Thực trạng học thêm của học sinh lớp 10 các trường THPT TP Huế

THỰC TRẠNG HỌC THÊM CỦA HỌC SINH LỚP 10<br /> CÁC TRƯỜNG THPT TP HUẾ<br /> VĂN THỊ THANH NHUNG - NGUYỄN THỊ HIỂN<br /> Trường Đại học Sư phạm - Đại học Huế<br /> NGUYỄN GIANG CHÂU - LÊ THỊ THANH PHƯƠNG<br /> Trường THPT chuyên Quốc Học Huế<br /> Tóm tắt: Học thêm là hiện tượng học sinh (HS) học ngoài giờ phổ biến hiện<br /> nay cần được khảo sát để đánh giá đúng bản chất, từ đó có các đề xuất hợp lí<br /> nhằm phát huy mặt tích cực và hạn chế mặt tiêu cực của nó. Trên cơ sở phân<br /> tích kết quả của 289 phiếu điều tra HS lớp 10 ở 7 trường trung học phổ<br /> thông (THPT) trên địa bàn thành phố Huế (TP. Huế), đề tài khẳng định sự tất<br /> yếu của việc học thêm và kiến nghị cần có các quy định chặt chẽ để quản lý<br /> tình trạng học thêm của HS hiện nay.<br /> Từ khóa: học thêm, học sinh lớp 10, hiện trạng, nhu cầu, kiến nghị<br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Hiện nay, Bộ giáo dục và Đào tạo (Bộ GD&ĐT) có chủ trương cấm dạy thêm, học thêm<br /> tràn lan. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân đặc biệt là nhu cầu học thêm của học sinh<br /> vẫn còn cao, nên việc học thêm vẫn tiếp tục diễn ra ở nhiều địa phương và nhiều cấp<br /> học. Để có thể quản lí hiệu quả tình trạng học thêm hiện nay cần biết được mục đích và<br /> mức độ học thêm của HS, những tích cực và hạn chế của việc học thêm, những môn học<br /> thêm chủ yếu, thái độ và nhu cầu của HS đối với học thêm... Từ đó, đề xuất những giải<br /> pháp hợp lý để tổ chức dạy thêm và học thêm có hiệu quả.<br /> 2. QUAN NIỆM VỀ HỌC THÊM<br /> <br /> 2.1. Học thêm và các hình thức học thêm<br /> Theo chương trình phổ thông, HS học chính khoá các môn học ở trường theo quy định<br /> do sự tổ chức của nhà trường. Ngoài học tập chính khoá, HS có thể tham gia học tập<br /> bằng các hình thức khác nhau như tự học ở nhà, học ngoại khoá, học thêm…<br /> Theo Thông tư số 17/2012/TT-BGDĐT ngày 16 tháng 5 năm 2012 của Bộ trưởng Bộ<br /> GD&ĐT, dạy - học thêm được hiểu “là hoạt động dạy học phụ thêm có thu tiền của<br /> người học, có nội dung theo chương trình giáo dục phổ thông nhưng ngoài kế hoạch<br /> giáo dục của chương trình giáo dục phổ thông do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành”[1].<br /> Thông tư này cũng quy định học thêm bao gồm các hình thức sau:<br /> Học thêm trong nhà trường: Là hình thức học thêm do cơ sở giáo dục công lập (gồm cơ<br /> sở giáo dục phổ thông; trung tâm dạy nghề; trung tâm giáo dục thường xuyên; trung tâm<br /> học tập cộng đồng; trung tâm ngoại ngữ, tin học) tổ chức. Với hình thức này, học thêm<br /> bao gồm các loại hình: dạy thêm cho những HS có nguyện vọng củng cố, bổ sung kiến<br /> thức; ôn thi tuyển sinh THPT cho HS lớp 9; ôn thi tốt nghiệp THPT, thi tuyển sinh đại<br /> Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Huế<br /> ISSN 1859-1612, Số 01(29)/2014: tr. 127-135<br /> <br /> 128<br /> <br /> VĂN THỊ THANH NHUNG và cs.