Tình hình nhiễm giun sán ký sinh của một số loài cá nước ngọt vùng ngoại thành Hà Nội

26(1): 19-24 T¹p chÝ Sinh häc 3-2004<br /> <br /> <br /> <br /> T×nh h×nh nhiÔm giun s¸n ký sinh cña mét sè loµi c¸ n−íc ngät<br /> vïng ngo¹i thµnh Hµ Néi<br /> <br /> NguyÔn v¨n ®øc, nguyÔn v¨n hµ<br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br /> <br /> ViÖt Nam hiÖn nay lµ mét trong c¸c n−íc cã theo ph−¬ng ph¸p mæ kh¸m toµn diÖn cña viÖn<br /> s¶n l−îng nu«i trång thñy s¶n cao nhÊt trong sÜ Skrjabin (s¸n d©y, s¸n l¸, giun trßn, giun ®Çu<br /> khu vùc §«ng Nam ¸, trong ®ã c¸ n−íc ngät gai). S¸n l¸ ®¬n chñ ®−îc thu ë mang c¸ vµ<br /> chiÕm mét tû träng ®¸ng kÓ. Trªn thùc tÕ, c¸ ngoµi da. C¸c mÉu ký sinh trïng ®−îc b¶o qu¶n<br /> n−íc ngät lµ mét trong c¸c nguån thùc phÈm trong cån 700 (s¸n d©y, s¸n l¸, s¸n l¸ ®¬n chñ,<br /> chÝnh cña nh©n d©n ta; mÆt kh¸c chóng cßn lµ giun ®Çu gai) hoÆc trong dung dÞch phocm«n<br /> mÆt hµng xuÊt khÈu thu ®−îc rÊt nhiÒu ngo¹i tÖ. 4% (giun trßn).<br /> Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nghÒ nu«i c¸ theo 3. §Þa ®iÓm<br /> h−íng chuyªn canh hãa vµ hµng hãa, kh©u<br /> phßng trõ bÖnh cho c¸ lµ mét trong nh÷ng kh©u C¸ ®−îc thu mua trùc tiÕp ë mét sè hé nu«i<br /> ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng suÊt vµ chÊt c¸ ë huyÖn Thanh Tr×, lµ n¬i cã nghÒ nu«i c¸<br /> l−îng cña c¸ th−¬ng phÈm. ChÝnh v× vËy, c¸c ph¸t triÓn nhÊt ë Hµ Néi. Ngoµi ra, mét sè mÉu<br /> nghiªn cøu vÒ ký sinh trïng ë c¸ lµ v« cïng cÇn c¸ kh¸c ®−îc thu vµ mæ kh¸m n¨m 1999 ë vïng<br /> thiÕt ®Ó phßng trõ bÖnh ký sinh trïng cho c¸ - Tõ Liªm, Hµ Néi.<br /> mét trong nh÷ng bÖnh nguy hiÓm vµ kh¸ phæ<br /> biÕn ë c¸. ii. KÕt qu¶ nghiªn cøu<br /> <br /> ë ViÖt Nam, bÖnh ký sinh trïng ë c¸ n−íc 1. T×nh h×nh nhiÔm giun s¸n ký sinh chung<br /> ngät ®T ®−îc mét sè t¸c gi¶ nghiªn cøu [3, 5, 7,<br /> 8]. C¸c c«ng tr×nh cña c¸c t¸c gi¶ n−íc ngoµi Mæ kh¸m 300 c¸, cã 193 con nhiÔm giun<br /> chØ lµ c¸c nghiªn cøu vÒ thµnh phÇn loµi ký sinh s¸n ký sinh (GSKS), víi tû lÖ nhiÔm chung lµ<br /> trïng; c¸c t¸c gi¶ trong n−íc, ngoµi c¸c nghiªn 64,3%. Thu ®−îc 5. 932 c¸ thÓ giun s¸n, trung<br /> cøu vÒ thµnh phÇn loµi cßn nghiªn cøu mét sè b×nh mçi vËt chñ nhiÔm 30,4 c¸ thÓ giun s¸n<br /> biÖn ph¸p phßng trõ bÖnh ký sinh trïng ë c¸ (min-max: 1-280) (b¶ng 1).<br /> n−íc ngät. Tû lÖ nhiÔm GSKS cao nhÊt lµ ë c¸ r« 100%,<br /> sau ®ã ®Õn c¸ trª 87,1%, c¸ mÌ tr¾ng 80,0%;<br /> i. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu c¸c loµi cßn l¹i cã tû lÖ nhiÔm GSKS thÊp h¬n,<br /> ®Æc biÖt c¸ tr«i chØ nhiÔm 35,0%, c¸ r« phi v»n<br /> 1. §èi t−îng 5,0%. C−êng ®é nhiÔm GSKS cao nhÊt lµ ë c¸<br /> §T nghiªn cøu ký sinh trïng ë 300 c¸ thÓ mÌ tr¾ng 81,4 c¸ thÓ GSKS/ 1 vËt chñ bÞ nhiÔm<br /> cña 11 loµi thuéc 11 gièng, 6 hä vµ 3 bé (b¶ng (min-max: 1-280); sau ®ã lµ c¸ trª 61,1 c¸ thÓ<br /> 1), trong ®ã bé c¸ chÐp cã 8/11 loµi (3 hä). (min-max: 1-256), c¸ tr«i 58,0 c¸ thÓ (min-max:<br /> Trong 11 loµi c¸, cã 9 loµi c¸ kinh tÕ, chØ cã mét 2-85), c¸ diÕc 35,9 c¸ thÓ (min-max: 1-70).<br /> loµi c¸ nhËp néi lµ c¸ r« phi v»n - Oreochromis NhiÒu loµi c¸ cã c−êng ®é nhiÔm thÊp nh− c¸<br /> nilotica. thiÓu gï 7,2 c¸ thÓ (min-max: 1-25), c¸ chµy 6,4<br /> c¸ thÓ (min-max: 1-25), c¸ r« 5,3 c¸ thÓ (min-<br /> 2. Ph−¬ng ph¸p max: 1-21), c¸ r« phi v»n 4,0 c¸ thÓ (min-max:<br /> C¸c ký sinh trïng néi ký sinh ®−îc thu thËp 0-4), c¸ ch¹ch bïn 3,1 c¸ thÓ (min-max: 1-6).<br /> <br /> <br /> 19<br />  B¶ng 1<br /> <br /> T×nh h×nh nhiÔm giun s¸n ký sinh chung cña mét sè loµi c¸ n−íc ngät<br /> vïng ngo¹i thµnh Hµ Néi<br /> VËt chñ Giun s¸n ký sinh<br /> STT Tªn loµi c¸<br /> SLMK SLN % SLCT TB min-max<br /> Bé C¸ chÐp - Cypriniformes<br /> Hä C¸ chÐp - Cyprinidae<br /> Ph©n hä Cyprynini<br /> 1 C¸ chÐp - Cyprinus carpio 28 21 75,0 282 13,4 1-111<br /> 2 C¸ diÕc - Carassius auratus 30 19 63,3 683 35,9 1-70<br /> Ph©n hä C¸ tr«i - Barbini<br /> 3 C¸ tr«i - Cirrhina molitorella 20 7 35,0 406 58,0 2- 85<br /> Ph©n hä C¸ chµy - Leuciscini<br /> 4 C¸ chµy - Squalliobarbus curriculus 30 18 60,0 116 6,4 1- 25<br /> Ph©n hä C¸ thiÓu gï - Cultrini<br /> 5 C¸ thiÓu gï - Erythroculter recurvirostris 27 16 59,3 122 7,6 1- 25<br /> Ph©n hä C¸ mÌ - Hypophthalmichthini<br /> 6 C¸ mÌ tr¾ng - Hypophthalmichthys molitrix 25 20 80,0 1627 81,4 1- 280<br /> Hä C¸ trª - Clariidae<br /> 7 C¸ trª - Clarias fuscus 31 27 87,1 1649 61,1 1- 256<br /> Hä C¸ ch¹ch - Cobitidae<br /> Ph©n hä C¸ ch¹ch bïn - Cobitini<br /> 8 C¸ ch¹ch bïn - Misgurnus anguillicaudatus 35 19 54,3 62 3,3 1- 6<br /> Bé C¸ sãc - Cyprinodontiformes<br /> Hä C¸ chuèi - Ophiocephalidae<br /> 9 C¸ chuèi - Ophiocephalus maculatus 30 21 70,0 853 40,6 1-1151<br /> Bé C¸ v−îc - Perciformes<br /> Hä C¸ r« - Anabidae<br /> 10 C¸ r« - Anabas testudineus 24 24 100,0 128 5,3 1- 21<br /> Hä C¸ r« phi - Cichlidae<br /> 11 C¸ r« phi v»n - Oreochromis nilotica 20 1 5,0 4 4/1 0-4<br /> Tæng sè 300 193 64,3 5932 30,7 1- 280<br /> <br /> Ghi chó: SLMK: sè l−îng vËt chñ mæ kh¸m; SLN = sè l−îng vËt chñ nhiÔm giun s¸n;<br /> %: tû lÖ nhiÔm<br /> SLCT: sè c¸ thÓ giun s¸n thu ®−îc<br /> TB: sè c¸ thÓ giun s¸n trung b×nh trªn 1 vËt chñ bÞ nhiÔm<br /> min-max: sè c¸ thÓ giun s¸n Ýt nhÊt hoÆc nhiÒu nhÊt trªn 1 vËt chñ.