Tìm hiểu về những tiền đề lý luận hình thành tư tưởng chính trị của Phan Châu Trinh

t×m hiÓu vÒ nh÷ng tiÒn ®Ò lý luËn...<br /> <br /> <br /> T×M HIÓU VÒ NH÷NG TIÒN §Ò Lý LUËN H×NH THµNH<br /> T¦ T¦ëNG CHÝNH TRÞ CñA PHAN CH¢U TRINH<br /> <br /> trÇn mai ­íc *<br /> <br /> Tãm t¾t: Bµi viÕt ®· ®i vµo ph©n tÝch nh÷ng tiÒn ®Ò lý luËn: T­ t­ëng T©n th­; t­ t­ëng Canh t©n<br /> cuèi thÕ kû XIX vµ sù ¶nh h­ëng cña nã vµo n­íc ta. Nh÷ng t­ t­ëng nµy cïng víi ®iÒu kiÖn lÞch sö<br /> x· héi ViÖt Nam cuèi thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû XX ®· trë thµnh tiÒn ®Ò lý luËn dÉn ®Õn h×nh thµnh t­<br /> t­ëng chÝnh trÞ cña Phan Ch©u Trinh.<br /> Tõ khãa: Phan Ch©u Trinh; chÝnh trÞ; t­ t­ëng; T©n th­; Canh t©n.<br /> <br /> 1. §Æt vÊn ®Ò phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc<br /> §éc lËp d©n téc vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc theo khuynh h­íng d©n chñ t­ s¶n ë n­íc<br /> theo h­íng d©n giµu, n­íc m¹nh, d©n chñ, ta giai ®o¹n ®Çu thÕ kû XX. §Ó hiÓu râ vÒ<br /> c«ng b»ng, v¨n minh lu«n lu«n lµ kh¸t t­ t­ëng chÝnh trÞ cña «ng, chóng ta kh«ng<br /> väng cña con ng­êi ViÖt Nam. ChÝnh môc thÓ kh«ng nh×n nhËn nh÷ng tiÒn ®Ò lý luËn<br /> ®Ých vµ lý t­ëng Êy ®· th«i thóc c¸c thÕ hÖ h×nh thµnh nªn t­ t­ëng ®ã.(*)<br /> ng­êi ViÖt Nam phÊn ®Êu quªn m×nh, 2. Néi dung<br /> v­ît qua mäi khã kh¨n thö th¸ch ®Ó v­¬n Cuèi thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû XX, cïng<br /> lªn t×m con ®­êng b¶o vÖ, x©y dùng vµ víi ®iÒu kiÖn lÞch sö x· héi ViÖt Nam,<br /> ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Cuèi thÕ kû XIX ®Çu hoµn c¶nh lÞch sö cña thÕ giíi ®· cã rÊt<br /> thÕ kû XX lµ mét trong nh÷ng giai ®o¹n cã nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn qu¸<br /> nhiÒu biÕn ®éng ®èi víi lÞch sö x· héi ViÖt tr×nh chuyÓn biÕn t­ t­ëng ViÖt Nam. Chñ<br /> Nam. §ã lµ lóc chÕ ®é phong kiÕn triÒu nghÜa t­ b¶n ë ph­¬ng T©y ph¸t triÓn<br /> NguyÔn b­íc vµo giai ®o¹n suy tµn, tháa m¹nh mÏ, ®Èy lïi chÕ ®é phong kiÕn vµo<br /> hiÖp vµ lµm tay sai cho thùc d©n Ph¸p, qu¸ khø. §ång thêi sù ph¸t triÓn cña nã<br /> tÝnh chÊt x· héi hoµn toµn thay ®æi dÉn ®Õn sù xuÊt hiÖn chñ nghÜa thùc d©n<br /> chuyÓn tõ x· héi phong kiÕn thµnh x· héi thùc hiÖn c¸c cuéc x©m l­îc sang c¸c d©n<br /> thuéc ®Þa nöa phong kiÕn. téc ph­¬ng §«ng, trong ®ã cã ViÖt Nam.