Tìm hiểu tương tác biểu tượng

Chia sẻ: Tulip_12 Tulip_12 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

207
lượt xem 37
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Với tư cách là một viễn tượng xã hội học riêng biệt, thuyết tương tác biểu trưng nổi lên từ truyền thống triết học dụng hành Mỹ. Cách tiếp cận này được xây dựng vào cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 trong các bài viết của Charles S. Pierce, William James và John Dewey (1859-1925). Các nhà tư tưởng này đã thách thức thế giới quan cơ học và những giả định nhị nguyên của thuyết duy lý cổ điển, vốn là triết học đã ngự trị tư tưởng Tây phương từ thế kỷ 17....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tìm hiểu tương tác biểu tượng

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM KYÕ THUAÄT TP. HCM ----------------- TRAÀN HUY CÖÔØNG TÌM HIEÅU HOÏC THUYEÁT TÖÔNG TAÙC BIEÅU TÖÔÏNG (Symbolic Interactionism of George Herbert Mead) (TIEÅU LUAÄN MOÂN HOÏC “KHOA HOÏC GIAO TIEÁP”) TP. HCM - 2006 -1-
LÔØI MÔÛ ÑAÀU Xaõ hoäi hoùa laø quaù trình thích öùng vaø coï xaùt vôùi caùc giaù trò, chuaån möïc vaø hình maãu haønh vi xaõ hoäi maø trong quaù trình ñoù moät thaønh vieân xaõ hoäi tieáp nhaän vaø duy trì khaû naêng hoaït ñoäng xaõ hoäi. Giaùo duïc laø moät khaùi nieäm xeùt veà logic khaùi nieäm, thì noù xeáp döôùi khaùi nieäm xaõ hoäi hoùa, ñoù laø caùc haønh vi vaø bieän phaùp maø qua ñoù con ngöôøi coá gaéng aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån nhaân caùch cuûa ngöôøi khaùc, ñeå thuùc ñaåy nhaân caùch phaùt trieån theo nhöõng thöôùc ño giaù trò nhaát ñònh. Nhö vaäy, giaùo duïc chæ laø moät phaàn cuûa aûnh höôûng maø xaõ hoäi taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån nhaân caùch, maø aûnh höôûng naøy ñöôïc ñöa vaøo khaùi nieäm xaõ hoäi hoùa, töùc laø aûnh höôûng coù yù thöùc vaø coù hoaïch ñònh. Hoïc thuyeát “Töông taùc bieåu töôïng” cuûa George Herbert Mead giaûi thích quaù trình hình thaønh “Caùi toâi”, söï phaùt trieån nhaân caùch laø saûn phaåm cuûa moät quaù trình bieän chöùng giöõa ngöôøi vaø moâi tröôøng. Hoïc thuyeát cuûa OÂng giaûi thích khaùi quaùt veà söï hình thaønh vaø phaùt trieån nhaân caùch beân trong caùc cô caáu xaõ hoäi vaø nhaán maïnh raèng söï phaùt trieån nhaân caùch laø moät quaù trình “Töông taùc bieåu töôïng” giöõa “Con ngöôøi” vaø “Xaõ hoäi”. Ñöôïc söï höôùng daãn taän tình cuûa Th.S. Chaâu Kim Lang, ngöôøi nghieân cöùu ñaõ tìm hieåu hoïc thuyeát “Töông taùc bieåu töôïng” ñeå qua ñoù coù theå öùng duïng hoïc thuyeát vaøo giaùo duïc, maø cuï theå laø vaøo chuyeân ngaønh maø ngöôøi nghieân cöùu ñang giaûng daïy. Tieåu luaän bao goàm 2 chöông, trong ñoù, Chöông 1 ngöôøi nghieân cöùu tìm hieåu vaø giôùi thieäu toùm taét tieåu söû taùc giaû vaø caùc taùc phaåm coù lieân quan ñeán hoïc thuyeát; Chöông 2 laø phaàn tìm hieåu vaø trình baøy noäi dung hoïc thuyeát, qua ñoù öùng duïng hoïc thuyeát vaøo coâng taùc giaùo duïc. -2-
