TIỂU LUẬN ĐỀ TÀI: RỪNG NHIỆT ĐỚI – HIỆN TRẠNG VÀ CÁC CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ

Chia sẻ: Tranthi Kimuyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:23

Thêm vào BST

Báo xấu

1.004
lượt xem 216
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Rừng nhiệt đới là nguồn tài nguyên có giá trị lớn, là nơi giúp duy trì đa dạng sinh học và là lá phổi xanh của Trái đất. Những vùng ở Phi Châu, Trung và Nam Mỹ Châu, và Đông Nam Á thì dày đặc với sự sống màu lá cây, những côn trùng lạ thường, những loài chim đầy màu sắc, và những loài động vật kỳ la. Sự sống ở mọi nơi, bắt đầu, lớn mạnh, chết đi, và bắt đầu sự sống.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: TIỂU LUẬN ĐỀ TÀI: RỪNG NHIỆT ĐỚI – HIỆN TRẠNG VÀ CÁC CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC  TIỂU LUẬN ĐỀ TÀI: RỪNG NHIỆT ĐỚI – HIỆN TRẠNG VÀ CÁC CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ Học viên thực hiện: Trương Thị Thùy Giang Lớp: Địa lý Tài nguyên môi trường Huế, tháng 5 năm 2011
LỜI MỞ ĐẦU Rừng nhiệt đới là nguồn tài nguyên có giá trị lớn, là nơi giúp duy trì đa dạng sinh học và là lá phổi xanh của Trái đất. Những vùng ở Phi Châu, Trung và Nam Mỹ Châu, và Đông Nam Á thì dày đặc với sự sống màu lá cây, những côn trùng lạ thường, những loài chim đầy màu sắc, và những loài động vật kỳ la. Sự sống ở mọi nơi, bắt đầu, lớn mạnh, chết đi, và bắt đầu sự sống. Thực vật phong phú của rừng nhiệt đới giữ gìn nhiều chủng loại khác nhau vào bậc nhất trên trái đất. Chúng là một môi trường sống quan trọng cho động vật di cư và duy trì khoảng 50 phần trăm các loài trên trái đất, cũng như một số nền văn hóa đa dạng và độc đáo bản địa. Thí dụ, chỉ trong một ha của rừng nhiệt đới Amazon ở Ba Tây, có thể cung cấp nhiều đến ba trăm loại cây cho gỗ, một vùng thực vật đa dạng nhất. Trái lại, những vùng đất ở... thông thường chỉ cung cấp mười hai loại cây cho gỗ - không quá nhiều loại. Rừng nhiệt đới quá phong phú với sự sinh trưởng của cây cối nên người ta từ lâu đã nghĩ rằng chúng không thể bị hủy diệt, cắt hạ một cây và rồi hai ba cây khác có thể mọc lên nơi ấy. Những tài nguyên trong những khu rừng dày đặc nhiệt đới chắc chắn sẽ được dùng một cách tự do. Những chính phủ cũng cho rằng rừng nhiệt đới có thể biến thành lợi tức một cách dễ dàng. Sự tăng trưởng dường như quá dày đặc; dường như nó tái sinh một cách dễ dàng. Đối với những đại nông gia, rừng nhiệt đới là kẻ thù; nó bao trùm những vùng đất mà họ cần cho những cánh đồng nông nghiệp. Họ ngay cả tin rằng rừng nhiệt đới sẽ mọc lại khi họ ngừng trồng trọt. Tuy thế điều này sẽ không xảy ra. Mặc dù hệ thống sinh thái của rừng nhiệt đới bao gồm nhiều loại thực vật cũng như nhiều chủng loại động vật, hệ thống sinh thái này thì mong manh. Sự cân bằng bị ảnh hưởng rất dễ dàng. Và ngày nay,chúng ta đang dần dần mất đi những sự đa dạng sinh học ấy.và sự mất dần này đã đi đến sự báo động lớn trên thế giới. Và trong hoàn cảnh như vậy, cần có những biện pháp nhằm bảo vệ rừng nhiệt đới cũng chính là bảo vệ cuộc sống của chúng ta. Tuy nhiên, với diện tích trải dài trên nhiều châu lục qua rất nhiều quốc gia với những trình độ phát triển và nhận thức khác nhau nên có rất nhiều khó khăn trong công tác bảo vệ và phát triển lá phổi xanh của thế giới này. Từ những
vấn đề cấp thiết trên, tôi lựa chọn đề tài tiểu luận “Rừng nhiệt đới - Hiện trạng và các chính sách quản lý”. Cấu trúc nội dung bao gồm 3 chương: Chương 1: Khái quát chung về Rừng nhiệt đới Chương 2: Hiện trạng của rừng nhiệt đới Chương 3: Các chính sách và biện pháp quản lý rừng nhiệt đới
Chương 1 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ RỪNG NHIỆT ĐỚI Vị trí địa lý. 1.1. Rừng nhiệt đới hay rừng mưa nhiệt đới là những quần hệ phụ của rừng mưa phân bố ở vùng chí tuyến nóng ẩm, tạo thành một vành đai bao quanh trái đất và phần nào bị đường xích đạo cắt thành hai phần không đều nhau, ở phía bắc bán cầu nhiều hơn ở nam bán cầu. Ranh giới phía Bắc và Nam không hoàn toàn ăn khớp với bất kì một ranh giới nào đã được phân định theo vĩ độ. Nhưng nhìn chung, rừng nhiệt đới bị hạn chế vào vùng đất nhỏ giữa các vĩ độ 22,5 ° Bắc và 22,50 Nam của xích đạo, hay nói cách khác giữa chí tuyến và chí tuyến. Vì phần lớn đất đai của Trái Đất nằm ở phía bắc của vùng nhiệt đới, rừng nhiệt đới tự nhiên giới hạn trong một diện tích tương đối nhỏ. Phân bố: Cách đây vài nhìn năm, , rừng nhiệt đới bao phủ nhiều gần 12% diện tich bề mặt của trái đất, hay khoảng 6 triệu dặm vuông (15.500.000 vuông km), nhưng ngày nay chỉ còn khoảng 5% diện tích bề mặt của Trái đất được bao phủ bởi những rừng (về 2.410.000 dặm vuông hoặc 625000000 ha). Và phần diện tích này được phân bố ở hầu hết các châu lục trên thế giớiCụ thể: Ở Châu Mý: rừng nhiệt đới chủ yếu phân bố ở vùng lòng chảo sông Amazôn dưới 1300m hoặc 1800m, mở rộng về phía tây đến các sườn đông của dãy Angdơ và về phía đông đến Guyana. Phía nam là miền Grantraco và về phía bắc chạy dọc theo sườn đông của Trung Mỹ đến tận miền nam Mexico và quần đảo Angtin. Ở cực Tây Bắc có 1 dãy rừng mưa trên sườn tây của núi Ăngđơ và bờ sông Brazin có 1 đai hẹp khác kéo dài từ 60 VN đến gần chí tuyến.
