intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Tìm hiểu Nghệ thuật truyền thống Việt Nam: Phần 2

Chia sẻ: Năm Tháng Tĩnh Lặng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:36

Thêm vào BST
Báo xấu
225
lượt xem 38
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tiếp tục phần 1, phần 2 của Tài liệu Nghệ thuật truyền thống Việt Nam giới thiệu tới bạn đọc về nghệ thuật hội họa - điêu khắc truyền thống (Tượng gỗ Võ Lăng, tượng nhà mồ, điêu khắc gỗ dân gian Ba Na), nghệ thuật thủ công mỹ nghệ và một số làng nghề truyền thống. Mời các bạn cùng tham khảo để nắm bắt nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tìm hiểu Nghệ thuật truyền thống Việt Nam: Phần 2

  1. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 24 HÖIÅ HOA Å - ÀI ÏU KHÙC Æ Tûúång göî Voä Lùng Neát àùåc biïåt laâ ngûúâi laâm tûúång khöng cêìn nhòn mêîu, khöng möåt neát phaác chò maâ hoaân toaân laâm theo trñ nhúá. Dûúái baân tay ngûúâi thúå Voä Lùng hiïån ra nhûäng àûác öng p hûúng phi, àêìy àùån nhûäng phêåt baâ Quan Êm phuác hêåu, tûâ bi, nhûäng tûúång cö tûúi tónh sùæc saão, nhûäng öng thiïån hiïìn laânh, nhûäng öng aác dûä túån... Nghïì laâm tûúång Phêåt úã Viïåt Nam coá tûâ thïë kyã XVI vaâ àaä xuêët hiïån nhiïìu laâng chuyïn laâm nghïì tûúång göî, nhûng nöíi tiïëng hún caã vêîn laâ laâng Voä Lùng, xaä Dên Hoaâ huyïån Thanh Oai (Haâ Têy), caách Haâ Nöåi khoaãng 22 km ài theo àûúâng quöëc löå 22. Tûâ nhûäng khuác göî trúã thaânh nhûäng pho tûúång linh thiïng toaå úã caác chuâa phaãi qua nhiïìu cöng àoaån tó mó, cöng phu. Tuyâ theo kñch thûúác cuãa pho tûúång maâ cùæt göî, coá khi phaãi chùæp 2, 3 maãnh múái thaânh. Caác tûúång hêìu hïët àûúåc laâm bùçng göî mñt. Dên laâng àïën bêy giúâ vêîn coân truyïìn laåi vïì sûå tñch cêy mñt thûúâng àûúåc tröìng trong chuâa - hoaá thên cuãa möåt ngûúâi söëng coá têm, thuyã chung àûúåc caác võ Phêåt àöå trò. Göî mñt duâng laâm tûúång khöng nhûäng mïìm, maâ coân khöng möëi moåt, khöng nûát neã maâ laåi coá muâi thúm. Neát àùåc biïåt laâ ngûúâi laâm thúå khöng cêìn nhòn mêîu, khöng möåt neát phaác chò maâ hoaân toaân laâm theo trñ nhúá. sau khi sêëy khö, tûúång àûúåc àaánh boáng, duâng "khoâ" sûãa sang cho àûúâng neát thïm sùæc saão, mïìm maåi, röìi múái àïën cöng àoaån sún. http://www.ebooks.vdcmedia.com
  2. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 25 Trûúác khi sún tûúång àûúåc boá möåt möåt lúáp moãng bùçng sún ta chöån vúái àêët seát vaâ muân cûa. Möîi bûác tûúång thûúâng àûúåc queát mûúâi lêìn sún ta. Cuöëi cuâng laâ viïåc taåo daáng cho bûác tûúång. Àêy laâ phêìn àoâi hoãi kyä thuêåt vaâ myä thuêåt cao, caã bñ quyïët nhaâ nghïì nûäa, vò laâm sao àïí caác pho tûúång trúã nïn coá höìn. Trûúác khi duâng sún, caác phêìn cuãa tûúång thûúâng àûúåc thïëp vaâng hoùåc baåc. Àöå trong cuãa sún, àöå boáng cuãa kim loaåi taåo mêìu sùæc àöåc àaáo, oáng aã. Dûúái baân tay ngûúâi thúå Voä Lùng hiïån ra nhûäng àûác öng phûúng phi, àêìy àùån, nhûäng Phêåt baâ Quan Êm phuác hêåu, tûâ bi nhûäng tûúång cö tûúi tónh, sùæc saão, nhûäng öng Thiïån hiïìn laânh nhûäng öng aác dûä túån... Saãn phêím cuãa laâng àûúåc cung cêëp cho nhiïìu chuâa úã caác tónh. Tûúång göî Voä Lùng coân àûúåc xuêët khêíu sang Thaái Lan, Trung Quöëc, Àaâi Loan vaâ caác baån haâng ûa chuöång. http://www.ebooks.vdcmedia.com
  3. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 26 Tûúång nhaâ möì - Têy nguyïn Theo lúâi kïí cuãa töåc ngûúâi Banar thò tûúång nhaâ möì laâ àïí àûa tiïîn ngûúâi sang thïë giúái xa xùm. Búãi vêåy, khi söëng cuöåc àúâi ra sao thò khi chïët ài, con ngûúâi chó ài xa nhûng cuäng laâ möåt cuöåc söëng khöng khaác gò thïë giúái bïn naây. Hoå coá kiïëp söëng cuãa sinh thaânh, giao hoan, coá giaãi trñ vaâ àûúng nhiïn, nhûäng suác vêåt cuäng cêìn mang theo. Àïën lïî höåi Boã maã (lïî höåi Pthi), chuáng ta ngêåp trong rûâng tûúång. Tûúång nhaâ möì hiïån lïn söëng àöång quanh nhûäng nhaâ möì, thïí hiïån möåt nïìn nghïå thuêåt cöí, rûåc rúä. Tûúång nhaâ möì coá thïí xïëp laâm 3 lúáp. Àoá laâ thïë giúái sinh thaânh con ngûúâi, coá baâo thai trong buång meå, coá giao hoan, giao phöëi êm dûúng, coá buång mang daå chûãa. Con ngûúâi thuúã nguyïn sú, phö bêìy trong daáng khoãa thên, minh chûáng sûác maånh truyïìn àúâi cuãa loaâi ngûúâi vúái neát àeäo khö raáp nhûng àûúåc cûúâng àiïåu nhûäng böå phêån ngûúâi cêìn àûúåc phö trûúng, búãi thïë àûúâng neát maånh meä, gêy êën tûúång rêët maånh, rêët khaác thûúâng. Nhoám