CHÖÔNG 1 SÔ LÖÔÏC TIEÅU SÖÛ TAÙC GIAÛ, TAÙC PHAÅM HOÏC THUYEÁT “SYMBOLIC INTERACTIONISM” 1.1 TAÙC GIAÛ George Herbert Mead chaøo ñôøi ngaøy 27/02/1863, taïi thò traán South Hadley, tieåu ban Massachusetts – thuoäc nhoùm New England, USA. OÂng laø con thöù hai cuûa oâng Hiram Mead (ñaõ maát vaøo naêm 1881) – Laø moät Giaùo chuû vaø Muïc sö cuûa nhaø thôø tin laønh South Hadley vaø baø Elizabeth Storrs Billings (1832-1917). Chò gaùi cuûa oâng, Alice sinh naêm 1858. Naêm 1970 gia ñình oâng dôøi ñeán thaønh phoá Oberlin, Ohio, USA, taïi ñaây cha oâng ñaõ trôû thaønh giaùo sö cuûa Tröôøng doøng Oberlin cho ñeán ngaøy maát – naêm 1881. Sau khi choàng maát, baø Elizabeth Storrs Billings ñaõ tham gia daïy hoïc 2 naêm taïi Oberlin College vaø sau ñoù, töø naêm 1890 ñeán naêm 1900, baø laø Hieäu tröôûng cuûa Mount Holyoke College ôû South Hadley, 1 Massachusetts , USA . Naêm 1879, luùc George Herbert Mead troøn 16 tuoåi, oâng ñaõ vaøo hoïc taïi Oberlin College vaø sau ñoù 4 naêm – naêm 1883, oâng ñaõ nhaän baèng cöû nhaân vaên chöông. Trong khoaûng thôøi gian töø naêm 1882 – 1883, oâng ñaõ cho ñaêng moät baøi baùo treân Charles Lamb – do Oberlin Review phaùt haønh, nhaèm trình baøy nhöõng quan ñieåm veà vaên hoïc vaø lòch söû cuûa oâng vaø ngöôøi baïn thaân cuûa oâng - Henry Northrup Castle. Sau khi toát nghieäp cöû nhaân taïi Oberlin College, oâng tieáp böôùc con ñöôøng daïy hoïc cuûa cha meï mình, tuy nhieân, söï nghieäp giaûng daïy cuûa oâng chæ keùo daøi ñöôïc 4 thaùng bôûi vì oâng chưa tìm thấy sự ñam mê. Sau khi thoâi coâng vieäc giaûng daïy, töø naêm 1883 ñeán muøa heø naêm 1887, oâng laø kieåm saùt vieân cuûa coâng ty Wisconsin Central Rail Road. 1 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 3 - Trang 1. -3-
Trong hai naêm, töø naêm 1887 ñeán naêm 1888, oâng theo hoïc chöông trình sau ñaïi hoïc taïi tröôøng Ñaïi hoïc Harvard vaø ñaõ nhaän baèng Thaïc syõ veà trieát hoïc taïi ñaây. Ngoaøi chuyeân ngaønh chính laø trieát hoïc, oâng coøn hoïc veà taâm lyù hoïc vaø caùc ngoân ngöõ Hy Lạp, La-tinh, ðức, vaø Phaùp. H. Palmer (1842-1933) vaø Josiah Royce (1855-1916) laø nhöõng ngöôøi thaày maø oâng ngöôõng moä. Trong thôøi gian naøy chuû nghóa laõng maïn vaø chuû nghóa duy taâm cuûa Royce ñaõ aûnh höôûng vaø xaâm nhaäp vaøo tö töôûng cuûa oâng raát nhieàu (OÂng ñaõ boû lôõ cô hoäi trôû thaønh moät nhaø Chuû nghóa thöïc duïng, maëc duø hai naêm hoïc taïi Harvard, oâng ñaõ soáng taïi nhaø William James (1842- 1910) – moät ngöôøi Thaày theo chuû nghóa thöïc duïng). Muøa heø naêm 1888, Baïn cuûa Mead, Henry Castle vaø chò gaùi cuûa Henry, Helen, ñaõ ñeán Chaâu aâu vaø soáng taïm taïi Leipzig, Ñöùc. Sau ñoù, cuoái naêm 1888, Mead cuõng ñeán Leipzig ñeå nghieân cöùu sinh veà Trieát vaø Taâm lyù hoïc. Töø naêm 1888-1889, OÂng say söa nghieân cöùu Thuyeát tieán hoùa cuøng vôùi Wilhelm Wundt (1832-1920) vaø G. Stanley Hall (1844-1924) - Hoï laø 2 ngöôøi saùng laäp Taâm lyù hoïc thöïc nghieäm, taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Leipzig. Theo lôøi môøi cuûa Hall, muøa xuaân naêm 1889, Mead ñaõ chuyeån ñeán nghieân cöùu taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Berlin, ñeå taäp trung nghieân cöùu Taâm lyù hoïc vaø Lyù thuyeát kinh teá. Trong thôøi gian