<br /> Víi ®iÒu kiÖn lÞch sö - x· héi ®ã ®· cã C¸c cuéc canh t©n ®Êt n­íc cña NhËt B¶n,<br /> nhiÒu nhµ t­ t­ëng víi nh÷ng khuynh Trung Quèc,... t¹o ra sù ph¸t triÓn kinh tÕ<br /> h­íng, ph­¬ng ph¸p canh t©n ®Êt n­íc - x· héi, lµm biÕn ®æi bé mÆt ®Êt n­íc,<br /> kh¸c nhau. TÝnh chÊt, khuynh h­íng cña thay ®æi c¨n b¶n chÕ ®é chÝnh trÞ. Thùc<br /> c¸c t­ t­ëng canh t©n, c¶i c¸ch thêi kú ®ã tiÔn sinh ®éng Êy ®Æt ra c©u hái cho d©n<br /> tuy cã kh¸c nhau nh­ng cïng chung mét téc ViÖt Nam lµ ph¶i b»ng con ®­êng nµo<br /> môc ®Ých lµ cøu d©n, cøu n­íc, ph¸t triÓn ®Ó b¶o vÖ ®éc lËp d©n téc, ph¸t triÓn ®Êt<br /> d©n téc. Mét trong nh÷ng t­ t­ëng s©u s¾c, n­íc theo kÞp c¸c n­íc khu vùc. Bªn c¹nh<br /> næi bËt cña giai ®o¹n lÞch sö nµy ®ã chÝnh ®ã, phong trµo c¸ch m¹ng v« s¶n ph¸t<br /> lµ t­ t­ëng chÝnh trÞ cña Phan Ch©u Trinh.<br /> T­ t­ëng vµ sù nghiÖp cña Phan Ch©u (*)<br /> ThS, Phã Tr­ëng khoa Khoa Lý luËn ChÝnh trÞ,<br /> Trinh ®· ®Ó l¹i dÊu Ên ®Ëm nÐt trong Tr­êng §¹i häc Ng©n hµng TP. Hå ChÝ Minh.<br /> <br /> <br /> 60 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 3-2013<br />  trÇn mai ­íc<br /> <br /> triÓn m¹nh mÏ, ®Æc biÖt lµ C¸ch m¹ng b¶n nhÊt. Ng­êi NhËt B¶n sím chñ ®éng<br /> Th¸ng M­êi Nga th¾ng lîi, chñ nghÜa x· sang c¸c n­íc T©y ¢u ®Ó häc tËp khoa häc<br /> héi ®ang trë thµnh hiÖn thùc. HÖ t­ t­ëng tiÕn bé, ®ång thêi mêi chuyªn gia n­íc<br /> cña giai cÊp c«ng nh©n ngµy cµng ¶nh ngoµi ®Õn ®µo t¹o nguån nh©n lùc, truyÒn<br /> h­ëng réng kh¾p trªn ph¹m vi thÕ giíi. b¸ khoa häc, kü thuËt,... VÒ khoa häc x·<br /> Phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc héi, ®Õn n¨m 1887, NhËt B¶n dÞch ®­îc<br /> cña c¸c d©n téc thuéc ®Þa ®ang ngµy cµng 633 cuèn s¸ch, chñ yÕu lµ s¸ch tiÕng Anh<br /> ph¸t triÓn nhanh chãng. §©y lµ nh÷ng sù vµ tiÕng Ph¸p. V× khã kh¨n trong tiÕp xóc<br /> kiÖn lÞch sö chÝnh trÞ rÊt lín, cã ¶nh h­ëng víi tiÕng NhËt nªn chóng ta tiÕp thu t­<br /> trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn t­ t­ëng T©n th­ chñ yÕu qua s¸ch b¸o Trung<br /> t­ëng cña c¸c nhµ t­ t­ëng ë ViÖt Nam Quèc ®­îc dÞch tõ tiÕng NhËt. Do ®ã, t­<br /> nãi chung lóc bÊy giê còng nh­ ®èi víi sù t­ëng T©n th­ vµo n­íc ta ®· qua sù khóc<br /> h×nh thµnh, ph¸t triÓn t­ t­ëng chÝnh trÞ x¹ cña NhËt B¶n vµ Trung Quèc t¹o nªn<br /> cña Phan Ch©u Trinh. nh÷ng biÕn ®æi nhÊt ®Þnh vÒ néi dung.