TÛÅ NHIÏN ........................................................... 144 61. TA CUÄNG MUÖËN LÏ CAÁI ÀUÖI TRONG BUÂN .......................................................... 145 62. CHIM AÁC DOÅA CHIM UYÏN SÖÌ ................................................................................ 147 63. TÊÌN THUÃY HOAÂNG TÒM THUÖËC TRÛÚÂNG SINH ................................................... 149 64. VONG TÊÌN GIAÃ HÖÌ DAÄ ............................................................................................. 152 65. TRÛÚNG LÛÚNG THÑCH KHAÁCH TÊÌN THUÃY HOAÂ N G .......................................... 156 67. ÀIÏÌU NAÂO NHUÅC HÚN ............................................................................................. 158 68. NHÊN ÀAÅO HAY BÊËT NHÊN .................................................................................... 159 69. HOÅC PHEÁP TRÛÚÂNG SINH BÊËT TÛÃ ......................................................................... 161 70. TRÛÚNG LÛÚNG GÙÅP HUYÂNH THAÅCH CÖNG ....................................................... 163 71. LYÁ TÛ, TRIÏÅU CAO MÛU VIÏÅC PHÏË LÊÅP ................................................................ 166 http://ebooks.vdcmedia.com
Ngö Nguyïn Phi 4 1. MÚÃ ÀÊÌU CÊU CHUYÏÅN Möåt höm Trang Tûã dêîn hoåc troâ ài ngao du, nhên luác gheá vaâo nhaâ möåt ngûúâi baån àïí thùm. Chuã nhaâ tay bùæt mùåt mûâng, noái: - Tiïëng tùm tiïn sinh vang döåi nhû sêëm bûng tai. Höm nay tiïn sinh gheá thùm bó phu thêåt laâ vaån haånh. Noái röìi quay laåi goåi möåt gia àinh, baão: - Höm nay ta gùåp khaách quyá, àïí múã àêìu cêu chuyïån ngûúi haäy thõt möåt con chim cho ta àaäi khaách! Àûáa úã hoãi: - Vêng aå! Nhûng thûa chuã nhên, coá hai con chim, möåt con hoát hay, möåt con khöng biïët hoát, thõt con naâo? Chuã nhên cheáp miïång: - Dô nhiïn phaãi thõt con chim khöng biïët hoát, thûá vö duång àoá àïí laâm gò? Trang Tûã cuâng chuã nhên ngöìi nhêm nhi ly rûúåu vúái thõt chim, luêån viïåc thïë thaái nhên tònh, àoaån tûâ giaä chuã nhaâ, dêîn hoåc troâ ra ài. Hoå àïën bòa rûâng, thêëy möåt tiïìu phu chöëng buáa nhòn caãnh rûâng nuái bao la. Trûúác mùæt laäo laâ möåt cêy cöí thuå. Trang Tûã thêëy vêåy hoãi: - Trúâi chiïìu maâ chûa thêëy tiïìu öng àùén àûúåc cêy naâo. Gùåp cêy naây cao thùèng sao öng khöng haå ài? Laäo tiïìu thúã daâi noái: - Töi cuäng muöën haå noá, nhûng ngùåt göî noá xöëp lùæm, thûá vö duång àoá àùén maâ laâm gò?! Möåt hoåc troâ nghe vêåy, hoãi thêìy: http://ebooks.vdcmedia.com
THUÊÅT XÛÃ THÏË CUÃA NGÛÚÂI XÛA 5 - Cêy vö duång thò boã qua, con chim vö duång thò giïët. Con thêåt khöng hiïíu nöíi thoái àúâi? Trang Tûã móm cûúâi noái: - Ta úã vaâo khoaãng hûäu duång vaâ vö duång àoá. Chó coá bêåc àaåo àûác múái traánh khoãi tai hoåa maâ thöi. LÚÂI BAÂN: Àêy laâ möåt baâi hoåc nguå ngön nhùçm khuyïn rùn ngûúâi àúâi. Cêu kïët luêån cuãa Trang Tûã noái nghe nhû laåc àïì. Vò chim vaâ cêy khöng phaãi laâ ngûúâi. Hûäu duång vaâ vö duång laâ hai mùåt àún giaãn cuãa cuöåc àúâi... Nhûng ta àïí yá, laâm thïë naâo àïí êín mònh vaâo giûäa lùçn mùæt vö hònh hûäu duång vaâ vö duång àoá? Trang Tûã noái: "Chó coá bêåc àaåo àûác!" Ngûúâi