tûúång thûá hai laâ nhûäng con vêåt gêìn guäi vúái ngûúâi nhû voi, choá, trêu, boâ... vaâ nhoám thûá ba laâ nhûäng sinh hoaåt cöång àöìng nhû thïí thao, sùn bùæn. Nhûng khi àïën nhaâ möì, lúáp tûúång cöí sú nhêët vêîn laâ tiïu biïíu cho nghïå thuêåt tûúång nhaâ möì Têy Nguyïn. Nghïå nhên àeäo tûúång bùçng chiïëc ròu cûáng caáp. Chó trïn möåt khuác göî, khöng phaác thaão vaâ ngaây naây sang ngaây khaác, nhûäng cêy göî to suâ sò cûá hiïån dêìn lïn nhûäng daáng dêëp, hònh ngûúâi, nhûäng tû thïë cuâng nhûäng chi tiïët àa daång cuãa ngûúâi àaân öng, àaân baâ, treã nhoã... dûúâng nhû têët caã àaä nùçm trong àêìu nghïå nhên. Hoå lùång leä tûâng nhaát chùæc chùæn böí xuöëng àïí nïn hònh, nïn tûúång, nïn höìn. http://www.ebooks.vdcmedia.com
  4. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 27 Nhûäng bûác tûúång thûåc àoá maâ cuäng hû hû huyïìn huyïìn àoá nhû chñnh coäi "töëi tùm" êm thïë. Búãi thïë maâ trong ngön ngûä ngûúâi Banar caác tûúång möì àûúåc goåi laâ "Mïu" vúái ngûúâi Gia rai goåi laâ "Rup", nghôa laâ hònh tûúång, chûá khöng goåi laâ hònh aãnh, cuäng khöng goåi roä laâ tûúång, noá cuå thïí quaá. http://www.ebooks.vdcmedia.com
  5. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 28 Àiïu khùæc göî dên gian Ba Na Ngûúâi Bahnar coá cêu: "Kheäi ning núng, púm búxaát" nghôa laâ "thaáng nghó laâm nhaâ möì", thaáng nghó àoá laåi laâ muâa höåi, muâa vui, muâa "uöëng thaáng, ùn nùm, trêu àêm, lúån möí". Khöng chó cuãa ngûúâi Bahnar maâ coân cuãa ngûúâi Giarai, Ïàï vaâ nhiïìu töåc ngûúâi khaác úã Têy Nguyïn. Laâm nhaâ möì coá nghôa laâ töí chûác lïî höåi boã ma hay boã maã. Do àoá, khöng phaãi ngêîu nhiïn lïî boã maã laåi laâ lïî höåi lúán nhêët, tûng bûâng nhêët, vui nhêët, mang tñnh vùn hoáa nhêët vaâ cuäng mang tñnh cöång àöìng nhêët cuãa Têy Nguyïn. Chñnh nhaâ möì, tûúång möì - nhûäng taác phêím nghïå thuêåt kiïën truác vaâ àiïu khùæc dên gian àöåc àaáo cuãa Têy Nguyïn àûúåc ra àúâi vaâo dõp lïî höåi thûúâng niïn naây. Ngûúâi Têy Nguyïn quan niïåm chïët nghôa laâ bùæt àêìu cuöåc söëng múái úã möåt thïë giúái khaác - thïë giúái bïn kia, thïë giúái cuãa höìn ma. Búãi vêåy, khi ngûúâi chïët àaä ra ài laâ ra ài vônh viïîn àïí söëng cuöåc söëng khaác. Ngöi nhaâ möì, nhûäng pho tûúång möì àûúåc laâm ra àïí phuåc vuå cho lïî boã maã hay cuöåc chia tay, cuöåc vui cuöëi cuâng giûäa ngûúâi söëng vaâ ngûúâi chïët. Àïí ngûúâi chïët ra ài thanh thaãn vaâ coá cuöåc söëng àêìy àuã úã thïë giúái bïn kia, höm laâm lïî boã maã, ngûúâi söëng khöng chó laâm nghi thûác sinh thaânh cho ngûúâi chïët maâ coân chia cuãa caãi cho ngûúâi chïët àem ài. Cuäng nhû nhiïìu dên töåc trïn thïë giúái, úã Têy Nguyïn, nghi thûác sinh thaânh àûúåc quan niïåm vaâ thïí hiïån qua haânh àöång giao hoan. Hiïån giúâ, nghi thûác àoá khöng coân nûäa, nhûng theo lúâi kïí cuãa caác cuå giaâ, trûúác àêy, vaâo nhûäng àïm boã maã trai gaái àûúåc tûå do quan hïå tònh http://www.ebooks.vdcmedia.com
  6. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 29 aái. Hònh aãnh hay khaái niïåm sinh thaânh àûúåc thïí hiïån rêët cuå thïí vaâ àêåm neát úã tûúång nhaâ möì. Nïëu àïën caác khu nhaâ möì Têy Nguyïn ta seä nhû laåc vaâo caã möåt mï cung cuãa rûâng tûúång göî vúái rêët nhiïìu nhûäng hònh tûúång khaác nhau vaâ caách thïí hiïån khaác nhau. Thïë nhûng, chó cêìn ài nhiïìu möåt chuát, àïí yá möåt chuát, laâ seä nhêån ra möåt haâng söë xuyïn suöët qua caác nhoám tûúång: Hònh aãnh vïì möåt sûå sinh thaânh. Thöng thûúâng, úã hai bïn cûãa nhaâ möì àïìu coá möåt cùåp tûúång trai gaái hoùåc àang phö baây cú quan sinh duåc cuãa mònh hoùåc àang giao hoan. Àûáng bïn cùåp tûúång trai gaái àoá, laâ tûúång ngûúâi àaân baâ chûãa, coân úã caác goác raâo xung quanh nhaâ möì laâ tûúång nhûäng haâi nhi àang ngöìi. Mùåc dêìu khi àûúåc hoãi, àöìng baâo thûúâng traã lúâi laâ laâm tûúång nhaâ möì cho vui, cho àeåp, nhûng tñnh phöí biïën cuãa ba loaåi tûúång vûâa kïí trïn khiïën chuáng töi nghô rùçng, lúáp tûúång möì àêìu tiïn laâ lúáp tûúång biïíu hiïån yá niïåm vïì sûå sinh thaânh. Súã dô chuáng töi goåi lúáp tûúång naây laâ lúáp tûúång àêìu tiïn vò úã khöng ñt khu nhaâ möì, nhêët laâ úã caác vuâng xa ta chó gùåp ba hònh aãnh: Giao hoan, àaân baâ chûãa vaâ haâi nhi. Vò àïí thïí hiïån möåt hònh tûúång, möåt yá niïåm, nïn nhûäng con ngûúâi úã lúáp tûúång möì cöí khöng phaãi laâ möåt con ngûúâi cuå thïí maâ laâ "con ngûúâi chung" "con ngûúâi khaái quaát" hay "con ngûúâi vuä truå", coân ngön ngûä cuãa