<br /> Ngoµi ®iÒu kiÖn vÒ thùc tiÔn ë trªn, qu¸ Chóng ta biÕt r»ng, chÝnh sù biÕn<br /> tr×nh h×nh thµnh t­ t­ëng chÝnh trÞ cña chuyÓn vÒ c¬ cÊu kinh tÕ vµ x· héi cuèi thÕ<br /> Phan Ch©u Trinh cßn cã sù ®ãng gãp cña kû XIX ®Çu thÕ kû XX ë ViÖt Nam lµ nÒn<br /> nh÷ng tiÒn ®Ò lý luËn trong giai ®o¹n cuèi t¶ng vËt chÊt cho sù giao l­u víi nh÷ng<br /> thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû XX, nh­: t­ t­ëng trµo l­u t­ t­ëng míi. MÆt kh¸c, tr­íc sù<br /> T©n th­, t­ t­ëng Canh t©n. t¸c ®éng cña v¨n minh kü thuËt ph­¬ng<br /> 2.1. T­ t­ëng T©n th­ víi viÖc h×nh T©y vµ sù ®e do¹ x©m l­îc cña c¸c n­íc<br /> thµnh t­ t­ëng chÝnh trÞ cña Phan nµy, ë Trung Quèc, NhËt B¶n, ViÖt Nam<br /> Ch©u Trinh ®· xuÊt hiÖn t­ t­ëng yªu cÇu ®æi míi. T­<br /> Mét trong nh÷ng t­ t­ëng cã ¶nh h­ëng t­ëng T©n th­ lµ c¬ së lý luËn, ®¸p øng<br /> s©u s¾c ®Õn t­ t­ëng chÝnh trÞ cña Phan Ch©u ®­îc yªu cÇu ®ã, nªn tiÕp thu t­ t­ëng<br /> Trinh lµ t­ t­ëng T©n th­, cô thÓ lµ t­ t­ëng T©n th­ kh«ng ph¶i lµ sù chñ x­íng cña<br /> T©n th­ ë ph­¬ng §«ng. mét vµi c¸ nh©n hay nhãm ng­êi, mµ lµ<br /> T­ t­ëng T©n th­ lµ mét trµo l­u t­ mét ®ßi hái cña lÞch sö. VÒ thùc tiÔn, NhËt<br /> t­ëng truyÒn b¸ c¸c häc thuyÕt tiÕn bé cña B¶n b»ng cuéc c¶i c¸ch ®· trë thµnh n­íc<br /> n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. §èi lËp víi T©n t­ b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn, lµ b»ng<br /> th­ lµ Cæ th­, cã néi dung v¨n ho¸ - gi¸o chøng sinh ®éng cña viÖc tiÕp thu T©n<br /> dôc phong kiÕn truyÒn thèng. Kh¸i niÖm th­. Nh­ vËy, c¶ vÒ mÆt lý luËn vµ thùc<br /> “T©n th­” ®­îc hiÓu lµ mét danh tõ kh¸ tiÔn, viÖc tiÕp thu t­ t­ëng T©n th­ cña<br /> bao qu¸t ®Ó chØ c¸c s¸ch b¸o xuÊt hiÖn ë Phan Ch©u Trinh lµ tÊt yÕu kh¸ch quan,<br /> NhËt B¶n, Trung Quèc vµ ViÖt Nam, giai phï hîp víi t×nh h×nh chung cña khu vùc<br /> ®o¹n cuèi thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû XX, chøa vµ cña n­íc ta, t¹o tiÒn ®Ò lý luËn quan<br /> ®ùng kiÕn thøc míi cña ph­¬ng T©y. T­ träng cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t­<br /> t­ëng “T©n th­” ¶nh h­ëng vµo n­íc ta tõ t­ëng chÝnh trÞ cña Phan Ch©u Trinh.