<br /> <br /> học, cao đẳng cho HS lớp 12.<br /> Học thêm ngoài nhà trường: Là hình thức học thêm do các tổ chức khác ngoài nhà<br /> trường hoặc cá nhân thực hiện, bao gồm các hình thức sau: bồi dưỡng kiến thức; ôn,<br /> luyện thi các cấp.<br /> Một số tổ chức, cá nhân ngoài những cơ sở trên, có thể mở các trang web phục vụ cho<br /> việc quảng bá, thực hiện việc tổ chức dạy thêm như http://luyenthidaminh.vn/;<br /> http://kenhtuyensinh.vn; http://hocmai.vn/...<br /> Thực tế hiện nay, HS thường học thêm theo các hình thức khác nhau: Phụ đạo (một giáo<br /> viên kèm một HS, thường còn gọi là gia sư); học thêm theo các nhóm quy mô lớn, nhỏ<br /> và trung bình; học thêm trong các trung tâm, các phòng học lớn; học thêm qua Internet.<br /> <br /> 2.2. Các nhân tố tác động đến việc học thêm của học sinh<br /> Nguyên nhân khách quan<br /> Chương trình và SGK hiện nay vẫn còn nhiều bất cập, quá tải dẫn đến tình trạng nhiều<br /> HS không theo kịp chương trình học chính khoá, phải học thêm ngoài luồng [2]. Bên<br /> cạnh đó, phương pháp kiểm tra và đánh giá chưa đáp ứng yêu cầu đào tạo con người<br /> mới. Các hình thức kiểm tra, đánh giá chủ yếu chú trọng vào nội dung kiến thức lý<br /> thuyết mà thiếu đi các phần thực hành và kĩ năng. Ngoài ra, nhận thức về học thêm của<br /> HS và phụ huynh cũng là một yếu tố quan trọng làm gia tăng tình trạng học thêm. Nhiều<br /> HS cho rằng học thêm có thể giúp các em đạt kết quả tốt trong các bài kiểm tra trên lớp<br /> và thi đậu vào các trường học có uy tín trong kì thi đại học - cao đẳng để sau này có<br /> cuộc sống tốt đẹp hơn.<br /> Bệnh thành tích trong giáo dục cũng là một nguyên nhân làm tăng nạn học thêm. Hàng<br /> năm, các trường THPT thường đặt ra những chỉ tiêu cao về số phần trăm HS khá giỏi,<br /> HS thi đậu tốt nghiệp và đại học – cao đẳng. Để đạt được điều này, nhiều trường đã tìm<br /> cách nâng điểm, chấp nhận cho HS ngồi nhầm lớp, gây áp lực cho giáo viên (GV) và<br /> HS dẫn đến việc HS không tiếp thu kịp chương trình chính khoá và tất yếu dẫn đến việc<br /> học phụ đạo, học thêm.<br /> Nguyên nhân chủ quan<br /> Nhiều HS mong muốn học thêm để nâng cao năng lực nhận thức, học hỏi những tiến bộ<br /> của khoa học kĩ thuật trong xu thế phát triển chung của giáo dục [2]. Bên cạnh đó, năng<br /> lực tự học của HS chưa cao, khó giải quyết các nội dung kiến thức trên lớp và bài tập về<br /> nhà nên cần phải học thêm. Một nguyên nhân khác làm tăng tình trạng học thêm là khả<br /> năng lây lan tâm lý học thêm giữa các HS. Khi có một nhóm HS đi học thêm, các HS<br /> khác sẽ nảy sinh cảm giác sợ thua kém hoặc muốn đi học thêm cho bằng bạn bè cho đến<br /> khi tất cả HS đều đi học thêm.