Thực trạng thực hành tiêm tĩnh mạch an toàn của điều dưỡng tại Bệnh viện Nhi Trung ương

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> THỰC TRẠNG THỰC HÀNH TIÊM TĨNH MẠCH AN TOÀN<br /> CỦA ĐIỀU DƯỠNG TẠI BỆNH VIỆN NHI TRUNG ƯƠNG<br /> Nguyễn Thị Hoài Thu<br /> Viện Đào tạo Y học Dự phòng và Y tế Công cộng, Trường Đại học Y Hà Nội<br /> Nghiên cứu được tiến hành tại Bệnh viện Nhi Trung ương với mục tiêu mô tả thực trạng và xác định một<br /> số yếu tố liên quan đến tuân thủ quy trình tiêm tĩnh mạch an toàn của điều dưỡng tại bệnh viện Nhi Trung<br /> ương năm 2017. Thiết kế nghiên cứu mô tả cắt ngang, sử dụng phương pháp định lượng, khảo sát trên tổng<br /> số 146 điều dưỡng tại 08 khoa lâm sàng và quan sát trực tiếp 292 mũi tiêm do điều dưỡng thực hiện. Kết<br /> quả nghiên cứu cho thấy, 39,0% điều dưỡng có thực hành đạt về tiêm tĩnh mạch an toàn. Kết quả phân tích<br /> hồi quy logistic cho thấy giới tính, tham gia tập huấn tại bệnh viện, có mối liên quan có ý nghĩa thống kê tới<br /> thực hành tiêm an toàn của điều dưỡng viên (p < 0,05).<br /> Từ khóa: Tiêm tĩnh mạch an toàn, quy trình tiêm an toàn, điều dưỡng, bệnh viện Nhi Trung ương<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Tiêm không an toàn gây ra các tác động<br /> mang tính toàn cầu bao gồm: sức khỏe, kinh<br /> tế, gánh nặng tâm lý, xã hội và các lĩnh vực<br /> khác ở nhiều cấp độ khác nhau (cá nhân, gia<br /> đình, cộng đồng, quốc gia...). Nghiên cứu của<br /> Tổ chức Y tế Thế giới (World Health Organization – WHO) cho thấy tiêm không an toàn<br /> gây nên khoảng 250 ngàn trường hợp nhiễm<br /> HIV mới mỗi năm, chiếm khoảng 5% các<br /> trường hợp nhiễm HIV mới [1].<br /> Tại các nước phát triển, tiêm không an<br /> toàn gây nên khoảng 1/3 những trường hợp<br /> nhiễm mới virus viêm gan B và là nguyên<br /> nhân chủ yếu của những trường hợp nhiễm<br /> virus viêm gan C, gây nên khoảng 2 triệu<br /> trường hợp nhiễm mới mỗi năm chiếm trên<br /> 40% những trường hợp nhiễm virus viêm gan<br /> C [2]. Đối với nhân viên y tế, mũi tiêm không<br /> an toàn có thể dẫn đến những hậu quả khó<br /> <br /> lường mà chủ yếu là những bệnh lây qua<br /> đường máu như: viêm gan B, C^một mắt<br /> xích quan trọng của quá trình lây bệnh từ<br /> người bệnh sang nhân viên y tế qua đường<br /> máu là các tai nạn do vật sắc nhọn. Theo<br /> WHO, đối tượng bị tai nạn nghề nghiệp do kim<br /> đâm vào tay chiếm tỷ lệ cao nhất là điều<br /> dưỡng (44 - 72%) [3; 4]. Dolan và cộng sự<br /> (2010) đã chỉ ra rằng các nhân viên phải có<br /> kiến thức, đào tạo và thiết bị dễ thực hiện các<br /> thủ thuật tiêm truyền một cách an toàn [5].