intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Tiểu luận Đạo đức kinh doanh - Đề tài:" Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam"

Chia sẻ: Nguyễn Nhật Anh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:29

Thêm vào BST
Báo xấu
258
lượt xem 76
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu về đạo đức là một truyền thống lâu đời trong xã hội loàingười, bắt nguồn từ những niềm tin về tôn giáo,văn hóa và tư tưởng triết học.Đạo đức liên quan tới những cam kết về luân lý, trách nhiệm và công bằng xã hội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiểu luận Đạo đức kinh doanh - Đề tài:" Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam"

  1. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam Tiêu luận Đạo đức kinh doanh Đề tài Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam GVHD: Th.s Nguyễn Văn Bình NHÓM TH: 10 1 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  2. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU .......................................................................................................... 4 PHẦN I : ĐẠOĐỨCKINH DOANH......................................................................... 5 1. KHÁI NIỆM ĐẠO ĐỨC KINH DOANH .......................................................... 5 1.1. Khái niệm đạo đức kinh doanh. .................................................................... 5 1.2– Các nguyên tắcvà chuẩn mựccủaĐạoĐứcKinh Doanh............................... 6 1.2.1- Tính trung thực: ........................................................................................ 7 1.2.2- Tôn trọng con người: ............................................................................... 7 1.2.3- Tráchnhiệmvớicộng đồng, xã hội: .......................................................... 7 1.3- Phạm viáp dụngcủađạođứckinh doanh. ...................................................... 7 1.4- SựcầnthiếtcủaĐạoĐứcKinh Doanh: .......................................................... 7 2. VAI TRÒ CỦAĐẠOĐỨCKINH DOANH ĐỐIVỚI DOANH NGHIỆP .......... 8 2.1- Đạođứckinh doanh góp phần điều chỉnhhành vicủa chủthểkinh doanh..... 8 2.2- Đạođứckinh doanh góp phần vào chấtlượng củadoanh nghiệp. ................ 8 2.3- Đạođứckinh doanh góp phần vào sựcamkết và tậntâm củanhân viên ...... 10 2.4- Đạođứckinh doanh góp phần làmhàilòng khách hàng ............................... 11 2.5- Đạođứckinh doanh góp phần tạora lợinhuận cho doanh nghiệp............... 12 2.6- Đạođứckinh doanh góp phần vào sựvữngmạnh củanền kinh tềquốcgia. 13 PHẦN II : THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHO VẤN ĐỀ ĐẠO ĐỨC KINH DOANH Ở VIỆT NAM................................................................................ 14 1.THỰC TRẠNG ĐẠO ĐỨC KINH DOANH Ở VIỆT NAM. ............................ 14 1.1.Nhận thức củangười Việt Nam về đạo đức kinh doanh ................................ 15 1.2.Trách nhiệm của doanh nghiệp với xã hội. .................................................. 16 1.3.Vấn đềsở hữu trí tuệở Việt Nam. ................................................................. 17 1.4.Quan hệ giữa chủdoanhnghiệp và người lao động ....................................... 18 1.5.Nghĩavụvàtráchnhiệmvềmătđạođứccủadoanhnghiệpvớicácnhàđầutư. ......... 20 NHÓM TH: 10 2 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  3. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam 2.MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN ĐẠO ĐỨC TRONG KINH DOANH Ở VIỆT NAM. ...................................................................................... 22 2.1.Đánh giá về thực trạng đạo đức kinh doanhở Việt Nam. ............................. 22 2.2.Một sốđề xuấtnhằmpháttriển và hoàn thiện đạo đức kinh doanhở Việt Nam. .......................................................................................................................... 24 PHẦN III : KẾT LUẬN .......................................................................................... 28 TÀI LIỆUTHAM KHẢO ........................................................................................ 29 NHÓM TH: 10 3 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  4. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam LỜI NÓI ĐẦU Khi nhắc tới khái niệm "đạo đức kinh doanh", người ta thường cho rằng, đólàmộtyếutốrấttrừutượnghoặckhôngthựctế.Bảnthânnhữngngườihoạtđộngkinhdoa nhcũng khônghiểurõkháiniệmnàyvàkhônghiểuhếtvaitròcủayếutốđạođứctrongkinhdoanh.H ọchỉ coi đó là yếutố“vị nhân” (dùng làm người)chứkhông “vị lợi”(không sinh lợi). Trongkhiđó,đạo đứckinhdoanhlạicóvaitròrấtlớnđốivớisựpháttriểnđộtăngđạođức.Vìvậy,khi không hiểuđượcvaitròcủađạođứckinhdoanh,khôngcóýthứcxâydựngđaọđứckinhdoanhtrong doanhnghiệp, các doanhnghiệp sẽrấtkhó đi tớicon đườngthànhcông caonhất.Hiểu rõ khái niệm,vaitròvàcáchthứcxâydựngđạođứckinhdoanhlàvôcùngquantrọngvớicácdoanh nghiệp. Chínhvìđiềunàymànhómchúngemchọnđềtài:“Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam.”đểcóthểhiểurõhơnvềvấnđểnày.Trongquátrìnhlàmbài tiểuluận này chắc chắn sẽkhông tránhkhỏinhữngthiếu sót.Mong nhận đượcsựđóng góp ý kiến củathầy đểcho bài tiểuluận củachúngemhoànthiện hơn. Chúngem xin chânthành cám ơn! NHÓM TH: 10 4 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  5. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam PHẦN I : ĐẠOĐỨCKINH DOANH 1.KHÁI NIỆM ĐẠO ĐỨC KINH DOANH 1.1. Khái niệm đạo đức kinh doanh. Nghiêncứuvềđạođứclàmộttruyềnthốnglâuđờitrongxãhộiloàingười,bắtnguồntừnhữn gniềmtinvềtôngiáo,vănhóavàtưtưởng triếthọc.