<br /> hai nguån, mét lµ nguån trùc tiÕp, hai lµ T­ t­ëng T©n th­ ¶nh h­ëng vµ cã sù<br /> nguån gi¸n tiÕp th«ng qua NhËt B¶n vµ t¸c ®éng ®Õn Phan Ch©u Trinh gåm nhiÒu<br /> Trung Quèc, trong ®ã, nguån gi¸n tiÕp lµ c¬ lÜnh vùc: triÕt häc, kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n<br /> <br /> Sè 3-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 61<br /> t×m hiÓu vÒ nh÷ng tiÒn ®Ò lý luËn...<br /> <br /> ho¸,... Trong lÜnh vùc t­ t­ëng chÝnh trÞ, bé cña ph­¬ng T©y mµ cßn cã c¶ nh÷ng bµi<br /> néi dung c¬ b¶n ¶nh h­ëng ®Õn t­ t­ëng häc kinh nghiÖm canh t©n cña Trung Quèc<br /> Phan Ch©u Trinh lµ t­ t­ëng c¸ch m¹ng vµ NhËt B¶n. ë Trung Quèc t­ t­ëng canh<br /> d©n chñ t­ s¶n. Tiªu biÓu cho trµo l­u t­ t©n cña Khang H÷u Vi (1858 - 1927),<br /> t­ëng nµy lµ Vonte (Voltaire 1694-1778), L­¬ng Kh¶i Siªu (1873 - 1929), T«n Trung<br /> M«ngtetxki¬ (Montesquieu 1689-1755), Rótx« S¬n (1866 - 1925) cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn<br /> (Rousseau 1712-1778),... T¹i NhËt B¶n, ViÖt Nam. T­ t­ëng L­¬ng Kh¶i Siªu vµ<br /> nh÷ng t­ t­ëng ®ã th©m nhËp rÊt s©u vµo Khang H÷u Vi do ¶nh h­ëng cña t­ t­ëng<br /> ®êi sèng chÝnh trÞ x· héi, qua ®ã, ¶nh nh©n quyÒn, t­ t­ëng khÕ ­íc x· héi, t­<br /> h­ëng ®Õn bé phËn du häc sinh ViÖt Nam t­ëng ph¸p quyÒn ph­¬ng T©y, nªn ®·<br /> (n¨m 1908 lªn ®Õn 200 ng­êi) t¹i NhËt B¶n, thùc hiÖn mét cuéc ®¶ ph¸ m¹nh mÏ ®èi víi<br /> vµ th«ng qua con ®­êng nµy ¶nh h­ëng vµo quan niÖm “Thiªn bÊt biÕn, ®¹o diÖc bÊt<br /> ViÖt Nam. Phan Béi Ch©u viÕt: “Buæi Êy c¸c biÕn” vÒ chÝnh trÞ nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi<br /> danh sü n­íc Ph¸p nh­ L­ - thoa, M¹nh - giai cÊp Phong kiÕn, nã tån t¹i rÊt dai d¼ng<br /> ®øc - t­ - c­u, Phóc - léc - ®Æc - nhÜ (Rousseau, cho nªn k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lÞch sö<br /> Montesquieu, Voltaire),v.v... kÕ tiÕp nhau x· héi Trung Quèc vµ ViÖt Nam.()<br /> næi lªn ph¸t huy c¸i nghÜa d©n quyÒn, Khang H÷u Vi lµ mét nhµ t­ t­ëng<br /> ch¼ng ®Çy vµi m­¬i n¨m mµ c¸i thÕ lùc canh t©n lín cña Trung Quèc thêi cËn ®¹i.