<br /> Tiêm là kỹ thuật đòi hỏi sự an toàn và<br /> được thực hiện nhiều nhất trong công việc<br /> của người điều dưỡng, vì vậy việc tuân thủ<br /> quy trình tiêm an toàn là bắt buộc đối với điều<br /> dưỡng viên nhằm đảm bảo an toàn người<br /> bệnh. Trong thông tư 07/2011/TT-BYT năm<br /> 2011 của Bộ Y tế cũng bao gồm các nội dung<br /> liên quan đến tiêm an toàn trong công tác<br /> chăm sóc người bệnh [6]. Thực hành tiêm an<br /> toàn đã được hướng dẫn cụ thể thông qua<br /> <br /> Địa chỉ liên hệ: Nguyễn Thị Hoài Thu, Viện Đào tạo Y học<br /> dự phòng và Y tế công cộng, Trường Đại học Y Hà Nội<br /> Email: nguyenhoaithu@hmu.edu.vn<br /> Ngày nhận: 21/3/2018<br /> Ngày được chấp thuận: 5/6/2018<br /> <br /> TCNCYH 112 (3) - 2018<br /> <br /> quyết định số 3671/QĐ-BYT ngày 27/09/2012<br /> của Bộ Y tế “Hướng dẫn tiêm an toàn trong<br /> các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh” nhằm nâng<br /> cao việc tuân thủ quy trình tiêm an toàn của<br /> 101<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> điều dưỡng, cũng như đạt được các Chuẩn<br /> năng lực Điều dưỡng Việt Nam [7; 8]. Vì vậy,<br /> nghiên cứu này được tiến hành nhằm “mô tả<br /> thực trạng tuân thủ quy trình tiêm tĩnh mạch an<br /> toàn và một số yếu tố liên quan đến tuân thủ<br /> quy trình tiêm an toàn của điều dưỡng tại<br /> Bệnh viện Nhi Trung ương năm 2017”.<br /> <br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> <br /> 5. Phương pháp thu thập số liệu<br /> Sử dụng bảng kiểm quan sát 02 lần thực<br /> hiện quy trình tiêm tĩnh mạch của mỗi điều<br /> dưỡng tại 08 khoa lựa chọn vào nghiên cứu.<br /> Sau đó, sử dụng bộ câu hỏi phát vấn tìm hiểu<br /> phương tiện, dụng cụ sử dụng trong tiêm an<br /> toàn của điều dưỡng. Các công cụ nghiên cứu<br /> được thiết kế, thử nghiệm và điều chỉnh phù<br /> hợp trước khi tiến hành nghiên cứu.<br /> <br /> 1. Đối tượng<br /> Điều dưỡng chăm sóc người bệnh trực<br /> tiếp hiện đang làm việc tại 08 khoa lâm sàng<br /> của bệnh viện Nhi Trung ương (Khoa Hồi sức<br /> cấp cứu; Hồi sức Ngoại; Tự nguyện A; Tự<br /> nguyện B; Tự nguyện C; Hô hấp A20; Tiêu<br /> hóa A7; Chấn thương chỉnh hình).<br /> 2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu<br /> Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 2<br /> năm 2017 đến tháng 30 tháng 6 năm 2017 tại<br /> bệnh viện Nhi Trung ương.<br /> <br /> Người quan sát là các điều dưỡng trưởng<br /> của các khoa, được tập huấn về quy trình tiêm<br /> an toàn, kỹ năng quan sát và sử dụng bảng<br /> kiểm.<br /> 6. Bộ công cụ và các biến số nghiên<br /> cứu<br /> Các biến số về tuân thủ quy trình tiêm an<br /> toàn được xây dựng theo quy định của Bộ Y<br /> tế về thực hiện mũi tiêm an toàn, gồm 20 tiêu<br /> chuẩn bao gồm các nội dung về chuẩn bị<br /> phương tiện dụng cụ tiêm; kiểm soát nhiễm<br /> <br /> 3. Thiết kế nghiên cứu<br /> <br /> khuẩn; kỹ thuật tiêm; giao tiếp với người bệnh;<br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu mô tả cắt ngang, sử<br /> <br /> đảm bảo an toàn. Tài liệu hướng dẫn được<br /> <br /> dụng phương pháp định lượng.<br /> 4. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu<br /> Chọn toàn bộ 146 điều dưỡng tại 08 khoa<br /> <br /> ban hành kèm theo quyết định số 3671/QĐBYT ngày 27 tháng 9 năm 2012. Trong đó,<br /> thực hành quy trình tiêm an toàn bao gồm<br /> chuẩn bị người bệnh, chuẩn bị dụng cụ, thuốc<br /> <br /> lâm sáng đáp ứng các.