àiïu khùæc laâ ngön ngûä gúåi chûá khöng taã. Möåt àiïìu khaá àùåc biïåt vaâ àaáng lûu yá nûäa cuãa lúáp tûúång möì thûá nhêët naây laâ böë cuåc àöìng hiïån yá - ba hònh aãnh hay ba haânh àöång diïîn ra trong ba thúâi gian kïë tiïëp nhau: giao húåp, chûãa, hònh h aâi nhi, àûúåc thïí hiïån cuâng möåt luác trïn möåt mùåt phùèng cuãa löëi raâo quanh nhaâ möì. Do vêåy, chuáng töi goåi phong caách àêìu cuãa tûúång nhaâ möì Têy Nguyïn laâ phong caách biïíu tûúång gúåi taã - àöìng hiïån ghi yá. Khöng phaãi ngêîu nhiïn maâ ngûúâi Têy Nguyïn goåi nhûäng tûúång möì lúáp xûa naây laâ "hònh" chûá khöng phaãi "tûúång" (tiïëng Giarai laâ rup, tiïëng Bahnar laâ mïu). http://www.ebooks.vdcmedia.com
  7. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 30 Nïëu thöëng kï hïët tïn goåi röìi xïëp vaâo möåt baãng danh muåc, ta seä phaãi ngaåc nhiïn trûúác sûå phong phuá vaâ àa daång vïì nöåi dung cuãa tûúång nhaâ möì Têy Nguyïn, vò hêìu nhû toaân böå cuöåc söëng cuãa con ngûúâi àïìu àûúåc nghïå nhên dên gian thïí hiïån lïn caác taác phêím cuãa mònh. Thïë nhûng caã bûác tranh cuöåc söëng sinh àöång àoá laåi nhùçm phuåc vuå cho ngûúâi chïët. Ngûúâi Têy Nguyïn taåc nhûäng tûúång möì úã nhaâ möì àïí nhûäng ngûúâi àoá ài hêìu cho ngûúâi chïët úã thïë giúái bïn kia. Tuy nöåi dung hay yá nghôa cuãa caác hònh tûúång thò phong phuá nhû vêåy, nhûng àöìng baâo caác dên töåc Têy Nguyïn laåi goåi göåp têët caã nhûäng tûúång möì loaåi naây vaâo möåt nhoám - nhûäng ngûúâi hêìu (tiïëng Giarai - hlun, tiïëng Bahnar - àñch). Rêët coá thïí, cuäng nhû úã nhiïìu núi khaác trïn thïë giúái, xûa kia úã Têy Nguyïn, ngûúâi hêìu hay tuâ binh àaä bõ c hön theo caác tuâ trûúãng lúán. Chñnh dêëu êën cuãa thúâi "chiïën tranh böå laåc" xa xûa maâ caác truyïån cöí vaâ sûã thi Têy Nguyïn thûúâng noái túái, àaä coân àïí laåi dêëu êën lïn nöåi dung nhaâ möì. Giúâ àêy, ngûúâi Têy Nguyïn taåc lïn tûúång nhaâ möì nhûäng con ngûúâi hay nhûäng con vêåt vúái möåt ûúác muöën laâ nhûäng ngûúâi maâ vêåt àoá seä theo hêìu haå ngûúâi chïët úã thïë giúái bïn kia. Nhûäng con ngûúâi, nhûäng con vêåt úã lúáp tûúång möì thûá hai naây tuy cuå thïí röìi nhûäng cuäng vêîn laâ nhûäng con ngûúâi hay nhûäng con vêåt chung chung: ngûúâi àaánh tröëng, phuå nûä giaä gaåo, thúå reân, lñnh Phaáp, ngûúâi thúå chuåp aãnh, chaâng thanh niïn, cö gaái, cêìu thuã àaá boáng, con voi, con chim, con cuá... Têët caã nhûäng hònh tûúång àoá nhêëp nhö quanh nhaâ möì vaâ taåo ra caã möåt bûác tranh sinh àöång vïì cuöåc söëng àïí ngûúâi chïët seä mang ài sau lïî boã maã. Dêìn daâ, theo thúâi gian, nöåi dung cuãa lúáp tûúång möì thûá hai àaä lêën dêìn àïí röìi aát hùèn caã lúáp nöåi dung trûúác àoá. Úúã nhiïìu nhaâ möì, nhûäng tûúång àaáng lyá phaãi thïí hiïån yá niïåm vïì sûå sinh thaânh, àaä phaãi "chuyïín mònh" thaânh hònh aãnh nhûäng ngûúâi theo hêìu ngûúâi chïët: nhûäng cùåp trai gaái giao hoan biïën thaânh nhûäng chaâng trai, cö gaái, http://www.ebooks.vdcmedia.com
  8. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 31 hay àaân öng, àaân baâ, nhûäng hònh aãnh haâi nhi biïën thaânh tûúång ngûúâi buöìn, ngûúâi khoác... Do nöåi dung trúã nïn phong phuá hún, sinh àöång hún, gêìn cuöåc söëng hún, nïn ngön ngûä taåo hònh cuãa lúáp tûúång thûá hai cuäng búát trûâu tûúång ài àïí àïën vúái ngön ngûä cuãa taã. Nïëu tûúång möì lúáp cuä trûâu tûúång vaâ mang tñnh chêët khaái quaát bao nhiïu thò tûúång möì múái hiïån thûåc vaâ sinh àöång bêëy nhiïu. Nïëu úã caác tûúång möì lúáp trûúác tñnh biïíu tûúång laâ chñnh thò úã tûúång möì lúáp sau laåi laâ tñnh hiïån thûåc. Thïë nhûng, caái thûåc cuãa tûúång möì lúáp thûá hai vêîn àûúåc thïí hiïån chuã yïëu bùçng caác neát, caác khöëi mang tñnh gúåi vaâ tñnh khaái quaát chûá khöng bùçng ngön ngûä taã àïën tûâng chi tiïët. Chñnh nhûäng àùåc tñnh khaái quaát chûá khöng bùçng ngön ngûä taã àïën tûâng chi tiïët. Chñnh nhûäng àùåc tñnh khaái quaát vaâ gúåi caãm cuãa ngön ngûä taåi hònh cuäng nhû cuãa hònh tûúång taåo ra neát hoaânh traáng cuãa tûúång nhaâ möì Têy Nguyïn. Nhûäng pho tûúång möì, mùåc dêìu khöng lúán vò phaãi khuön vaâo thên cêy göî, cûá nhû núã tung ra vaâ vûún cao lïn trong khöng gian. Dûåa vaâo nhûäng àùåc trûng cuãa nöåi dung hònh tûúång vaâ ngön ngûä taåo hònh, chuáng töi taåm goåi phong caách thûá hai cuãa tûúång nhaâ möì Têy Nguyïn laâ phong caách taã thûåc - trêìn thuêåt - möåt phong caách gêìn vúái phong caách cuãa sûã thi. Trong nhûäng thêåp niïn gêìn àêy, nhûäng