Đạođứcliênquantớinhữngcamkếtvềluânlý, tráchnhiệm vàcôngbằng xãhội.Đạo đứctrongtiếng Anhlà ethics,từnàybắtnguồntừtiếngHyLạpethikovàethos,nghĩalàphongtụchoặctậpquán. NhưAristotelesđãnói,kháiniệmtrênbaogồmýtưởngcảvềtínhchấtvàcáchápdụng.Vì vậy,đạođứcphảnánhtínhcáchcủacánhânvàtrongthờiđạingàynaythìcóthểnóilêncảtính chấtcủamộtdoanh nghiệp, vìdoanhnghiệp chính làtậphợpcủacáccá nhân. Đạođứckinhdoanhlàmộtkháiniệmkhôngcũmàcũngkhôngmới.Vớitưcách làmộtkhíacạnhluânlýtronghoạtđộngthươngmại, đạođứckinhdoanhđãlâuđờinhưchínhthươngmại vậy.TrongbộluậtHammurabitừkhoảng1700TCN,đãcóquyđịnhvềgiá cả, thuếquan,cáchthứchoạtđộngthươngmạivàcảhìnhphạthàkhắcchonhữngkẻkhông tuânthủ.Đócóthểđượccoilàbằngchứngchosựnỗlựcđầutiêncủaxãhộiloàingườiđểphân địnhranhgiớiđạođứcchocáchoạtđộngkinhdoanh.Trongtácphẩm“Politics”(rađờivàokh oảngnăm300TCN),Aristotelesđãchỉrarõràngnhữngmốiliênhệthương mạikhi bànvềquảnlýgiađình.GiáolýcủacảđạoDoTháivàThiênChúagiáo,vídụnhưtrong Talmud(năm200sauCôngnguyên)vàMườiđiềurăn(Exodus20:2-17;Deuteronomy5:6- 21),đềuđã đưara nhữngquy tắc đạođứcđượcáp dụngtrong hoạtđộngthươngmại. Tuynhiên,vớitưcáchlàmộtkháiniệmmangtínhhànlâm,đạođứckinhdoanh NHÓM TH: 10 5 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  6. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam cũngmớichỉtồntạiđược khoảngbốnchụcnămtrởlạiđây.Nhànghiêncứuđạođứckinh doanhnổitiếngNormanBowielàngườiđầutiênđãđưarakháiniệmnàytrongmộtHộinghị Khoahọcvàonăm19741.Kểtừđó,đạođứckinhdoanhđãtrởthànhmộtchủ đềphổbiến trongcáccuộctranhluận của cáclãnhđạotronggiớikinhdoanh,người laođộng,cáccổđông,ngườitiêudùngcũngnhưcácgiáosưđạihọcởMỹ,vàtừđólanratoànthế giới.Tuy nhiên,khôngphảitấtcảnhữngnhànghiêncứu,cáctácgiảvàdiễngiảđềucóchungquan điểmvềđạođứckinhdoanh.Trướchết,giữakinhdoanhvàđạođứcluôncósựmâuthuẫn.M ộtmặt,xãhộiluônmongmuốncáccôngtytạoranhiềuviệclàmlương cao,nhưngmặtkhác,nhữngcôngtynàylạimongmuốngiảmbớtchiphívànângcaonăngsuấ tlaođộng.Ngườitiêudùngluônmongmuốnmuahàngvớigiáthấpnhấtcòncáccơsởthương mạilạimuốncólãisuấtcaonhất.Xãhộimongmuốngiảmônhiễmmôitrường,còncáccôngt ylạimuốngiảmtốiđachiphíphátsinhkhituânthủcácquyđịnhvề bảovệ môitrườngtronghoạt độngsảnxuất củahọ.Chínhtừđóđãnảysinhxungđộtkhôngthểtránhkhỏi trongquan niệmvềđạođứckinhdoanh,dokhácbiệtvềlợiíchcủacôngtyvớilợiíchcủangườilao động,ngườitiêudùngvàtoànthể xãhội.Vìtấtcảnhữngđiềuđốilậpnóitrênlàtấtyếunên cácnhà quản lýbuộcphảilàm sao đểcânbằnglợiíchcủa công tyvớilợiíchcủacáccổđông (shareholders)vànhữngngườicóquyềnlợi liênquan(stakeholders),baogồm nhânviên, kháchhàng và toànthểcộngđồng. Cho đếnnay,cácnhànghiêncứuđãđưararấtnhiềukháiniệmvềđạođứckinh doanh,trong đókháiniệm saucóthểđược coilàđơngiản nhất: Đạođứckinhdoanhlà nhữngnguyêntắcđượcchấpnhậnđểphânđịnhđúngsai,nhằmđiềuchỉnhhànhvicủ acácnhàkinhdoanh.Địnhnghĩanàykháchungchung,vìthếcũngbỏquanhiềunhântốquan trọng,vídụnhư:nhữngloạihànhvinàonhữngnguyêntắcđạođứccóthểđiềuchỉnh;Hay nhữngaicóthể đượccoilà“nhàkinhdoanh”vàhànhvicủahọcầnđượcđiềuchỉnhnhưthếnào? Ýthứcđượcsựphứctạpcủavấnđề,giáosưPhillipV.LewistừtrườngĐạihọcAbileneChrist ian,HoaKỳđãtiếnhànhđiềutravàthuthậpđược185địnhnghĩađượcđưara trongcácsáchgiáokhoavàcácbàinghiêncứutừnăm1961đến1981để tìmra“đạođứckinh doanh”đượcđịnhnghĩarasaotrongcáctàiliệunghiêncứuvàtrongýthứccủacácnhàkinh doanh.Saukhitìmranhữngđiểmchungcủacáckháiniệmtrên,ôngtổnghợplạivàđưara kháiniệmvề đạodứckinh doanhnhưsau: “Đạođứckinhdoanhlàtấtcảnhữngquytắc,tiêuchuẩn,chuẩnmựcđạođ ứchoặcluậtlệ đểcungcấpchỉdẫnvềhànhviứngxửchuẩnmựcvàsựtrungthực(củamộttổchức)tro ng những trườnghợpnhấtđịnh”. 1.2– Các nguyên tắcvà chuẩn mựccủaĐạoĐứcKinhDoanh NHÓM TH: 10 6 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  7. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam Hoạtđộngkinhdoanhluôngắnliềnvớilợiíchkinhtế,nênđạođứckinhdoanh cũngcónhữngđặctrưngriêngcủa nó.Chẳnghạn,tínhthựcdụng,coitrọnghiệuquảkinhtế luônlàyêucầuhàngđầuđặtrađốivớigiớikinhdoanh,thìđốivớingườikhácđôikhilạilà nhữngbiểuhiệnkhôngtốt.Khiđánhgiáđạođứckinhdoanh,ngườitathườngdựavàocác nguyêntắcvà chuẩn mựcvề: 1.2.1- Tính trung thực: Khôngdùngcácthủđoạngiandối,xảotráđểkiếmlời.Giữlờihứa,giữchữtín trongkinhdoanh,nhấtquántrongnóivàlàm.Trungthựctrongchấphànhluậtphápcủanhà nước,khônglàmănphiphápnhưtrốnthuế,lậu thuế,khôngsảnxuấtvàbuônbánnhữngmặthàngquốccấm.Thựchiệnnhữngdịchvụcóh ạichothuầnphongmỹtục,trungthựctrong giaotiếpvớibạnhàng(giaodịch,đàmphán,kíkết)vàngườitiêudùng:khônglàmhànggiả,k huyếnmạigiả,quảngcáosaisựthật,sửdụngtráiphép nhữngnhãnhiệu nổitiếng,viphạm bảnquyền,phágiátheolốiăncướp,trungthựcngayvớibảnthan,khônghốilộ,thamô,thụt két,khiếmcôngvi tự. 1.2.2- Tôn trọng con người: Đốivớinhữngngườicộngsựvàdướiquyền:tôntrọngphẩmgiá,quyềnlợichínhđáng,tô ntrọnghạnhphúc,tôntrọngtiềmnăngpháttriểncủanhânviên,quantâmđúng mức,tôn trọngquyền tựdo vàcác quyền hạnhợppháp khác. Đốivớikhách hàng: tôn trọngnhu cầu, sởthíchvà tâmlý kháchhàng. Đốivớiđốithủcạnhtranh: tôntrọnglợiíchcủađốithủ. 1.2.3- Tráchnhiệmvớicộng đồng, xã hội: Luôngắnlợiíchcủadoanhnghiệp vớilợiích củaxã hội. Tíchcựcgópphầngiảiquyếtnhữngvấnđềchungcủaxãhội,thúcđẩyxãhộipháttriển. 1.3- Phạm viáp dụngcủađạođứckinh doanh. Đólàtấtcảnhữngthểchếxãhội,nhữngtổchức.nhữngngười liênquan,tác độngđếnhoạtđộngkinhdoanh:Thểchếchínhtrị(XHCN).chínhphủ,côngđoàn,nhàcung ứng,kháchhàng, cổđông, chủ doanh nghiệp,ngườilàmcông.. . 