<br /> <br /> tiêm, thực hiện kỹ thuật tiêm thuốc và xử lý<br /> <br /> Tiêu chuẩn lựa chọn: điều dưỡng đang<br /> công tác tại 8 khoa lâm sàng, có thời gian<br /> <br /> chất thải sau tiêm. Tuy nhiên hiện tại bệnh<br /> <br /> công tác từ 03 năm trở lên, có tiếp xúc trực<br /> tiếp với người bệnh và đồng ý tham gia<br /> <br /> nên nghiên cứu này sử dụng bảng kiểm thực<br /> <br /> nghiên cứu;<br /> Tiêu chuẩn loại trừ: điều dưỡng đi học,<br /> nghỉ dài hạn, nghỉ thai sản. Đồng thời, tiến<br /> <br /> viện đã xây dựng quy trình gồm 22 tiêu chí<br /> hành tiêm an toàn 22 tiêu chí.<br /> Tiêu chuẩn đánh giá thực hành quy<br /> trình kỹ thuật tiêm tĩnh mạch an toàn<br /> <br /> hành quan sát 02 mũi tiêm tĩnh mạch/ 1 điều<br /> <br /> - Đánh giá thực hiện tiêm, truyền an toàn<br /> <br /> dưỡng. Như vậy, cỡ mẫu của nghiên cứu là<br /> <br /> theo quy trình 22 bước. Trong đó điều dưỡng<br /> <br /> 146 điều dưỡng, với 292 mũi tiêm tĩnh mạch<br /> <br /> viên nhất thiết phải tuân thủ thực hiện 2 bước<br /> <br /> được quan sát.<br /> <br /> quan trọng sau:<br /> <br /> 102<br /> <br /> TCNCYH 112 (3) - 2018<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> Bước 1: Thực hiện 5 đúng, nhận định, giải<br /> thích cho người bệnh biết việc mình sắp làm,<br /> trợ giúp người bệnh tư thế an toàn, thuận tiện.<br /> Bước 15: Căng da theo đúng quy định:<br /> Kim chếch 30° so với mặt da đảm bảo mũi vát<br /> của kim tiêm nằm trong lòng ven.<br /> <br /> + Một trong hai quan sát thực hành không<br /> đạt thì đánh giá thực hành không đạt.<br /> 7. Xử lý số liệu<br /> Số liệu sau khi thu thập được làm sạch và<br /> nhập liệu bằng phần mềm EpiData 3.1 và<br /> phân tích bằng phần mềm SPSS 20.0. Sử<br /> <br /> - Nếu không thực hiện đúng và đủ 2 bước<br /> <br /> dụng phương pháp thống kê mô tả và thống<br /> <br /> trên thì mũi tiêm không đạt tiêu chuẩn an toàn.<br /> <br /> kê suy luận như kiểm định khi bình phương<br /> <br /> - Tổng điểm bảng kiểm đánh giá quy trình<br /> <br /> (χ2), tỷ suất chênh (OR), khoảng tin cậy (95%<br /> <br /> TAT bằng 22 điểm tương ứng 22 bước trong<br /> <br /> CI) và hồi qui Logistic nhằm phân tích tìm mối<br /> <br /> quy trình. Trong đó, có thực hiện đạt 1 điểm,<br /> <br /> liên quan giữa thực hành tuân thủ quy trình<br /> <br /> không thực hiện đạt 0 điểm.<br /> <br /> tiêm an toàn với các yếu tố về xã hội nhân<br /> <br /> Đánh giá thực hành TAT đạt tiêu chuẩn:<br /> <br /> khẩu, nghề nghiệp, các yếu tố tiếp cận thông<br /> <br /> khi đạt từ ≥17/22 điểm trở lên (đảm bảo trên<br /> 75% tổng số điểm) và phải thực hiện đúng<br /> <br /> tin về tiêm an toàn, kiến thức về tiêm an toàn<br /> <br /> bước 1 và bước 15.<br /> Đánh giá thực hành không đạt tiêu chuẩn<br /> TAT:<br /> + Khi đạt từ < 17/22 điểm trở xuống, hoặc<br /> không thực hiện, hoặc không thực hiện đúng<br /> bước 1 và bước 15.