Ở Châu Phi: rừng nhiệt đới có diện tích lớn nhất ở Trung Phi và mở rộng về phía tây đến Gabong, Camorun, và kéo dài thành 1 dải hẹp song song với bờ biển Ghine. Phía đông rừng chưa tới hồ lớn và phía nam tới Roodedia. Ở Châu Á: chiếm diện tích lớn nhất là khu vực rừng nhiệt đới tại Srilanca và miền tây Ấn Độ đến Thái Lan, Việt Nam, Philippin, xuyên qua quần đảo Mã Lai đến Niu Ghinê. Tập trung ở độ cao duwois 700 – 1000m. Ở Châu Úc: có 1 dải hẹp ở đông bắc, và mở rộng đế các đảo Xôlômôn, tận Heebrido, Figi, Xamoa… Hình 1.1: Sơ đồ phân bố rừng nhiệt đới trên thế giới. Hầu hết các rừng mưa nhiệt đới không có ranh giới rõ ràng, nhưng có thể kết hợp với rừng ngập mặn liền kề, rừng ẩm, rừng núi, hoặc rừng rụng lá nhiệt đới. 1.2 . Đặc điểm tự nhiên của rừng nhiệt đới. Mặc dù Rừng mưa nhiệt đới trên toàn thế giới là khá đa dạng nhưng do đều phân bố ở giữa hai chí tuyến nên hầu như tất cả các rừng nhiệt đới ở từng khu vực đều có các đặc điểm khá tương đồng với nhau về điều kiện tự nhiên: khí hậu,lượng mưa, cấu trúc tán, mối quan hệ cộng sinh phức tạp và đa dạng của các loài.
1.2.1. Đặc điểm khí hậu. a. Nhiệt độ. Rừng mưa nhiệt đới nằm trong "vùng nhiệt đới," giữa chí tuyến và chí tuyến. Ở khu vực này có góc nhập xạ lớn nên lượng bức xạ mặt trời nhận được rất lớn. Điều này phù hợp ánh sáng mặt trời cung cấp năng lượng thiết yếu cần thiết cho sức mạnh của rừng thông qua quang hợp. Do năng lượng mặt trời phong phú, rừng mưa nhiệt đới thường ấm quanh năm với nhiệt độ từ khoảng 72-93F (220-340C), mặc dù rừng ở độ cao cao hơn, đặc biệt là rừng mây, có thể được làm mát đáng kể. Nhiệt độ có thể dao động trong năm, nhưng trong một số khu rừng xích đạo trung bình có thể khác nhau ít nhất là 0.5F (0.3C) trong suốt cả năm. Nhiệt độ thường được kiểm duyệt bởi đám mây che và độ ẩm cao. Biên độ nhiệt giữa mùa đông từ 1 - 60C. Nhiệt độ tháng lạnh nhất cũng trên 180C. Nhiệt độ cao nhất ít khi 35 -360C. Nhiệt độ trung bình ngày từ 24 - 300C. b. Lượng mưa. Rừng mưa nhiệt đới nằm trong vùng hội tụ giữa hai chí tuyến, nơi năng lượng mặt trời cường độ cao tạo ra một vùng đối lưu của không khí tăng mất độ ẩm của mình thông qua mưa bão thường xuyên. Rừng mưa nhiệt đới có thể mưa lớn, ít nhất 80 inch (2.000 mm), và trong một số khu vực trên 430 inch (10.920 mm) mưa mỗi năm. Ở vùng xích đạo, lượng mưa có thể quanh năm mà không rõ ràng "ướt" hoặc "khô" mùa, mặc dù không có nhiều rừng mưa theo mùa. Ngay cả trong các khu rừng theo mùa vụ, thời gian giữa những cơn mưa thường không đủ dài cho các lứa lá để khô hoàn toàn. Trong các bộ phận của năm khi ít mưa, các đám mây che liên tục là đủ để giữ ẩm không khí và ngăn ngừa cây bị khô. Một số khu rừng nhiệt đới neotropical hiếm khi đi một tháng trong năm mà không có ít nhất 6 "của mưa khí hậu ổn định, với lượng mưa đồng đều và sự ấm áp,. Cho phép cây rừng nhiệt đới thường xanh hầu hết được lưu giữ lá trong cả năm và không bao giờ bỏ tất cả các lá ở bất kỳ một mùa.
