Tiền Đại Thư Biểu (Thư và Biểu của đời trước)

Chia sẻ: Nguyễn Thắng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

86
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bức thư của vua Nam-Việt là Triệu-Đà dâng lên vua Hán Văn-Đế. Tôi là Triệu-Đà, xin liều chết, hai lạy, kính dâng thư lên Hoàng-đế Bệ-Hạ: Lão-phu nầy là một chức lại ở đất Việt xưa, Cao-Hoàng-đế cho tôi ăn ngọc tỷ, để làm vua nước Nam-Việt. Hiếu-Huệ-Đế lên ngôi không nỡ dứt tình, ban thưởng cho tôi rất hậu. Đến đời bà Cao-Hậu coi việc nước, tách riêng xứ mọi rợ mà ra lệnh cấm bán cho nước Việt những đồ làm ruộng bằng kimloại, lại cấm bán trâu bò dê ngựa về giống cái, nếu có bán...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiền Đại Thư Biểu (Thư và Biểu của đời trước)

Tiền Đại Thư Biểu (Thư và Biểu của đời trước) Bức thư của vua Nam-Việt là Triệu-Đà dâng lên vua Hán Văn-Đế. Tôi là Triệu-Đà, xin liều chết, hai lạy, kính dâng thư lên Hoàng-đế Bệ-Hạ: Lão-phu nầy là một chức lại ở đất Việt xưa, Cao-Hoàng-đế cho tôi ăn ngọc tỷ, để làm vua nước Nam-Việt. Hiếu-Huệ-Đế lên ngôi không nỡ dứt tình, ban thưởng cho tôi rất hậu. Đến đời bà Cao-Hậu coi việc nước, tách riêng xứ mọi rợ mà ra lệnh cấm bán cho nước Việt những đồ làm ruộng bằng kim- loại, lại cấm bán trâu bò dê ngựa về giống cái, nếu có bán chỉ bán con đực mà thôi, ... Lão-phu nầy ở nước Việt đã đến tuổi già, tự nghĩ rằng không lo việc cúng tế ông bà là tội đáng chết, nên sai sứ-thần là quan nội sử tên Phan, quan Trung-Uý tên Cao và quan Ngự-sử tên Bình, tất cả là ba người, qua dâng thư chịu lỗi, đều không thấy trở về. Hơn nữa, được tin nói; phần mộ của cha mẹ tôi đã bị đào lên huỷ hoại hết, anh em giòng họ của tôi đã bị giết cả. Vì cớ đó bắt buộc tôi hội-đồng với quan lại thảo luận rằng: nay đối với
nhà Hán đã tỏ lòng xích-mích, đối với các nước ngoài, không lấy gì làm thanh danh, nên đổi hiệu làm Hoàng-đế, làm vua Thiên-tử trong nước Việt, chứ không dám hại gì đến thiên-hạ. Cao-Hậu nghe được, cả giận, tước bỏ quốc-hiệu Nam-Việt, không cho sứ-thần nhà Hán qua lại. Lão-phu nghi cho Trường-Sa-Vương có lời dèm pha, nên cử binh đánh, phạm đến địa-giới. Lão-phu ở nước Việt đã 49 năm, hiện đương bồng cháu, tối ngủ sáng dậy, nhưng nằm không yên chiếu, ăn chẳng ngon mùi, mắt không ngó tới sắc xinh đẹp, tai không nghe đến tiếng trống chuông, là vì mối sầu không được phụng-sự nhà Hán vậy. Ngày nay, Bệ-Hạ thương tình, cho phục lại quốc- hiệu, cho đến chết còn ghi và từ nay xin trở lại tước vương, không dám xưng làm Hoàng-đế nữa. Năm Thái-Bình Hưng-Quốc thứ 5 (980), Giao-Chỉ Đinh-Liễn (con Đinh- Bộ-Lĩnh) mất, em là Đinh-Triền lên làm vua, quan Đại-Hiệu là Lê-Hoàn cướp ngôi, vua Tống-Thái-Tông cử binh qua đánh, Lê-Hoàn giả lời của Đinh-Triền dâng biểu như sau: Đời chịu ơn trên; Ở xa góc bể, Lãnh tiết chế trấn nơi mọi rợ;
Lo cống-triều hết phận tôi con. Không ngờ gia vận chẳng may; Xui khiến phụ huynh gặp nạn. Tuy ngọc lụa tôi thường cống hiến; Nhưng đất tranh, trên chữa sắc ban16. Trước kia, cha tôi là Bộ-Lĩnh và anh tôi là Liễn: Đều được ơn vua; Phong cho chức tước. Kính cẩn giữ gìn bờ cõi, Không hề trể nải bỏ qua, Nhưng chưa lập được công lao; Bỗng đã xảy ra biến-cố. Lúc ấy tôi: Cửa nhà sắp sập;
Tang-chế đương còn. Mà những người trong nước, Nào là quan lại, quân dân; Nào là họ hàng kỳ lão. Cùng đến nhà ở chế; Xin quyền lãnh việc binh. Tôi từ chối nhiều lần; Họ nài xin tha thiết. Chưa kịp trần tấu; Vì sợ diên trì. Các bọn mọi rợ ở nơi khe động, núi rừng, tố-tính giảo-hoạt, hung-ác; Không được thỏa lòng; E khi sinh biến.
