Thương hiệu đầu tiên trên thế giới

Thương hiệu đầu tiên trên thế giới

Hoạt động ngân hàng đã có từ rất lâu, nhưng ngân hàng của

dòng họ Medici ở Italia trong thế kỷ 15 mới có thể coi là

thương hiệu đầu tiên trên thế giới theo cách định nghĩa

thương hiệu ngày nay.

Thế kỷ 13, thành phố Florence là trung tâm thương mại và

tài chính không chỉ của Italia mà của cả châu Âu. Những

ngân hàng ở Florence thời ấy cho các thương lái vay tiền

trả lãi, nhưng đặc biệt là cho những vua chúa ở châu Âu

vay mượn tiền của họ để sống xa xỉ. Đổi lại, ngân hàng có

quyền thu thuế ở các lãnh địa khác nhau. Cả hai đều có lợi.

Vỏ quýt dày có móng tay nhọn

Ngân hàng của dòng họ Medici phất lên nhờ cuộc khủng

hoảng tài chính của Vương triều Anh trong thế kỷ 14. Nhà

vua Anh quốc Eduard Đệ Tam không có tiền để trang trải

những khoản nợ các ngân hàng ở Florence khiến cho hàng

loạt ngân hàng ở Florence bị phá sản. Giữa lúc đó, Vieri di

Cambio de Medici thành lập ngân hàng mang tên dòng họ

này năm 1348 và từ đó cho tới năm 1392 đã phát triển cả

một mạng lưới chi nhánh ngân hàng ở gần như tất cả các thị

thành lớn của Châu Âu. Người cháu trai là Giovanni Bicci

de Medici đã phát triển ngân hàng này trở thành một thế

lực về tài chính và chính trị ở Châu Âu. Nhưng người đã

biến tên dòng họ trở thành thương hiệu thực sự với đầy đủ

uy tín và quyền lực, được khâm phục và nể sợ là con trai

của Giovanni de Medici, ông Cosimo de Medici – người kế

nghiệp cha vào năm 1429.

Thói đời ở đâu và thời nào cũng vậy: nghèo thì bị khinh rẻ

và coi thường, giàu thì bị đố kỵ và thù ghét. Năm 1433,

dòng họ Albizzi mua chuộc và ép buộc giới cầm quyền ở

Florence dùng quyết định hành chính đày Cosimo de

Medici ra khỏi Florence trong thời gian 10 năm. Tuy nhiên,

những gì dòng tộc Albizzi làm được thì nhà Medici còn có

thể làm tốt hơn. Họ bỏ ra nhiều tiền hơn để hối lộ và mua

chuộc, họ lập mưu tinh vi hơn và họ tống tiền ép buộc

thẳng tay hơn, cho nên không đầy một năm sau, Cosimo de

Medici đã được trở lại Florence. Bài học mà Cosimo rút ra

được cho mình từ va vấp với chính quyền là muốn làm ăn

yên ổn và thành đạt thì phải chinh phục được giới chính trị

bằng mọi cách và mọi giá. Đối tượng được Cosimo lựa

chọn chinh phục đầu tiên là Tòa thánh Vatican.

Tòa thánh Vatican – chỗ dựa và công cụ

Cosimo de Medici là người đầu tiên nhận ra rằng muốn

thành danh thì trước hết phải gây dựng được uy tín, mà

muốn gây dựng được uy tín thì phải có được 3 nhân tố sau:

khả năng tài chính thực sự, lòng tin của khách hàng và sự

hậu thuẫn của các thế lực chính trị, đặc biệt là của Tòa

thánh Vatican. Cái tên Medici có thể mở được mọi cánh

cửa, khai thông được mọi trở ngại, khai thác được mọi tiềm

năng.