thay àöíi trong cuöåc söëng sinh hoaåt vaâ nhûäng tiïëp xuác múái röång raäi hún àaä coá nhûäng taác àöång khöng nhoã vaâo tûúång möì Têy Nguyïn. Nhûäng ngûúâi thúå taåc tûúång dên gian Têy Nguyïn hiïån nay thñch laâm cho tûúång cuãa mònh giöëng nhû thûåc hún, cêìu kyâ chi tiïët hún. Vò vêåy, tûúång nhaâ möì mêët dêìn tñnh trêìm tû, khaái quaát vaâ hoaânh traáng vöën coá cuãa mònh. Nöåi dung tûúång thò ngaây caâng nhiïìu thïm, trong khi àoá, tñnh nghïå thuêåt thò ngaây möåt mêët ài. Búãi thïë maâ giúâ àêy lïn Têy Nguyïn, duâ vaâo muâa àeäo tûúång, ta khöng coân gùåp nhiïìu taác phêím nghïå thuêåt tûúång möì àeåp nhû xûa nûäa. http://www.ebooks.vdcmedia.com
  9. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 32 Theo phong tuåc cuãa àöìng baâo caác dên töåc Têy Nguyïn, tûúång möì àûúåc laâm ra àïí phuåc vuå cho lïî boã maã vaâ chó coá taác duång trong nhûäng ngaây höåi lïî maâ thöi. Sau lïî boã maã, thò ngöi nhaâ möì cuâng nhûäng tûúång möì cuäng bõ boã luön. Nùm thaáng, n ùæng mûa seä dêìn daâ laâm hû hoãng röìi tan biïën nhûäng taác phêím nghïå thuêåt tûúång möì vaâo vúái àêët... http://www.ebooks.vdcmedia.com
  10. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 33 THUÃ CÖNG - MYÄ NGHÏÅ Nghïå thuêåt göëm traâ Viïåt Nam Viïåt Nam àaä biïët àïën traâ thúâi Àöng Haán, nhûng traâ àaåo Viïåt thaânh hònh vaâo àúâi nhaâ Àûúâng, theo caác nhaâ sû Phêåt giaáo vaâ Giao Chêu. Saách Traâ Kinh cuãa Luåc Vuä nhêåp àïì rùçng "traâ laâ loaâi cêy lúán úã phûúng nam". Chûáng tñch traâ àaåo Viïåt coân lûu laåi trïn nhûäng bònh baát traâ göëm Viïåt Dao tûâ thúâi bùæc thuöåc, lïn àïën töåt àónh thúâi Phêåt giaáo Lyá, Trêìn. Àaåo traâ Viïåt cöí laâ àaåo maâ khöng àaåo, àaåo vö mön quan: khöng cûãa vaâo, khöng löëi ra. Tûúng truyïìn Böì Àïì Àaåt Ma tûâ Têy Truác sang Taâu chñn nùm ngöìi êín trong hang thiïìn àõnh. Mùæt suåp xuöëng buöìn nguã, öng caã giêån bûát mi mùæt vêët xuöëng àêët, chöî êëy moåc thaânh cêy traâ àêìu tiïn. Chuyïån hoang àûúâng naây cöët àöìng hoáa traâ cho sûå thûác tónh Àõnh Huïå. Hoa ngûä Ch'a (Traâ) vaâ Ch'an (Thiïìn) nghe àöìng êm vaâ àöìng nghôa. Tûâ àoá, traâ laâ baån ngûúâi tu thiïìn nhû hònh vúái boáng. Töí thûá saáu thiïìn Taâo Khï laâ Huïå Nùng, tûå nhêån laâ ngûúâi Man di miïìn Nguä Lônh, xûá cuãa traâ. Luåc Vuä laâ möåt cuöìng sô àêët Höìng Tiïåm àúâi Àûúâng, thûúâng lang thang ngêm thú röìi khoác röëng. Öng àïí laåi cho àúâi saách Traâ Kinh göìm ba quyïín baân vïì traâ, göëm traâ, caách pha vaâ uöëng traâ, àûúåc ngûúâi àúâi sau goåi laâ öng tiïn traâ, thúâ laâm sú töí traâ àaåo Trung Quöëc. http://www.ebooks.vdcmedia.com
  11. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 34 Traâ Kinh cheáp: Traâ laâ loaâi cêy quyá úã phûúng Nam, cêy nhû cêy qua lö, laá nhû laá chi tûã, hoa nhû hoa baåch tûúâng vi, traái nhû traái banh lû, nhuåy nhû nhuåy hoa àinh hûúng, muâi võ rêët haân (laånh). Saách Quaãng Baác Vêåt Chñ cheáp: cao lû laâ tïn riïng cuãa möåt thûá traâ, laá to maâ nhuåy nhoã, ngûúâi nam duâng àïí uöëng. Traâ Kinh laåi cheáp: "Ngûúâi phûúng Nam coá cêy qua lö giöëng nhû laá traâ non maâ nhuåy àùæng, giaä naát ra pha traâ maâ uöëng thò suöët àïm khöng nguã. ÚÃ Giao Chêu vaâ Quaãng Chêu ngûúâi ta rêët quyá thûá naây, hïî coá khaách àïën nhaâ thò trûúác hïët baây ra àaäi khaách". Theo lúâi Àaâo Hoaâng Caãnh, möåt êín sô taâi hoa àúâi Nam Bùæc Triïìu thò boån xûã sô trong thiïn haå rêët chuöång thûá traâ naây. Theo saách Nghiïm Baác Taåp Chñ trñch lúâi Lyá Troång Tên hoåc sô noái: "Traâ úã Giao Chó nhû rïu xanh, võ cay gùæt goåi laâ traâ àùng" (tûác laâ maåt traâ). Nhûäng nuái úã huyïån Ngoåc Sún, tónh Thanh Hoáa coá tröìng thûá traâ naây. Cêy traâ moåc liïn tiïëp che khùæp rûâng. Ngûúâi böín thöí haái laá, giaä cho naát, phúi khö trong boáng maát, nêëu maâ uöëng, tñnh noá húi haân, coá thïí laâm maát tim phöíi vaâ nguã ngon. Cûãu Chên, tïn goåi Thanh Hoáa àêët Viïåt cöí coá: nuái àùåt tïn chûä laâ Traâ Sún, ngûúâi ta goåi nöm laâ nuái Cheâ. Saách An Nam Chñ lûúåc cheáp: nhaâ Trêìn möîi lêìn ài sûá nhaâ Nguyïn àïìu cöëng traâ thúm laâm thöí saãn quyá. Caái àeåp cuãa Baát Traâ Àúâi xûa, khi nhaâ Töëng bïn Taâu dûång nghiïåp, choån nuái Thiïn Muåc úã Triïët Giang laâm chuã sún, phuác àõa mong cêìu vûäng bïìn triïìu àaåi. Nhaâ Lyá bïn ta choån nuái Tiïn Du; cuäng nhû nhaâ Trêìn ngoáng vïì nuái Yïn Tûã, núi vua dûång nhaâ Trêìn lui vïì êín tu sau viïåc nûúác. Tûâ thuúã triïìu Haán, Àûúâng, Tuây sûá ta àaä chïë àûúåc thûá göëm tïn goåi Viïåt Dao. Goåi tïn nhû thïë àïí chó thûá "men tro" tröí mêìu xanh biïëc nhû ngoåc cöí. Saách Taâu cheáp Viïåt Dao phaát sinh tûâ Nam Viïåt miïìn http://www.ebooks.vdcmedia.com