vö duång khöng phaãi khöng laâm àûúåc viïåc gò? Ñt ra hoå cuäng biïët hö hoaán (Nïëu cho hoå canh cûãa), cuäng biïët doån deåp giùåt giuä (nïëu duâng hoå trong viïåc sai vùåt). Ngûúâi vö duång coá thïí bõ ngûúâi khön kheáo boác löåt cöng sûác cho àïën khi húi thúã can kiïåt. Coân ngûúâi hûäu duång thò sao? Ngûúâi thêëy viïåc gò cuäng laâm àûúåc, thaânh ra viïåc gò cuäng öm lêëy, caáng àaáng, vong àöång, vong tûúãng, cuöëi cuâng cuäng laâm con röëi cho boån quyïìn thïë cûúâng haâo. Tûåu trung, hûäu duång hoùåc vö duång cuäng àïìu bõ duâng. Ngûúâi àaåo àûác, theo ngûúâi xûa laâ ngûúâi hiïìn trñ. Trñ àïí khöng ai lúåi duång mònh. Hiïìn àïí khöng ai gheát mònh. Chó coá bêåc hiïìn trñ múái traánh àûúåc caåm bêîy cuãa ngûúâi khaác. Coá thïí chûáng minh möåt cêu chuyïån tûúng tûå. Nûúác Tïì coá loaån laåc. Àöi baån Baão phuác Nha vaâ Quaãn Di Ngö (tûác Quaãn Troång) phoâ hai võ cöng tûã chaåy ra nûúác ngoaâi. Baão Thuác Nha àem cöng tûã Tiïíu Baåch sang nûúác Cuã, vaâ noái: "Chó coá mêëy nûúác nhoã múái khöng thêët tñn". Quaãn Di Ngö àûa cöng tûã Cuã chaåy sang nûúác Löî, vaâ noái: "Löî laâ cûúâng quöëc cuãa thúâi naây. Vaã laåi Löî laâ quï ngoaåi cuãa cöng tûã ". Vua Tïì bõ giïët. Nhúâ nûúác Cuã úã gêìn Tïì nïn Baão Thuác Nha àem cöng tûã Tiïíu Baåch vïì kõp àaä lïn ngöi. Cöng tûã Cuã úã nûúác Löî rêët xa khöng vïì kõp. Baão Thuác Nha noái vúái cöng tûã http://ebooks.vdcmedia.com
Ngö Nguyïn Phi 6 Tiïíu Baåch (bêëy giúâ àaä lïn ngöi lêëy hiïåu laâ Tïì Hoaân Cöng): "Trûúác àêy Quaãn Di Ngö muöën giïët chuáa cöng laâ búãi "ai vò chuáa nêëy". Luác êëy Di Ngö àang phoâ cöng tûã Cuã. Xin chuáa cöng àûâng giêån öng ta. Di Ngö laâ bêåc àïå nhêët kyâ taâi. Chuáa cöng muöën dûång nghiïåp baá, khöng coá öng àoá, khöng xong. Nay töi àem binh àoáng biïn giúái laâm aáp lûåc, buöåc vua Löî phaãi "xûã trñ" lêëy Cuã, vaâ buöåc vua Löî giao Di Ngö cho chuáa cöng". Bïn kia Di Ngö vaâ vua Löî tranh khöng kõp vúái Tiïíu Baåch, loâng coân àang tûác. Böîng nghe quên Tïì keáo àïën. Mûu sô nûúác Löî laâ Thi Baá, hiïën kïë: "Àïí traánh binh àao vúái Tïì, chuáa cöng nïn giïët Cuã ài, vò Cuã laâ tïn vö duång! Nhûng chuáa cöng phaãi tòm moåi caách troång duång Quaãn Di Ngö, vò taâi cuãa öng ta "kinh thiïn vô àõa". Vua Löî noái: "Di Ngö möåt loâng vúái chuã. Nay ta giïët Cuã laâ chuã hùæn, thò hùæn khöng bao giúâ chõu giuáp ta àêu. Vaã laåi, Tiïíu Baåch möåt mûåc àoâi Di Ngö vïì Tïì, àïí tûå tay mònh traã thuâ". Thi Baá noái: "Àoá laâ meåo cuãa Thuác Nha àoâi Di Ngö vïì Tïì àïí duâng. Chuáa cöng khöng duâng thò giïët chûá àûâng traã Di ngö". Vua Löî khöng nghe. Di Ngö vïì Tïì giuáp cho Tïì Hoaân Cöng, àûa nûúác Tïì lïn àõa võ baá chuã. Vua Löî ên hêån maäi. Chuyïån naây coá phêìn húi khaác chuyïån Trang Tûã trïn àêy. ÚÃ àêy keã vö duång bõ giïët àaä àaânh, nhûng ngûúâi taâi gioãi vêîn bõ ngûúâi ta àoâi giïët. Cuäng may, Di Ngö vaâ Thuác Nha laâ nhûäng ngûúâi kó mûu tuyïåt trñ nïn khöng bõ nhûäng keã têìm thûúâng haå saát. Nhûng caái yá nghôa cuãa noá vêîn giöëng nhau, chó coá bêåc àaåo àûác, hiïìn trñ múái giûä àûúåc mònh. http://ebooks.vdcmedia.com