Rừng hơn nữa từ đường xích đạo, như những người của Thái Lan, Sri Lanka, và Trung Mỹ, nơi mà mùa mưa là rõ nét hơn, chỉ có thể được coi là "bán thường xanh" kể từ khi một số loài cây có thể đổ tất cả các lá của họ vào lúc bắt đầu của mùa khô. Lượng mưa hàng năm là thuần nhất, đủ để cho phép tăng trưởng nặng của cây lá rộng thường xanh, hoặc ít nhất là nửa rụng lá cây. Độ ẩm của rừng nhiệt đới từ lượng mưa, mây che phủ không đổi, và thoát hơi (nước mất qua lá), tạo ra cường độ ẩm địa phương. Hình 1.2:Biểu đồ lượng mưa của rừng nhiệt đới so với các rừng khác trên thế giới 1.2.2. Thủy văn. Rừng mưa nhiệt đới có một số trong những con sông lớn nhất thế giới, giống như Amazon, Madeira, Cửu Long, Negro, Orinoco, và Zaire (Congo). Hầu hết các lưu vực của các con sông ở khu vực này đều nhận được lượng mưa rất lớn trong năm. Những lưu vực sông được đổ vào với vô số nhánh sông nhỏ, suối, lạch. Ví dụ, Amazon một mình có một số 1.100 nhánh, 17 trong đó có hơn 1.000 dặm dài. Mặc dù con sông lớn nhiệt đới là khá đồng nhất về chế độ nước, nhưng ở nhánh sông của họ rất khác nhau. Nhiều con sông nhiệt đới, suối nước có mức độ cực cao và thấp x ảy ra ở các phần khác nhau trong năm. Ngoài các con sông mà rừng nhiệt đới có thông thường thì hồ được hình thành khi một con sông thay đổi dòng chảy. ứ đọng. Vùng biển nhiệt đới, cho dù chúng được các con sông lớn, suối, hoặc hồ Oxbow, gần như là phong phú về các loài động vật như là các khu rừng nhiệt đới bao quanh chúng. Nhưng chúng cũng đang ngày
càng bị đe dọa bởi các hoạt động của con người, bao gồm ô nhiễm, lắng bùn sinh từ nạn phá rừng, các dự án thủy điện, và hơn thu hoạch của các loài cư trú. 1.2.3. Thổ nhưỡng. Một đặc điểm chung của rừng nhiệt đới là tầng đất mỏng và nghèo nàn. Chủ yếu là limôn hoặc sét cát pha, nghèo kiềm nên chua. Hàm lượng mùn thấp. Thành phần sét tương đối giàu alumi và nghèo silic. Do lượng mưa lớn làm cho đất khô cằn vì nguồn dinh dưỡng hòa tan bị cuốn trôi. Đất đỏ, cằn cỗi và dễ bị ảnh hưởng bởi thời tiết được hình thành trên nền cổ xưa. Tình trạng mục rữa nhanh chóng do vi khuẩn ngăn cản việc tích lũy đất mùn. Sự tâp trung ôxit sắt và ôxit đồng gây ra bởi quá trình đá ong hóa, tạo nên màu đỏ tươi cho đất và đôi khi tạo ra những khoáng thể (như bôxit...). Trên những lớp nền trẻ hơn, đặc biệt là nền đất hình thành từ núi lửa, đất nhiệt đới có thể khá màu mỡ, như đất ở những khu rừng có lũ lụt theo mùa, được cung cấp thêm phù sa mỗi năm. Mưa rừng cuốn sạch dinh dưỡng từ lá cây khi nó rơi xuống. Nước mưa này đi thẳng đến cây cối. Không ngạc nhiên rằng có một mạng lưới dày đặc của rể cây phía dưới bề mặt của tầng thảm. Hệ thống sinh thái của rừng nhiệt đới không lệ thuộc gì trên sự màu mở của đất rừng. Khi cây cối bị dời đi, lớp phân giàu có của rừng cũng biến mất. Hệ thống sinh thái của rừng nhiệt đới thật là giản dị. Điều này bác bỏ việc làm thế nào hệ thống đó làm nên kết quả trong những vùng đất hoang hóa. Những người cần đất cho trồng trọt phải di chuyển nông trại của họ thường xuyên bởi vì đất nghèo dinh dưỡng. Hầu hết đất rừng nhiệt đới bị thoái hóa sau một hay hai năm trồng trọt. Đó là lý do tại sao nông dân đốn hạ nhiều cây cối hơn để di chuyển đến vùng đất mới. 1.2.3. Sinh vật. Rừng mưa nhiệt đới điển hình đa dạng sinh học, nó là mái nhà chung của hơn nửa tổng số loài sinh vật trên hành tinh. Khoảng 80% đa dạng sinh học được biết đến có thể được tìm thấy ở rừng mưa nhiệt đới. a. Thực vật. - Đa dạng về thành phần :