<br /> + Hai quan sát thực hành không đạt thì<br /> đánh giá thực hành không đạt.<br /> <br /> của điều dưỡng.<br /> 8. Đạo đức trong nghiên cứu<br /> Nghiên cứu tuân thủ những quy định về<br /> đạo đức trong nghiên cứu và chỉ tiến hành khi<br /> được sự chấp thuận và phê duyệt của Hội<br /> đồng đạo đức Trường Đại học Y tế Công cộng<br /> theo số quyết định 202/2017/YTCC-HD3 ngày<br /> 24/3/2017.<br /> <br /> III. KẾT QUẢ<br /> 1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu<br /> Bảng 1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu (n = 146)<br /> Đặc điểm<br /> <br /> n<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 22<br /> <br /> 15,1<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 124<br /> <br /> 84,9<br /> <br /> ≤ 30 tuổi<br /> <br /> 70<br /> <br /> 47,9<br /> <br /> Trên 30 tuổi<br /> <br /> 76<br /> <br /> 52,1<br /> <br /> Giới tính<br /> <br /> Tuổi<br /> <br /> TCNCYH 112 (3) - 2018<br /> <br /> 103<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> Đặc điểm<br /> <br /> n<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Trung cấp<br /> <br /> 83<br /> <br /> 56,8<br /> <br /> Cao đẳng và đại học<br /> <br /> 63<br /> <br /> 43,2<br /> <br /> < 5 năm<br /> <br /> 50<br /> <br /> 34,2<br /> <br /> 5 - 10 năm<br /> <br /> 50<br /> <br /> 34,2<br /> <br /> > 10 năm<br /> <br /> 46<br /> <br /> 31,6<br /> <br /> Đã từng<br /> <br /> 109<br /> <br /> 74,7<br /> <br /> Chưa từng<br /> <br /> 37<br /> <br /> 25,3<br /> <br /> Trình độ chuyên môn<br /> <br /> Thời gian công tác<br /> <br /> Đã từng tham gia tập huấn tiêm an toàn<br /> <br /> Tổng số đối tượng tham gia vào nghiên cứu là 146 điều dưỡng, trong đó điều dưỡng nữ<br /> chiếm đa số (84,9%) so với điều dưỡng nam (15,1%). Tuổi trung bình của điều dưỡng trong<br /> nghiên cứu là 32,2 ± 6,2, cao nhất là 55 tuổi và thấp nhất là 23 tuổi. Trình độ chuyên môn từ<br /> trung cấp trở xuống chiếm 56,8%, nhóm từ cao đẳng và đại học trở lên chiếm 43,2%. Thời gian<br /> công tác trung bình của các điều dưỡng tham gia nghiên cứu là 8,7 ± 6,1 năm. Tỷ lệ điều dưỡng<br /> đã từng tham gia các lớp tập huấn về tiêm an toàn trong vòng 12 tháng qua chiếm 74,7%.<br /> 2. Thực trạng tuân thủ tiêm an toàn của điều dưỡng<br /> 2.1 Thực hiện quy trình tiêm tĩnh mạch<br /> Bảng 2. Thực hành các bước chuẩn bị tiêm của điều dưỡng (n = 146)<br /> Đạt<br /> <br /> Các bước tiến hành<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Thực hiện 5 đúng, nhận định, giải thích cho người bệnh biết việc mình sắp<br /> làm, trợ giúp tư thế an toàn, thuận tiện<br /> <br /> 140<br /> <br /> 95,9<br /> <br /> Sử dụng phương tiện phòng hộ<br /> <br /> 135<br /> <br /> 92,5<br /> <br /> Điều dưỡng viên rửa tay thường qui/sát khuẩn tay nhanh<br /> <br /> 108<br /> <br /> 74,0<br /> <br /> Hộp chống sốc, cơ số và còn hạn sử dụng<br /> <br /> 144<br /> <br /> 98,6<br /> <br /> Thùng đựng VSN và thùng đựng chất thải<br /> <br /> 143<br /> <br /> 97,9<br /> <br /> Bông