THUÊÅT XÛÃ THÏË CUÃA NGÛÚÂI XÛA 7 2. HÒNH AÃNH MÖÅT XÛÃ NÛÄ NGAÂY XÛA Nguä Tûã Tû tûâ luác lûu vong, xin ùn doåc àûúâng buång àoái laã. Àïën àêët Phiïn Dûúng thêëy möåt thiïëu nûä àang ngöìi giùåt luåa trïn bïën Laåi Thuãy, coá àem theo mo cúm àùåt bïn caånh. Tûã Tû noái: - Ta trïn bûúác àûúâng cuâng nïn múái xin ùn, xin naâng giuáp cho! Thiïëu nûä ngûúác lïn nhòn Tûã Tû röìi noái: - Thiïëp tröng ngaâi khöng phaãi laâ ngûúâi thûúâng, àêu daám vò chuyïån nhoã moån maâ khöng cho ùn? Ngûúâi con gaái múã goái cúm àûa cho Nguä Viïn (tûác Nguä Tûã Tû) vaâ Thùæng (Thùæng laâ àûáa beá con Thaái tûã Kiïën). Kiïën bõ vua cha muöën giïët boã tröën traánh qua Trõnh, sau phaãn Trõnh bõ giïët úã Trõnh. Tûã Tû phaãi mang Thùæng theo). Nguä Viïn vaâ Thùæng cuâng ùn. Nguä Viïn biïët thiïëu nûä ngheâo khöí, laåi úã núi vùæng veã, nïn khöng daám ùn hïët, àïí laåi cho naâng möåt phêìn. Thiïëu nûä noái: - Hai ngûúâi coân ài xa, haäy duâng hïët ài. Nguä Viïn vaâ Thùæng ùn hïët cúm. Luác sùæp ài, Nguä Viïn noái: - Töi khöng bao giúâ quïn ún naâng. Töi laâ ngûúâi chaåy tröën. Nïëu gùåp ngûúâi khaác xin àûâng tiïët löå. Thiïëu nûä than: - Ba chuåc nùm nay ta chûa hïì tiïëp chuyïån vúái ngûúâi àaân öng naâo. Giúâ vò miïëng ùn thaânh ra thêët tiïët! Thöi, caác ngûúi ài ài! Nguä Tûã Tû ài àûúåc mêëy bûúác, ngoaãnh mùåt thêëy cö gaái giùåt luåa êëy àaä öm lêëy cuåc àaá nhaãy xuöëng söng maâ trêìm mònh. Nguä Viïn bi thûúng quaá àöîi, cùæn ngoán tay chaãy maáu, viïët hai mûúi chûä trïn àaá: "Nhô hoaân sa, ngaä haânh khêët. Ngaä phuác baão, nhó thên nõch. Thêåp niïn chi hêåu, thiïn kim baáo àaáp" (Naâng giùåt luåa, http://ebooks.vdcmedia.com
Ngö Nguyïn Phi 8 ta ùn xin. Ta buång no, naâng chïët chòm. Heån mûúâi nùm nûäa ngaân vaâng baáo àïìn). Tûã Tû lêëp àêët hoân àaá laåi röìi dùæt Thùæng vaâo nûúác Ngö. LÚÂI BAÂN: Cho àïën bêy giúâ, coá luác ngûúâi ta gùåp caãnh ngöå thêët thûúâng àaânh taåm ùn xin qua ngaây, thò thúâi àoá viïåc ùn xin cuãa Nguä Tûã Tû cuäng khöng coá gò àaáng ngaåc nhiïn. Vêën àïì úã àêy laâ möåt thiïëu nûä quï muâa sau khi cho Nguä Tûã Tû ùn möåt bûäa cúm, naâng laåi trêìm mònh. Taåi sao naâng laåi tûå saát? Coá ngûúâi noái, thiïëu nûä chïët laâ búãi Tûã Tû dùån möåt cêu: "Nïëu gùåp ngûúâi khaác xin àûâng tiïët löå". Naâng chïët laâ àïí Nguä Tûã Tû yïn têm. Thêåt ra àoá laâ yá phuå. Ta xem cêu naâng noái: "Thiïëp tröng ngaâi khöng phaãi laâ ngûúâi thûúâng, àêu daám vò chuyïån nhoã moån maâ khöng cho ùn?" "khöng phaãi ngûúâi thûúâng" coá yá chó Nguä Tûã Tû laâ nhên vêåt quan troång sau naây. "Àêu daám vò chuyïån nhoã moån maâ khöng cho ùn". Chuyïån nhoã moån úã àêy khöng chó viïåc naâng nhõn àoái möåt bûäa, maâ coá yá chó cho viïåc "khöng àûúåc tiïëp xuác vúái àaân öng úã núi vùæng veã". Vò vêåy naâng múái than: "Ba chuåc nùm nay ta chûa hïì tiïëp chuyïån vúái ngûúâi àaân öng naâo. Giúâ vò miïëng cúm thaânh ra thêët tiïët!" Chó noái chuyïån vúái àaân öng maâ naâng cho laâ "thêët tiïët", àuã hiïíu caái "tiïët" to lúán àïën bêåc naâo. "Tiïët" úã àêy laâ tiïët haånh, laâ sûå trong trùæng tûâ thïí xaác àïën linh höìn. Phêím tiïët laâ caái diïån maåo cuãa Trinh tiïët. Phêím tiïët khöng coá thò caái "Trinh" cuäng bùçng thûâa. Vò nhiïìu ngûúâi