<br /> ¶nh h­ëng ra kh¾p toµn ch©u ¢u”(1). VÒ t­ t­ëng chÝnh trÞ cña «ng, næi bËt lµ:<br /> Giai ®o¹n nµy, sù ¶nh h­ëng t­ t­ëng chñ tr­¬ng x©y dùng mét x· héi “®¹i ®ång”<br /> d©n chñ ë ph­¬ng T©y ®èi víi c¸c nhµ t­ lý t­ëng, thiªn h¹ lµ cña chung, mäi ng­êi<br /> t­ëng n­íc ta cuèi thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû ®Òu b×nh ®¼ng nh­ nhau, kh«ng cã sù<br /> XX nãi chung, trong ®ã cã Phan Ch©u ph©n biÖt giµu hay nghÌo, nam hay n÷,<br /> Trinh nãi riªng lµ t­ t­ëng d©n chñ nãi thÇn hay ng­êi, chñng téc nµy hay chñng<br /> chung, cßn b¶n chÊt d©n chñ t­ s¶n th× c¸c téc kia. Trong x· héi ®¹i ®ång kh«ng cã<br /> nhµ t­ t­ëng ch­a thÓ nhËn thøc ®óng vua chóa, quèc gia thµnh céng ®ång, mäi<br /> ®¾n. Nªn trong t­ t­ëng cña Phan Ch©u ng­êi ®Òu tham gia s¶n xuÊt, thùc hiÖn<br /> Trinh cã lóc cßn m¬ hå, cã lóc tuyÖt ®èi tin c«ng b»ng x· héi. Tuy nhiªn, t­ t­ëng<br /> vµo chÕ ®é d©n chñ cña ph­¬ng T©y, ®Æc chÝnh trÞ cña «ng lµ t­ t­ëng phi giai cÊp,<br /> biÖt lµ nÒn d©n chñ Ph¸p. T­ t­ëng d©n kh«ng thõa nhËn ®Êu tranh giai cÊp, ch­a<br /> chñ cã mèi liªn hÖ mËt thiÕt víi nhiÖm vô ®¸nh gi¸ ®óng vai trß cña quÇn chóng<br /> ph¶n phong cña d©n téc ta nh÷ng n¨m ®Çu nh©n d©n, mµ tr¸i l¹i, qu¸ ®Ò cao vai trß<br /> cña thÕ kû XX. Phan Ch©u Trinh chÞu ¶nh cña c¸ nh©n, anh hïng s¸ng t¹o ra lÞch sö.<br /> h­ëng rÊt lín t­ t­ëng d©n chñ t­ s¶n, coi Khang H÷u Vi cßn ®­a ra thuyÕt Tam thÕ,<br /> nÒn d©n chñ Ph¸p lµ v¨n minh nh©n lo¹i, cho r»ng x· héi loµi ng­êi lu«n lu«n vËn<br /> nªn «ng chñ tr­¬ng dùa vµo Ph¸p ®Ó x©y ®éng vµ ph¸t triÓn. §©y lµ quan ®iÓm kh¸<br /> dùng d©n chñ ë ViÖt Nam, ®Æt nhiÖm vô tiÕn bé, cã gi¸ trÞ chèng l¹i quan ®iÓm duy<br /> ph¶n phong lªn hµng ®Çu vµ chñ tr­¬ng t©m vÒ lÞch sö “Thiªn bÊt biÕn, ®¹o diÖc<br /> ®Êu tranh b»ng con ®­êng hoµ b×nh.<br /> Qu¸ tr×nh truyÒn b¸ t­ t­ëng T©n th­ ( )<br /> NguyÔn V¨n D­¬ng, TuyÓn tËp Phan Ch©u Chinh,<br /> vµo n­íc ta, kh«ng chØ cã c¸c t­ t­ëng tiÕn Nxb. §µ N½ng, 1995, tr.613.<br /> <br /> <br /> 62 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 3-2013<br />  trÇn mai ­íc<br /> <br /> bÊt biÕn”. Quan ®iÓm chÝnh trÞ cña Khang tri thøc ®å sé trªn nhiÒu lÜnh vùc cña ®êi<br /> H÷u Vi, mang mµu s¾c cña chñ nghÜa sèng x· héi, tõ ®ã lµm thay ®æi nhËn thøc<br /> nh©n ®¹o t­ s¶n, sù ¶nh h­ëng t­ t­ëng nãi chung vµ nhËn thøc chÝnh trÞ nãi<br /> phong kiÕn vÉn ch­a ®­îc kh¾c phôc triÖt riªng. T­ t­ëng T©n th­ lªn ¸n c¸i b¶o<br /> ®Ó. T­ t­ëng cña «ng thÓ hiÖn mét t­ duy thñ, l¹c hËu cña chÕ ®é qu©n chñ, vµ ca<br /> chÝnh trÞ kh¸ s¾c bÐn, më ®Çu cho sù ph¸t ngîi c¸i