  12. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 35 Nguä Lônh, chûá khöng noái roä àêët Giao Chêu, Cûãu Chên. Di chûáng khaão cöí hoåc, trïn àêët ta nay toã roä thúâi êëy ta àaä laâm àûúåc göëm Viïåt Dao, maâ laåi laâm möåt söë lûúång rêët lúán, khúãi tûâ nhûäng gioåt men xanh nhiïîu àoång trïn thên göëm, maâ nay xïëp vaâo loaåi göëm "Haán baãn àõa". Tûâ mêìu xanh bñch ngoåc àúâi Bùæc thuöåc àïën mêìu xaác traâ àúâi Lyá, Trêìn, nhûäng baát traâ Viïåt ra àúâi song song baát traâ Àûúâng, Töëng bïn Taâu. Ngûúâi Viïåt vêîn trung thaânh súã thñch sùæc mêìu Viïåt Dao cuãa dên töåc àïën maäi thïë kyã 15. Hoáa ra Viïåt Dao laâ chûä goåi dên töåc ngaây nay ta vêîn mang tïn, laâ ngûúâi chïë ra men göëm tiïìn thên göëm men ngoåc (proto -celadon) lûâng lêîy Àöng phûúng. Àúâi Lyá, Trêìn àaä laâm ra rêët nhiïìu caác thûá liïîn, bònh àûång nûúác pha traâ ài àöi vúái caác loaåi baát traâ mang thêìn thaái àùåc thuâ Àaåi Viïåt. Bònh trang hoaâng toâa sen chaåm nöíi, êu baát voác daáng chùèng khaác naâo bònh baát caác tùng sû. Laâng naâo cuäng coá àònh chuâa. Baát traâ cuäng laâ vêåt khöng thïí thiïëu àûúåc trong caác àöì tïë nhuyïîn baây trïn àiïån thúâ, cuäng nhû cuáng vaâo chuâa chiïìn àïí caác sû uöëng traâ. Nghïå phêím tûâ caác laâng göëm nhû chúã chuyïn höìn àaåo, tiïëng chuöng moä súám höm, muâi trêìm nhang quyïån trong khöng gian luäy tre laâng trïn àêët nûúác. Thiïìn göëm Lyá, Trêìn àaä mang cung caách rêët Viïåt Nam. Vùn bia àúâi Lyá do sû Phaáp Kyá soaån cho thêìy laâ sû Tõnh Thiïìn ghi rùçng "Chöî uöëng traâ laâ chöî thêåp phûúng thñ chuã döìn vïì". Chöî uöëng traâ tûác laâ cûãa Phêåt. Nay ngùæm nhûäng traâ khñ cöí, ta múái biïët pheáp uöëng traâ Viïåt löìng trong thiïìn võ tûâ thuúã àêìu dûång nûúác, àûa hònh sùæc cuãa têm linh àïën caã àaåi chuáng. Baát traâ Viïåt trong traâ àaåo Nhêåt Taåi nïìn chuâa cöí Dazaifu Kanzeon-ji ngûúâi ta àaâo àûúåc nhûäng mêîu göëm vúä cuãa baát traâ Àaåi Viïåt àúâi Trêìn, kïì bïn maãnh vaán muåc coân àoåc àûúåc vïët mûåc ghi niïn àaåi tûúng àûúng nùm 1330. Trûúác àoá, àaä coá nhûäng traâ khñ Àaåi Viïåt xûa hún vaâo chöën tùng àûúâng Nhêåt. http://www.ebooks.vdcmedia.com
  13. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 36 Àêìu thïë kyã 13, thûúång sû Eisa tûâ Trung Hoa mang vïì Nhêåt Baãn lêìn àêìu giöëng cêy traâ. Sau àoá, àïå tûã Ngaâi laâ sû Dogen sang du hoåc ta åi chuâa Thiïn Muåc Sún, khi vïì nûúác coá ngûúâi hoãi sû hoåc àûúåc gò, sû àaáp: "Khöng coá chi nhiïìu ngoaâi phaáp an têm". Phaáp an têm sû mang vïì cuâng traâ àaåo vaâ baát traâ Thiïn Muåc (tiïëng Nhêåt goåi laâ Temmoku). Dogen àûúåc coi laâ sû töí cuãa traâ àaåo Nhêåt Baãn vêåy. Cuäng nhû Àaåi Viïåt, bêëy giúâ Phêåt giaáo Nhêåt beán rïî vaâo giúái thïë quyïìn. Tùng sû laâ khaách quyá cuãa caác sûá quên vaâ boån phuá haâo. Hoå hoåc Phêåt röìi tiïm nhiïîm luön àaåo thûúãng traâ. Uöëng traâ nhùçm luyïån con ngûúâi khu trûâ nhûäng chûúáng ngaåi phiïìn naäo, àïí àaåt chöî röët raáo cuãa an bêìn laåc àaåo, hoâa àöìng vúái Tûå Nhiïn, tûác laâ Chên Nhû. Uöëng traâ, haânh traâ àaåo phaãi coá caác traâ khñ maâ ngaânh göëm Nhêåt bêëy giúâ rêët phöi thai. Nïn traâ g öëm tûâ Cao Ly, Trung Quöëc, Àaåi Viïåt àûa sang giaá àùæt, chó giúái haån trong haâng sûá quên vaâ àaåi phuá. Thay vò hêëp thu nïëp thanh bêìn, hoå beân mûúån traâ àaåo laâm troâ traâ dû tiïu khiïín, àùåt ra caác quy tùæc kiïíu caách (Cha No Yu), muöën vaâo phaãi qua cöíng Hûäu Mön Quan. Traâ àaä àûa thiïìn võ àaåm baåc vaâo truá nguå chöî àïìn caác xa hoa. Trong khuön viïn cung àònh nguy nga, caác chuáa cöng sai dûång nïn traâ thêët bùæt chûúác lïìu coã bêìn haân cuãa êín sô àïí haânh traâ àaåo. Coân bïn nûúác Viïåt, àaåo àaä tûâ cung cêëm ra ài, boã phuá quyá phuâ vên àïí phiïu böìng núi caãnh thêåt cuãa "rûâng truác lùæm chim" (Truác lêm àa tuác àiïíu) nhû thú ngaâi Huyïìn Quang. Caác vua Lyá, Trêìn boã kinh vïì nuái, thûåc hiïån haånh têìm àaåo dêîm theo bûúác cuãa thaái tûã Têët Àaåt Àa. ÊËy laâ chöî khaác biïåt trong lõch sûã thiïìn àaåo Viïåt - Nhêåt vêåy. Tûâ baát traâ Thiïn Muåc, vïì sau traâ göëm Trung Quöëc xa lòa höìn àaåo, ngaây caâng tinh kyâ sùæc saão àïí thoãa maän thõ hiïëu vua quan, keã nhaâ giaâu thñch trûng baây àöì myä ngoaån, thaânh kyä nghïå xuêët ài caác nûúác. Lêëy caãm hûáng tûâ mêìu xanh xaác traâ Viïåt Dao (proto-celadon), göëm Trung Quöëc tiïën hoáa thaânh mêìu men ngoåc xa hoa (celadon), cuãa http://www.ebooks.vdcmedia.com