cuøng chung soáng ôû Leipzig, giöõa Mead vaø Helen Castle (Chò gaùi cuûa Henry – Baïn cuûa Mead) ñaõ naûy sinh tình yeâu vaø hoï ñaõ toå chöùc ñaùm cöôùi vaøo ngaøy 1-10-1891 , taïi Berlin. Naêm 1892, hoï sinh moät con trai duy nhaát, Herny Castle Albert Mead1. Muøa xuaân naêm 1891, coâng vieäc nghieân cöùu sinh cuûa Mead bò ngaét quaõng bôûi oâng nhaän lôøi giaûng daïy Trieát vaø Taâm lyù hoïc taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Michigan ñeå theá choå cuûa James Hayden Tufts (1862-1942) – rôøi Michigan ñeå baûo veä Tieán só taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Freiburg. Mead nhaän vieäc vaø khoâng coøn thôøi gian ñeå hoaøn thaønh baäc hoïc Tieán só. Mead daïy hoïc taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Michigan töø cuoái naêm 1891 ñeán ñaàu naêm 1894, oâng daïy caû Trieát vaø Taâm lyù hoïc. ÔÛ Michigan, oâng ñaõ tieáp xuùc vaø chòu aûnh höôûng veà Xaõ hoäi hoïc ôû Charles Horton Cooley (1864-1929), Taâm lyù hoïc ôû Alfred Lloyd vaø Trieát ôû John Dewey (1859–1925). Mead vaø Dewey ñaõ trôû thaønh nhöõng ngöôøi baïn thaân thieát, cuøng nhau nghieân cöùu vaø hình thaønh neàn taûn chung veà Trieát vaø Taâm lyù hoïc maø hoï quan taâm. Veà sau, Mead chæ daïy vaø nghieân cöùu Taâm lyù hoïc (sau naêm 1910, haàu nhö Mead chæ daïy Taâm lyù hoïc xaõ hoäi). Naêm 1894, Mead ñaõ trôû thaønh giaùo sö trôï giaûng Trieát cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Chicago, do James Hayden Tufts (nhaän baèng Tieán só naêm 1892) tieán cöû. Nhö vaäy, Tröôøng Ñaïi hoïc Chicago ñaõ trôû thaønh trung taâm môùi cuûa Chuû nghóa thöïc duïng vaø “Chuû nghóa thöïc duïng Chicago” ñöôïc saùng laäp bôûi James H. Tufts, John Dewey vaø George H. Mead. 1 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 3 - Trang 2. -4-
Mead giaûng daïy taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Chicago cho ñeán khi maát. Töø naêm 1894-1902, OÂng laø Giaùo sö trôï giaûng; Töø naêm 1902-1907, OÂng laø Phoù Giaùo sö ; Töø naêm 1907 cho ñeán khi maát (1931), OÂng laø Giaùo sö chính. Trong thôøi gian naøy, Mead ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp ñaùng keå ôû caø hai lónh vöïc Taâm lyù hoïc xaõ hoäi vaø Trieát hoïc. Ñoùng goùp quan troïng nhaát cuûa OÂng trong lónh vöïc Taâm lyù hoïc xaõ hoäi laø coá gaéng trình baøy “Caùi toâi” trong quaù trình “Töông taùc xaõ hoäi”. Sau khi vôï oâng, Mrs. Helen Castle Mead maát ngaøy 25-12-1929, OÂng ñaõ bò “soác maïnh”, beänh naëng vaø qua ñôøi ngaøy 26-4-1931, taïi Chicago, vaø khoâng theå ñeán giaûng daïy taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Columbia theo lôøi môøi cuûa John Dewey1. 1.2 TAÙC PHAÅM * Caùc taùc phaåm quan troïng cuûa G. H. Mead bao goàm2 : 1. “ Suggestions Towards a Theory of the Philosophical Disciplines” 1900 2. “ Social Consciousness and the Consciousness of Meaning” 1910. 3. “ What Social Objects Must Psychology Presuppose” 1910. 4. “ The Mechanisms of Social Consciousness” 1912. 5. “ The Social Self” 1913. 6. “ Scientific Method and the Individual Thinker” 1917. 7. “ A Behavioristic Account of the Significant Symbol” 1922. 