khöng thên dêm maâ yá dêm thò sao? Phêím tiïët cuãa ngûúâi con gaái khöng hùèn chó úã nhûäng nhaâ quyïìn quyá, khöng hùèn chó úã nhûäng tiïíu thû, cöng nûúng, khöng hùèn chó úã nhûäng gia àònh thïë phiïåt, trêm anh. Lêëy theo con mùæt cuãa ngûúâi nay, thò caái chïët cuãa thiïëu nûä giùåt luåa laâ "chïët daåi", nhûng vúái con ngûúâi phêím haånh cuãa ngûúâi xûa, hoå cho rùçng: "danh tiïët coân giaá trõ hún thên xaác". Vò thên xaác coá thïí mêët ài nhûng danh tiïët vêîn coân. Hònh aãnh êëy vûâa cao caã, vûâa bi traáng. http://ebooks.vdcmedia.com
THUÊÅT XÛÃ THÏË CUÃA NGÛÚÂI XÛA 9 3. ÖNG GIAÂ HOÅ MAÄ MUA... NGÛÅA HAY LAÂ MIÏÅNG THÏË GIAN Nhaâ hoå Maä ngaây trûúác chuyïn nghïì nuöi daåy ngûåa vaâ baán ngûåa. Coá möåt daåo gia àònh öng suy suåp vò con öng bõ bïånh nùång, àaä veát hïët tiïìn trong nhaâ maâ con öng vêîn khöng khoãi. Öng baán hïët söë ngûåa nuöi àïí thang thuöëc cho con. Con öng söëng àûúåc. Tûâ àoá öng bùæt àêìu daânh duåm, tùçn tiïån àûúåc möåt söë tiïìn. Ngaây noå Maä öng nghe úã Hûúng Lêm coá baán möåt giöëng ngûåa quyá, öng àïën núi àoá xem tûúáng ngûåa thêåt kyä, biïët àoá laâ giöëng ngûåa hay, thuöåc loaåi Hoaâng Phiïu, mùåc duâ noá coá phêìn húi gêìy. Maä öng thñch quaá, nïn chõu mua vúái giaá àùæt. Öng vïì nhaâ baân laåi vúái con: - Phuå thên xem biïët noá rêët quyá, duâ húi gêìy, thuöåc giöëng Hoaâng Tuyïët Phiïu cuãa ngûúâi Khûúng. Nhaâ ta gêy àûúåc giöëng naây seä laâm giaâu khöng mêëy höìi. Ngùåt vò xa ngoát ngaây àûúâng, qua àeâo truöng e coá cûúáp, nïn cha con ta cuâng ài. Hai cha con hoå Maä thûã ngûåa vaâ ngaä giaá xong, tra yïn cûúng, cha con àöìng lïn ngûåa ra vïì, loâng thêëy hoan hó. Hoå ài qua möåt xoám nhaâ, Maä öng khiïm töën cho ngûåa ài nûúác kiïåu, dên laâng àoán öng laåi noái: - Maä laäo! Öng laâ ngûúâi nuöi ngûåa, sao khöng biïët thûúng ngûåa? Con ngûåa gêìy thïë kia, coân cha con öng coåp ùn baãy ngaây khöng hïët, núä naâo caã hai laåi àeâ trïn mònh noá? Öng Maä noái vúái con mònh: - Hoå noái phaãi àêëy con aå! Vêåy cha nhûúâng cho con cûúäi. Cha cêìm cûúng cho. Thïë laâ möåt mònh Maä cöng tûã ngöìi ngûåa, öng Maä ài böå theo. Hoå yïn têm ài xoám nhaâ khaác, bêy giúâ trúâi àaä khaá trûa, nhûäng http://ebooks.vdcmedia.com
Ngö Nguyïn Phi 10 ngûúâi ngöìi maát trïn àûúâng thêëy caãnh cha con hoå Maä nhû vêåy, hoå keáo ra àoán àêìu ngûåa, xó vaã ngûúâi con: - Ai daåy cöng tûã vïì caách hiïëu àaåo nhû thïë? Con thò ngöìi ngûåa kïnh kiïåu, àïí cha chaåy böå theo àöí möì höi! Qua caánh àöìng kia coá hoåc hiïåu Khöíng Mön, chùæc hoå àaánh cöng tûã traâo maáu ra mêët! Maä cöng tûã lêåt àêåt nhaãy xuöëng ngûåa, chùæp tay thûa vúái cha: - Hoå noái phaãi àêëy cha aå! Naäy giúâ con cuäng khoãe röìi, cha haäy cûúäi noá cho àúä mïåt. Ngûúâi cha lïn ngûåa ài, ngang qua "Khöíng Mön hoåc hiïåu", möåt söë hoåc troâ úã àoá biïët mùåt öng giaâ, chuáng chaåy laåi àoán öng noái: - Maä laäo baá! Laäo baá lêu nay maånh gioãi chûá? Nghe noái lïånh lang lêu nay bïånh thêåp tûã nhêët sinh, nay múái vûâa húi bònh phuåc laäo baá àïí lïånh lang nhoåc nhoaâi cho àaânh. Maä laäo nhaãy xuöëng ngûåa nhòn con röìi thò thêìm: - Kïí ra hoå noái cuäng phaãi. Kïí khöng coân bao