Vì vậy, tôi đã nhận chức Tiết-Chế-Hành-Quân Tư-Mã, quyền lãnh châu quân-sự, Nép trông Hoàng-đế Bệ-Hạ: Ban cho sắc-mệnh; Vào hạng phiên-bang. Để tỏ ơn rộng lượng của Thánh-Triều; Ngõ thỏa lòng hết trung của thần-hạ. Như vậy tôi được: Nối truyền nghiệp trước; Vỗ trị dân Mường, Giặc giả dẹp yên, ngoài đồng-trụ ra công cản-ngự; Ngọc ngà cống-hiến, dưới kim-môn tỏ dạ trung-thành. Kính mong Hoàng-đế Bệ-Hạ thương tình tha tội. Năm Bảo-Hựu thứ 6 (1258), vua An-nam họ Trần dâng biểu xin nhường ngôi cho con.
Tôi nghe nói: Làm người phải tri túc, nên thoái lui không đợi tuổi già; Sanh con có khả năng, thì giao phó nối theo nghiệp trước. Đó là lẽ thường thiên-đạo; Lại thêm thuận cả nhân-tình. Nay tôi truyền vị cho con thơ; Kính cẩn tâu bày lên chúa thánh. Tự xét không công-nghiệp; Lạm mong phong tước hầu, Lãnh sắc-mệnh ở triều, mà chưa khi nào làm lễ vào triều; Tỏ trung-thành với nước, mà chưa khi nào đền ơn cho nước. Nay đương thời khó; Không xiết lòng lo, Thân liểu bồ héo trước mùa thu, xin trao trọng trách;
Lòng quỳ-hoắc17, hướng theo mặt nhật, gần ánh thanh-quang. Trước chưa thỉnh-mệnh thánh-triều; Nay dám kính tâu Bệ-Hạ. Suốt ngày run sợ; Cúi bước lom khom, Kính dâng lễ mọn bao-mao18; Để tỏ lòng thành cần hiến19. Nép trông Hoàng-đế Bệ-Hạ: Đèn trời soi sáng; Đức lớn thấm nhuần, Thương kẻ dưới trung-thành; Xét tình tôi ngu-xuẩn. Bao dung dân-chúng, học đế-vương thật đáng lưu-truyền; Cùng cứu cơ-vi, việc lớn nhỏ thảy đều thanh thõa.
Ban cho áo mũ, ơn sũng-vinh rạng một cõi mán mường; Bền tợ núi sông, lời minh-thệ để ngàn năm son sắt. Lòng tôi mong ước; Ý thánh chuẩn y, Thái-Thượng quốc-chủ hiệu phong; Chiếu-chỉ mười hàng trông đợi. Nếu được thoả tình ty-tiện; Thật là có phận vinh-quang. Tôi nguyện: Giữ dạ trung-trinh, Suốt đời ngay thẳng, Tấc lòng xin tạc đá ghi vàng; thường tưởng thấy đất trời che chở; Muôn một chỉ bụi hồng giọt nước, ngõ đền bồi non bể cao sâu.