hay, c¸i tèt cña chÕ ®é d©n chñ t­<br /> triÓn t­ duy chÝnh trÞ cña Trung Quèc ®¸p s¶n cho nªn ®· h­íng c¸c nhµ t­ t­ëng<br /> øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña thêi ®¹i. TiÕp chÝnh trÞ lùa chän ®i theo con ®­êng c¸ch<br /> thu vµ kÕ thõa t­ t­ëng cña Khang H÷u m¹ng d©n chñ t­ s¶n. Nh÷ng bµi häc quý<br /> Vi, L­¬ng Kh¶i Siªu víi chñ tr­¬ng “biÕn gi¸ tõ c¸c s¸ch b¸o cña NhËt B¶n, Trung<br /> ph¸p”, theo quan niÖm cña «ng th× “biÕn Quèc vÒ cuéc canh t©n ®Æt vÊn ®Ò cho c¸c<br /> ph¸p” tr­íc hÕt lµ ®æi míi quan niÖm vÒ nhµ t­ t­ëng n­íc ta lµ cÇn ph¶i lµm nh­<br /> c¸i gäi lµ “quèc gia”. Quèc gia kh«ng thÓ thÕ nµo ®Ó ®æi míi, ph¸t triÓn ®Êt n­íc<br /> xem lµ “tµi s¶n t­ h÷u cña vua chóa theo kÞp Trung Quèc vµ NhËt B¶n. Cã thÓ<br /> khanh t­íng” mµ ph¶i lµ “cña chung cña kh¼ng ®Þnh, t­ t­ëng T©n th­ ®· gãp phÇn<br /> d©n chóng trong n­íc”. T­ t­ëng cña «ng n©ng cao tÇm vãc t­ duy lý luËn, ®Æc biÖt<br /> thÓ hiÖn mét sù ®æi míi kh¸ triÖt ®Ó so víi lµ t­ duy lý luËn chÝnh trÞ cña c¸c nhµ t­<br /> t­ t­ëng t«n qu©n quyÒn cña hÖ t­ t­ëng t­ëng ViÖt Nam lóc bÊy giê, trong ®ã cã t­<br /> Nho gi¸o. Ban ®Çu, nÕu trong chÕ ®é t­ëng chÝnh trÞ cña Phan Ch©u Trinh.<br /> phong kiÕn, quèc gia lµ cña vua hay cña 2.2. T­ t­ëng Canh t©n víi viÖc h×nh<br /> mét nhãm ng­êi, th× nay, hoµn toµn kh¸c thµnh t­ t­ëng chÝnh trÞ cña Phan<br /> h¼n, ®ã lµ cña chung, cña toµn thÓ d©n Ch©u Trinh<br /> chóng. Vai trß cña quÇn chóng nh©n d©n T­ t­ëng canh t©n lµ mét trµo l­u t­<br /> phÇn nµo ®· ®­îc ®Ò cao trong t­ t­ëng t­ëng cña tÇng líp trÝ thøc yªu n­íc, tiÕn<br /> cña L­¬ng Kh¶i Siªu, ®©y lµ luång giã míi bé, xuÊt hiÖn vµo thÕ kû XIX, víi chñ<br /> thæi vµo ®êi sèng tinh thÇn Trung Quèc tr­¬ng vËn dông nh÷ng tri thøc míi cña<br /> thêi bÊy giê vµ ¶nh h­ëng s©u s¾c ®Õn c¸c v¨n minh nh©n lo¹i nh»m ®æi míi toµn<br /> nhµ t­ t­ëng ViÖt Nam. Theo L­¬ng Kh¶i diÖn, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt<br /> Siªu, bªn c¹nh viÖc ®æi míi t­ t­ëng chÝnh n­íc theo kÞp sù ph¸t triÓn cña thêi ®¹i.