xa, ta dùæt ngûåa ài vêåy. Hai cha con xuöëng ngûåa dùæt böå, höìi lêu àïën xoám khaác, coá ai àoá nhòn ngûåa röìi chûãi: - Àuáng laâ cha con möåt laäo vö hoåc. Àêy laâ giöëng Hoaâng Tuyïët Phiïu, möåt loaåi thiïn lyá maä, mua vïì àïí cûúäi hoùåc laâm giöëng, naâo phaãi mua vïì àïí thúâ, sao coá ngûåa laåi khöng cûúäi? Cha con hoå Maä thiïëu àiïìu muöën khoác. Laäo noái vúái con: - Cûúäi ngûåa cuäng bõ chûãi, maâ khöng cûúäi cuäng bõ chûãi! Ta chõu hïët nöíi! Thöi thaã quaách cho xong! Hai ngûúâi dùæt ài möåt àoaån cho khuêët mùæt moåi ngûúâi, röìi thaáo cûúng, cúãi yïn, àaánh möåt roi, ngûåa dong tuöët vaâo rûâng mêët daång. Vïì àïën nhaâ, baâ cuå nghe àoán àêìu ngoä. Öng cuå thuêåt laåi moåi chuyïån. Baâ cuå nghe qua àêëm vaâo àêìu bònh bõch, vûâa khoác vûâa noái: - Ngu sao laâ ngu! Coá bao nhiïu veát ài mua ngûåa, röìi thaã ngûåa ài! Xûa nay miïång lûúäi thïë gian. Viïåc mònh mònh cûá laâm, chiïìu yá, http://ebooks.vdcmedia.com
THUÊÅT XÛÃ THÏË CUÃA NGÛÚÂI XÛA 11 nghe lúâi hoå laâm gò? Röìi àêy lêëy gò maâ sinh söëng, lêëy gò maâ cûúái vúå cho con? Ngu úi la ngu!... LÚÂI BAÂN: Quaã laâ, khöng "úã sao cho vûâa loâng ngûúâi"! Öng giaâ hoå Maä hiïìn hêåu àïën mûác thiïëu tûå tin. Nhûäng ngûúâi ngoaâi nhòn vaâo laâm sao hiïíu àûúåc tònh traång cuãa hoå Maä vaâ con ngûåa kia nhû thïë naâo? YÁ kiïën naâo hoå noái cuäng phaãi, nhûng trûúác nhêët hoå Maä phaãi biïët àaánh giaá àûúåc caái viïåc cuãa mònh. Tuåc ngûä coá cêu: "Chñn ngûúâi mûúâi yá", thò yá thûá mûúâi laâ yá mònh vêåy. Mua ngûåa laâ quyïët têm, maâ giûä àûúåc "quyïët têm" (chó con ngûåa) laâ thiïëu quyïët àõnh. Thiïëu möåt trong hai caái àïìu hoãng. http://ebooks.vdcmedia.com
Ngö Nguyïn Phi 12 4. CHUYÏÅN CON VE SÊÌU VAÂ NÛÚÁC NGÖ Möåt súám, Thaái tûã Hûäu mang cung tïn vaâo cung, vûâa gùåp vua Phuâ Sai. Nhaâ vua hoãi: - Con mang cung tïn ài àêu maâ aáo quêìn ûúát suäng thïë naây? Thaái tûã noái: - Con ài sùn vö yá bõ suåp hêìm? - Sao laåi vö yá suåp hêìm? Thaái tûã noái: - Con thêëy con ve àang kïu, con toan rònh bùæt. Bêët ngúâ con thêëy con boå ngûåa àûa caâng lïn bùæt con ve, laåi thêëy con chim seã àêåu gêìn àoá muöën àúáp con boå ngûåa. Con beân lui laåi chuêín bõ bùæt con chim seã, khöng ngúâ bõ sa xuöëng sònh! Nhaâ vua noái: - Con chó biïët ham caái lúåi trûúác mùæt maâ khöng nghô àïën caái haåi phña sau. Thiïn haå coá ai ngu nhû con khöng? Thaái tûã noái: - Vêåy maâ coá keã ngu hún con! Löî vöën laâ nûúác lïî nhaåc, trûúác coá Chu Cöng, sau coá Khöíng Tûã, khöng xêm phaåm gò àïën Tïì, thïë maâ Tïì vêîn cêët quên àaánh, tûúãng laâ lêëy àûúåc Löî. Ai ngúâ nûúác Ngö ta vûúåt ngaân dùåm àaánh Tïì, ai ngúâ nûúác Viïåt àem quên caãm tûã àaánh Ngö!... Phuâ Sai nöíi giêån heát: - Cuát! Cuát... Àoá laâ luêån àiïåu cuãa thùçng giùåc giaâ Nguä Viïn! Thùçng giùåc êëy tao àaä giïët röìi! Nïëu maây laâ con tao tûâ nay àûâng noái túái viïåc àoá nûäa! Thaái tûã Hûäu súå haäi lui ra. http://ebooks.vdcmedia.com