Đây là nơi trú ngụ của các cây lá rộng nên rất giàu loài. Trong rừng mưa nhiệt đới, tính đa dạng là nguyên sinh do sự phong phú lớn về các loài động vật, nhất là côn trùng. Vùng tân nhiệt đới (trung và nam Mỹ) ước tính có khoảng 86.000 loài thực vật có mạch, vùng nhiệt đới và nửa khô hạn châu Phi có 30.000 loài, vùng Madagascar có 8200 loài, vùng nhiệt đới châu á bao gồm cả New Guinea và vùng nhiệt đới Austrailia có khoảng 45.000 loài . Xét chung, vùng nhiệt đới chiếm 2/3 con số ước tính 250.000 loài thực vật có mạch của thế giới . Theo số liệu của Alwyn Gentry, Norman Myers ước tính rằng 2/3 số loài thực vật nhiệt đới được tìm thấy ở các rừng nhiệt đới ẩm (các rừng rậm rụng lá và thường xanh). Như vậy, khoảng 45% các loài thực vật mạch gỗ của thế giới được tìm thấy trong các rừng rậm nhiệt đới . Đa dạng về cấu trúc: - Do thành phần loài ở đây rất phong phú nên cấu trúc ở tầng ở đây rất đặc biệt. Tầng cây Rừng mưa nhiệt đới được chia làm 5 tầng khác nhau với hệ động thực vật khác nhau, thích ứng với sự sống trong từng khu vực riêng biệt. Chúng bao gồm: tầng cỏ và quyết, tầng cây bụi, tầng dưới tán, tầng tán, tầng trội. Tầng trội bao gồm một số lượng nhỏ các cây rất lớn phát triển cao hơn chiều cao chung của tầng tán, đạt độ cao 45-55 mét. Trong một số trường hợp, một vài mảnh rừng trội có thể đạt tới chiều cao 70-80 mét. Những mảnh rừng này cần có khả năng chống chụi với nhiệt độ cao mà gió mạnh. (Đại bàng, buớm, dơi và một số loài khỉ sống ở tầng này). Những tầng cao trên đỉnh như thế của thực vật hình thành khi những cành cây vươn ngang ra tại cùng một độ cao. Những cành cây của chúng giữ những dây leo; lá của cây và dây leo tạo thành một tấm trần của rừng. Dưới một tán dù hay tấm trần của rừng, những cây non mọc lên trong bóng râm. Chỉ những cây với lá trên ngọn của tán dù mới có thể nhận trực tiếp ánh sáng của mặt trời. Thực tế, tầng thảm của rừng thì thật tối tăm. Do bởi những tán dù trong rừng nhiệt đới, chi một hay hai phần trăm ánh sáng mặt trời mới có thể đến mặt đất, tầng thảm của rừng.
Tầng tán là tầng chính cho một lượng lớn các lòai động vật sinh sống như ếch rừng, khỉ, chim, đười ươi, và côn trùng. Tần tán là tầng gồm những cây sống ngay dưới tầng trội. b. Động vật. Tỷ lệ các loài của rừng nhiệt đới trên tổng số các loài của thế giới không thể ước lượng được chính xác bởi lẽ tổng số loài của một số đơn vị phân loại và nhóm sinh thái lớn có nhiều tiềm năng, bao gồm côn trùng, giun tròn và động vật không xương sống đáy biển, vẫn chưa được biết rõ. Tuy vậy, một nửa số loài động vật có xương sống và thực vật có mạch là tồn tại trong rừng nhiệt đới và nếu độ phong phú rất lớn về loài của nhóm động vật chân khớp trong quần xã sinh vật này là một chỉ số thì ít nhất 50%, thậm chí đến 90% tổng số loài của thế giới là được tìm thấy trong các rừng kín nhiệt đới . Động vật có xương sống: - Tỷ lệ số loài động vật có xương sống ở cạn tìm thấy trong các rừng nhiệt đới có thể so sánh với con số này của thực vật. Số loài chim của rừng nhiệt đới ước tính là 2600, trong đó 1300 loài tìm thấy ở vùng tân nhiệt đới, 400 loài ở vùng nhiệt đới
châu Phi, 900 loài ở vùng nhiệt đới châu á. Con số này xấp xỉ 30% tổng số loài toàn cầu . Tỷ lệ này thấp hơn so với thực vật, nhưng không bao gồm các loài chim tìm thấy ở rừng nhiệt đới mà không hoàn toàn phụ thuộc vào nơi cư trú này . Bruce Beehler cho rằng 78% các loài chim không phải ở biển của New Guinea là tồn tại ở các rừng mưa, mặc dù nhiều loài có thể cũng sống ở cả những nơi cư trú khác nữa . Động vật không xương sống: - Độ phong phú tương đối của các loài động vật không xương sống trong rừng nhiệt đới hầu hết vẫn chưa được biết chắc chắn. Cho tới gần đây, tính đa dạng tương đối của nhóm động vật chân khớp của vùng nhiệt đới so với vùng ôn đới vẫn được coi là tương tự đối với những nhóm sinh vật đã biết như thực vật có mạch hoặc chim. Tuy nhiên, khám phá của Terry Erwin về độ phong phú rất lớn của các loài bọ cánh cứng trong tán rừng của một rừng nhiệt đới ẩm đã cho thấy độ phong phú tương đối của động vật chân khớp trong vùng nhiệt đới là lớn hơn rất nhiều . Khoảng 30 triệu loài động vật chân khớp, chiếm 96% tổng số loài trên trái đất, có thể tồn tại trong các rừng nhiệt đới .