<br /> trÞ th× quan niÖm ®¹o ®øc còng ph¶i ®­îc §èi lËp víi t­ t­ëng canh t©n lµ t­ t­ëng<br /> thay ®æi, ®¹o ®øc kh«ng ph¶i lµ “Ðp x¸c thñ cùu cña mét bé phËn quan l¹i triÒu<br /> bít lçi”, “tån t©m d­ìng tÝnh”,... mµ ph¶i ®×nh nhµ NguyÔn. Hä ¸p dông t­ t­ëng<br /> thùc hiÖn quyÒn con ng­êi mµ trêi ®· phó “träng v­¬ng, khinh b¸” cho ®­êng lèi ®èi<br /> cho nã, tøc lµ nh÷ng quyÒn: quyÒn hiÓu néi, t­ t­ëng “néi h¹, ngo¹i di” cho ®­êng<br /> biÕt, quyÒn ®éc lËp, quyÒn hîp quÇn, lèi ®èi ngo¹i. Khi thùc d©n Ph¸p x©m l­îc,<br /> quyÒn tù do,... tÊt c¶ nh÷ng quyÒn nµy nh÷ng ng­êi theo t­ t­ëng nµy, th­êng lµ<br /> kh«ng ph¶i lµ bÊt biÕn mµ ph¶i ph¸t triÓn ng­êi theo ph¸i “chñ chiÕn”. MÆc dï vËy,<br /> theo thêi gian, trong ®ã, «ng ®Ò cao quyÒn hä còng kh«ng thÓ lµm ®­îc ®iÒu g× ®Ó c¶i<br /> tù do cña con ng­êi. biÕn t×nh h×nh hiÖn t¹i, ®Æc biÖt lµ hä<br /> Cã thÓ nãi r»ng, t­ t­ëng T©n th­ cuèi kh«ng chÞu ®æi míi, xa l¹ víi t­ t­ëng<br /> thÕ kû XIX, ®Çu thÕ kû XX cung cÊp l­îng canh t©n. Nh×n chung, t­ t­ëng trong tÇng<br /> <br /> Sè 3-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 63<br /> t×m hiÓu vÒ nh÷ng tiÒn ®Ò lý luËn...<br /> <br /> líp nµy chñ yÕu vÉn lµ “träng x­a h¬n M¸c - Lªnin, tÝch cùc truyÒn b¸ vµo ViÖt<br /> nay”, “träng §«ng, khinh T©y”, kh«ng chÞu Nam, tiÕn hµnh chuÈn bÞ mäi mÆt cho viÖc<br /> tiÕp thu t­ t­ëng cña ph­¬ng T©y hiÖn ®¹i thµnh lËp §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam vµ<br /> còng nh­ c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ thÕ giíi. ë l·nh ®¹o nh©n d©n thùc hiÖn th¾ng lîi c¸c<br /> n­íc ta cuèi thÕ kû XIX, ®· xuÊt hiÖn cuéc c¸ch m¹ng cña d©n téc ta.<br /> nhiÒu nhµ nho ®Ò xuÊt t­ t­ëng canh t©n 3. KÕt luËn<br /> nh»m ph¸t triÓn ®Êt n­íc nh­: NguyÔn Cã thÓ nãi r»ng, t­ t­ëng chÝnh trÞ giai<br /> Tr­êng Té, Ph¹m Phó Thø, §Æng Huy ®o¹n cuèi thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû XX ë n­íc<br /> Trø, NguyÔn Lé Tr¹ch... cã thÓ nãi r»ng, ta rÊt ®a d¹ng vµ phong phó, tuy nhiªn c¸c<br /> nh÷ng t­ t­ëng canh t©n cña tÇng líp trÝ trµo l­u dï trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Òu tËp<br /> thøc yªu n­íc, tiÕn bé thêi kú nµy ®· cã sù trung xoay quanh mét trôc chÝnh lµ chñ<br /> ¶nh h­ëng, t¸c ®éng quan träng ®Õn t­ nghÜa yªu n­íc, môc tiªu cao c¶ nhÊt mµ<br /> t­ëng chÝnh trÞ cña Phan Ch©u Trinh nãi c¸c nhµ yªu n­íc h­íng ®Õn lµ ®éc lËp d©n<br /> riªng còng nh­ Phan Béi Ch©u, NguyÔn téc. T­ t­ëng cña Phan Ch©u Trinh ®Ó l¹i<br /> An Ninh lóc bÊy giê. dÊu Ên s©u s¾c nhÊt trong lÞch sö t­ t­ëng<br /> T­ t­ëng canh t©n ®· ®Æt ra nh÷ng vÊn ViÖt Nam chÝnh lµ thøc tØnh d©n téc ta<br /> ®Ò míi mÎ nh­: t­ t­ëng vÒ ®æi míi thêi nhËn thøc vÊn ®Ò d©n quyÒn, d©n chñ, víi<br /> thÕ, vÒ søc m¹nh cña nh©n d©n, quan ph­¬ng ph¸p ®Êu tranh hßa b×nh, c«ng<br /> niÖm mèi quan hÖ vua víi nh©n d©n, vÒ khai, dùa trªn nÒn d©n chñ cña n­íc Ph¸p.