THUÊÅT XÛÃ THÏË CUÃA NGÛÚÂI XÛA 13 LÚÂI BAÂN: Trûúác àêy Nguä Tûã Tû khöí têm, khöí cöng can giaán Phuâ Sai vïì viïåc naây, öng bõ Phuâ Sai giïët ài, vò vêîn àinh ninh rùçng nûúác Viïåt khöng bao giúâ daám phaãn. Thaái tûã hûäu mûúån hònh aãnh con ve, con boå ngûåa, con chim seã àïí chó nûúác Löî, Tïì, Ngö, Viïåt. Ngûúâi ta noái: "Khöng keã naâo àiïëc bùçng loâng ngûúâi khöng muöën nghe, khöng keã naâo muâ bùçng keã khöng muöën thêëy". Ngö Phuâ Sai khöng ngu nhûng öng khöng muöën nghe nhûäng lúâi can phaãi. Ngö Phuâ Sai khöng giïët con mònh nhûng cêët quên ài àaánh Tïì vaâ höåi chû hêìu lêìn nûäa, nûúác Viïåt àaánh uáp nûúác Ngö vaâ giïët chïët Hûäu! Chaã khaác naâo Ngö Phuâ Sai àaä giïët con. http://ebooks.vdcmedia.com
Ngö Nguyïn Phi 14 5. TIÏËNG ÀAÂN BAÂN QUÖËC SÛÅ (TRÊU KYÅ THUYÏËT TÏÌ UY VÛÚNG) Tïì Uy Vûúng lïn ngöi 9 nùm, ngaây naâo cuäng àaân quyïín ca vang, àùæm say tûãu sùæc. Möåt höm coá ngûúâi tïn Trêu Kyå laâ ngûúâi nûúác Tïì, xin vaâo yïët kiïën Tïì Uy Vûúng, noái: - Töi biïët gaãy àaân, nghe àaåi vûúng thñch êm luêåt, nïn tòm àïën. Uy Vûúng cho ngûúâi mang àaân ra. Trêu Kyå lïn dêy, nhûng khöng gaãy. Uy Vûúng hoãi: - Tiïn sinh cho ta nghe möåt baãn chûá? Trêu Kyå noái: - Biïët cêìm lyá (lyá thuyïët vïì àaân) múái laâ quan troång, coân tiïëng àaân chùèng qua laâ do súåi tú phaát êm maâ thöi. Vua hoãi: - Vêåy thïë naâo laâ cêìm lyá? Trêu Kyå nghiïm trang noái: - Cêìm laâ Cêëm! Laâ cêëm ngùåt! Laâ cêëm chó nhûäng sûå àùæm say tûãu sùæc àïí giûä cho chaánh àaåo. Trong àaân, dêy lúán nhêët chó vua, coân caác dêy nhoã laâ bïì töi. Àúâi Phuåc Hi chïë àaân coá 5 dêy. Àïën Chu Vùn thïm möåt dêy, sang Chu Vuä thïm möåt dêy nûäa àïí húåp tònh yá giûäa vua töi, vêåy àuã biïët àaân duâng vaâo viïåc chñnh sûå. Uy Vûúng noái: - Phaãi! Têët nhiïn tiïn sinh phaãi biïët cêìm êm? Trêu Kyå noái: - Töi hoåc àaân têët phaãi biïët chúi àaân, cuäng nhû àaåi vûúng lo nghiïåp nûúác, haá laåi khöng biïët trõ quöëc hay sao? Nay àaåi vûúng http://ebooks.vdcmedia.com
THUÊÅT XÛÃ THÏË CUÃA NGÛÚÂI XÛA 15 cêìm mïånh àêët nûúác maâ khöng trõ, coá khaác gò töi cêìm àaân maâ khöng gaãy? Töi öm àaân maâ khöng gaãy thò àaåi vûúng khöng bùçng loâng. Àaåi vûúng boã nûúác khöng trõ thò trùm hoå khöng bùçng loâng! Uy Vûúng ngaåc nhiïn noái: - Thò ra tiïn sinh mûúån tiïëng àaân àïí khuyïn ta? ! Sau àoá Uy Vûúng múâi Trêu Kyå laâm tûúáng quöëc, Trêu Kyå chêën hûng nûúác Tïì thaânh möåt cûúâng quöëc. LÚÂI BAÂN: Àêy cuäng laâ thuêåt thuyïët khaách. Uy Vûúng thñch êm nhaåc. Trêu Kyå xûng mònh biïët chúi àaân nïn múái àûúåc Uy Vûúng tiïëp. Nïëu Trêu Kyå noái: "Töi vaâo khuyïn nhaâ vua khöng nïn àam mï tûãu sùæc", thò chûa chùæc àûúåc Uy Vûúng múâi vaâo. Quaã nhû lúâi Trêu Kyå noái, êm nhaåc duâng vaâo viïåc lïî nghi chñnh sûå, êm hûúãng cuãa noá khiïën ngûúâi ta thû thaái, an laåc, vui hoâa. "Nhaåc" laâ àiïåu àaân, coân êm laâ "laåc" laâ vui hoâa. Caác triïìu àaåi thúâi cöí (trûúác nhaâ Chu) àïìu duâng êm nhaåc trong viïåc tïë lïî, thiïët triïìu. Àïën àúâi Truå Vûúng nhaâ Ên, vua Truå sai möåt àaåi nhaåc sû laâ Sû Diïn chïë ra möåt loaåi êm nhaåc cho caác ca nûä haát àïí hoâa àaân theo, dêìn dêìn biïën thaânh hai thûá êm nhaåc song haânh: Àoá laâ Êm nhaåc cho triïìu àònh vaâ Êm nhaåc trong cung àònh. Nhaåc cung àònh laâ nhaåc àïåm theocaác àiïåu muáa cuãa cung nûä, tiïën àöå cuãa noá ài àïën àöå "dêm nhaåc". Chñnh Sû