CHƯƠNG 2 HIỆN TRẠNG CỦA RỪNG NHIỆT ĐỚI 2.1. Hiện trạng của rừng mưa nhiệt đới hiện nay. Rừng mưa nhiệt đới là nơi có 50 phần trăm loài trên thế giới, làm cho họ một thư viện rộng lớn các nguồn tài nguyên sinh học và di truyền. Ngoài ra, khu rừng nhiệt đới giúp duy trì khí hậu bằng cách điều chỉnh khí quyển và lượng mưa ổn định, bảo vệ chống sa mạc hóa, và cung cấp nhiều chức năng sinh thái khác. Tuy nhiên, theo số liệu của Tổ chức gỗ rừng nhiệt đới quốc tế (ITTO) công bố tháng 5/2006, chỉ có 5% diện tích rừng nhiệt đới trên thế giới được bảo vệ và khai thác bền vững, trong khi 95% diện tích còn lại đang bị tàn phá nghiêm trọng do các hoạt động khai thác gỗ trái phép và do sự tàn phá rừng nặng nề. Nếu tốc độ phá rừng hiện tại vẫn được duy trì, phân nửa khu rừng nhiệt đới trên thế giới sẽ biến mất trong vòng 50 năm tới. Nghiên cứu mới nhất của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) công bố ngày 7/5 cho biết mỗi năm thế giới mất tới 13 triệu hécta rừng nhiệt đới, tương đương diện tích của Hy Lạp. Diện tích rừng bị mất hàng năm này làm gia tăng 6 tỷ tấn CO2 gây hiệu ứng nhà kính, gấp 3,6 lần lượng khí thải do các nhà máy điện và các nhà máy công nghiệp của Liên minh châu Âu thải vào khí quyển năm 2010 theo chương trình tín dụng khí thải của Nghị định thư Kyoto về biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, những hệ thống quý giá là những đe dọa nhiều nhất trên hành tinh. Mặc dù diện tích chính xác được tranh luận, mỗi ngày ít nhất 80.000 mẫu Anh (32.300 ha) rừng biến mất khỏi Trái đất. Ít nhất một 80.000 mẫu Anh (32.300 ha) rừng đang bị suy thoái. Cùng với chúng, hành tinh này mất bao nhiêu là hàng trăm loài tuyệt chủng, phần lớn trong số đó đã không bao giờ được ghi nhận bởi khoa học. Khi các khu rừng mùa thu, carbon được thêm vào bầu khí quyển, điều kiện climactic lại được thay đổi, và nhiều lớp đất mặt bị mất để xói mòn. Mặc dù nhận thức gia tăng về tầm quan trọng của các khu rừng này, tỷ lệ phá rừng đã không bị chậm lại. Phân tích các số liệu của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc (FAO) cho thấy tỷ lệ phá rừng nhiệt đới đã tăng
lên 8,5 phần trăm 2000-2005 khi so sánh với những năm 1990, trong khi thiệt hại của rừng nguyên sinh có thể đã mở rộng bằng 25 phần trăm so với cùng kỳ. Nigeria và Việt Nam tỷ lệ mất rừng nguyên sinh đã tăng gấp đôi kể từ những năm 1990, trong khi tỷ lệ của Peru đã tăng gấp ba. Tỷ lệ thay đổi tỷ lệ tổng số nạn phá rừng Giai đoạn 2000-2005 so với giai đoạn 1990-2000 Tỷ lệ thay đổi Quốc gia (%) (%) Malaysia Malaysia 85.7 Cambodia Campuchia 74.3 Burundi Burundi 47.6 Togo Togo 41.6 Nigeria Nigeria 31.1 Sri Lanka Sri Lanka 25.4 Benin Benin 24.1 Brazil Brazil 21.2 Uganda Uganda 21.0 Indonesia Indonesia 18.6 Tổngsố (62 nhiệt đới quốc gia) 8.5 Nhìn chung, FAO ước tính rằng 10.400.000 ha rừng nhiệt đới đã bị phá hủy vĩnh viễn mỗi năm trong giai đoạn 2000-2005, tăng từ giai đoạn 1990-2000, khi khoảng 10.160.000 ha rừng đã bị mất. Trong số rừng nguyên sinh, phá rừng hàng năm đã tăng lên 6.260.000 ha từ 5.410.000 ha trong cùng thời kỳ. Trên một quy mô rộng lớn hơn, dữ liệu của FAO cho thấy, rừng nguyên sinh đang được thay thế bởi ít trồng rừng đa dạng sinh học và trung học. Do một sự gia tăng đáng kể trong rừng trồng, độ che phủ rừng đã thường được mở rộng ở Bắc Mỹ, Châu Âu, và Trung Quốc trong khi giảm bớt trong vùng nhiệt đới. Công nghiệp khai thác gỗ, chuyển đổi cho nông nghiệp (thương mại và sinh hoạt phí), và cháy rừng, thường cố ý thiết lập bởi những người-có trách nhiệm phần lớn của ngày hôm nay phá rừng trên toàn cầu .