  14. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 37 loâ Diïåu Chêu Bùæc Töëng, loâ Long Tuyïìn Nam Töëng. Trong khi nûúác Viïåt vêîn chuöång giûä mêìu xaác traâ "thuêån tûå nhiïn" cöët caách àaåm baåc cuãa töí tiïn. Khi caác traâ sû Nhêåt ra tay àoán nhêån baát traâ Viïåt êëy, con mùæt trong têm höìn hoå nhû thoaát nhiïn thïí ngöå àûúåc êën c hó têm truyïìn êëy. Quan hïå Trung Quöëc, Nhêåt Baãn sinh thuâ nghõch tûâ thïë kyã 14, höìi quên Nguyïn Möng sang àaánh Nhêåt, bõ ngoån Thêìn Phong diïåt. Khi nhaâ Minh lïn ngöi, tûâ nùm 1371 ra lïånh cêëm dên duyïn haãi xuêët ngoaåi. Àïën nùm 1567, múái boã luêåt naây, nhûng vêîn cêëm vûúåt biïín sang Nhêåt Baãn vò naån "Nuyå khêëu" (cûúáp luân), quêîy nhiïîu búâ biïín Trung Quöëc. Suöët mêëy thïë kyã àoá, Nhêåt àaä tòm thêëy núi Àaåi Viïåt cuãa nhaâ Lï nguöìn cung cêëp tú söëng vaâ göëm sûá. Luác naây Àaåi Viïåt àaä laâm sûá veä lam. Göëm sûá traâ Viïåt nhêåp vaâo Nhêåt Baãn nhiïìu hún trûúác, àoáng vai troâ quan troång trong nghïå thuêåt traâ àaåo Nhêåt Baãn àang höìi cûåc thõnh. Khöng goâ gêîm tyã myã nhû baân taây nghïå nhên àúâi Minh, mêëy neát àún sú trïn göëm Viïåt phoáng buát caãnh chim trúâi, caá nûúác, sún thuãy, tuâng thaåch v.v... xuêët caái thêìn võ Thiïìn Laäo, chùèng khaác naâo tranh töëc hoåa Sumi-e, vaâ thuêåt thû phaáp, rêët húåp vúái têm höìn traâ nhên Nhêåt, laâm hoå say mï. Veä göëm nhû veä tranh Thiïìn. Di saãn tranh cöí hoåa Viïåt Nam ngaây nay chûâng nhû coá thïí thêëy trïn göëm cöí. Nhêåt Baãn laâ möåt dên töåc hoaâi cöí vaâ coá khiïëu thêím myä tûâ nhûäng vêåt nho nhoã. Ngaây nay trong caác viïån baão taâng khùæp nûúác naây trên quyá giûä nhûäng moán traâ khñ Viïåt tûâ àúâi Lyá - Trêìn - Lï - Maåc àaä liïn tuåc àïën Nhêåt Baãn qua bao thïë kyã. Trong hêåu saãnh nhûäng thiïìn viïån xûa, coân cêët giûä nhûäng àöì tïë nhuyïîn vaâ traâ khñ laâm búãi nhûäng nghïå nhên vöën laâ ngûúâi möå Phêåt úã xûá Viïåt xa. Vaâ trong lêu àaâi cöí, truyïìn thûâa caác sûá quên vaâ giúái phuá haâo ngaây nay coân gia truyïìn caác böå göëm sûá Viïåt Nam laâm baáu vêåt. Böå sûu têåp göëm Viïåt trûá danh nhêët cuãa doâng hoå thûúng nhên Ozawa http://www.ebooks.vdcmedia.com
  15. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 38 Shrouemon tûâ Höåi An trúã vïì Nhêåt Baãn nùm 1638, khi chuáa Tokugawa cêëm dên Nhêåt xuêët dûúng. Chiïëc baát veä mêìu "Beni- Annam" ngaây ngaây chuáa Tokugawa ûa duâng thûúãng traâ nay laâ baáu vêåt trong lêu àaâi cuãa chuáa úã Nagoya v.v... Doâng traâ göëm àêìu tiïn Raku àaä mang daáng baát traâ Lyá, Trêìn. Vïì sau truyïìn thûâa doâng göëm naây vaâ caác trûúâng phaái khaác thûúâng mö phoãng theo myä thuêåt göëm nûúác ta. Hoå goåi laâ Annam Yaki àïí chó cho doâng göëm hoa lam cuãa loâ Chu Àêåu, Baát Traâng úã Àaâng Ngoaâi thúâi Lï, Maåc; vaâ Kochi Yaki, tûác göëm Cochin China xûá Quaãng Nam Àaâng Trong cuãa chuáa Nguyïîn vïì sau. Sûã Nhêåt cheáp võ sú töí doâng göëm Raku tïn laâ Zengoro, coân möåt hiïåp sô theo phoâ laänh chuáa Ashikaga, öng laâm göëm tïë nhuyïîn cho thiïìn viïån Kasuga, vaâ traâ khñ cho tùng sû haânh traâ àaåo. Con chaáu vïì sau lêëy àoá laâm nghiïåp nhaâ. Truyïìn thûâa àúâi thûá 10, Zengoro Ryozen vêîn laâm göëm löëi gia truyïìn, vaâ khúãi àêìu baát traâ lûâng danh Raku. Öng coân biïåt taâi mö phoãng traâ göëm cuãa An Nam (Annam Yaki) vaâ Cochin China (Kochi Yaki). Àïën àúâi con nöëi doäi, Zengoro Hogen laâ möåt nghïå sô taâi hoa nhêët trong doâng hoå. Öng nöíi tiïëng chuyïn laâm göëm ba mêìu (tam thaái) kiïíu Kochi Yaki, göìm mêìu luåc, tñm àoã vaâ vaâng, möîi mêìu ngùn caách nhau bùçng nhûäng neát chaåm nöíi. Hogen àûúåc laänh chuáa Tokugawa àêët Kishu thu duång vaâ suãng aái, ban cho chiïëc êëm baåc chaåm tïn Eiraku (Vônh Laåc) lûu danh trïn taác phêím, coi taâi nghïå öng ngang haâng caác tuyïåt phêím àúâi vua Minh bïn Taâu cuâng tïn, àêìu thïë kyã 15. Chuáa coân ban cho öng möåt êën vaâng, chó àûúåc duâng àoáng tïn lïn caác moán traâ khñ àûúåc chuáa chuêín nhêån. Nùm 1659, möåt nghïå sô göëm ngûúâi Taâu maâ ngûúâi Nhêåt goåi tïn laâ Chin Gempin múã loâ chuyïn saáng taác nhûäng traâ göëm bùçng loaåi göëm tiïu biïíu doâng Seto: mêìu trùæng raån mõn tûåa ngaâ cöí, mö phoãng kiïíu göëm Baát Traâng cuãa An Nam xuêët sang Nhêåt Baãn höìi trûúác. Öng http://www.ebooks.vdcmedia.com