gạc tẩm cồn đúng quy định<br /> <br /> 134<br /> <br /> 91,8<br /> <br /> Chai đựng dung dịch sát khuẩn tay nhanh có sẵn trên xe tiêm<br /> <br /> 140<br /> <br /> 95,9<br /> <br /> Chuẩn bị người bệnh<br /> <br /> Chuẩn bị dụng cụ<br /> <br /> 104<br /> <br /> TCNCYH 112 (3) - 2018<br /> <br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> Các bước tiến hành<br /> <br /> Đạt<br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Kiểm tra lại thuốc, sát khuẩn ống thuốc, dùng gạc vô khuẩn bẻ ống thuốc<br /> <br /> 61<br /> <br /> 41,8<br /> <br /> Xé bỏ bao bơm tiêm và thay kim lấy thuốc<br /> <br /> 140<br /> <br /> 95,9<br /> <br /> Thay kim tiêm, cho vào bao vừa đựng bơm tiêm vô khuẩn<br /> <br /> 53<br /> <br /> 36,3<br /> <br /> Kim lấy thuốc và kim tiêm không chạm vào vùng không vô khuẩn<br /> <br /> 116<br /> <br /> 79,5<br /> <br /> Chuẩn bị thuốc tiêm<br /> <br /> Tại bước chuẩn bị người bệnh, 95,9% điều dưỡng thực hiện 5 đúng, nhận định, giải thích cho<br /> người bệnh biết việc mình sắp làm, trợ giúp tư thế an toàn, thuận tiện. Có khoảng 74,0% điều<br /> dưỡng rửa tay thường quy/sát khuẩn tay nhanh khi chuẩn bị tiêm.<br /> Thực hiện chuẩn bị dụng cụ tiêm của điều dưỡng khá tốt, 98,6% điều dưỡng chuẩn bị hộp<br /> chống sốc, cơ sổ thuốc tiêm và còn hạn sử dụng; 97,9% điều dưỡng chuẩn bị thùng đựng vật sắc<br /> nhọn và thùng đựng chất thải. Qua đó cho thấy, tỷ lệ điều dưỡng có thực hành đạt trong bước<br /> chuẩn bị dụng cụ tiêm là tương đối tốt, chỉ có một số ít điều dưỡng có thực hành chưa đạt ở<br /> bước này.<br /> Về thực hành chuẩn bị thuốc tiêm của điều dưỡng, chỉ có khoảng 41,8% điều dưỡng thực<br /> hiện kiểm tra lại thuốc, sát khuẩn ống thuốc, dùng gạc vô khuẩn bẻ thuốc. 95,9% điều dưỡng<br /> thực hiện xé bỏ bao bơm tiêm và thay kim lấy thuốc.<br /> 2.2. Thực hiện kỹ thuật tiêm và xử lý chất thải sau tiêm<br /> Bảng 3. Thực hành các kỹ thuật tiêm thuốc và xử lý chất thải sau tiêm<br /> của điều dưỡng (n = 146)<br /> <br /> Các bước tiến hành<br /> <br /> Đạt<br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Xác định vị trí tiêm, đặt gối kê tay và thắt dây garo đúng quy định (dây garo trên<br /> vị trí tiêm 10 - 15 cm)<br /> <br /> 119<br /> <br /> 81,5<br /> <br /> Sát khuẩn vùng tiêm từ trong ra ngoài theo hình xoáy ốc đường kính trên 10<br /> cm cho đến khi sạch (tối thiểu 2 lần)<br /> <br /> 68<br /> <br /> 46,6<br /> <br /> Sát khuẩn tay nhanh hoặc mang găng tay đúng qui định<br /> <br /> 47<br /> <br /> 32,2<br /> <br /> Căng da theo đúng quy định: kim tiêm chếch 30° so với mặt và đảm bảo mũi<br /> vát của kim đã nằm trong lòng ven<br /> <br /> 136<br /> <br /> 93,2<br /> <br /> Bơm thuốc chậm: vừa bơm vừa quan sát sắc mặt của người bệnh<br /> <br /> 135<br /> <br /> 92,5<br /> <br /> Hết thuốc, căng da rút kim nhanh, cho ngay bơm kim tiêm vào hộp an toàn<br /> <br /> 55<br /> <br /> 37,7<br /> <br /> Kỹ thuật tiêm thuốc<br /> <br /> TCNCYH 112 (3) - 2018<br /> <br /> 105<br /> <br />