8. “ The Genesis of the Self and Social Control” 1925. 9. “ The Objective Reality of Perspectives” 1926. 10. “ The Nature of the Past” 1929. 11. “ The Philosophies of Royce, James, and Dewey in Their American Setting” 1929. * Moät soá taùc phaåm vieát veà hoïc thuyeát cuûa oâng3 : 1. The Philosophy of the Present (1932) edited by Arthur E. Murphy Mind. 2. Self and Society (1934) edited by Charles W. Morris. 3. Movements of Thought in the Nineteenth Century (1936) edited by Merritt H. Moore. 4. The Philosophy of the Act (1938) edited by Charles W. Morris. CHÖÔNG 2 HOÏC THUYEÁT “SYMBOLIC INTERACTIONISM” 1 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 3 - Trang 3. 2 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 1 - Trang 2. 3 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 1 - Trang 2. -5-
2.1 HOÏC THUYEÁT “SYMBOLIC INTERACTIONISM” Hoïc thuyeát cuûa George Herbert Mead (1863-1931), ñöa ra söï giaûi thích veà caùch thöùc caù nhaân hoïc taäp ñeå ñaùp öùng laïi caùc kyø voïng cuûa ngöôøi khaùc vaø caùch thöùc hoï töï ñaùnh giaù veà baûn thaân mình moãi khi bò phaûn öùng. Qua ñoù “Caùi toâi” cuûa moãi ngöôøi ñöôïc hình thaønh thoâng qua quaù trình “Töông taùc xaõ hoäi”. Chính töông taùc bieåu töôïng laø trung taâm cuûa taùc ñoäng hoã töông trong xaõ hoäi vaø chính noù qui ñònh kinh nghieäm xaõ hoäi ñoái vôùi caù nhaân, khaû naêng coù tính duy nhaát naøy ñaõ giaûi thích tính duy nhaát chæ coù ñöôïc qua caùc öùng xöû cuûa con ngöôøi1. Ñaây laø hoïc thuyeát ñöôïc ñaùnh giaù laø moät trong möôøi hoïc thuyeát veà xaõ hoäi vó ñaïi nhaát cuûa nhaân loaïi. OÂng quan nieäm “Sôû höõu khoâng gioáng nhö laø haønh vi cuûa con choù höôùng tôùi cuïc xöông”. Hoïc thuyeát cuûa oâng coù moät soá khaùi nieäm quan troïng nhö : “Self - Caùi toâi”, “I – Toâi chuû ñoäng”, “Me – Toâi thuï ñoäng”, “Interaction - Töông taùc”, “Generalized other - Caùi toång quaùt hoùa cuûa ngöôøi khaùc”, “Universal human society - AÛnh höôûng cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi”2. Hoïc thuyeát naøy ñöôïc saùng taïo bôûi George Herbert Mead, nhöng khi oâng maát (1931) hoïc thuyeát naøy vaãn khoâng coù teân. Sau khi oâng maát, naêm 1934, ngöôøi hoïc troø “chaân truyeàn” cuûa oâng, Herbret Blumer vaø moät soá hoïc troø khaùc ñaõ cuøng nhau ñaët teân cho hoïc thuyeát laø “Symbolic Interactionism” vaø cuøng nhau vieát saùch veà hoïc thuyeát döïa vaøo 3 nguyeân taéc chính : “Meaning – YÙ nghóa”, “Language – Ngoân ngöõ”, “Thought – Tö duy”3. Hoïc thuyeát “Töông taùc bieåu töôïng” cuûa George Herbert Mead ñöôïc xaây döïng döïa treân caùc khaùi nieäm “Self – Caùi toâi” cuûa moãi ngöôøi ñöôïc boäc loä thoâng qua quaù trình “Töông taùc bieåu töôïng (Giao tieáp)” : 1. Moãi ngöôøi trong quaù trình giao tieáp seõ nhìn thaáy baûn chaát cuûa mình thoâng qua quan ñieåm cuûa ngöôøi maø mình giao tieáp. Noùi caùch khaùc “Caùi toâi trong göông” hay “Caùi toâi” laø hình aûnh tinh thaàn khoâng phaûi laø hình aûnh vaät chaát vaø ñoù laø keát quaû coù ñöôïc töø vieäc naém ñöôïc vai (dieãn) cuûa ngöôøi maø mình giao tieáp; 2. “Caùi toâi” ñöôïc boäc