  16. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 39 trang trñ trïn göëm caãnh sún thuãy, hoùåc àïì thû phaáp thú cöí bùçng mêìu lam xanh. Doâng göëm Kutani, chuyïn laâm göëm mêìu sùåc súä, trong àoá coá loaåi bùæt chûúác laâm göëm sûá cöí Taâu, Viïåt. Nùm 1810, thûúng nhên giaâu coá tïn Yoshidaya Denyemon taái dûång laåi nhûäng loâ göëm àaä àoáng cûãa úã Kutani, àïí phuåc chïë kiïíu göëm Kochi Àaâng Trong Viïåt Nam àúâi trûúác. Mokubei (1767 - 1833), laâ bêåc vùn nhên theo mêîu truyïìn thöëng àöng phûúng. Öng laâu thöng kinh saách coá khiïëu laâm thú, veä tranh, taåo göëm, mön naâo cuäng taâi hoa. Öng bùæt chûúác laâm caác moán sûá cöí, kheáo leáo chùèng phên biïåt múái cuä àêu vaâo àêu. Öng àùåc biïåt mö phoãng caác tiïu baãn traâ göëm Cochin China khöng sai sêíy, taác phêím naây nay trûng baây trong Viïån Baão taâng Nghïå thuêåt Tokyo. Thïë kyã 20, nhûäng nghïå sô hoåc giaã Têy phûúng naâo àïën Nhêåt Baãn bõ cuöën huát trong àaåo võ nïìn vùn hoáa nghïå thuêåt Nhêåt, dô nhiïn àïìu mï say caác cöí traâ göëm Viïåt taåi Nhêåt Baãn. Caác tïn tuöíi: William Willets, Stephen Addis, Hugo Munsterberg, Hazel H.Gorham, John Stevens v.v... daây cöng nghiïn cûáu vaâ giúái thiïåu caái àeåp trong vùn hoáa Nhêåt àïën Têy phûúng. Qua hoå, thïë giúái lêìn àêìu tiïn biïët àïën baát traâ Viïåt trong traâ àaåo Nhêåt. Lûâng lêîy nhêët laâ nhaâ nghïå sô göëm kiïm àaåo gia ngûúâi Anh Bernard Leach, tûâng traãi suöët àúâi hoåc hoãi vaâ saáng taåo taåi Nhêåt Baãn, àûúåc laäo sû doâng göëm Kenzan thu nhêån vaâ ban êën truyïìn thûâa. Trong sûå nghiïåp têìm thêìy hoåc àaåo, öng hoåc qua thuêåt laâm göëm nung Kochi Yaki, tûác göëm Àaâng Trong Viïåt cöí taåi Nhêåt Baãn. Öng trên quyá vö ngêìn möåt baát traâ göëm trùæng sûát meã àúâi Lyá trong böå sûu têåp riïng mònh. Vïì giaâ, öng laâ baån têm àùæc cuãa Shoji Hamada, möåt àaåo sû göëm Nhêåt Baãn. Caã hai thuöåc vaâo haâng böën tïn tuöíi thûúång thûâa cuãa ngaânh göëm hiïån àaåi. Caã hai àïìu ûa thñch sûu têìm baát traâ cöí Viïåt, duâng àoá laâm tiïu baãn hoåc bñ quyïët laâm göëm cuãa cöí nhên. Hai nûúác àïìu thêëu nhêåp tinh hoa vùn hoáa Trung Quöëc, nhûng nghïå thuêåt göëm traâ Viïåt - chûá khöng phaãi Taâu - àaä gêy aãnh hûúãng lúán http://www.ebooks.vdcmedia.com
  17. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 40 trong lõch sûã traâ àaåo Nhêåt, cho thêëy têm höìn vaâ loâng rung caãm caái àaåo Àeåp cuãa hai dên töåc àúâi cuä rêët gêìn nhau. Nghïå thuêåt dên gian Nhêåt (mingei) mang nhûäng hònh thaái khöng khaác mêëy vúái nghïå thuêåt laâng quï truyïìn thöëng Viïåt Nam. http://www.ebooks.vdcmedia.com
  18. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 41 LAN Â G NGHÏÌ Truyïìn thöëng laâng nghïì cuãa Haâ Nöåi Thùng Long vúái 13 traåi, 61 phûúâng thúâi Lyá-Trêìn, 36 phöë phûúâng thúâi Lï-Nguyïîn laâ núi tuå höåi caác laâng nghïì tûâ khùæp moåi miïìn àêët nûúác àöí vïì. Nhûäng ngûúâi thúå taâi hoa àaä mang theo caã gia àònh, baån beâ hoå haâng laâng xoám lïn múã nhaâ, lêåp phöë. Bùçng sûác lao àöång cêìn cuâ vaâ taâi nùng kheáo leáo àaä laâm ra àûúåc saãn phêím haâng hoaá tinh xaão cung cêëp cho dên chuáng kinh kyâ vaâ caác vuâng lên cêån, laâm cho phöë phûúâng ngaây caâng trúã nïn sêìm uêët. Hún àêu hïët àêët Thùng Long xûa - Haâ Nöåi nay laâ núi têåp trung àöng àaão caác laâng nghïì truyïìn thöëng. Sûå phaát triïín cuãa laâng nghïì khöng chó coá vai troâ nêng cao mûác söëng maâ coân àoáng goáp quan troång trong àúâi söëng, laâ dêëu êën truyïìn thöëng vùn hoaá dên töåc taåi möîi thúâi kyâ dûång nûúác vaâ giûä nûúác. Laâng nghïì thuã cöng úã Haâ Nöåi coá rêët nhiïìu nguöìn göëc khaác nhau, nhûäng laâng nghïì coá sùén chiïëm phêìn nhoã trong töíng söë laâng nghïì. Àa phêìn àïìu àûúåc di dúâi tûâ núi khaác vïì... Nhûäng ngûúâi laâng Hoâe Thõ (Tûâ Liïm) vaâ Àa Syä (Haâ Àöng) khöng chó àûa haâng hoaá ra Haâ Nöåi baán maâ hoå coân keáo nhau ra thön Tên Khai, töíng Thuêån Myä, huyïån Thoå Xûúng múã loâ reân sùæt, baán nhiïìu loaåi bûâa nïn àöíi thön thaânh phöë Haâng Bûâa. Vïì sau khöng chó coá bûâa maâ coân reân ra nhiïìu loaåi saãn phêím khaác nïn àöíi thaânh phöë Loâ Reân. Thúå Hoâe Thõ coân múã Loâ Reân úã phöë Sinh Tûâ, Kim Maä, Àï La Thaânh... nay vêîn coân möåt söë nhaâ úã phöë Nguyïîn Khuyïën (Sinh Tûâ cuä), saãn xuêët caác loaåi dao keáo Sinh Taâi nöíi tiïëng. http://www.ebooks.vdcmedia.com