Diïn laâ taác giaã khuác Mi-mi, möåt baãn dêm nhaåc bêët huã vaâo thúâi àoá, Sûã noái: "Tûâ khi vua Truå cho daåo khuác Mi- mi, nhaâ vua bùæt àêìu boã bï triïìu chñnh, sa vaâo con àûúâng tûãu sùæc, nhuåc duåc". Khi Chu Vuä Vûúng àaánh chiïëm triïìu ca, giïët vua Truå, Sû Diïn chaåy vïì Àöng àïën nûúác Vïå, tûå tûã trïn söng Böåc... Nhûäng àïm khuya vùæng, ngûúâi dên úã vuâng söng Böåc thûúâng nghe khuác Mi-mi rêët ma quaái, quyïën ruä. Möåt thaânh ngûä coân soát laåi ngaây nay laâ "Böåc thûúång tang trung" (Trïn söng Böåc, trong àaám dêu, chó cho viïåc trai gaái gian dêm. Truyïång Kiïìu coá cêu: "Ra tuöìng trïn Böåc trong dêu / Thò con ngûúâi êëy ai cêìu maâ chi") http://ebooks.vdcmedia.com
Ngö Nguyïn Phi 16 Lúâi cuãa Trêu Kyå noái, laâ noái vïì nguyïn uãy cuãa êm nhaåc. Coân noái "cêìm", hai tûâ êëy nghôa khaác nhau nhûng àoåc cuâng êm, Trêu Kyå duâng àïí nhêën maånh cho nhaâ vua thûác tónh. Trêu Kyå laâ võ tûúáng quöëc gioãi cuãa thúâi àoá. Sau thúâi AÁn Anh, nûúác Tïì chûa coá võ tûúáng quöëc naâo saánh ngang vúái Trêu Kyå. http://ebooks.vdcmedia.com
THUÊÅT XÛÃ THÏË CUÃA NGÛÚÂI XÛA 17 6. THUÊÌN VU KHÖN THÛÃ TAÂI TRÊU KYÅ Thuêìn Vu Khön vöën laâ möåt biïån sô (biïån sô: Ngûúâi biïån baác gioãi) löîi laåc nhêët cuãa Tïì, nghe Trêu Kyå uöën ba têëc lûúäi maâ àûúåc phong laâm Tûúáng quöëc, coá yá khöng phuåc, beân dêîn boån tay chên àïën yïët kiïën Trêu Kyå. Trêu Kyå tiïëp àaäi tûã tïë, Thuêìn Vu Khön vúái veã mùåt cûåc kyâ kiïu ngaåo noái vúái Trêu Kyå: - Töi coá mêëy àiïìu thö lêåu coá thïí trònh baây vúái Tûúáng quöëc àûúåc khöng? Trêu Kyå chùæp tay àaáp: - Khöng daám! Xin tiïn sinh cho nghe! Thuêìn Vu Khön noái: - Con khöng lòa meå, vúå khöng lòa chöìng! Trêu Kyå àaáp: - Xin vêng lúâi! Tûâ nay töi khöng xa vua nûãa bûúác! Khön noái: - Àaä duâng göî gai laâm baánh xe maâ böi thïm múä thïë laâ trún lùæm, nhûng nïëu maâ àuåc löî vuöng khoá maâ vêån chuyïín àûúåc! Kyå àaáp: - Xin vêng lúâi! Töi khöng laâm àiïìu gò traái vúái thöng tuåc. Khön noái: - Caánh cung dêîu cûáng cuäng coá luác trïî, caác doâng söng àïìu chaãy ra bïí, tûå nhiïn maâ hoâa húåp! Kyå àaáp: - Xin vêng lúâi! Töi seä choån ngûúâi hiïìn maâ duâng, quyïët khöng àem keã bêët taâi vaâo chöën miïëu àûúâng. http://ebooks.vdcmedia.com
Ngö Nguyïn Phi 18 Khön noái: - Cêìm sùæt khöng so dêy thò khöng thaânh êm luêåt. Kyå àaáp: - Xin vêng lúâi! Töi seä sûãa laåi phaáp luêåt àïí xem xeát nhûäng keã gian lêån. Thuêìn Vu Khön súå haäi suåp laåy röìi lui ra. Boån tay chên thêëy böå mùåt cuãa öng meáo xïånh liïìn hoãi: - Sao vêåy? Thuêìn Vu Khön thúã ra, noái: - Ta duâng êín nghôa hoãi nùm àiïìu, quan Tûúáng quöëc traã lúâi àûúåc hïët. Ngaâi laâ bêåc àaåi taâi ta khöng thïí saánh bùçng. Sau àoá Trêu Kyå lêåp tûác aáp duång nhûäng àiïìu maâ Thuêìn Vu Khön àaä noái. LÚÂI BAÂN: Thuêìn Vu Khön duâng pheáp êín yá baân vïì pheáp laâm chaánh trõ cuãa Tïí Tûúáng, Trêu Kyå hiïíu àûúåc nïn giaãi àaáp hïët moåi thùæc mùæc. Cêu àaáp bao giúâ cuäng àöìng daång vúái cêu xûúáng, ùn khúáp vúái nhau. Ngûúâi ta tûúãng chûâng hai böå oác liïn thöng vúái nhau. Trong 5 àiïìu, möîi àiïìu laâ möåt chi tiïët trong viïåc xêy dûång àêët nûúác, khöng