loä baèng ngoân ngöõ (Ñoäng vaät khoâng coù khaû naêng naøy); 3. “Caùi toâi” vöøa laø “I - chuû theå“ (vì laø taùc nhaân cuûa haønh ñoäng), vöøa laø “Me - ñoái töôïng” (vì coù theå nhìn chính mình qua phaûn öùng ngöôøi khaùc)4; 4. “Me” laø toång quaùt hoùa ngöôøi khaùc, laø “Caùi toâi” ñöôïc taïo thaønh döïa treân cô sôû ngöôøi khaùc phaûn öùng laïi trong quaù trình giao tieáp. Nhö vaäy, “Caùi toâi” cuûa moät ngöôøi laø söï phaûn chieáu cuûa coäng ñoàng (xaõ hoäi hoùa) – Nghóa laø “Moãi ngöôøi khoâng theå töï quyeát ñònh “Caùi toâi” cuûa mình, “Caùi toâi” cuûa moãi ngöôøi phuï thuoäc vaøo moâi tröôøng maø hoï sinh ra vaø lôùn leân” 5. 1 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 12 - Trang 6. 2 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 12 - Trang 7. 3 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 9 - Trang 1. 4 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 2 - Trang 2. 5 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 2 - Trang 3. -6-
“Caùi toâi” ñöôïc hình thaønh töø kinh nghieäm maø ta coù ñöôïc trong quaù trình “Ñoùng vai ngöôøi khaùc”. Ví duï : moät ñöùa treû coù theå “Baét chöôùc” ñieäu boä, cöû chæ lôøi noùi cuûa ngöôøi khaùc; “Noâ ñuøa” baèng caùc vai dieãn khaùc nhau; “Troø chôi” baèng caùc vai dieãn phöùc taïp; “Toång quaùt hoùa töø ngöôøi khaùc” baèng caùc vai dieãn trong nhoùm1. Ñieàu naøy ñược khẳng ñịnh qua câu chuyện “Mạnh mẫu trạch lân”2 : “Năm Mạnh Kha (Mạnh Tử) lên ba, ñã mô côi cha, nhà nghèo, ở gần nghĩa ñịa tại chân núi, thấy người ta ñào chôn xác chết, lăn khóc thì về nhà cũng bắt chước ñào chôn, lăn khóc. Thấy vậy, Chương Thị (Mạnh mẫu) dọn nhà ra gần chợ. Mạnh Kha thấy người ta buôn bán ñảo ñiên, thêm bớt tiền nong thì về nhà cũng bắt chước nô nghịch ñảo ñiên. Thấy vậy, Chương Thị dọn nhà ñến cạnh trường học. Mạnh Kha thấy trẻ nhỏ ñua nhau học lễ phép, tập ñọc, tập viết… thì cũng bắt chước học lễ phép.” Theo Mead “Caùi toâi” laø moät söï giao tieáp ôû “Beân trong” bao goàm : 1. “I” laø “Caùi toâi” gioáng nhö laø moät “Chuû theå”; 2. “Me” laø “Caùi toâi” gioáng nhö moät “Ñoái töôïng”; 3. “Xaõ hoäi” laø caùi toång quaùt hoùa töø ngöôøi khaùc, nhoùm. OÂng quan nieäm “Moãi ngöôøi ñaõ ñöôïc xaõ hoäi hoùa laø moät xaõ hoäi thu nhoû”3. Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän qua sô ñoà sau4 : Theo ñoù, quaù trình “Töông taùc” laø quaù trình ñoùng vai bao goàm 4 böôùc (1.Khaùch theå -- 2.Daáu hieäu -- 3. YÙ nghóa -- 4. Chuû theå/Khaùch theå). Khi moät ngöôøi (“I”-Chuû theå) “Giao tieáp” (Töông taùc) vôùi moät Xaõ hoäi naøo ñoù thì ngöôøi ñoù seõ 1 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 4 - Trang 5. 2 http://vietsciences.free.fr/biographie/artists/writers/manhtu.htm#1.%20Thoi%20au%20tri. 3 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 4 - Trang 6. 4 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 4 - Trang 6. -7-