<br /> thÓ chÕ chÝnh trÞ,... ®· t¸c ®éng kh«ng nhá Néi dung t­ t­ëng chÝnh trÞ c¬ b¶n cña<br /> ®Õn t­ t­ëng cña Phan Béi Ch©u, Phan Phan Ch©u Trinh nãi riªng vµ cña c¸c nhµ<br /> Ch©u Trinh, NguyÔn An Ninh,... ®Æc biÖt, t­ t­ëng kh¸c nãi chung trong giai ®o¹n<br /> t­ t­ëng canh t©n trë thµnh c¬ së lý luËn, nµy ®· s¬ th¶o nh÷ng vÊn ®Ò rÊt c¬ b¶n cho<br /> kh¬i dËy nhiÒu phong trµo c¶i c¸ch ®Êt c¸ch m¹ng ViÖt Nam giai ®o¹n cuèi thÕ kû<br /> n­íc ë nh÷ng møc ®é nhÊt ®Þnh. XIX ®Çu thÕ kû XX.(2)<br /> Phan Ch©u Trinh ®· cã lêi t©m sù víi<br /> NguyÔn ¸i Quèc r»ng: “T«i biÕt anh hÊp TµI LIÖU THAM KH¶O<br /> thu ®­îc c¸i chñ nghÜa cña «ng M·-kh¾c- 1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2011), V¨n<br /> t­, «ng Lý-ninh nªn t«i còng ®em chuyÖn kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø XI,<br /> cña hai «ng Êy mµ gi¶ng dÉn cho anh râ”(2) Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, tr. 70.<br /> vµ b¶n th©n «ng tù biÕt m×nh lµ ng­êi bi 2. Do·n ChÝnh, NguyÔn ThÕ NghÜa (chñ<br /> thêi mÉn thÕ, chØ biÕt mong mái vµo thÕ biªn 2002), LÞch sö triÕt häc - TËp 1 TriÕt<br /> hÖ mai sau: “B©y giê, th©n t«i tî chim lång häc cæ ®¹i, Nxb. Khoa häc x· héi, Hµ Néi.<br /> 3. NguyÔn V¨n D­¬ng (1995), TuyÓn tËp<br /> c¸ chËu. V¶ l¹i, c©y giµ th× giã dÔ lay,<br /> Phan Ch©u Trinh, Nxb. §µ N½ng.<br /> ng­êi giµ th× trÝ lÉn, c¶nh t«i nh­ hoa s¾p<br /> 4. TrÇn Mai ¦íc (2012), T×m hiÓu nh÷ng<br /> tµn,... bëi vËy, t«i thµnh t©m mong mái<br /> ¶nh h­ëng cña “T©n th­” trong t­ t­ëng<br /> anh thay ®æi c¸i ph­¬ng ph¸p cò kü ®i ®Ó<br /> Phan Ch©u Trinh, Th«ng tin khoa häc vµ<br /> mµ m­u ®å ®¹i sù”(3). Nh÷ng n¨m ®Çu C«ng nghÖ, Tr­êng §¹i häc TiÒn Giang, Sè 01.<br /> thËp niªn hai m­¬i cña thÕ kû XX,<br /> NguyÔn ¸i Quèc ®· t×m thÊy con ®­êng (2)<br /> vµ (3) Xem: NguyÔn V¨n D­¬ng, TuyÓn tËp Phan<br /> cøu n­íc cho d©n téc, tin theo chñ nghÜa Ch©u Chinh, tr.697-698, 701.<br /> <br /> <br /> 64 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 3-2013<br />