FAO cho rằng châu Phi, Mỹ Latinh và vùng Caribê có diện tích rừng giảm mạnh nhất. Châu Phi hiện chiếm 16% diện tích rừng thế giới, đã mất 9% rừng trong giai đoạn 1990-2005, giảm mỗi năm 0,64%, mức cao nhất thế giới. Diện tích rừng khu vực Mỹ Latinh và Caribê chiếm 47% diện tích rừng thế giới, giảm 64 triệu ha, diện tích rừng giảm mạnh nhất từ 0,46%-0,51%/năm trong thời gian 2000- 2005, chủ yếu do đất rừng biến thành đất nông nghiệp. Các nhà khoa học Panama nghiên cứu về rừng nhiệt đới Amazon cho biết nạn phá rừng ở đây đã đến mức báo động. Rừng bị tàn phá và bị chia cắt đã đưa những luồng gió nóng đến, làm cho nhiều cây lớn bị chết sớm. Nhiều loài cây lấy gỗ, các thảm thực vật và nhiều loài động vật sống dựa vào những cây cổ thụ đang biến mất khỏi khu rừng rậm nhiệt đới này, tốc độ nhanh hơn so với dự báo của các nhà khoa học trước đây. William Laurance thuộc Viện nghiên cứu nhiệt đới Smitsonit ở Panama cho biết nhiều loài cây ở rừng nhiệt đới Amazon có thể sống hàng trăm năm, thậm ch í hàng nghìn năm. Qua nghiên cứu 32.000 cây ở rừng nhiệt đới Amazon suốt 32 năm cho thấy chỉ trong một thập kỷ, những loài cây cổ thụ hàng nghìn năm tuổi đã bị huỷ hoại nghiêm trọng. Cộng đồng thực vật ở đây đang bị phát quang và chia nhỏ do sự bành trướng của các trang trại chăn nuôi gia súc quy mô lớn, nạn đốt phá rừng lấy đất trồng trọt, nạn đốn gỗ trái phép và hiểm họa cháy rừng. Chương trình môi trường Liên hợp quốc (UNEP) cho biết trong 5 năm qua tốc độ phá rừng tăng nhanh tại Đông Nam Á, đe dọa môi trường sống của con người cũng như sự tồn tại của nhiều loài động, thực vật bị đe dọa. Theo AFP, các chuyên gia kinh tế cho rằng nếu không có các hành động quản lý khẩn cấp hữu hiệu sẽ có tới 98% rừng nhiệt đới ở Indonesia và một số nước khác ở ĐNÁ bị biến mất vào năm 2022. Ngân hàng thế giới (WB) cho biết Indonesia có diện tích rừng nhiệt đới 90 triệu ha, chiếm 10% diện tích rừng nhiệt đới còn lại trên trái đất. Khoảng 83% trong tổng số hàng chục triệu m3 gỗ khai thác bất hợp pháp mỗi năm là ở Indonesia. 2.2. Hậu quả
Rừng mưa nhiệt đới trên thế giới vẫn tiếp tục giảm. Liệu nó có thực sự tạo sự khác biệt? Tại sao mọi người nên quan tâm nếu một số thực vật, động vật, nấm, vi sinh vật bị hư mất? Rừng mưa nhiệt đới thường nóng và ẩm ướt, khó khăn để tiếp cận, côn trùng mạc, và có động vật hoang dã khó nắm bắt. Trên thực tế các mối quan tâm không phải là về việc mất đi một vài cây và động vật, nhân loại phải chịu mất mát nhiều hơn nữa. Bằng cách phá hủy các khu rừng nhiệt đới, chúng ta có nguy cơ riêng của chúng tôi chất lượng của cuộc sống, đánh bạc với sự ổn định của khí hậu và thời tiết địa phương, đe dọa sự tồn tại của các loài khác, và làm suy yếu các dịch vụ có giá trị cung cấp bởi sự đa dạng sinh học. Diện tích rừng bị mất hàng năm này làm gia tăng 6 tỷ tấn CO2 gây hiệu ứng nhà kính, gấp 3,6 lần lượng khí thải do các nhà máy điện và các nhà máy công nghiệp của Liên minh châu Âu thải vào khí quyển năm 2010 theo chương trình tín dụng khí thải của Nghị định thư Kyoto về biến đổi khí hậu. Nghiên cứu của UNEP xác định rừng có thể hỗ trợ giữ nhiệt độ Trái Đất không tăng quá 2 độ C, mức tăng nhiệt độ an toàn để biến đổi khí hậu không đe dọa cuộc sống nhân loại vào cuối thế kỷ này, nếu giảm được 50% diện tích rừng bị mất vào năm 2030. Để đáp ứng mục tiêu này, thế giới cần đầu tư từ 17-33 tỷ USD mỗi năm để trồng rừng và khôi phục các diện tích rừng bị mất. Giá trị thị trường cácbon của rừng có tiềm năng tăng tới 10.000 tỷ USD vào năm 2020, trong khi tổng giá trị hàng hoá và dịch vụ từ hệ sinh thái rừng vào khoảng 5.000 tỷ USD. Cho đến nay, tiềm năng khổng lồ này phần lớn vẫn chưa được khai thác hiệu quả. Trong khi ở hầu hết các khu vực suy thoái môi trường vẫn chưa đạt đến một mức độ khủng hoảng nơi mà toàn bộ hệ thống được thu hẹp, điều quan trọng để xem xét một số các tác động của môi trường nghèo khó hiện tại và dự báo một số các hậu quả tiềm năng của việc mất rừng. Tiếp tục mất mát của các hệ thống tự nhiên có thể làm cho hoạt động của con người ngày càng dễ bị tổn thương đến ngạc nhiên sinh thái trong tương lai. Tác động trực tiếp nhất của nạn phá rừng xảy ra ở cấp địa phương với sự mất mát của các dịch vụ sinh thái được cung cấp bởi rừng mưa nhiệt đới và hệ sinh thái liên quan. Môi trường sống của con người như vậy đủ khả năng dịch vụ có giá trị như phòng, chống xói mòn, chống lũ lụt, xử lý nước, bảo vệ thủy sản, và thụ phấn, chức năng được đặc biệt quan trọng cho những người nghèo nhất thế giới, những người dựa vào tài nguyên thiên nhiên cho sự sống hàng ngày của họ. Mất rừng cũng làm giảm sự sẵn có của nguồn tài nguyên tái tạo như gỗ,