1.4- SựcầnthiếtcủaĐạoĐứcKinh Doanh: Đạo đứckinh doanh làrấtcầnthiết tronghoạtđộngkinh tế xãhộingàynay. Cácdoanhnhâncàngýthứcrõràngvềphạmtrùđạođứccơbản,phổbiếntrong truyềnthốngluânlýtốtđẹpcủadântộctatừxưanhư:sựphânbiệtthiệnvàác,lươngtâm, nghĩavụ,nhân đạo… Cácchuẩn mựcđạođức kinhdoanhlàcơsởtìnhcảm vàtrítuệcụthể đị nh hướngtrongcáchoạchđịnhvàtổchứckinhdoanhđể đảmbảođượcsựpháttriểnkinhtếxã NHÓM TH: 10 7 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  8. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam hộicho doanhnghiệp củamình. 2. VAI TRÒ CỦAĐẠOĐỨCKINH DOANH ĐỐIVỚI DOANH NGHIỆP Đạođứckinhdoanhchínhlàyếutốgópphầntăngsựtintưởng,thỏa mãncủakháchhàng,tăngsựtintưởng,trungthànhcủanhânviên,điềuchỉnhhànhvicủadoan hnhân, nângcaohìnhảnhdoanhnghiệpvàcaolợinhuậncủadoanhnghiệp.Vìvậy,muốnđạtđượct hànhcôngbềnvững,cácdoanhnghiệpphảixâydựngđược nềntảngđạođứckinhdoanh chodoanh nghiệp mình. 2.1- Đạođứckinh doanh góp phần điều chỉnhhành vicủa chủthểkinh doanh. Đạođứckinhdoanhbổsungvàkết hợpvớiphápluật điềuchỉnhcáchànhvikinh doanhtheokhuônkhổphápluậtvàquỹđạocủacácchuẩnmựcđạođứcxãhội.Khôngmộtph ápluậtnào.dùhoànthiệnđếnđâuchăngnữacũngcóthểlàchuẩnmựcchomọihànhvi củađạođứckinhdoanh.Nókhôngthểthaythếvaitròcủađạođứckinhdoanhtrongviệc khuyến khíchmọingườilàmviệc thiện, tácđộng vàolương tâmcủadoanhnhân.Bởivì phạmviảnhhưởngcủađạođứcrộnghơnphápluật,nóbaoquátmọilĩnhvựccủathếgiớitinh thần,trongkhiphápluậtchỉđiềuchỉnhnhữnghànhviliênquanđếnchếđộnhànước,chế độxã hội... Mặtkhác.phápluật càngđầyđủchặtchẽvàđượcthihànhnghiêmchỉnhthìđạođứccàngđượcđềcao,cànghạnc hếđượcsựkiếmlợiphipháp,thamnhũng,buônlậu,trốnthuế,gianlậnthươngmại...khibịp háthiệnsẽbịphápluậtđiềuchỉnh,lúcnày"hiệntượngkiện tụng buộcngườitaphảicưxửcó đạođức". Cácmứcđộbổsungđạođứcvàphápluậtđượckháiquátquacác"gócvuông”xác địnhtínhchấtđạođứcvàpháplýcủahànhvi.Sựtồnvongcủadoanhnghiệpkhôngchỉdo chấtlượngcủabảnthâncácsảnphẩm-dịchvụcungứngmàcònchủyếudophongcách kinhdoanhcủadoanhnghiệp. Hànhvikinh doanhthểhiện tưcáchcủadoanhnghiệp, và chinhtưcáchấytácđộngtrựctiếpđếnsựthànhbạicủatổchức.Đạođứckinhdoanh,trong chiềuhườngấy,trởthànhmộtnhântốchiếnlượctrongviệcpháttriểndoanhnghiệp.Chẳng phảivôcớmàkhoảng15nămnaymộtngạnngữấnĐộđược lưutruyềntronggiớidoanh nghiệpởcácnướcpháttriển:“gieotưtưởnggặthànhvi,gieohànhvigặtthóiquen,gieothóiqu engặttưcách, gieotưcáchgặtsốphận” 2.2- Đạođứckinh doanh góp phần vào chấtlượng củadoanh nghiệp. Phầnthưởngchomột côngtycóquantâmđếnđạođứclàđượccácnhânviên, kháchhàngvàcôngluậncôngnhậnlàcóđạođức.Phầnthưởngchotráchnhiệmđạođứcvà tráchnhiệmxãhộitrongcácquyếttìnhkinhdoanhbaogồmhiệuquảtrongcáchoạtđộnghàn gngàytăngcao,sựtậntâmcủacácnhânviên,chấtlượngsảnphẩmđượccảithiện,đưaraquy ếtánhđúngđắnhơn.sựtrungthànhcủakháchhàngvàlợiíchvềkinhtếlớnhơn.Các tổchứcpháttriểnđượcmộtmôitrườngtrungthựcvàcôngbằngsẽgâydựngđược NHÓM TH: 10 8 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  9. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam nguồnlựcđáng quý có thểmởrộngcánh cửadẫnđếnthànhcông. Cáctổchứcđượcxemlàcóđạođứcthườngcónềntảnglàcáckháchhàngtrung thànhcũngnhưđộingũnhânviênvữngmạnh,bởiluôntintưởngvàphụthuộclẫn nhautrong mốiquanhệ.Nếucácnhânviênhàilòngthìkháchhàngsẽhàilòng;vànếukháchhànghài lòngthìcácnhàđầutưsẽhàilong.Cáckháchhàngcóxuhườngthíchmuahàngcủacáccông tyliêmchínhhơn.đặcbiệt làkhigiácảcủacôngtyđócũngbằngvớigiácủacáccôngtyđốithủ.Khicácnhânviênchorằn gtổchứccủamìnhcómộtmôitrườngđạođức,họsẽtậntâm hơnvàhàilòngvớicôngviệccủamìnhhơn.Cáccôngtycungứngthườngmuốnlàmănlâu dàivớicáccôngty màhọtintưởngđểquahợptáchọcóthểxoá bỏđượcsựkhông hiệuquả, cácchiphívànhữngnguy cơđểcóthểlàmhàilòngkháchhàng. Cácnhàđầutưcũngrấtquan tâmđếnvấnđềđạođức,tráchnhiệmxãhộivàuytíncủacáccôngtymàhọđầutưvàcác côngtyquảnlítàisảncóthểgiúpcácnhàđầutưmuacổphiếucủacáccôngtycóđạođức.Cácn hàđầutưnhậnrarằng,mộtmôitrườngđạođứclànềntảngchosựhiệuquả.năngsuấtvàlợin huận.Mặtkhác.cácnhàđầutưcũngbiếtrằngcáchìnhphạthaycôngluậntiêu cựccũngcóthểlàmgiảmgiácổphiếu,giảmsựtrungthànhcủakháchhàngvàđedoạhình ảnhlâudàicủacôngty.Cácvấnđềvềpháplívàcôngluậntiêucựccónhữngtácđộngrất xấu tớisựthànhcôngcủabấtcứmộtcôngtynào.Sựlãnhđạocũngcóthểmanglạicácgiá trịtổchứcvàmạnglườixãhộiủnghộcáchànhviđạođức.Cácnhàlãnhđạonhậnthứcđượcbả nchấtcủamốiquanhệtrongkinhdoanh,nhữngvấn đềvàmâuthuẫntiềmẩn,tìm rabiện phápquản lýkhắc phụcnhữngtrởngại cóthểdẫnđếnbấtđồng,tạodựng bầukhôngkhílàmviệcthuậnlợichomọingườihoàđồng,tìmrađượcmộthườngchungtạora sứcmạnh tổnghợpcủasựđồngthuận, đóng góp cho sựphát triểncủatổchức. Sựlãnhđạochútrọngvàoviệcxâydựngcácgiátrịđạođứctổchứcvữngmạnh chocácnhânviênsẽtạorasựđồngthuậnvềchuẩntắc đạođứcvàđặcđiểmcủanhữngmốiquanhệchung.Cáclãnhđạoởđịavịcótrongtổchứcđón gmộtvaitròchủchốttrongviệctruyềnbácáctiêuchuẩnđạođức.cácchuẩntắcvàquylínhđ ạođứcnghềnghiệp.Sựcẩnthiếtcó sựlãnhđạocó đạođứcđểcung cấpcơcấucho cácgiá trịcủatổchứcvà nhữngngăn cảnđốivớicác hànhvivô đạo đứcđã đượclàmrõ trong nghiêncứunước. Cácnhà lãnhđạocó thểcung cấpcơcấunày bằng cách thiếtlậpcácchươngtrình đàotạođạođứcchínhthứcvàkhôngchínhthức,cũngnhưcáchướngdẫnkhác,giúpcácnhân viênphảilưutâmđếnkhíacạnhđạođứctrongquátrìnhđưaraquyếtđịnhcủamình.Nhận thứccủacácnhânviênvềcôngtycủa mìnhlàcómộtmôitrườngđạođứcsẽmanglạinhữngkếtquảtếtđẹptronghoạtđộngcủatổc hức. Xétvềkhíacạnhnăngsuấtvàlàmviệctheonhóm,cácnhânviêntrongcácphòng bankhácnhaucũngnhưgiữacácphòngbancầnthiếtcóchungmộtcáinhìnvềsựtintưởng. Mứcđộtin tưởngcaohơncó ảnh hưởnglớnnhất lêncác mốiquanhệtrongnộibộcácphòng NHÓM TH: 10 9 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  10. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam banhaycácnhómlàmviệc.Sựtintưởngcũnglàmộtnhântốquantrọngtrongcácmốiquan hệgiữacácphòngbantrongtổchức.Bởivậy,cácchươngtrìnhtạoramộtmôitrường lao độngcólòngtinsẽlàmchocácnhânviênsẵnsànghànhđộngtheocácquyếtđịnh vàhành độngcủacácđồngnghiệp. Trongmộtmôitrườnglàmviệcnhưthếnày,cácnhânviêncóthểmongmuốn đượccácđồngnghiệpvàcấptrênđốixửvớimìnhvớimộtsựtôntrọngvàquantâmsâusắc.Các mốiquanhệcólòngtintrongmộttổchứcgiữacácgiámđốcvàcấpdướicủahọvàban quản lícấpcaogóp phần vào hiệuquảcủaquá trìnhđưaquyếtđịnh. Hầu hếtcáccôngtyđángngưỡng mộnhất trênthếgiớiđềuchútrọngvào phươngpháplàmviệctheonhóm,quantâmnhiềuđếnkháchhàng,đềcaoviệcđổixửcôngb ằng vớinhân viên, vàthưởngchocác thànhlíchtốt. 2.3- Đạođứckinh doanh góp phần vào sựcamkết và tậntâm củanhân viên Sựtậntâmcủanhânviênxuấtpháttừviệccácnhânviêntinrằngtương laicủahọgắnliềnvớitươnglaicủadoanhnghiệpvàchínhvìthếhọsẵnsànghysinhcánhânv ìtổ chứccủamình.Doanhnghiệpcàngquantâmđếnnhânviênbaonhiêuthìcácnhânviêncàng tậntâmvớidoanhnghiệpbấynhiêu.Cácvấnđềcóảnhhưởngđếnsựpháttriểncủamộtmôit rườngđạođứcchonhânviênbaogồm:mộtmôitrườnglaođộngantoàn,thùlaothích đáng, vàthựchiện đầyđủcáctrách nhiệmđượcghi trong hợpđồngvớitấtcảcác nhân viên. Cácchươngtrìnhcảithiệnmôitrườngđạođứccóthể làchươngtrình"giatỉnhvà côngviệc"hoặcchia/báncổphầnchonhânviên.Cáchoạtđộngtừthiệnhoặctrợgiúpcộngđ ồngkhôngchỉtạorasuynghĩtíchcựccủachínhnhânviênvềbảnthânhọvàdoanhnghiệp màcòntạorasựtrungthànhcủanhânviênđốivớidoanhnghiệp.Sựcamkếtlàmcácđiều thiệnvàtôntrọngnhânviênthườngtăngsựtrungthànhcủanhânviênđốivớitổchứcvàsựủng hộcủa họvớicácmụctiêucủa tổchức.Cácnhânviênsẽdànhhầuhếtthờigiancủahọtạinơilàmviệcchứkhôngchạyì."chỉl àmchoxongcôngviệcmàkhôngcónhiệthuyền hoặclàmviệc“quangàyđoạntháng”,khôngtậntâmđốivớinhữngmụctiêuđềracủatổchức bởivìhọcảm thấy mìnhkhông đượcđốixửcông bằng. Môitrườngđạođứccủa tổchứcrấtquantrọngđốivớicácnhânviên.Đasốnhân viêntinrằng:hìnhảnhcủamộtcôngtyđốivớicộngđồnglàvôcùngquantrọng,cácnhân viênthấycôngtycủamìnhthamgiatíchcựcvàocáccôngtáccộngđồngsẽcảmthấytrung thànhhơnvớicấptrênvàcảmthấytíchcựcvềbảnthânhọ.Khicácnhânviêncảmthấymôi trườngđạođứctrongtổchứccótiếnbộ,họsẽtậntâmhơnđểđạtđượccáctiêuchuẩnđạođức caotrongcáchoạtđộnghàngngày.Cácnhânviênsẵnlòngthảoluậncácvấnđềđạođứcvàủ nghộcácýkiếnnângcaochấtlượngtrongcôngtynếucôngtyđócamkếtsẽthựchiện cácquyđịnhđạođức.Thựcchất.nhữngngườiđượclàmviệctrongmộtmôitrườngđạođứcti nrằnghọsẽphảitôntrọngtấtcảcácđốitáckinhdoanhcủamình,khôngkể nhữngđốitác NHÓM TH: 10 10 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  11. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam ấyởbêntronghaybênngoàicôngty.Họcầnphảicungcấp nhữnggiátrịtốtnhấtcóthểcho tấtcảcáckhách hàngvà cáccổđông. Camkếtcủanhânviênđốivớichấtlượngcủacôngtycótácđộngtíchcựcđếnvị thế cạnhtranhcủa côngtynênmộtmôitrườnglàmviệccóđạo đứccótácdụngtíchcựcđếncácđiểmmấuchốtvềtàichính.Bởichấtlượngnhữngdịchvụph ụcvụkháchhàngtácđộngđếnsựhàilòngcủakháchhàng,nênnhữngcảithiệntrongcácdịch vụphụcvụkháchhàng cũngsẽ cótácđộngtrựctiếplênhìnhảnhcủacôngty,cũngnhưkhảnăngthuhútcáckháchhàngmớic ủacông ty. 2.4- Đạođứckinh doanh góp phần làmhàilòng khách hàng Cácnghiêncứuvàkinhnghiệmhiệnthờicủanhiềuquốcgiachothấymốiquan hệchặtchẽgiữahànhvicóđạođứcvàsựhàilòngcủakháchhàng.Cáchànhvivôđạođứccót hểlàmgiảmlòngtrungthànhcủa kháchhàngvàkháchhàngsẽchuyểnsangmuahàngcủacácthươnghiệukhác.Ngược lạihànhviđạođứccóthểlôicuốnkháchhàngđếnvớisảnphẩmcủacôngty.Cáckháchhangt híchmuasảnphẩmcủacáccôngtycódanhtiếngtốt,quantâmđếnkháchhàngvàxãhội.Khá chhàngnóirằnghọưutiênnhữngthươnghiệunào làmđiềuthiệnnếugiácảvàchấtlượngcácthươnghiệunhưnhau.Cáccôngtycóđạođứcluô nđốixửvớikháchhàngcôngbằngvàliêntụccảitiếnchấtlượngsảnphẩmcũngnhưcungcấ pchokháchhàngcácthôngtindễtiếpcậnvàdễhiểu,sẽcólợithếcạnhtranhtốthơnvàdànhđ ượcnhiềulợinhuậnhơn.Điểmmấuchốtởđâylàchiphíđểpháttriểnmột môitrườngđạođứccóthểcómộtphầnthưởnglàsựtrungthànhcủakháchhàngngàycàngtăn g. Đốivớicácdoanhnghiệpthànhcôngnhất,thuđượcnhữnglợinhuậnlâudàithì việcpháttriểnmốiquanhệtôntrọnglẫnnhauvàhợptáccùngnhauvớikháchhànglàchìa khoámởcánhcửathànhcông.Bằngviệcchútrọngvàosựhàilòngcủakháchhàng,doanh nghiệpđótiếptụclàmchosựphụthuộccủakháchhàngvàocôngtyngàycàngsâusắchơn,và khiniềmtincủakháchhàngtănglênthìdoanhnghiệpấysẽcótầmhiểubiếtsâuhơnvềviệcl àmthếnàophụcvụkháchhàngđểpháttriểnmốiquanhệđó.Cácdoanhnghiệpthành côngmanglạichokháchhàngcáccơhộigópýkiếnphảnhồi,chophépkháchhàngđược thamgiavàoquátrìnhgiảiquyếtcácrắcrối.Mộtkháchhàngcảmthấyvừalòngsẽquaylạin hưngmộtkháchhàngkhôngvừaýsẽnóicho10ngườikhácvềviệchọkhônghàilòngvớimột côngtynàođóvàbảobạnbèhọ tẩychaycôngtyđó.Cáckháchhànglàđốitượngdễbị tổnthươngnhấtvìviệckhaithácvàhoạtđộngcủacáccôngtykhôngtôntrọngcácquyền củaconngười.Sựcôngbằngtrongdịchvụlàquanđiểmcủakháchhàngvềmứcđộcông bằngtronghànhvicủamộtcôngty.Bởivậy.khingheđượcthôngtintănggiádịchvụthêm vàkhôngbảohànhthìcáckháchhàngsẽphảnứngtiêucựcđốivớisựbấtcôngnày.Phản ứngcủakhách hàngđốivớisựbấtcông - vídụnhưphàn nàn hoặc từchốikhông muabán vớidoanhnghiệpđónữa- NHÓM TH: 10 11 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  12. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam cóthểđượcthúcđẩybởinhucầutrừngphạtvàmongmuốnhạnchếsựbấtcôngtrongtươngla i.Nếukháchhàngphảimuamộtmặthàngđắthơnhẳnthìcảm giáckhông công bằng sẽtănglênvà có thểbùng nổthành mộtsựgiận dữ. Mộtmôitrườngđạođứcvữngmạnhthườngchútrọngvàocácgiátrịcốtlõiđặtcáclợiíchcủak háchhànglêntrênhết.Đặt lợiíchcủa kháchhànglêntrênhếtkhôngcónghĩa làphớtlờlợiíchcủanhânviên,cácnhàđầutư,vàcộngđồngđịaphương.Tuynhiên.mộtmôitr ườngđạođứcchútrọngđếnkháchhàngsẽkếthợpđượcnhữnglợiíchcủatấtcảcáccổđôngtr ongcácquyếtđịnhvàhoạtđộng.Nhữngnhânviênđượclàmviệctrongmôitrườngđạođứcs ẽ ủnghộvàđónggópvàosựhiểubiếtvềcácyêucầuvàmốiquantâmcủakhách hàng.Cáchànhđộngđạođứchườngtớikháchhàngxâydựngđược vịthếcạnhtranhvữngmạnh có,tácdụngtíchcựcđếnthành tíchcủadoanh nghiệp và côngtác đổimớisảnphẩm. 