nhaän ñöôïc nhöõng quan ñieåm töø Xaõ hoäi ñoù veà “Caùi toâi (vai dieãn)” cuûa mình vaø ngöôøi ñoù seõ quyeát ñònh phaûi laøm nhö theá naøo laø toát nhaát ñeå mình (“ME”-Khaùch theå) coù theå hoøa hôïp ñöôïc vôùi Xaõ hoäi naøy döïa vaøo caùc daáu hieäu/töø ngöõ (bieåu töôïng) maø ngöôøi ñoù coù treân cô sôû so saùnh giöõa “Caùi toâi-hieän höõu” vaø “Caùi toâi-vöøa môùi vöøa toång quaùt”. Noùi caùch khaùc “Töông taùc bieåu töôïng” laø quaù trình bao goàm 3 böôùc : 1. Caù nhaân thöïc hieän haønh vi vaø nhaän ñöôïc nhöõng phaûn öùng töø nhöõng ngöôøi xung quanh quan saùt; 2. Caù nhaân lyù giaûi vieäc ñaùnh giaù veà nhöõng phaûn öùng cuûa ngöôøi khaùc ñoái vôùi öùng xöû cuûa mình; 3. Caù nhaân phaûn öùng laïi vôùi nhöõng ñaùnh giaù cuûa nhöõng ngöôøi khaùc (ñaõ ñöôïc caù nhaân tri giaùc) baèng söï haõnh dieän hay xaáu hoå1. Nhö vaäy, quan nieäm veà caùi toâi ñöôïc ñònh hình nhôø söï töông taùc vôùi ngöôøi khaùc vaø noù quyeát ñònh caùch thöùc haønh ñoäng trong quan heä xaõ hoäi (Caù nhaân coù theå töï quan saùt haønh vi cuûa mình thoâng qua phaûn öùng cuûa caùc caù nhaân khaùc vaø maõ hoùa nhöõng phaûn öùng ñoù thaønh caùc thoâng tin, vì vaäy caù nhaân hieåu ñöôïc caùi toâi cuûa mình). Ngoaøi ra, ngöôøi hoïc troø ruoät cuûa oâng, Herbert Blumer ñaõ ruùt ra ñöôïc 3 nguyeân taéc cô baûn cuûa quaù trình “Töông taùc bieåu töôïng” ñoù laø : 1. “Meaning – YÙ nghóa”; 2. “Language – Ngoân ngöõ”; 3. “Thought – Tö duy”2. Nguyeân taéc “Meaning – YÙ nghóa” : Chuùng ta haønh ñoäng (giao tieáp) vôùi ngöôøi hoaëc vaät nhö theá naøo laø döïa treân cô sôû yù nghóa cuûa ngöôøi hoaëc vaät ñoù ñoái vôùi chuùng ta nhö theá naøo (Hoï coù yù nghóa nhö theá naøo laø do chính chuùng ta qui ñònh cho hoï)3. Nguyeân taéc “Language – Ngoân ngöõ” : “YÙ nghóa” seõ xuaát hieän trong quaù trình “Töông taùc xaõ hoäi” coù söû duïng ngoân ngöõ (Bieåu töôïng). Ñònh roõ bieåu töôïng (ngoân ngöõ) laø neàn taûng cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi (Loaøi vaät khoâng coù ñaëc ñieåm naøy) vaø phaïm vi hieåu bieát cuûa con ngöôøi cuõng chính laø phaïm vi ñöôïc ñònh roõ bieåu töôïng4. Nguyeân taéc “Thought or Minding – Tö duy” : Söï hieåu cuûa caù nhaân veà bieåu töôïng chính laø söï thay ñoåi coù ñöôïc töø quaù trình tö duy cuûa caù nhaân ñoù. Bieát suy nghó nghóa laø phaûi bieát taïm döøng moïi hoaït ñoäng khaùc. Tö duy laø neàn taûng cuûa ngoân ngöõ, ñoù laø quaù trình giao tieáp thuoäc veà tinh thaàn coù ñöôïc phuï thuoäc vaøo quaù trình “Ñoùng vai”5. 2.2 ÖÙNG DUÏNG HOÏC THUYEÁT “SYMBOLIC INTERACTIONISM” VAØO GIAÙO DUÏC 1 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 4 - Trang 6. 2 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 2 - Trang 1. 3 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 2 - Trang 1. 4 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 2 - Trang 2. 5 Taøi lieäu tham khaûo (ñính keøm), soá 2 - Trang 2. -8-