Năm 1410, Baldassare Cossa, một tên cựu cướp biển người

Napoli, bạn thân của Giovanni de Medici được bầu làm

Giáo hoàng. Ngày đăng quang của vị Giáo hoàng này cũng

là ngày Medici trở thành ngân hàng chính thức của Tòa

thánh Vatican. Liên minh giữa Tòa thánh và Medici đã đem

lại lợi ích cho cả hai bên. Một khi được coi là ngân hàng và

cố vấn tài chính cho đích thân người đứng đầu nhà thờ

thiên chúa giáo, Medici có thể giao du với mọi lãnh chúa,

ông hoàng, ông vua hay công tước quý tộc ở châu Âu. Đổi

lại, Medici đã giúp tiền bạc của Tòa thánh sinh sôi nảy nở.

Chẳng là thời đó, Nhà thờ Thiên chúa giáo cấm ngân hàng

cho vay nặng lãi. Nhưng kẽ hở của chính sách này là các

chi nhánh ở nước ngoài lại không bị ràng buộc như vậy.

Phần lãi của các khoản cho vay tín dụng có thể được tính

dưới dạng các tín phiếu thanh toán ở các chi nhánh ở nước

ngoài bằng đồng tiền khác mà khách hàng phải chịu rủi ro

về biến động tỷ giá chuyển đổi tiền tệ. Medici giúp Tòa

thánh và kiếm tiền cho chính mình bằng cách ấy. Cosimo

chọn 7 người con và cháu, cấp tiền và cử họ đi sang các

thành phố trung tâm khác của châu Âu để thành lập các chi

nhánh.

Ngân hàng Medici kiêm luôn chức năng của một công ty

thương mại. Khách hàng có thể vay tiền của Medici ở chỗ

này, mua hàng của Medici ở chỗ khác và thanh toán ở một

chi nhánh ngân hàng của Medici ở chỗ khác nữa. Giữa thế

kỷ 15, doanh số hàng năm của Medici đã vượt quá mức độ

giàu có của một số quốc gia ở châu Âu.

Phân quyền mạnh mẽ

Nhưng cách thức quản lý của Cosimo mới thực sự đi trước

thời đại. Thời đó, giao thông đi lại khó khăn và mất nhiều

thời gian mà việc ra quyết định lại không thể chậm trễ. Vì

thế, Cosimo giảm bớt quyền lực trung tâm và tăng quyền

hạn cho các chi nhánh ở xa, ai không có vốn thì làm thuê,

ai có khả năng tài chính thì góp cổ phần, được quyền tự chủ

kinh doanh rộng rãi. Tại trung tâm điều hành của Cosimo ở

Florence chỉ có không đầy 10 người làm việc trực tiếp dưới

quyền của Cosimo. Năm 1458, Cosimo sở hữu đa số cổ

phần của 13 “tập đoàn” khác, tất cả đều mang tên Medici

và đối tác. Mỗi chi nhánh và tập đoàn nói trên đều có tư

cách pháp nhân riêng.

Medici cũng còn là tập đoàn đầu tiên ý thức về cái gọi là

“văn hóa doanh nghiệp” như cách hiểu ngày nay. Cosimo

trả lương cao cho nhân viên để gắn bó họ với tập đoàn tạo

điều kiện cho nhân viên thăng tiến, bỏ tiền tham gia xây

dựng các công trình kiến trúc nổi tiếng của thành phố và

làm từ thiện…

Bi kịch của Medici là Cosimo giỏi giang bao nhiêu thì hậu

thế lại kém cỏi bấy nhiêu. Năm 1469, Cosimo qua đời, con

trai ông - Lorenzo - chỉ giỏi phung phí tiền cho tham vọng

về quyền lực chính trị và hào quang cá nhân. Thương hiệu

Medici dần bị mất và quên lãng dù cái tên Medici vẫn tỏa

sáng trong lịch sử: dòng họ này được phong tước hầu, có

tới 3 người về sau trở thành Giáo hoàng và hai người con

gái trở thành Hoàng hậu nước Pháp.