2.5- Đạođứckinh doanh góp phần tạora lợinhuận cho doanh nghiệp Theomộtnghiêncứutiếnhànhvới500lậpđoànlớnnhấtởMỹthìnhữngdoanh nghiệpcamkếtthựchiệncáchànhviđạođứcvàchútrọngđếnviệctuânthủcácquyđịnh đạođứcnghề nghiệp thườngđạtđượcthành công lớnvề mặttàichính.Sựquantâmđếnđạođứcđangtrởthànhmộtbộphậntrongcáckếhoạchchiếnl ược củacácdoanhnghiệp.đây khôngcònlàmộtchươngtrìnhdocácchínhphủyêucầu màđạođứcđangdầntrởthànhmộtvấnđề quản lý trongnỗlựcđểdành lợithếcạnh tranh. Tráchnhiệmcôngdâncủamộtdoanhnghiệpgần đâycũngđượcđềcậpnhiềucó liênhệtích cựcđếnlãiđầutư,tàisảnvàmứctăngdoanhthu.Tráchnhiệmcôngdâncủadoanhnghiệplàđ ónggópcủamộtdoanhnghiệpchoxãhộibằnghoạtđộngkinhdoanhchính củamình.đầutưxãhội, cácchươngtrình mangtínhnhânvănvàsựcamkếtcủadoanh nghiệpvàochínhsáchcông,làcáchmàdoanhnghiệpđóquảnlýcácmốiquanhệkinhtế.xã hội,môitrườnglàcáchmàdoanhnghiệpcamkếtvớicácbênliênđớicótácđộngđếnthành côngdàihạncủadoanh nghiệpđó. Mộtdoanhnghiệpkhôngthểtrởthànhmộtcôngdântốt,khôngthểnuôidưỡngvà pháttriểnmộtmôitrườngtổchứccóđạođứcnếu kinhdoanhkhôngcólợinhuận.Cácdoanh nghiệpcónguồnlựclớnhơn.thườngcóphương tiệnđểthựcthitráchnhiệmcôngdâncủamìnhcùngvớiviệcphụcvụkháchhàng,tănggiátư nhânviên,thiếtlậplòngtinvớicộngđồng.Nhiềunghiêncứuđãtìmramốiquanhệtíchcựcgi ữatráchnhiệmcôngdân.vớithành tíchcôngdân.Cácdoanhnghiệpthamgiacáchoạtđộngsaitráithườngphảichịusựgiảmlãi trêntàisảnhơnlàcácdoanhnghiệpkhôngphạmlỗi.Cácnghiêncứucũngchỉrarằng,tác độngtiêucựclêndoanhthukhôngxuấthiệntrướcnămthứbatừsaukhidoanhnghiệpviphạm lỗi. HaiGiáosưJohnKottervàJamesHeskeuởTrường Đàotạoquảnlýkinhdoanh NHÓM TH: 10 12 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  13. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam thuộcHarvard.tácgiả cuốnsách"Vănhóacôngtyvàchỉsốhoạtđộnghữuích",đãphântích nhữngkếtquảkhácnhauởcáccôngtyvớinhữngtruyền thốngđạođứckhácnhau.Côngtrìnhnghiêncứucủahọchothấy.trongvòng11năm,nhữngc ôngty"đạođứccao"đãnâng đượcthunhậpcủamìnhlêntới682%(trongkhinhữngcôngtyđốithủthườngthườngbậctrun gvềchuẩnmựcđạođứcchỉđạtđược36%).Giátrịcổphiếucủa nhữngcôngtyđạo đứccao"trênthịtrườngchứngkhoántăngtới901%(cònởcácđốithủ"kémtắm"hơn.chỉsốnà y chỉlà74%).Lãiròngcủacáccôngty"đạo đứccao"ởMỹtrong11nămđãtăngtới756%(1%). Nhưvậy,đầutưvàocơsởhạtầngđạođứctrongtổchứcsẽmanglạicơsởcho tấtcảcáchoạtđộngkinhdoanhquantrọngcủatổchứccầnthiếtđểthànhcông.Cónhiều minhchứngchothấy.việcpháttriểncácchươngtrìnhđạođứccómanglạinhữnglợithếkinh tế.Mặcdùcáchànhviđạođứctrongmộttổchứclàrấtquantrọngxéttheoquanđiểm xãhộivàquanđiểmcánhân.Nhữngkhíacạnhkinhtếcũnglàmộtnhântốquantrọngkhông kém.Mộttrongnhữngkhókhăntrongviệcdànhđượcsựủnghộchocácýtườngđạođứctrong tổchứclàchiphíchocácchươngtrìnhđạođứckhôngchỉtốnkémmàcònchẳngmang lạilợilộcgìchotổchức.Chỉmìnhđạođứckhôngthôisẽkhôngthểmanglạinhữngthành côngvềtàichínhnhưngđạođứcsẽgiúphìnhthànhvàpháttriểnbềnvữngvănhóatổchứcph ụcvụcho tấtcảcáccổđộng. 2.6- Đạođứckinh doanh góp phần vào sựvữngmạnh củanền kinh tềquốcgia. Mộtcâuhỏiquantrọngvàthường đượcnêuralàliệuhànhđộngđạođứctrong kinhdoanhcótácđộngđếnkinhtếcủamộtquốcgiahaykhông.Cácnhàkinhtếhọcthườngđặ tcâuhỏitạisaomộtsốnềnkinhtếthịtrường manglạinăngsuấtcao.côngdâncómứcsốngcao,trongkhiđócácnềnkinhtếkháclạikhông nhưthế. Cácthể chếxãhội,đặcbiệtlà cácthểchế thúcđẩytínhtrungthực,làyếutốvôcùngquantrọngđểpháttriểnsựphồnvinh vềkinhtếcủamộtxãhội.Cácnướcpháttriểnngàycàngtrởnêngiàucóhơnvìcómộthệthống cácthểchế, bao gồmđạođứckinh doanh, đểkhuyến khíchnăng suất.Trongkhiđó.tại cácnướcđangpháttriển,cơhộipháttriểnkinhtếvàxãhộibịhạnchếbởiđộcquyền,tham nhũng. hạnchếtiếnbộcá nhâncũng nhưphúc lợixã hội. Niềm tinlàcáimà cáccá nhânxác định.cócảmgiácchia sẻvớinhữngngườikhác trongxãhội.ởmứcđộhẹpnhấtcủaniềmtintrongxãhộilàlòngtinvàochínhmình,rộnghơnn ữalàthànhviêntronggiatỉnhvàhọhàng.Cácquốcgiacócácthểchếdựavàoniềmtinsẽpháttr iểnmôitrườngnăngsuấtcaovìcómộthệthốngđạođứcgiúpgiảmthiếucácchiphígiaodịch, làmcạnhtranhtrởnênhiệuquảhơn.Tronghệthốngdựavàothịtrườngcó niềmtinlớnnhưNhậtBản,AnhQuốc.Canada,Hoa Kỳ.ThuỵĐiển.cácdoanhnghiệpcóthểthànhcông và pháttriển nhờcó mộttinhthần hợptácvà niềmtin. ChúngtatiếnhànhsosánhtỷlệthamnhũngtrongcácthểchếxãhộikhácnhưNigêriavà NHÓM TH: 10 13 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  14. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam NgacótỷlệthamnhũngcaotrongkhiđóCanadavàĐứccótỷlệthamnhũngthấp.Tacóthểth ấyđượcđiểmkhácbiệt chínhgiữacáccấpđộvềsựvữngmạnhvàổnđịnhkinh tếcủa cácnướcnàychínhlàvấnđềđạođức.Điểmkhácbiệtgiữasựvữngmạnhvàổnđịnh vềkinhtếcủacácnước nàychotamộtminhchứnglàđạođứcđóngmộtvaitròchủchốttrongcôngcuộcpháttriểnkinh tếTấnhànhkinhdoanhtheomộtcáchcóđạođứcvàcótráchnhiệmtạora niềm tinvà dẫntớicácmốiquan hệgiúp tăngcườngnăngsuấtvà đổimới. PHẦN II : THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHO VẤN ĐỀ ĐẠO ĐỨC KINH DOANH Ở VIỆT NAM. 1.THỰC TRẠNG ĐẠO ĐỨC KINH DOANH Ở VIỆT NAM. ĐạođứckinhdoanhlàmộtvấnđềmớiởViệtNam.Cácvấnđềnhưđạođứckinh doanh,vănhóakinhdoanh,vănhóadoanhnghiệp…mớichỉnổilênkểtừkhiViệtNam thựchiệnchínhsáchĐổimớivàthamgiavàoquátrìnhquốctếhóavàtòancầuhóavào năm1991.Trướcđó,trongthờikinhtếkếhoạchtậptrung,nhữngvấnđềnàychưabaogiờ đượcnhắctới.Trongthờikỳbaocấp,mọihoạtđộngkinhdoanhđềudoNhànướcchỉđạo, vìthếnhữnghànhvicóđạođứcđượccoilànhữnghànhvituânthủlệnhcấptrên.Dokhan hiếmhầuhếthànghóatiêudùng,đểmuađượcđãlàrấtkhó,nênkhôngaicóthểphànnàn vềchấtlượnghànghóa.Vìcầuvượtquácung,chấtlượngphụcvụtrongmạnglướicung cấpvôcùngthấpnhưngítngườidámthanphiền.Vàothờigianđó,cácngànhcôngnghiệp NHÓM TH: 10 14 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  15. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam củaViệtNamchưapháttriển,córấtítnhàsảnxuấtvàhầuhếtđềuthuộcsởhữunhànước, nênkhôngcầnquantâmđếnvấnđềthươnghiệuhaysởhữutrítuệ.Hầuhếtlaođộngđều làmviệcchonhànước,nơimàkỷluậtvàchếđộlươngthưởngđềuthốngnhấtvàđơngiản. TìmđượcviệclàmtrongcơquanNhànướclàrấtkhókhănnênkhôngcóchuyệnđìnhcông haymâuthuẫnlaođộng.MọihoạtđộngtrongxãhộiđềuphảituânthủquyđịnhcủaNhànước nên những phạm trù trên là không cần thiết. Tuynhiên,kểtừkhiViệtNamthamgiaquốctếhóa,cónhiềuphạmtrùmớiđược xuấthiệnnhư:quyền sởhữutrítuệ,antoànthựcphẩm,đìnhcông,thịtrườngchứng khoán…vàvìthếkháiniệmđạođứckinhdoanhtrởnênphổbiếnhơntrongxãhội.Quakết quảphântíchcácsốliệuđiềuvànhữngtàiliệuthuthậpquasáchbáo,chúngtacóthểrútra đượcnhững kết luận sau về thực trạngđạo đức kinh doanhở Việt Nam. 1.1.Nhận thức củangười Việt Nam về đạo đức kinh doanh Chođếnnay,córấtítsáchchuyênmônvềđạođứckinhdoanhđượcxuấtbảnởViệt Nam,vàhầuhếtlàđượcdịchtừsáchcủaMỹ.Cuốnsáchđầutiênvềđềtàinàyđượcxuất bản ở Việt Nam có lẽ là cuốn: “WHAT'S ETHICAL IN BUSINESS?” by VerneE. Henderson,củaNhàxuấtbảnMcGraw-HillRyerson.Cuốnsáchnày đượcdịchgiảHồ KimChungdịchlà“Đạođứckinhdoanhlàgì?”vàđượcNhàXuấtbảnVănhóapháthành tháng11năm1996.Tuynhiên,nộidungcuốnsáchkhámơhồ,khôngđầyđủ,nênđãkhông gâyđượcnhiềusựchúýtronggiớinghiêncứuởViệtNam.Thờigiangầnđây,doáplực củatiếntrìnhtoàncầuhóa,đãcókhánhiềubàibáotrêncácbáovàtạpchínhư:Chúngta (TạpchílưuhànhnộibộcủacôngtyFPT,website: www.chungta.com)haybáoDiễnđàn doanhnghiệp(tờthờibáochogiớidoanhnhânViệtNamdoPhòngThươngmạivàCông nghiệpViệtNam-VCCIpháthành,website: www.dddn.com.vn)vàmộtsốbáovàtạpchí khácnhư:SaigonTimes,ThờibáokinhtếSàiGòn,báoLaođộng,etc.Nhưngcácbàibáo nàythườngchỉdừngởviệcnhậnđịnhvềnhữngsựkiệngầnđâyởViệtNamcóliênquan đếnđạođứckinhdoanhhoặccungcấpvềmộtsốvụviệctrêncácsachbáonướcngoài,chứ khôngtiếnhànhkhảosáthayđưaramộtkháiniệmcụthểnàovềđạođứckinhdoanh.Hầu hếtcáctrườngĐạihọc,CaođẳngdạyvềkinhdoanhởViệtNamđềuchưacómônhọcnày, hoặcnếucócũngchỉdừngởhìnhthứcmôntựchọn.Trongnộidungcủacácmônhọccó liênquannhưkinhdoanhquốctếhayquảntrịkinhdoanhcũngchưađềcậpđếnkháiniệm này,hoặcnếucóthìnộidungcũngquásơsài.Vídụ,tronggiáotrìnhmônVănhóakinh doanhtạimộttrườngĐạihọcKinhtếởViệtNamcógiànhmộtchươngchoĐạođứckinh doanhnhưnglạicoiđạođứckinhdoanhlàviệctuânthủphápluậptrongkinhdoanh!Quanniệm như vậylàquáhạnhẹp,chưa đánh giá hếttầm quantrọngcủa khái niệm này.Doáplực củatiếntrìnhtoàncầuhóa,cácphươngtiệnthôngtin đạichúngởViệtNamđềcậpkhánhiều đếnvấnđềnàynhưnglạikhôngđưarađượcmộtkháiniệmchuẩnmựcnào.Chínhvìvậy,mặcdùt hườngđượcnghevềđạođứckinhdoanhnhưngcáchhiểucủangườidân,củacácdoanhnghiệpv ềvấnđềnàycònkhámơhồ.Thựctrạngđóđãđượcthểhiệnkhárõquakết quảcủacuộcđiềutra.40/60sốngườiđượchỏithườngxuyênnghenhắcđếnnhữngvấnđềliênqu NHÓM TH: 10 15 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  16. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam anđếnđạođứckinhdoanh,20/60đôikhinghenhắcđếnvấnđềnày.Lưuýlàcuộc điềutranàyđượctiếnhànhởHàNội,thủđôvàlàthànhphốlớnthứhaicủaViệtNam,nênconsốn àychưaphảilàcao.Nhưngkhiđượchỏivềquanniệm,thếnàolàđạođứckinhdoanh,55/60sống ườiđược hỏicho“Đạođứckinhdoanhlàtuânthủ đúng pháp luật”, chỉ có5/60 ngườiđượchỏi cho“Đạo đức kinh doanh làbảovệquyềnlợi cho khách hàng”vàkhôngaicho đạođứckinhdoanhphảibaogồm cảhaikháiniệm trên!Chínhsựhiểubiếtmơhồnàyvềđaođứckinhdoanhđãdẫnđếnnhữngthiếuhụttrongthựcth icủadoanhnghiệp. 1.2.Trách nhiệm của doanh nghiệp với xã hội. Đểtìmhiểuvấnđềnày,chúngtôitậptrungvào2khíacạnh,tráchnhiệmcủadoanh nghiệpvớichấtlượnghànghóavàvấnđềbảovệmôitrường.Câuhỏithứnhấtvềvấnđề nàyđược đặtralà:“Doanhnghiệpsẽlàmgìnhậnđượcthôngtinlàcómộtsốhànghóacủa mìnhbịkẻxấutráođổivớinhữnghàngkémchấtlượng,màbằnghình thứcbênngoài khôngcókhảnăngphânbiệtđược,cóthểgâytáchạichongườitiêudùng?”.Câuhỏinày dựatrênmộttìnhhuốngcóthậtlànăm1981,mộtngườibệnhtâmthầnđãchothuốcđộc vàomộtsốlọthuốcgiảmđaunhãnhiệuTylenoldoJohnson&Johnson(J&J)sảnxuấtvà bàybánởcácquầyhàngbánthuốctrongnhữngsiêuthịởthànhphốChicago.Sựkiệntrên đãlàmbảyngườithiệtmạngvàcảnhsátkhôngbắtđượcthủphạm.Mặcdùvụviệcđáng tiếcnàychỉxảyraởChicagovàbộphậnanninhchorằngngườithủphạmchỉchothuốc độcvàomộtsốlọTylenolđãbàybánởnhữngsiêuthịnày,banlãnhđạoJ&Jđãcương quyếttiếnhànhthuhồiđểkiểmđịnhtoànbộ31triệulọthuốcTylenolđãphânphốikhông chỉởMỹmà ởtoànthế giới,vìtheoJ&J,khôngcógìbảođảmlàthủphạm chỉ bỏthuốc độc vàocáclọTylenollúcđãbàybán,màkhôngbỏvàotronglúcsảnxuấthoặctrướckhiđược phânphối.Toànbộchiphíđểthựchiệnquyếtđịnhtrênlà100triệuUSD.Tuynhiên,sựthể hiệntráchnhiệmxãhộicaocủacôngtyJohnson&JohnsoncộngthêmchiếndịchPRđúngđắn đãgiúpTylenolgiànhlạivịtrítrênthươngtrườngchỉtrongvòng6tháng.Nhưngtrong cuộcdiềutracủachúngtôi,chỉcó42người,chiếm42%,chọnphươngán“Thuhồingay toànbộlôhàngđó,chấpnhậnthuathiệtvềkinhtế”,50người,chiếm50%chọnphươngán là“Thông báo tại nơi bán, và để ngườitiêudùngtựquyết định”, thậm chí có 8 người,chiếm8%,chọn phương án ”Không làm gì cả, vì không phải lỗi tại công ty củamình”! Câuhỏithứhailà:”Chobiếtquanđiểmcủabạn,khimộtcôngtyXKsangthịtrường EUnướctươngcótỷlệchất3-MPCDnằmtrongphạmvichophépcủaLuậtViệtNam, nhưnglạivượtgấpnhiềulầntỷlệchophépcủaEU?”cũngdựatrênmộtsựkiệncóthậtlà năm2002,nướctươngcủaChinsu,mộtcôngtykhácótiếngởViệtNam,đãbịCơquan kiểmnghiệmchấtlượngthựcphẩmcủaBỉpháthiệncóchứachất3-MCPD-mộtchấtđộc hóahọccóthểgâybệnhungthưởđộngvậtvàconngười-ởmức86mg/kg,trongkhiđó, tiêuchuẩncủaEUchỉchophépởmức0.05mg/kg,tứclàgấpgần200lần.Nhưngcôngty ChinsutuyênbốkhôngchịutráchnhiệmvìhọkhôngXKnướctươngsangBỉ.Sảnphẩmđó NHÓM TH: 10 16 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  17. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam cóthểđượcmộtcôngtynàokháctáixuấtsanghoặclàhàngnhái.Hơnnữa,tuyhàmlượng 3-MCPDtrongnướctươngcủahọcaohơnmứcquyđịnhcủaEUnhưnglạinằmtrong phạmvichophépcủaViệtNam!Sựkiệnnàylầnđầutiênđãcảnhbáocáccơquanchức năngvàngườitiêudùngViệtNamvềtáchạicủachất3-MCPDtrongnướctương,mộtsản phẩmvốnđượccoilàaantoànvìsảnxuấttừđậutương,làsảnphẩmtựnhiên.Đâychínhlà yếutốchâmngòichoscandalnăm2007vềviệc90%doanhnghiệpsảnxuấtnướctươngở ViệtNambịcơquanchứcnăngtuyênbốviphạmVSATTP,dohàmlượngchất3-MCPD vượtquámứcchophép,gâyđiêuđứngchongànhcôngnghiệpnày.Kểtừđó,toànthểcác doanhnghiệpsảnxuấtnướctươngđềuđượcyêucầuphảidánnhãn:“Khôngcó3- MCPD”lênsản phẩmcủa mình. Cólẽdovụviệcnàyđãquánổitiếngnênquanđiểmcủangườiđượchỏitrongcuộc điềutranàyđãrõrànghơn.33%sốngườiđượchỏichođólà“Viphạmluậtpháp”,25% cholà“Viphạmđạođứckinhdoanh”và42%cholàviphạmcảhai!Khôngaicoidoanh nghiệplàkhôngviphạm.Nhưngkếtquảnàyvẫnchothấysựmơhồtrongphânđịnhgiữa luậtphápvà đạođức kinh doanh, vì ở đây đúng ra là doanh nghiệpđã vi phạmcả hai, do khi XK hàng hóa vào nước nào phải tuân thủ quy định của nước đó. Câuhỏivềtráchnhiệmcủadoanhnghiệpvớimôitrườngcũngdựatrênthựctếlàcó nhiềudoanhnghiệpnướcngoàiđầutưvàoViệtnamđãlợidụngnhữngyếukémtrongquy định về bảovệmôitrườngcủaViệtNamđểsửdụngnhữngcôngnghệsảnxuấtgâyônhiễm môitrường,ảnhhưởngđếnsứckhỏecủangườilaođộngvàdâncư,nhằmtiếtkiệmchiphí. CácvídụchovấnđềnàyrấtphổbiếnởViệtNamnhư:cácnhàmáydệtkhôngcóthiếtbị làmsạchkhôngkhí,gâybệnhphổichocôngnhânvàcưdânxungquanh,nhàmáydagiầy sửdụngxảnướcthảigâyônhiễmnguồnnước,cáccôngtyxâydựngkhôngchechắncông trìnhgâyônhiễmchokhuvực,khôngcóthiếtbịbảohộchongườilaođộngdẫnđếntỷlệtainạnlao độngcao….Trongtrườnghợpnày,doanhnghiệptuykhôngviphạmluậtphápnhưngrõràngđã cốtìnhviphạmđạođứckinhdoanh,vìhọhoàntoànýthứcđượctáchạicủahànhvinày.Nhưngqu anđiểmcủangườiđượchỏiởđâylạikhábaodungvàônhòa!Trảlờichocâuhỏi: “Cho biếtquanđiểmcủa bạnvề việc mộtcôngtynướcngoài đếnlậpnhàmáyởViệt NamđểlợidụngsựlỏnglẻotrongnhữngquyđịnhvềmôitrườngcủaViệtNam?“,chỉcó75%cho là“Khôngthểchấpnhậnđược,họđãviphạmđạođứckinhdoanh”,còn25%lại cholà“Bìnhthườngthôi,kinhdoanhcầnbiếttậndụngcơhội”.Kếtquảnàychothấythựctế làvấnđềmôitrườngcònítđượcquantâmởViệtNamvàngườiViệtNamcònquálệthuộc vàoluậtphápkhiđánhgiávềđạo đứckinhdoanhcủadoanhnghiệp. 1.3.Vấn đềsở hữu trí tuệở Việt Nam. Đâylàvấnđềnóng,khôngchỉởViệtNammàcònởhầuhếtcácnướcđangphát triểnkhác.TìnhtrạngviphạmSHTTtrànlanởViệtNamcónhiềunguyênnhân.Trướchết, chođếnđầuthếkỷXXViệtNamlànướcnôngnghiệplạchậu,nhữngthànhtựuvềcácsản phẩmcầnbảohộnhưkiểudángcôngnghiệp,phátminh,…hầunhưchưacó,nênkhôngcó cácquyđịnhvềbảohộSHTT.Hơnnữa,lànướccónềnvănhóatrọngtậpthể,ngườiViệt NHÓM TH: 10 17 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  18. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam Namkhôngcótruyềnthốngbảohộsởhữucánhân.Trongthờiphongkiếnvàcảthờikỳ trướchộinhậpởViệtNam,cácnhànghiêncứu,vănnghệsĩ,đềusốngbằnglươngchứluật phápkhôngquyđịnhchếđộbảnquyềntácgiả,thùlaochotácgiảrấtítỏivìquanniệmlàphảiphụ cvụtậpthể.Vấnđềnàychỉđượcthậtsựđặtrasaunăm1991,khiViệtNamtham giavàotiếntrìnhhộinhậpvànhấtlàsaunăm1997,khiViệtNamkýHiệpđịnhTRIPS. Nhưngvớithờigianquángắnngủi,chỉhơn10nămsovớilịchsửbảohộhàngtrămnăm củacácnướcÂu-Mỹ,ýthứcvềbảohộquyềnSHTTcủangườidânViệtNamcònrấtsơ sài.MộtlýdonữachoviệcviphạmSHTTtrànlanởViệtNamlànguyênnhânkinhtế.Khithunh ậpcủangườidâncònquáthấp,trongkhigiácảcácsảnphẩmcóbảnquyềnlạiquá caovàrất phổ biếnthìkhócóthể hy vọngSHTTsẽ đượctôntrọng.Một ví dụ về vấn đề nàylàvềviệcxuấtbảncuốnsáchvềcậubéphùthủyHarryPottercủaJ.K.Rowling,mộttácphẩ mvănhọcthiếunhirấtđượcưachuộngởViệtNam.Tháng8năm2010,cùngvớithiếu nhitrêntoànthếgiới,trẻemViệtNamrấthồihộpchờmongtập7vàcũnglàtậpcuốicùng trongBộsáchnày:HarryPotterandtheDeathlyHallows,nhưnglúcđóchỉcóbảntiếng Anh.CùngvớiphongtràohọctiếngAnh,việcđọcsáchbằngnguyênbảnngàycàngphổ biếnhơn.Hơnnữa,nếumuốnđọcbảndịchcácemsẽphảichờchừng6thángnữa.Nhưng cácbậcchamẹởViệtNamlạibịđặttrướcmộttìnhthếnangiảinếuhọmuốnbảovệbản quyền.Giábìacủaquyểnsáchnàylà38USD,trongkhithunhậpbìnhquânđầungườicủaViệt Nam năm2010 chỉ ở mức trên 600 USD và giá sách lậu chỉ có khoảng 7 USD. MộtcáchviphạmSHTTkháphổbiênởViệtNamlàviệccôngtycốtìnhđặttêncho nhãn hiệuhànghóacủamìnhtươngtự một nhãn hiệu nổitiếng đãcótrước đểtrốn tránhluật phápvàgâynhầmlẫnchongườitiêudùng.Vídụchotìnhtrạngnàyquánhiều,nhưHongdavàH onda,LaViergevàLaVie,…Kếtquảđiềutravềvấnđềnàyđãkhẳngđịnhchonhận địnhtrênvềSHTTởViệtNam.Đểtrảlờichocâuhỏi:“Chobiếtquanđiểmcủabạnvềviệc mộtcôngtycốtìnhđặttênnhãnhiệuhànghóacủamìnhgầngiốngvớimộtnhãnhiệuhànghóanổ itiếng?",chỉcó16ngườicholà“Viphạmluậtpháp“,37ngườicholà:”Viphạmđạo đức kinh doanh“, và 47 ngườicholà:“Không vi phạm gì cả vì không hoàn toàn giống“. Đángchúýlàtrongsố47ngườikhôngcholàviphạm,có8ngườisinhviên,lànhómngườiítnhiề u cóđược học về vấnđề này,chứngtỏSHTTcònlàvấnđề nangiảiở ViệtNam trongthờigiantới. 1.4.Quan hệ giữa chủdoanhnghiệp và người laođộng Thờigianqua,đìnhcôngđanglàmộtvấnđềnóngởViệtNam.Theothốngkê,từ năm1995đếnnaytạiViệtNamđãxảyrahơn1.000cuộcđìnhcônglớnnhỏ.Chỉtínhriêng trongquý1/2010đãxảyra103cuộcđìnhcôngtại14/64tỉnh,thànhphốvớihơn62.700 lượtcôngnhânlaođộngthamgia.NhiềunhấtlàtạiĐồngNaivới35cuộc,tiếpđếnlàBình Dương22cuộc,Tp.HCM26cuộc...trongđó98/103cuộcđìnhcônglàdolýdokinhtế. Các nguyên nhân chính dẫn đến đình công bao gồm: -Ngườilaođộngkhônghàilòngvớiđiềukiệnlàmviệc,môitrườngônhiễm,công cụlaođộngkhôngđượcthẩmtra,antoànlaođộngkém,khôngcókiểmtrasứckhỏeđịnhkỳcho NHÓM TH: 10 18 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  19. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam nhân công và tình trạng tai nạnnghề nghiệp khá phổbiến. -Đểthuhút đầu tư nước ngoài, Luật Đầutư Việt Namđưaramứclươngtối thiểurất thấp(chỉcó35USD/thángtrongLuậtĐTNN1997)nênmặcdùkhônglàmtráiluậtpháp nhưngmứclươngcácdoanhnghiệptrảcholaođộngvẫnrấtthấpsovớimặtbằnggiácả.Vì thế, người lao độngkhônghài lòngvàkhôngtrungthànhvớidoanhnghiệp. -Xuấtthântừ nôngdân, hầu hết ngườilao độngthiếu kiếnthức vềLuật Laođộng và thiếukỹnănglàmviệctrongmôitrườngcôngnghiệpnênnanwgsuấtlaođộngthấpvàcónhững phản ứng trái pháp luậtkhicóxung đột. Điềuđángngạcnhiênlàtìnhtrạngnàyxảyrakhôngchỉởcácdoanhnghiệptưnhân trongnước,đượccoilàítvốnvàkhôngamhiểuluậtpháp,màcònrấtphổbiếnởnhiều doanhnghiệpcóvốnđầutưnướcngoài,đặcbiệt làĐàiLoanvàHànQuốc.TheoViện CôngnhânvàCôngđoànthuộcLiênđoànLaođộngViệtNam,trong10nămquađãcó878 cuộcđìnhcôngxảyratạicácdoanhnghiệpFDI,chiếm70,7%tổngsốcuộcđìnhcôngở Việt Nam. Mộtvídụđiểnhìnhchovấnđềnàylàsángngày25tháng7năm2010,ởkhuchế xuấtLinhTrungI(quậnThủĐức,thànhphốHồChíMinh),mộtcuộcbiểutìnhcủa1300 côngnhânđãdiễnratạicôngtyDanuVina(côngty100%vốnHànQuốc)vìchínhsách lươngbổngbấthợplýcủacôngtynày.Từtháng7năm2010,côngtytănglươngthêm 50.000đồng(khoảng3USD)chocôngnhânlàmtừ1đến5nămvà70000đồng(gần4USD)cho côngnhânlàmtừ5đến7năm.Tuynhiên,việctănglươngchỉápdụngchonhững công nhân ký hợp đồngtừ tháng 7 trở vềtrướccủacácnăm, còn những người ký hợp đồngtừtháng8trởđithìkhônggiảiquyết.Ngoàira,côngtytrảtiềnchuyêncầnởmức25.000đồ ng/thánglà quá thấp,bữa ăngiữa ca trịgiá4.000 đồng không bảo đảm chấtlượng; côngtykhôngcónhàđểxe,khôngcóchỗđểgiàydépdẫnđếnxehư,mấtdép;phòngvệ sinh thiếu nước... ảnh hưởngđến sứckhỏevàsự antoàncủangười lao động. KếtquảcủamộtcuộcđiềutracủaViệnCôngnhânvàCôngđoànnăm2010,được tiếnhànhởcácđịaphươngtậptrungnhiềucôngtyvốnđầutưnướcngoàinhưHàNội, thànhphốHồChíMinhvàcáctỉnhĐồngNai,BìnhDương,BàRịa-VũngTàu,VĩnhPhúc, BắcNinhvàHảiDương,chothấycôngnhântại45%cáccôngtyFDIthanphiềnvềlương thấp,tại16%côngty,côngnhânphảilàmthêmgiờquánhiều(códoanhnghiệplàmthêm đến500- 600giờ/năm).Hầuhếtcáccôngnhânởcáccôngtycóvốnđầutưnướcngoàinhậnmứclươngch ỉkhoảngtừ800.000VND(50USD)đến1.000.000VND(62USD)một tháng.Nhưvậy,chỉcó30%côngnhânởcôngtyFDIcóthểtrangtrảiđượcchiphícuộc sống.Đểnângcaothunhậphàngthángchochitiêuhàngngày,42,5%côngnhânphảilàmthêm giờ,đặcbiệtlànhữngngườilàmtrongngànhmaymặcvàthuộcda.Ởtrongnhiềuxínghiệpmay mặc,tỷlệnữcôngnhânlàmviệcthêmgiờlêntới55%,nhiềungườilàm16h mộtngàyđếnkhingấtxỉu,nhưngcũngchỉđượcnghỉhômđó,hômsauphảiđilàmtiếpnếu không muốn bị đuổi việc!.Đây là một hành vi không thểtha thứđược! NHÓM TH: 10 19 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
  20. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề đạo đức kinh doanh ở Việt Nam Trongvòngbanămkểtừ2010trờvềtrước,hơn20%côngnhânởcáccôngtyFDI khôngđượctănglương,mặcdùtheoluậtpháp,cứbanămcôngnhânphảiđượctănglương mộtlần.Kểcảkhiđượctăng,mứctăngcũngíthơnquyđịnh.Rấtnhiềuxínghiệpcũng khôngthựchiệnnhữngđiềughitronghợpđồngvớicôngnhânvàcáchợpđồnglaođộng tậpthể,nhưmứctănglương, giờlàm việcvàcáctrợcấp xã hội,baogồm nghỉ phép định kỳ,đauốm,tìnhtrạngmangthaivàđềnbùchotainạnlaođộng.Chođếnnay,chỉ50%côngtyFD Ikýhợpđồnglaođộngtậpthểđểđảmbảolợiíchchongườilaođộng,điềudẫnđếnbấtđồng giữa người laođộngvàchủ. Đểgiảiquyếttìnhtrạngnày,Việnđãtổchứcmộtcuộcthanhtragắtgaovàđưaranhữnghìnhphạ tcứngrắnchonhữngcôngtyviphạmluậtlaođộng,baogồmcảthiếucung cấpbảohiểm ytế vàbảohiểmthânthể.Viện cũng đềnghịNhànướcsửa đổi LuậtLaođộng vàcácluậtcóliênquanđểxâydựngkhungpháplýchođìnhcông,bảovệđượcquyềnlợi củacảngườilaođộnglẫnchủxínghiệp.Đâylàmộtvấnđềcầnđượcsớmgiảiquyếtđể bảovệquyềnlợichongườilaođộngvànângcaotínhhấpdẫnchomôitrườngđầutưởViệt Nam, nhằm thu thút các nhà đầu tư nước ngoài. Có lẽdovấnđềquanhệchủ-thợđãđượcđềcậpnhiềutrêncácphươngtiệnthông tinđạichúng,nêntrongcuộcđiềutracủachúngtôi,kếtquảtrảlờikhákhảquan.Luậtpháp ViệtNamquyđịnhchủdoanhnghiệpkhôngcóquyềntừchốinhậnlaođộngnữvớilýdođangnu ôiconnhỏ,laođộngnữcóconnhỏdưới3tuổiđượcquyềnđilàmmuộn1hvà khôngbịbuộcphảilàmthêmgiờ.Nhưngtrênthựctế,quyđịnhnàychỉđượctuânthủtại cáccơquannhànướcvàítđượcđểýtạicácdoanhnghiệptưnhânhayFDI.Khiđượcyêu cầuphátbiểuquanđiểmvềviệc“Mộtdoanhnghiệptừchốitiếpnhậnlaođộngnữđang nuôiconnhỏhoặcbuộclàmthêmgiờkhilaođộngnữđangnuôicondưới3tuổi”,25%số ngườiđược hỏicholàviphạmluậtpháp,66,67%cholàviphạmđạođứckinhdoanhvàchỉ có5người(chiếm8.33%)cholàkhôngviphạm,vìmọingườilaođộngcónghĩavụlàm việcnhưnhau.Nhưvậy,chúngtacóthểcholàmặcdùcònnhữnghạnchếvềnhậnthức nhưngđại đa số người thamgiađiều tra đã có ý thức tương đối rõràng về vấn đề này! 1.5.Nghĩavụvàtráchnhiệmvềmătđạođứccủadoanhnghiệpvớicácnhàđầutư. ĐâylàvấnđềcònrấtmớimẻởViệtNamdothịtrườngchứngkhoánViệtNamcòn rấtnontrẻ(chưa đầy 10 tuổi)nênnhững quy định vềtínhtrungthựctrongbáocáotàichính, côngkhaithôngtinvớicácnhàđầutưcủadoanhnghiệp,…vẫncònchưachặtchẽ.Vìvậy, thờigianquađãxuấthiệnhiệntượngcácdoanhnghiệpđưaranhữngthôngtinchưachính xác để trụclợi, gây laođaochonhiều nhàđầutư.VụviệcnghiêmtrọngđầutiênlàviệcJointstockBienHoaConfectioneryCompan y(Bibica)giandốitrongviệckhaibáokếtquảkinhdoanhnăm2002và6thángđầunăm2003.B ibicalàmộttrong21côngtyđăngkýlênsànđầutiênởViệtNamvàlàcôngty niêmyếtđầutiêntrongngànhbánhkẹo.Vìvậy,cácnhàđầutưtrôngđợirấtnhiềuvàolợi nhuậncủacôngtysaukhiniêmyết.Đểnângcaonănglựccạnhtranhtrênthịtrường,thời giannàycôngtyđãđồngloạttriểnkhaicácdựánđầutưmớinhằmmởrộngsảnxuất-kinh NHÓM TH: 10 20 GVHD : ThS. NGUYỄN VĂN BÌNH
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2