  19. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 42 Caác loâ reân khöng chó àoã lûãa trong phöë Sinh Tûâ, Loâ Reân... do ngûúâi Àa Syä, Hoâe Thõ lêåp nïn maâ coân coá caã úã phöë Loâ Suä do töëp thúå laâng Àa Höåi (Àöng Anh) keáo àïën chuyïn laâm caác loaåi gûúm àao, giaáo maác. Gêìn phöë Loâ Reân laâ phöë Haâng Thiïëc, xûa chuyïn saãn xuêët vaâ baán caác loaåi haâng thiïëc nhû àeân dêìu, êëm traâ... Ngaây nay, saãn phêím àûúåc thay bùçng caác loaåi nhöm kñnh, bïí nûúác treo... úã gêìn phöë Haâng Thiïëc coá phöë Haâng Àöìng nguyïn laâ àêët thön Yïn Phuá töíng Tiïìn Tuác do dên laâng Cêìu Nöm (Myä Haâo, Hûng Yïn) àïën àêy múã hiïåu buön baán caác loaåi àöì àöìng. Phöë Haâng Quaåt trûúác àêy saãn xuêët vaâ baán caác loaåi quaåt do thúå laâng Vaác (Canh Hoaåch, Haâ Têy) laâm ra, nay chuyïín sang saãn xuêët vaâ baán caác loaåi baân thúâ, àöì thúâ, cêu àöëi... Cuöëi thïë kyã XIX, möåt söë ngûúâi dên laâng Naânh (Ninh Hiïåp, Gia Lêm), sang múã hiïåu àoáng yïn ngûåa giêìy da, guöëc deáp, lêåp nïn phöë Haâ Trung. Hiïån nay phöë naây vêîn laâm vaâ buön baán haâng da vaâ giaã da khaá nhöån nhõp. Nghïì laâm taân loång vaâ thïu ren do thúå tûâ laâng Quêët Àöång (Thûúâng Tñn, Haâ Têy) ra lêåp nghiïåp úã caác phöë Haâng Loång (nay laâ àoaån àêìu àûúâng Lï Duêín) vaâ Haâng Thïu (nay úã àoaån giûäa phöë Haâng Tröëng). Ngûúâi thúå laâng Chùæm (Tûá Löåc, Haãi Dûúng) àaä àûa nghïì laâm àöì da, àoáng giêìy, deáp àïën Thùng Long lêåp nïn thön Haâi Thûúång (thúå giêìy) sau àöíi laâ phöë Haâng Giêìy vaâ ngoä Haâi Thûúång. Öng töí nghïì giêìy àûúåc thúâ úã àònh phaã Truác Lêm nùçm trïn phöë Baão Khaánh. Nghïì laâm àöì vaâng baåc, kim hoaân hiïån àang têåp trung úã phöë Haân g Baåc chñnh laâ do thúå laâng Àõnh Cöng (Thanh Trò), thúå laâng Àöìng Sêm (Thaái Bònh) keáo nhau ra lêåp nghiïåp. Cuöëi thïë kyã XV möåt söë ngûúâi laâng Chêu Khï (Haãi Dûúng) cuäng keáo nhau ra múã xûúãng àuác tiïìn, laâm cho phûúâng vaâng baåc caâng trúã nïn nhöån nhõp. Haâng Tiïån laâ núi buön baán caác haâng tiïån göî nhû mêm böìng, öëng hûúng, àaâi rûúåu, khuön oaãn, chên baân... do ngûúâi laâng Nhõ Khï laâm nay trúã thaânh caác phöë Haâng Haânh, Tö Tõch vaâ möåt àoaån Haâng Gai, vaâ vêîn coân möåt vaâi nhaâ úã phöë Tö Tõch laâm nghïì duäi göî. Phöë Haâng Khay baán caác saãn http://www.ebooks.vdcmedia.com
  20. NGHÏÅ THUÊÅT TRUYÏÌN THÖËNG VIÏÅT NAM 43 phêím veä laâng Nhoát (Àöng Myä, Thanh Trò), saãn phêím khaãm trai cuãa laâng Chuön Ngoå (Phuá Xuyïn, Haâ Têy), àöì göî Àöìng Kyå (Bùæc Ninh)... Khöng chó nghïì thuã cöng, Haâ Nöåi coân laâ möåt trung têm vùn hoaá êím thûåc nöíi tiïëng, àöìng thúâi laâ núi saãn xuêët vaâ chïë biïën caác moán ùn hêëp dêîn. Chaã caá Laä Voång nöíi tiïëng àïën mûác phöë Haâng Sún coá quaán chaã caá cuãa gia àònh hoå Àoaân, trûúác cûãa coá tûúång Laä Voång ngöìi cêu caá nïn dên quen goåi laâ chaã caá Laä Voång. Tïn phöë cuäng bõ àöíi thaânh phöë Chaã Caá. Phúã Haâ Nöåi, möåt moán ùn bònh dên àûúåc taã rêët thi võ trong vùn Nguyïîn Tuên, Thaåch Lam, Vuä Bùçng... Röìi baánh quêën Thanh Trò, baánh Töm Höì Têy, buán Tûá Kyâ, buán Phuá Àö, cöëm Voâng, gaåo taám Mïî Trò... Qua thúâi gian, trïn caác phöë phûúâng xûa nay coá phöë múã thïm nghïì saãn xuêët múái nhû: nghïì khùæc bia möå úã phöë Haâng Mùæm, nghïì may úã phöë Haâng Tröëng, phöë Khêm Thiïn. Vïì êím thûåc thò caác phöë Haâng Maânh àaä thaânh phöë buán chaã, Haâng Haânh thaânh phöë caâ phï... Àa söë nhûäng phöë xûa àaä mêët ài nhiïìu, trúã thaânh caác phöë buön baán dõch vuå, du lõch... Nghïì xûa cuäng àaä thay àöíi, xuêët hiïån thïm nhûäng ngaânh nghïì múái hiïån àaåi. Ngaây trûúác saãn phêím àûúåc saãn xuêët tûâ caác laâng nghïì, phöë nghïì, nay saãn phêím àûúåc saãn xuêët tûâ caác nhaâ maáy, xñ nghiïåp coá thiïët bõ cöng nghïå hiïån àaåi. Duy chó coân caái tinh thêìn "kheáo tay hay nghïì" laâ chùèng bao giúâ mêët. Qua khaão saát taåi caác phöë nghïì thò hiïån nay caác nghïå nhên cao tuöíi ngaây caâng thûa vùæng, lúáp treã ñt gùæn boá vúái nghïì truyïìn thöëng laåi khöng àûúåc àaâo taåo àïën núi àïën chöën àaä laâm giaãm suát haâm lûúång vùn hoaá trong saãn phêím nghïì truyïìn thöëng. Saãn phêím khöng coân àûúåc chuá yá khùæt khe vïì chêët lûúång nhû trûúác àêy, bõ cuöën huát búãi cún löëc thûúng maåi hoaá. Ngûúâi Haâ Nöåi phaãi gùæng giûä nghïì quyá cuãa cha öng àïí laåi, hun àuác thïm truyïìn thöëng, nêng thïm nghõ lûåc vaâ taâi hoa cho lúáp chaáu http://www.ebooks.vdcmedia.com
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2