cây dược l i ệu , các loại hạt và trái cây, và t rò chơi. Trong dài hạn, phá rừng trong rừng mưa nhiệt đới có thể có tác động rộng hơn, ảnh hưởng đến khí hậu toàn cầu và đa dạng sinh học. Những thay đổi này khó khăn hơn để quan sát và dự báo do tác động của địa phương, kể từ khi họ diễn ra trên một quy mô thời gian dài hơn và có thể khó đo lường. Rừng nhiệt đới hiện là môi trường sống của hơn một nửa các loài động vật và thực vật trên trái đất. Tuy nhiên, các nhà khoa học dự đoán rằng, tác động kết hợp của biến đổi khí hậu và phá rừng có thể buộc chúng phải thích ứng, di chuyển đến nơi khác hoặc chết. Đến năm 2100, biến đổi khí hậu và hoạt động phá rừng có thể thay đổi 2/3 số rừng nhiệt đới tại khu vực Trung Mỹ và Nam Mỹ, 70% rừng nhiệt đới tại châu Phi. Riêng tại vùng châu thổ sông Amazon mức độ thay đổi của hệ sinh thái sẽ lên tới 80%. Kết quả cho thấy chỉ có từ 18 tới 45% tổng số động vật và thực vật trong các rừng nhiệt đới còn tồn tại tới năm 2100. 2.3. Nguyên nhân 2.3.1. Do cháy rừng: Cháy rừng hiện đang là một thảm hoạ thiên nhiên to lớn tác động tới hầu hết các kiểu rừng trên thế giới. Những cánh rừng nguyên sinh cũng không thoát khỏi mối đe doạ này. Thế chỗ cho nó là các đồn điền đơn điệu về loài cây, các thảm cỏ và thậm chí cả hoang mạc. Theo các nhà nghiên cứu của Viện Tài nguyên Thế giới (WRI, có trụ sở tại Washington DC) , những số liệu từ vệ tinh của Nasa đã chỉ ra nhiều đám cháy lớn đang tàn phá mạnh mẽ các cánh rừng nhiệt đới ẩm, những khu rừng hầu như chưa từng bị tác động trong quá khứ. Nguyên nhân cháy rừng một phần do tác động của El Nino, hiện tượng biến đổi khí hậu quy mô lớn theo chu kỳ trên Thái Bình Dương. Tuy vậy, góp phần không nhỏ vào vấn đề này là việc phát quang và đốt rừng của những người nông dân, những người chăn nuôi gia súc và các chủ đồn điền. 2.3.2. Do hoạt động kinh tế của con người:
Rừng bị thu hẹp diện tích để mở rộng diện tích nông nghiệp và để phục vụ nhu cầu về nguyên liệu cho công nghiệp (đặc biệt là ở các nước đang phát triển). Phá rừng: - Nạn phá rừng của rừng mưa nhiệt đới có một tác động toàn cầu thông qua các loài tuyệt chủng, sự mất mát của các dịch vụ hệ sinh thái quan trọng và nguồn tài nguyên tái tạo, và giảm các bể chứa các bon. Một bản báo cáo mới đây do WRI đưa ra cho thấy, diện tích rừng tại các quốc gia phát triển đang tiếp tục tăng nhẹ và sự sản xuất của tất cả các sản phẩm gỗ đang theo kịp với nhu cầu. Tuy nhiên, báo cáo cũng khẳng định, hầu hết 80% các sản phẩm gỗ trên thế giới đến từ các rừng nguyên thuỷ hay từ các rừng tái sinh (những rừng bị chặt đi nhưng đã mọc lại). Bà Emily Matthews, người dẫn đầu nhóm nghiên cứu, cho biết “Chúng ta không cạn kiệt nguồn cây, đặc biệt là tại các nước phát triển. Nhưng chúng ta đang cạn kiệt những cánh rừng nguyên thuỷ và rừng già”. Bà nói thêm: “Trên bản đồ thể hiện hàng triệu hecta đất rừng, nhưng thực tế 60% trong số đó là đất nông trại. Mọi việc đang thay đổi nhanh chóng trên mặt đất, và chúng ta không bắt kịp với các thay đổi đó”. Trên thực tế, kiểu rừng đồn điền, trang trại hiện nay tuy đảm bảo được phần nào nhu cầu gỗ nhưng lại có nhiều hạn chế như: Cây rừng có xu hướng trẻ hơn, nhỏ hơn và thành phần loài đơn điệu hơn. Kết quả là sự giàu có về thành phần loài của chim, côn trùng, các loài thú, thực vật và nấm (những biểu tượng điển hình trong các cánh rừng tự nhiên) cũng bị suy giảm. Nếu cách thức phát triển kinh tế như hiện nay được khuyến khích, các trang trại và đồn điền sẽ nhiều hơn và rừng sẽ tiếp tục bị co hẹp lại. Bản báo cáo của WRI là những nỗ lực đầu tiên nhằm phân tích điều kiện của các cánh rừng trên cơ sở khả năng cung cấp các dịch vụ và hàng hoá của chúng. Khả năng đó không chỉ bao gồm các sản phẩm hữu hình như gỗ xây dựng, năng lượng, thực phẩm hay các sản phẩm thuốc, mà cả các tiềm năng vô hình như khả năng lọc sạch nước, kho dự trữ carbon dioxide, và là nơi cư trú cho các động vật hoang dã. Do chiến tranh - Do biến đổi khí hậu. -