<br /> <br /> 2.3. Khái quát chung về thực trạng học thêm của học sinh nước ta hiện nay<br /> Bộ GD&ĐT đã ban hành hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ giáo dục trung học hàng năm,<br /> trong đó đều có quy định không được ép HS học trên 6 buổi/tuần dưới bất kỳ hình thức<br /> <br /> THỰC TRẠNG HỌC THÊM CỦA HỌC SINH LỚP 10 CÁC TRƯỜNG THPT TP HUẾ<br /> <br /> 129<br /> <br /> nào [1]. Tuy nhiên, Bộ chưa quy định rõ số buổi từng môn học được dạy thêm và không<br /> dạy trước chương trình đào tạo chính khóa.<br /> Dạy thêm, học thêm là vấn đề được cả ngành giáo dục và xã hội quan tâm vì nó ảnh<br /> hưởng đến một thế hệ trẻ - là tương lai của gia đình và đất nước. Ý kiến chung tổng hợp<br /> từ báo chí và dư luận xã hội cho rằng:<br /> - Thực tế dạy thêm, học thêm sinh ra là từ nhu cầu thực tế của người học, bởi đó<br /> cũng là một nhân tố để nâng cao chất lượng giáo dục trong bối cảnh áp lực thi cử<br /> khá lớn, khả năng tiếp thu của HS lại có phần hạn chế. Nhiều lớp học thêm đóng<br /> vai trò cầu nối để cho nhiều HS vào đại học. Một số HS yếu kém cũng vươn lên<br /> khá giỏi nhờ các thầy cô dạy phụ đạo.<br /> - Một số trường học và phụ huynh quá chú trọng kết quả (bệnh thành tích) nên đã<br /> thúc ép HS học mọi lúc, mọi nơi nhất là ở các thành phố.<br /> - Học thêm là nhu cầu thực tế, nhưng dường như bị biến tướng và có phần lệch lạc.<br /> Có tình trạng thầy dạy chưa hết mình trong giờ chính khóa để có thể tăng cường ở<br /> các lớp học thêm. Một số giáo viên kiến thức chuyên môn chưa vững cũng dạy<br /> thêm. Có nhiều nơi HS chưa được hướng dẫn cách học tích cực mà thụ động chạy<br /> theo lớp học thêm vừa tốn tiền, vừa không đạt kết quả mong muốn.<br /> - Ðối với một số GV, dạy thêm là công việc để tăng thu nhập một cách chính đáng<br /> trong điều kiện lương chưa đủ sống. Ðiều quan trọng hơn là dạy thêm tạo thêm<br /> động lực để giáo viên trau dồi chuyên môn. Ở nhiều nước trên thế giới nhất là ở<br /> một số nước ở phương Đông, mặc dù nền giáo dục phát triển cao vẫn chủ động tổ<br /> chức dạy thêm, học thêm; đặc biệt là mở nhiều lớp học bồi dưỡng tài năng trẻ.<br /> Có thể thấy nguyên nhân chung nhất của việc dạy thêm và học thêm là do thu nhập<br /> không đủ để các thầy cô giáo trang trải cuộc sống của bản thân và gia đình. Mặt khác,<br /> phụ huynh và HS luôn luôn cảm thấy không yên tâm với kiến thức tiếp nhận trong giờ<br /> chính khóa. Chưa kể một số trường hợp phụ huynh cho con đi học thêm để tránh bị tác<br /> động, ảnh hưởng của những tiêu cực ngoài xã hội.