àiïìu naâo ngoaâi vêën àïì. Thuêìn Vu Khön hoãi, nhûng cêu hoãi bõ phuâ phiïëm, khöng bùæt bñ, moåi vêën àïì àïìu àùåt vaâo triïìu chñnh, nhúâ vêåy maâ Trêu Kyå coá thïí liïn tûúãng kõp thúâi. Giaã sûã, Khön hoãi möåt cêu vu vú naâo àoá nhû: "Trùng saáng vùçng vùåc, cung nûä nghïu ngao" thò Trêu Kyå traã lúâi sao àêy? Sûã noái: "Thuêìn Vu Khön coá taâi tröng mùåt maâ àoåc hïët tû tûúãng ngûúâi àöëi diïån". Giúâ naây gùåp phaãi tay àöëi thuã, neát mùåt öng tiu nghóu, àïën nöîi boån àïå tûã chïë öng: "Sao vêåy?", thò thêåt laâ thuá võ. http://ebooks.vdcmedia.com
THUÊÅT XÛÃ THÏË CUÃA NGÛÚÂI XÛA 19 7. QUAN DÚÃ ÀÛÚÅC KHEN, QUAN GIOÃI BÕ CHÏ Trêu Kyå ghi nhúá lúâi Thuêìn Vu Khön nïn öng laâm viïåc hïët sûác siïng nùng vaâ cêín thêån. Bêëy giúâ ai cuäng àöìn võ quan trêën thuã àêët A laâ ngûúâi hiïìn, vaâ chï quan trêën thuã àêët Tûác Mùåc àuã àiïìu. Trêu Kyå àïí têm àïën viïåc àoá, cho ngûúâi xem xeát hû thûåc röìi têu laåi cho Tïì Uy Vûúng biïët. Uy Vûúng cho triïåu têåp quêìn thêìn, laåi àoâi hai võ quan trêën thuã kia. Trûúác mùåt baá quan, võ quan àêët Tûác Mùåc bõ coi bùçng "nûãa con mùæt". Vua goåi laäo ra hoãi: - Ngûúâi trêën thuã Tûác Mùåc cúá sao àïí caác quan úã triïìu chï ngûúi? Laäo àaáp: - Thêìn chó biïët laâm hïët chûác traách cuãa mònh, coân viïåc khen chï thêìn khöng àûúåc biïët. Uy Vûúng lúán tiïëng: - Ta cho ngûúâi doâ xeát àêët Tûác Mùåc thêëy ruöång vûúân tûúi töët, ngûúâi dên giaâu coá, viïåc quan khöng bï trïî, caã möåt vuâng phûúng Àöng êëy yïn öín, múái hay nhaâ ngûúi möåt loâng vò dên, khöng àuát loát cho boån quan laåi úã triïìu, vò leä àoá maâ nhaâ ngûúi bõ chï. Ngûúi thêåt xûáng àaáng laâ möåt lûúng thêìn. Noái röìi liïìn gia phong cho võ quan àêët Tûác Mùåc. Laåi goåi võ quan àêët A, noái: - Ngûúi trêën thuã àêët A thïë naâo maâ ngaây naâo úã triïìu cuäng thêëy lúâi khen ngúåi vïì ngûúi. Ta cho ngûúâi àïën doâ xeát thò thêëy ruöång vûúân boã hoang ngûúâi dên àoái raách. Quên Triïåu xêm lêën búâ coäi ngûúi khöng chõu cûáu. Nhaâ ngûúi boác löåt tiïìn cuãa dên chuáng àuát loát cho keã taã hûäu cuãa ta àïí àûúåc tiïëng khen. Ngûúi laâ tïn tham quan àöåc aác. http://ebooks.vdcmedia.com
Ngö Nguyïn Phi 20 Quan àêët A suåp laåy xin tha töåi. Uy Vûúng truyïìn àem hùæn boã vaâo chaão dêìu söi. Caác quan xanh mùåt. Vua truyïìn nhûäng tïn tûâng khen chï bêët cöng àoá ra mùæng: - Caác ngûúi laâ tai mùæt cuãa ta laåi ùn bêín, phaãi traái àaão löån. Nay àem caác ngûúi cho vaâo vaåc dêìu. Uy Vûúng truyïìn àem nhûäng keã thên tñn nhêët cuãa mònh boã vaâo vaåc dêìu àïí laâm rùn! Chû hêìu thêëy sûå caãi caách cuãa Uy Vûúng àïìu súå. LÚÂI BAÂN: Viïåc naây nhan nhaãn úã moåi xaä höåi. Àúâi nay coá khaác gò àúâi xûa? Thñ sinh ài thi thêëy mònh yïëu keám beân àuát loát àïí àûúåc àiïím cao. Thêåm chñ coá ngûúâi khöng ài thi maâ vêîn cêëp bùçng laâm mêët cöng nhaâ vua phaãi "lêåt söí böå" ra tra. Nguyïîn Khuyïën noái: "Coá tiïìn viïåc êëy thò xong nhó? Àúâi trûúác laâm quan cuäng thïë a?" May mùæn thay cho triïìu naâo minh quên gùåp lûúng thêìn. Vuå aán hai öng quan trïn àêy laâ möåt baâi hoåc cho nhûäng ngûúâi coá traách nhiïåm vúái ngûúâi dên. http://ebooks.vdcmedia.com