CHƯƠNG 3 CÁC CHÍNH SÁCH VÀ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ RỪNG NHIỆT ĐỚI Rừng được coi là chìa khóa cho bất kỳ khuôn khổ khí hậu trong tương lai vì họ cung cấp một đường dẫn cho các nước đang phát triển để góp phần giảm khí nhà kính. 3.1. Các chính sách quản lý rừng nhiệt đới. Nạn phá rừng và suy thoái rừng tài khoản hiện trong hơn một phần mười lượng khí thải carbon dioxide và hơn nữa là mối đe dọa dẫn đến đa dạng sinh học. Bảo vệ rừng là do đó được xem như một chiến lược hấp dẫn để chiến đấu thay đổi khí hậu. 3.1.1. Ngăn chặn tình trạng phá rừng. Hầu hết các quốc gia có có diện tích rừng nhiệt đới tương đối lớn nói chung đều là những nước đang phát triển, với mức sống của người dân thấp. Những người dân địa phương sống phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên. Một phần đáng kể của nạn phá rừng là do người nông dân nghèo chỉ đơn giản là cố gắng để kiếm sống trên vùng đất biên. Giải quyết nạn phá rừng phải thực hiện các cho phù hợp với các nhu cầu rất khác nhau và lợi ích của các quốc gia có diện tích rừng nhiệt đới. - Đối với nông dân nghèo sống phụ thuộc vào rừng: Cải thiện đời sống cho người dân nghèo bằng nhiều biện pháp tùy thuộc vào chính sách khác nhau của các quốc gia. Nhưng nhìn chung đều cấp đất, cho người dân vay vốn để phát triển kinh tế. Ngoài ra, ở một số quốc gia cò giao đất rừng cho người dân quản lý, có trách nhiệm với khu vực đó. 3.1.2. Phục hồi chức năng và tăng năng suất của các khu vực trước đây là rừng. 3.1.3. Xây dựng các khu bảo tồn thiên nhiên
Các quốc gia có diện tích rừng nhiệt đới trên thế giới hầu hết đều có chính sách xây dựng các khu bảo ồn thiên nhiên. 3.2. Các tổ chức và các dự án liên quốc gia về bảo tồn rừng nhiệt đới. 3.2.1. Liên minh Quốc tế Bảo tồn Thiên nhiên và Tài nguyên Thiên nhiên, viết tắt là IUCN (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources, từ năm 1990 tới tháng 3 năm 2008 còn được gọi là World Conservation Union tức là Liên minh Bảo tồn Thế giới) là một tổ chức bảo vệ thiên nhiên được biết đến qua việc công bố cuốn Sách đỏ hàng năm, nhằm cảnh báo thế giới về tình trạng suy thoái môi trường thiên nhiên trên toàn cầu, và những tác động của con người lên sự sống của trái đất. Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên thế giới (IUCN) đã chọn Việt Nam và 5 quốc gia khác có diện tích rừng nhiệt đới lớn trên thế giới để triển khai dự án toàn cầu về quản lý rừng nhiệt đới bền vững. Dự án, do Liên minh châu Âu tài trợ, sẽ được thực hiện từ năm 2005-2009 nhằm xác định trở ngại và tìm kiếm sáng kiến để hoàn thiện và nâng cao hiệu lực của các chính sách pháp luật về quản lý rừng nhiệt đới. Dự án sẽ đánh giá các hoạt động tham gia quản lý, khai thác, bảo vệ và phát triển rừng ở 3 cấp gồm cấp chính quyền địa phương, các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng dân cư sống phụ thuộc vào rừng và các thành phần tư nhân, đặc biệt là công ty kinh doanh gỗ. Tại Việt Nam, dự án sẽ được triển khai thử nghiệm tại tỉnh Thừa Thiên - Huế với nội dung chính là lập kế hoạch sử dụng đất và rừng, bao gồm cả những khu cảnh quan thiên nhiên. 3.2.2.Dự án giảm phát thải khí nhà kính từ nỗ lực giảm mất rừng và suy thoái rừng (Reducing Emission from Deforestation and Forest Degaradation – REDD và REDD+)
Tại hội thảo các nhà đàm phán quốc tế về rừng tổ chức vào đầu tháng 3/2010 tại Việt Nam đã nhất trí trước mắt tập trung nổ lực vào REDD và REDD+ với các nội dung: + Bảo tồn đa dạng sinh học + Tăng cường dự trữ cacbon trong rừng + Quản lý rừng bền vững Để thực hiện thành công REDD, các quốc gia nghèo có rừng phải thực hiện các chính sách để giảm và thậm chí xóa bỏ tình trạng chặt rừng và suy thoái rừng đồng thời thực hiện các chính sách làm tăng trữ lượng cácbon hiện có. Những quốc gia thực hiện những chính sách này sẽ được “thưởng” tài chính từ chính phủ hoặc khu vực kinh doanh của các nước phát triển, những nước cần bồi hoàn lượng phát thải họ tạo ra. Khái niệm rất đơn giản nhưng thực tế cho thấy việc thực hiện khái niệm này dường như khó khăn hơn nhiều. Nhiều tổ chức đang nghiên cứu các rào cản kỹ thuật, chính sách và tài chính để thực hiện thành công khái niệm này. Ví dụ, IUCN đã tập trung vào các điều kiện tiên quyết mang tính pháp lý về thực hiện REDD+ công bằng và hiệu quả trong khi đó Trung tâm Rừng và Con người trong khu vực (RECOFTC) ở Bangkok thì nghiên cứu về phạm vi, quy mô của sự tham gia của cộng đồng vào REDD+. Hội nghị thượng đỉnh, sẽ được tổ chức từ ngày 31 đến 03 tháng 6 tại thủ đô của Congo của Brazzaville, sẽ được tham dự của gần 500 đại biểu đến từ các nước nhiệt đới, các quốc gia tài trợ, các NGO, và các tổ chức đa phương, bao gồm nhiều chi nhánh của Liên Hiệp Quốc. Đại diện của các nước nắm giữ trên 80 phần trăm rừng nhiệt đới của thế giới dự kiến sẽ tham dự. Hội nghị thượng đỉnh này nhằm mục đích sản xuất "một tuyên bố chung về khu rừng nhiệt đới, khí hậu và phát triển bền vững để đưa vào Hiệp định khí hậu trong tương lai tại Durban, Nam Phi (COP, 17), và Hội nghị Thượng đỉnh Rio 20 tại Brazil," theo Hiệp hội bảo tồn động vật hoang dã (WCS). . 3.2.3. Tổ Chức Rừng Mưa Nhiệt Đới