<br /> 3. KẾT QUẢ KHẢO SÁT THỰC TRẠNG HỌC THÊM CỦA HỌC SINH LỚP 10<br /> CÁC TRƯỜNG THPT TP. HUẾ<br /> 3.1. Phương pháp<br /> Thực trạng học thêm được khảo sát thông qua phiếu điều tra được thiết kế dựa trên các<br /> tiêu chí đánh giá (phương pháp anket) và phỏng vấn trực tiếp HS các trường THPT trên<br /> địa bàn TP. Huế (phương pháp phỏng vấn) [3]. Phiếu điều tra được soạn thảo bám sát<br /> mục tiêu nghiên cứu và có tính thực tiễn.<br /> Quá trình tổ chức điều được thực hiện từ tháng 9 - 12/2013 ở 07 trường THPT trên địa<br /> bàn TP. Huế, đại diện cho các kiểu trường THPT khác nhau ( có trường chất lượng cao,<br /> trường bình thường, trường có đầu vào điểm thấp). Các trường THPT được khảo sát<br /> điều tra bao gồm: chuyên Quốc Học, Hai Bà Trưng, Nguyễn Huệ, Gia Hội, Nguyễn<br /> <br /> 130<br /> <br /> VĂN THỊ THANH NHUNG và cs.<br /> <br /> Trường Tộ, Đặng Trần Côn, Bùi Thị Xuân. Trong mỗi trường, chúng tôi chọn 30 - 50<br /> HS khối 10 đại diện (giỏi, khá, trung bình, yếu) để điền các thông tin vào phiếu cho sẵn.<br /> Số phiếu thu được sau khi phát ra là: 289 (Trường THPT chuyên Quốc Học: 28 phiếu;<br /> Trường THPT Hai Bà Trưng: 49 phiếu; Trường THPT Nguyễn Huệ: 48 phiếu; Trường<br /> THPT Gia Hội: 42 phiếu; Trường THPT Nguyễn Trường Tộ: 31 phiếu; Trường THPT<br /> Đặng Trần Côn: 49 phiếu; Trường THPT Bùi Thị Xuân: 42 phiếu).<br /> 3.2. Kết quả điều tra tổng hợp ở 7 trường THPT tại TP. Huế<br /> 3.2.1. Nhận thức về ý nghĩa của việc học thêm đối với bản thân học sinh<br /> Đa số HS đều nhận thức rằng học thêm là nhu cầu của bản thân để có thêm kiến thức, kĩ<br /> năng, hiểu sâu thêm bài học trên lớp và để làm bài thi và kiểm tra đạt kết quả cao cũng<br /> như để thi đậu đại học. Bên cạnh đó, vẫn còn nhiều HS học thêm là do các yếu tố bên<br /> ngoài tác động như do nhà trường tổ chức phụ đạo, bị bố mẹ bắt buộc, đi học theo gợi ý<br /> của thầy cô, đi học do sợ thầy cô có thành kiến và đi học thêm theo bạn bè. Kết quả<br /> nhận thức của HS về ý nghĩa của việc học thêm được thể hiện cụ thể qua bảng 1.<br /> Bảng 1. Nhận thức về ý nghĩa của việc học thêm đối với bản thân học sinh<br /> Nhận thức ý nghĩa của học thêm<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> 6<br /> 7<br /> 8<br /> 9<br /> 10<br /> <br /> Học thêm để có thêm kiến thức, kĩ<br /> năng, hiểu sâu bài học trên lớp<br /> Học thêm là do bắt buộc của bố<br /> mẹ<br /> Học thêm là do bạn rủ cùng đi cho<br /> vui<br /> Học thêm để thi và kiểm tra có kết<br /> quả cao<br /> Nếu không đi học thêm thì sợ<br /> Thầy, Cô có thành kiến cá nhân<br /> Học thêm là do Thầy, Cô dạy bộ<br /> môn yêu cầu, gợi ý…<br /> Học thêm là do Nhà trường tổ<br /> chức học bồi dưỡng, phụ đạo…<br /> Lấy cớ đi học thêm để đi chơi<br /> Lấy cớ học thêm để xin tiền bố mẹ<br /> đi ăn quà<br /> Học thêm để thi đại học đạt<br /> nguyện vọng<br /> <br /> TS<br /> <br /> Mức 1<br /> SL<br /> %<br /> <br /> Mức 2<br /> SL<br /> %<br /> <br /> Mức 