Như vậy, ứng xử của con người, hoàn toàn khác về chất so với ứng xử của các ñộng vật. Một ñức trẻ mới ra ñời như một sinh vật sinh lý, trở thành một sinh vật xã hội. Sự chuyển biến này thông qua quá trình xã hội hóa. Xã hội hóa, về thực chất vừa là quá trình dạy dỗ vừa là quá trình học tập, trong ñó các cá nhân học ñược cách hành ñộng ñúng ñắn theo những chuẩn mực của một nhóm người cụ thể nào ñó. Nội dung của việc dạy dỗ, phản ánh các truyền thống văn hóa mà nhóm tán thành và khi gia nhập vào nhóm mới, mọi người ñã ñược xã hội hóa. Xã hội hóa, làm một quá trình lâu dài và phức tạp suốt cả cuộc ñời của một con người từ khi sinh ra tới khi mất ñi và chính tương tác biểu tượng là trung tâm của tác ñộng hỗ tương trong xã hội và chính nó qui ñịnh kinh nghiệm xã hội ñối với cá nhân1. ÖÙng duïng trong hoïc taäp ta coù theå döïa vaøo 3 nguyeân taéc cô baûn cuûa hoïc thuyeát “Töông taùc bieåu töôïng” : 1. Meaning - YÙ nghóa, khi truyeàn ñaït moät kieán thöùc môùi cho ngöôøi hoïc ta phaûi gaén noù vôùi yù nghóa. YÙ nghóa cuûa kieán thöùc môùi ñoái ngöôøi hoïc caøng lôùn thì quaù trình tieáp thu caøng nhanh nhôø vaøo söï coá gaéng vaø tích cöïc cao cuûa ngöôøi hoïc; 2. Language – Ngoân ngöõ, khi truyeàn ñaït ta caàn phaûi söû duïng caùc ngoân ngöõ, bieåu töôïng gaàn guûi, deã hieåu vôùi ña soá ngöôøi hoïc, sao cho ngöôøi hoïc keùm nhaát cuõng coù theå hieåu ñöôïc nhöõng gì maø mình caàn truyeàn ñaït. Ñaây laø khaâu quan troïng nhaát trong quaù trình truyeàn ñaït bôûi neáu ngöôøi hoïc khoâng hieåu ñöôïc ngoân ngöõ cuûa ngöôøi thaày thì khoâng theå naøo tieáp thu ñöôïc kieán thöùc maø ngöôøi thaày caàn truyeàn ñaït; 3. Thought – Tö duy, khi truyeàn ñaït ngöôøi thaày khoâng neân truyeàn ñaït kieán thöùc theo kieåu “Ban phaùt”, maø phaûi laøm cho hoïc sinh bieát “Tö duy”, chính “Tö duy” seõ giuùp cho kieán thöùc ñi vaøo ngöôøi hoïc moät caùch töï nhieân vaø ngöôøi hoïc seõ ghi nhôù kieán thöùc naøy laâu hôn so vôùi vieäc tieáp thu kieán thöùc moät caùch goø boù. Maët khaùc khi truyeàn ñaït ta caàn phaûi döïa vaøo 3 böôùc cuûa hoïc thuyeát “Töông taùc bieåu töôïng”: 1. “Caù nhaân thöïc hieän haønh vi vaø nhaän ñöôïc nhöõng phaûn öùng töø nhöõng ngöôøi xung quanh quan saùt”, nghóa laø, khi truyeàn ñaït ta caàn phaûi taïo ñieàu kieän cho ngöôøi hoïc thöïc hieän caùc haønh vi veà kieán thöùc maø mình môùi tieáp thu, ñeå qua ñoù coù ñöôïc söï ñaùnh giaù töø ngöôøi khaùc; 2. “Caù nhaân lyù giaûi vieäc ñaùnh giaù veà nhöõng phaûn öùng cuûa ngöôøi khaùc ñoái vôùi öùng xöû cuûa mình”, nghóa laø, töø nhöõng ñaùnh giaù coù ñöôïc ngöôøi hoïc seõ thaáy ñöôïc nhöõng haønh vi cuûa mình laø ñuùng hay sai; 3. “Caù nhaân phaûn öùng laïi vôùi nhöõng ñaùnh giaù cuûa nhöõng ngöôøi khaùc (ñaõ ñöôïc caù nhaân tri giaùc) baèng söï haõnh dieän hay xaáu hoå”, nghóa laø, töø nhöõng kieán thöùc ñaõ tieáp thu vaø nhöõng ñaùnh giaù, ngöôøi hoïc töï quyeát ñònh tieáp thu kieán thöùc maø baûn thaân cho laø ñuùng. 1 TS. Vuõ Quang Haø, XAÕ HOÄI HOÏC ÑAÏI CÖÔNG, Nxb. Ñaïi hoïc quoác gia Haø Noäi, Haø noäi, 2005. Trang 138. -9-
KEÁT LUAÄN Moät ñöùa treû sinh ra khoâng mang saún baûn chaát xaõ hoäi, maø chæ coù caùc phaûn xaï baåm sinh. Nhöõng haønh ñoäng cuûa beù luùc sô sinh chöa coù yù thöùc, trong quaù trình phaùt trieån veà theå chaát, daàn daàn ñöùc treû hoïc ñöôïc caùch öùng xöû töø nhöõng ngöôøi khaùc. Quaù trình hình thaønh yù thöùc trong caùch öùng xöû laø quaù trình xaõ hoäi hoùa. Xaõ hoäi hoùa, veà thöïc chaát vöøa laø quaù trình daïy doã vöøa laø quaù trình hoïc taäp, trong ñoù caùc