[]Phụ chép lời biểu của nước Chiêm-Thành dâng lễ cống cho vua nhà Tống. (NướcChiêm-Thành vốn là huyện Tượng-Lâm, quận Nhật-Nam. Cuối đời nhà Hán, người trong quận làm phản, xưng hiệu là nước Lâm-Ấp, đời sau nhân cuộc loạn, dời qua đất Chiêm, gọi là nước Chiêm-Thành)[/b] Nước tôi ở góc bể xa, thường được nhà vua yêu dấu; Muôn dặm về dâng lễ cống, dám quên chức phận tôi đòi. Đã mong phong làm nước chư-hầu; Thì triều cống phải y thường lệ. Tôi trộm nghĩ: Nước Việt-Thường dùng nhiều lớp thông-dịch, mới vào chầu Trung-Quốc, là vì nghe thịnh đức của nhà Chu; Nước Bàn-Mộc20 soạn mấy khúc ca-chương, để dâng lên vương-đình, là vì mến lòng nhân của nhà Hán. Một người trên có lòng nhân ái; Muôn nước dưới tỏ dạ phục tùng. Tuy nước tôi ở chốn rất xa xuôi;
Vẫn ngày trước có tên trong các quận. Tượng-Lâm thuộc bản-đồ đất Việt; Đồng-Trụ còn dấu-tích Phục-Ba. Chúng tôi: Triều-cống Trung-Hoa; Đã nhiều năm tháng. Đương thời vua Nghệ-Tổ dựng nước, chúng tôi tới chúc hạ đầu tiên; Xuống đến các triều-đại nối ngôi, chúng tôi lại cống-triều liên-tiếp. Các cây hoa tốt, đều gieo giống vào đất Trung-Hoa; Những loài vật xinh, cũng đem dâng đến vườn Thượng-Uyển21 Trên thi ân tiếp-đãi, nối vận Lục-Tiêu22; Dưới hết dạ trung-thành, như hoa quì-hoắc23. Đinh ninh vâng lời chiếu phụng; Ân-huệ cho cỡi xe vàng24.
Tôi nay: Gặp vận may hưởng phước thái bình; Vinh thân mọn ở nơi cố-quốc. Lần lút trong gò kiến, phận thấp hèn nhờ chiếu Hán vinh-quang; Ngữa trông lên sân rồng, lời chúc hạ có trời Nghiêu soi thấu. Ở nhậm-thổ25 có một vài phương-vật; Dâng bao mao26 như các nước chư-hầu. Cung duy Hoàng-đế Bệ-Hạ: Nhất-thị nhân đồng27; Tam-vô đạo hợp. Cao dày đức thánh, hai bên văn võ múa can lông, Đông-đúc sân vua, muôn nước công hầu cầm hốt ngọc. Chẳng những yên Lào-Quốc mà mở đất Vĩnh-Xương (?); Sắp ra tới Tây-thành mà trị miền Giao-Chỉ.
Trời một loạt toả ra ánh sáng, dẫu hang cùng cũng soi tới tận nơi; Đường ba ngã tất có nơi bằng, hễ người ở thì làm thành hoa đất. Tôi: Nương theo phong hoá; Trải hết trung thành. Bôn ba muôn dặm bể khơi, để về dâng lễ; Mộng tưởng chín tầng nhạc thổi, lần tới nghe ca Tấc lòng ghi tạc ân sâu; Muôn một đền bồi lượng cả. An-Nam Chí-Lược Quyển Đệ Lục Chung Chú Thích: 1. Lục-xích nghĩa là 6 thước, tức chỉ người còn nhỏ, người lớn thì bề cao từ 7 xích trở lên. Theo sách "Tiền-Hán Luật-Lịch-Chí" thì một hạt lúa "thử" là một phân, 10 phân là một thốn (tấc), 10 thốn là một xích (thước). 2. Ngộ-tiếm nghĩa là chưa có sắc mạng của triều-đình mà tự tiện lên ngôi.