3<br /> SL<br /> %<br /> <br /> Mức 4<br /> SL<br /> %<br /> <br /> 289<br /> <br /> 158<br /> <br /> 54,7<br /> <br /> 120<br /> <br /> 41,5<br /> <br /> 5<br /> <br /> 1,7<br /> <br /> 3<br /> <br /> 1,0<br /> <br /> 289<br /> <br /> 6<br /> <br /> 2,1<br /> <br /> 24<br /> <br /> 8,3<br /> <br /> 169<br /> <br /> 58,5<br /> <br /> 82<br /> <br /> 28,4<br /> <br /> 289<br /> <br /> 6<br /> <br /> 2,1<br /> <br /> 35<br /> <br /> 12,1<br /> <br /> 158<br /> <br /> 54,7<br /> <br /> 85<br /> <br /> 29,4<br /> <br /> 289<br /> <br /> 66<br /> <br /> 22,8<br /> <br /> 147<br /> <br /> 50,9<br /> <br /> 47<br /> <br /> 16,3<br /> <br /> 23<br /> <br /> 8,0<br /> <br /> 289<br /> <br /> 7<br /> <br /> 2,4<br /> <br /> 33<br /> <br /> 11,4<br /> <br /> 118<br /> <br /> 40,8<br /> <br /> 123<br /> <br /> 42,6<br /> <br /> 289<br /> <br /> 11<br /> <br /> 3,8<br /> <br /> 60<br /> <br /> 20,8<br /> <br /> 145<br /> <br /> 50,2<br /> <br /> 67<br /> <br /> 23,2<br /> <br /> 289<br /> <br /> 16<br /> <br /> 5,5<br /> <br /> 111<br /> <br /> 38,4<br /> <br /> 122<br /> <br /> 42,2<br /> <br /> 34<br /> <br /> 11,8<br /> <br /> 289<br /> <br /> 2<br /> <br /> 0,7<br /> <br /> 8<br /> <br /> 2,8<br /> <br /> 99<br /> <br /> 34,3<br /> <br /> 173<br /> <br /> 59,9<br /> <br /> 289<br /> <br /> 3<br /> <br /> 1,0<br /> <br /> 6<br /> <br /> 2,1<br /> <br /> 95<br /> <br /> 32,9<br /> <br /> 177<br /> <br /> 61,2<br /> <br /> 289<br /> <br /> 149<br /> <br /> 51,6<br /> <br /> 110<br /> <br /> 38,1<br /> <br /> 16<br /> <br /> 5,5<br /> <br /> 6<br /> <br /> 2,1<br /> <br /> (Ghi chú: Mức 1: Hoàn toàn đồng ý; Mức 2: Đồng ý; Mức 3: Không đồng ý; Mức 4: Phản đối)<br /> <br /> 3.2.2. Cách thức học thêm<br /> Hầu hết tất cả các HS tham gia khảo sát điều tra đều tham gia các lớp học thêm khác<br /> nhau với tổng số buổi học thêm là 1556 buổi trong 1 tuần, trung bình mỗi HS học thêm<br /> 5,5 buổi/tuần. Mặc dù có sự khác nhau dựa các HS, nhưng điều này chứng tỏ số lượng<br /> HS tham gia học thêm là rất lớn. Số liệu thống kê thể hiện qua bảng 2.<br /> <br /> THỰC TRẠNG HỌC THÊM CỦA HỌC SINH LỚP 10 CÁC TRƯỜNG THPT TP HUẾ<br /> <br /> 131<br /> <br /> Bảng 2. Môn học, thời gian và quy mô các lớp học thêm<br /> Môn học thêm<br /> <br /> Tiếng<br /> Anh<br /> <br /> Toán<br /> <br /> Lí<br /> <br /> Hoá<br /> <br /> Sinh<br /> <br /> Văn<br /> <br /> Sử<br /> <br /> Địa<br /> <br /> Môn<br /> khác<br /> <br /> Số buổi học thêm mỗi môn<br /> <br /> 529<br /> <br /> 302<br /> <br /> 314<br /> <br /> 266<br /> <br /> 23<br /> <br /> 43<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 19<br /> <br /> Thời gian học mỗi buổi<br /> <br /> Dao động từ 45 - 180 phút nhưng chủ yếu là từ 90 - 120 phút<br /> <br /> Số học sinh trong một lớp<br /> học thêm<br /> <br /> Lớp < 10 HS: 233 lớp; Lớp 10 - 30 HS: 205 lớp;<br /> Lớp 30 - 100 HS: 95 lớp; Lớp > 100 HS: 16 lớp<br /> <br /> Chủ yếu HS tham gia học thêm các môn tự nhiên và ngoại ngữ, vì đây là những môn<br /> học có thể giúp các em thi nhiều trường và nhiều ngành ở đại học, mở rộng cơ hội việc<br /> làm trong tương lai cho HS. Trong đó môn có số lượng HS học thêm nhiều nhất là môn<br /> Tiếng Anh, sau đó là các môn Toán, Lý, Hóa. Trong khi đó, các môn xã hội lại ít được<br /> chú trọng, riêng môn Lịch sử và Địa lí hầu như không có HS nào học thêm.(bảng 2)<br /> Thời gian học thêm có sự khác nhau giữa các lớp và các môn học. Khoảng thời gian<br /> mỗi buổi học thêm dao động từ 45 phút đến 180 phút, trong đó khoảng thời gian phổ<br /> biến nhất là là từ 90 phút đến 120 phút/buổi. Đây là khoảng thời gian hợp lý cho mỗi<br /> buổi học thêm.<br /> Số lượng HS trong các lớp học thêm có sự khác nhau. Dựa vào quy mô các lớp học<br /> thêm trong các phiếu điều tra, có thể thấy rằng HS chủ yếu tham gia những lớp học<br /> thêm có quy mô nhỏ và trung bình ( 438 lớp < 30 người). Các lớp học thêm có quy mô<br /> lớn, HS ít tham gia hơn. Có thể thấy rằng ở các lớp nhỏ và trung bình, HS có thể tiếp<br /> thu bài học dễ hơn và có không gian học tập hiệu quả hơn.<br /> Nội dung chủ yếu mà giáo viên dạy ở các lớp học thêm là ôn lại các kiến thức đã học và<br /> mở rộng, bổ sung kiến thức, ôn tập và hệ thống hóa các kiến thức đã học để thi, giải các<br /> đề thi và kiểm tra. Bên cạnh đó, các lớp học thêm cũng tăng cường rèn luyện và cho HS<br /> làm các đề thi đại học, nhiều lớp học thêm còn cho HS học trước bài ngày hôm sau học<br /> trên lớp. Nội dung học thêm được thống kê cụ thể qua bảng 3.<br /> Bảng 3. Nội dung học ở các lớp học thêm<br /> Đồng ý<br /> <br /> Không<br /> đồng ý<br /> <br /> Không<br /> hợp lệ<br /> <br /> Các nội dung học thêm<br /> <br /> TS<br /> <br /> Học trước bài ngày hôm sau học trên lớp<br /> Ôn lại bài hôm trước đã học và mở rộng, bổ<br /> sung kiến thức<br /> Học nâng cao<br /> Ôn tập, hệ thống hoá kiến thức bài học để thi<br /> Giải các đề thi và kiểm tra<br /> Học sinh làm các đề thi đại học…<br /> Nội dung khác:<br /> <br /> 289<br /> <br /> SL<br /> 173<br /> <br /> %<br /> 59,9<br /> <br /> SL<br /> 97<br /> <br /> %<br /> 33,6<br /> <br /> SL<br /> 19<br /> <br /> %<br /> 6,6<br /> <br /> 289<br /> <br /> 266<br /> <br /> 92,0<br /> <br /> 10<br /> <br /> 3,5<br /> <br /> 13<br /> <br /> 4,5<br /> <br /> 289<br /> 289<br /> 289<br /> 289<br /> <br /> 212<br /> 268<br /> 252<br /> 155<br /> <br /> 73,4<br /> 92,7<br /> 87,2<br /> 53,6<br /> <br /> 61<br /> 7<br /> 23<br /> 113<br /> <br /> 21,1<br /> 2,4<br /> 8,0<br /> 39,1<br /> <br /> 16<br /> 14<br /> 14<br /> 21<br /> <br /> 5,5<br /> 4,8<br /> 4,8<br /> 7,3<br /> <br />