caù nhaân hoïc ñöôïc caùch haønh ñoäng ñuùng ñaén theo nhöõng chuaån möïc cuûa moät nhoùm ngöôøi cuï theå naøo ñoù. Noäi dung cuûa vieäc daïy doã phaûn aùnh caùc truyeàn thoáng vaên hoùa maø nhoùm taùn thaønh vaø khi gia nhaäp vaùo nhoùm môùi, moïi ngöôøi ñaõ ñöôïc xaõ hoäi hoùa. Hoïc thuyeát “Töông taùc bieåu töôïng” ñaõ giaûi thích roõ cho chuùng ta thaáy quaù trình hình thaønh “Caùi toâi” xaûy ra nhö theá naøo vaø caù nhaân trong xaõ hoäi hoùa, khoâng chæ laø söï thu nhaän kinh nghieäm xaõ hoäi, maø coøn chuyeån hoùa noù thaønh nhöõng giaù trò, xu höôùng cuûa caù nhaân ñeå tham gia taùi taïo saûn xuaát trong xaõ hoäi. Döïa treân lyù thuyeát veà töông taùc bieåu töôïng, ngöôøi ta coù theå ñöa ra moät söï giaûi thích veà caùch thöùc caù nhaân hoïc hoûi ñeå ñaùp öùng laïi caùc kyø voïng cuûa ngöôøi khaùc vaø caùch thöùc hoï ñaùnh giaù baûn thaân hoï moãi khi hoï ñaùp öùng. Caùi toâi ñöôïc phaùt trieån thoâng qua söï taùc ñoäng qua laïi vôùi nhöõng ngöôøi khaùc, ñöôïc hoï ñaùnh giaù, höôùng daãn. ÖÙng duïng hoïc thuyeát “Töông taùc bieåu töôïng” vaøo giaùo duïc, ñoù laø quaù trình hình thaønh ngheà nghieäp cuûa caùc caù nhaân thoâng qua quaù trình ñaøo taïo, giaùo duïc cuûa nhaø tröôøng. Caù nhaân hoïc ngheà cuõng gioáng nhö quaù trình caù nhaân tham gia nhoùm xaõ hoäi. Caù nhaân seõ thöïc hieän caùc haønh ñoäng vaø caùc phaûn öùng cuûa mình nhaèm ñaùp öùng laïi caùc kyø voïng cuûa ngöôøi khaùc. - 10 -
DANH MUÏC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Günter Endruweit & Gisela Trommsdorff – Nguïy Höõu Taâm & Nguyeãn Hoaøi Baõo (dòch), TÖØ ÑIEÅN XAÕ HOÄI HOÏC, Nxb. Theá giôùi, TPHCM, 2005. 2. TS. Vuõ Quang Haø, XAÕ HOÄI HOÏC ÑAÏI CÖÔNG, Nxb. Ñaïi hoïc quoác gia Haø Noäi, Haø noäi, 2005. - 11 -
PHUÏ ÑÍNH Toång trang 1. Biography : George H. Mead, http://socsci.colorado.edu/SOC/SI/si-mead-bio.htm 2 2. Core Principles : Meaning, http://www.colorado.edu/communication/meta- discourses/Theory/interactionism 4 3. George Herbert Mead, http://www.sociologyprofessor.com/socialtheorists/georgeherbertmead.php 3 4. George Herbert Mead (1863 – 1931), http://core.ecu.edu/soci/juskaa/SOCI2110/Lectures/socialization 9 5. George Herbert Mead - Mind, Self, and Society, http://www2.pfeiffer.edu/~lridener/DSS/Mead/MINDSELF.HTML 6 6. George's Page: Home Page, http://spartan.ac.brocku.ca/~lward/Mead/default.html 1 7. Mead, George Herbert, http://www.bolender.com/Dr.%20Ron/SOC4044%20Sociological%20Theory/Class%20Se ssions/Sociological%20Theory/Mead,%20George%20Herbert/mead,_george_herbert.htm 19 8. Photo: George Herbert Mead, http://www.lib.uchicago.edu/projects/centcat/centcats/fac/fac_img25.html 1 9. Symbolic Interaction, http://oak.cats.ohiou.edu/~dt225196/si.htm 2 10. Symbolic Interactionism, http://uregina.ca/%7Egingrich/f100.htm 6 11. Symbolic Interactionism, http://www.d.umn.edu/~bmork/2306/Theories/BAMsymint.htm 1 12. Symbolic Interactionism, http://www.qvctc.commnet.edu/brian/soc 1 13. Theory Greats, http://www94.homepage.villanova.edu/peter.knapp/THgreats.htm 10 14. Web link, http://www.radford.edu/~junnever/theory/mead.htm 1 - 12 -