3. Xưa vua Nghiêu đi tuần thú đến đất Hoa, có quan Phong-Nhân (chức quan coi giữ đất đai) chúc mừng vua đa phú, đa nam và đa thọ, nghĩa là giàu có, nhiều con trai và sống lâu, đời sau gọi là "tam đa". 4. Lá cây bối-đa bên Ấn-độ, xưa dùng để viết Kinh Phật. 5. Hoa là Trung-Quốc, Di là mọi rợ. 6. Ngày xưa hễ đến ngày lập xuân, thì vua quan làm lễ nghênh-xuân (rước chúa xuân), ở phương Đông (Đông-giao). 7. Thái-Tuế là một ngôi sao, năm nào thì ở về hướng nấy. Ví-dụ: năm Ngọ thì ở phương Ngọ (chính nam). Nam diện thì ngảnh mặt về phương Nam. Khi vua xem triều, thì ngảnh mặt về phương Nam. 8. Theo lệ xưa khi Thiên-Tử phong tước cho chư-hầu, thì ban cho một cục đất ở hướng được phong và một thứ cỏ tranh trắng (bạch mao), gọi là mao- thư. 9. Hoa quì là một thứ hoa luôn luôn hướng về mặt trời. 10. Cơ-Tử là con cháu nhà Thương, tức nhà Ân. Khi vua Võ-Vương nhà Chu diệt vua Trụ rồi làm vua, phong cho Cơ-Tử làm vua nước Tống (tức Đại-Hàn bây giờ) để thờ phụng tổ-tiên của nhà Ân, nhưng không phải là
nước chư-hầu, mà là nước bạn. Trước khi qua nước Tống, Cơ-Tử có dâng cho Võ-Vương, một bộ sách Hồng-Phạm, nói tất cả các mục chính-trị, họa, phúc. Trong sách ấy có thiên Hoàng-Cực, có một tiết nói về năm điều phước, thứ nhất là Thọ (sống lâu). Sách ấy đến nay, trải mấy ngàn năm mà vẫn còn áp-dụng như thường, các nhà chính trị, kinh-tế, triết-lý Đông-Tây đều dùng để tham khảo. 11. Tề-Hầu tức là Tề-Hoàn-Công. Lúc nhà Chu suy, không nước chư hầu nào đếm xỉa đến vua Thiên-tử nữa, chỉ có Tề-Hoàn-Công đã đến sân chầu, làm lễ bái trước Thiên-Tử. 12. Thần-long: con rồng thần, rồng là linh-vật, đứng đầu tất cả mọi loài. Người ta ví vua với rồng, bề tôi với mây. Hễ rồng hiện thì có mây theo. 13. Kim-kê: Con gà vàng. Sách Bắc-Tề-Thư chép: khi vua Võ-Thành lên ngôi, ban chiếu đại-xá, ngoài cửa điện có dựng một con gà vàng, vua hỏi ý- nghĩa vì sao, Tư-Mã-Ưng-Chi tâu rằng: "Sách Hải-Trung Nhật-Chiêm có nói: Mỗi khi sao Thiên-Kê rung động, thì có ân-xá, các vị đế vương thể theo hiện tượng ấy".Sách Đường-Thơ chép: "Ngày ân xá, ở phía Nam chỗ thiết nghi trướng có dựng một con gà vàng trên một cây trụ "cam" dài 7 thước, con gà cao 4 thước, miệng ngậm một lá phướn sắc tía.
14. Các bản đều chép: "Năm Đại-Đức thứ 15" nhưng cứu xét thì Đại-Đức là niên hiệu của Thành-Tông Hoàng-đế chỉ có 11 năm (tức là từ năm 1297 đến năm 1307). Vì ngài mất vào khoảng tháng giêng năm Đại-Đức thứ 11. Như vậy chữ 15 chắc là chữ 11 mà chép lầm. 15. Hổ-bái: tôi lạy vua như cọp khom lưng. 16. Đã chú ở bài biểu của Trần-Ích-Tắc mừng Võ-Tông Hoàng-đế lên ngôi. 17. Quì-hoắc là hai thứ hoa luôn luôn hướng về mặt trời. 18. Bao-mao là một loại cỏ, đời xưa thường dùng để làm vật cống-hiến. 19. Cần là một loại rau, hiến là dâng lên. Cần-hiến hay hiến-cần là dâng lễ mọn. 20. Bàn-Mộc: tên nước mọi ở đời nhà Hán, có dâng vua Võ-Đế một khúc nhạc. 21. Thượng-Uyển: vườn vua lập ra để tới chơi, trong vườn có đủ cỏ hoa và cầm thú quí lạ. 22. Lục-Tiêu: Kinh-Thi chép thiên Lục-Tiêu, kể ơn vua đãi bề tôi dự tiệc. 23. Quì-hoắc: xem chú-thích số 17
24. Xe dãi vàng: Vua Thiên-Tử ban cho các nước chư-hầu có cấp bậc. Nước lớn thì đi xe treo dãi đỏ, nước vừa vừa đi xe treo dãi tía, xuống nữa thì sắc xanh, sắc vàng (chế-độ của nhà Tần). 25. Nhậm-Thổ: đất nước của mình cai-trị. 26. Bao-mao: Xem chú-thích số 18 27. Nhân-đồng nhất thi: lòng nhân thương người, xem ai cũng như nhau..