<br /> 20<br /> 2. T×nh h×nh nhiÔm riªng c¸c líp giun s¸n ký sinh<br /> Trong 5 líp giun s¸n ký sinh, tû lÖ nhiÔm s¸n l¸ ®¬n chñ (Monogenea) cao nhÊt 31,7%, sau ®ã lµ<br /> s¸n l¸ (Trematoda) 23,7%, giun trßn (Nematoda) 16,7%, s¸n d©y (Cestoda) 12,0%; thÊp nhÊt lµ líp<br /> giun ®Çu gai (Acanthocephala) 7,7% (b¶ng 2, 3).<br /> <br /> B¶ng 2<br /> <br /> Tû lÖ nhiÔm c¸c líp giun s¸n ký sinh cña mét sè loµi c¸ n−íc ngät ë vïng ngo¹i thµnh Hµ Néi<br /> STT Tªn vËt chñ SLMK Cestoda Monogenea Trematoda Nematoda Acanthocephala<br /> 1 C¸ chÐp 28 10 35,7 16 57,1 4 14,3 - - - -<br /> 2 C¸ diÕc 30 1 3,3 16 53,2 15 50,0 2 6,7 1 3,3<br /> 3 C¸ tr«I 20 - - 6 30,0 1 5,0 - - - -<br /> 4 C¸ chµy 30 - - 15 51,9 7 23,3 1 3,3 - -<br /> 5 C¸ thiÓu gï 27 - - 14 51,9 4 14,8 - - 2 7,4<br /> 6 C¸ mÌ tr¾ng 25 - - 16 64,0 4 16,0 6 24,0 - -<br /> 7 C¸ trª 31 6 19,4 4 12,9 25 80,7 5 16,1 5 16,1<br /> 8 C¸ ch¹ch bïn 35 12 34,3 - - 1 2,9 3 8,6 12 34,3<br /> 9 C¸ chuèi 30 7 23,3 7 23,3 10 33,3 9 30,0 3 10,0<br /> 10 C¸ r« 24 - - - - - - 24 100,0 - -<br /> 11 C¸ r« phi v»n 20 - - 1 5,0 - - - - - -<br /> Tæng sè 300 36 12,0 95 31,7 71 23,7 50 16,7 23 7,7<br /> <br /> Cã 9/11 loµi c¸ nhiÔm s¸n l¸ ®¬n chñ, víi tû rÊt thÊp, riªng c¸ r« nhiÔm 100,0%. C−êng ®é<br /> lÖ nhiÔm tõ 5,0-64,0%; cao nhÊt lµ c¸ mÌ tr¾ng nhiÔm giun trßn rÊt thÊp, trung b×nh 6,1 c¸ thÓ/<br /> 64,0%, sau ®ã lµ c¸ chÐp 57,1%, c¸ diÕc 53,0%, 1 vËt chñ bÞ nhiÔm (min-max: 1-68). Ngay c¸ r«<br /> c¸ thiÓu gï 51,9%; thÊp nhÊt lµ c¸ trª 12,9%, c¸ nhiÔm giun trßn 100% nh−ng c−êng ®é nhiÔm<br /> r« phi 5,0%. C−êng ®é nhiÔm s¸n l¸ ®¬n chñ còng chØ lµ 5,3 c¸ thÓ / 1 vËt chñ bÞ nhiÔm (min-<br /> cao nhÊt ë c¸ mÌ tr¾ng 97,1 c¸ thÓ / 1 vËt chñ bÞ max: 1-21).<br /> nhiÔm (min-max: 2-280), sau ®ã lµ c¸ chuèi Cã 5/11 loµi c¸ nhiÔm giun ®Çu gai, víi tû lÖ<br /> 74,3 c¸ thÓ (min-max: 47-115), c¸ tr«i 67,3 c¸ tõ 3,3-34,3%. Tû lÖ nhiÔm cao nhÊt ë c¸ ch¹ch<br /> thÓ (min-max: 2-85), thÊp nhÊt lµ c¸ chÐp 8,4 c¸ bïn 34,3%, sau ®ã lµ c¸ trª 16,1%, c¸ chuèi<br /> thÓ (min-max: 1-40), c¸ chµy 3,4 c¸ thÓ (min- 10,0%, thÊp nhÊt lµ c¸ thiÓu gï 7,4% vµ c¸ diÕc<br /> max: 1-30). 3,3%. C−êng ®é nhiÔm giun ®Çu gai rÊt thÊp, chØ<br /> Cã 9/11 loµi c¸ nhiÔm s¸n l¸, víi tû lÖ nhiÔm cã 2,4 c¸ thÓ / 1 vËt chñ bÞ nhiÔm (min-max: 1-<br /> tõ 5,0-80,7%. C¸c loµi nhiÔm s¸n l¸ cao lµ c¸ trª 8).<br /> 80,7%, c¸ diÕc 50,7%; c¸c loµi cã tû lÖ nhiÔm<br /> 3. T×nh h×nh nhiÔm giun s¸n ký sinh theo vËt<br /> s¸n l¸ thÊp lµ c¸ tr«i 5,0%, c¸ ch¹ch bïn 2,9%.<br /> C¸ trª cã c−êng ®é nhiÔm cao nhÊt 60,1 c¸ thÓ / chñ<br /> 1 vËt chñ bÞ nhiÔm (min-max: 1-243), sau ®ã lµ Tõ c¸c kÕt qu¶ trªn b¶ng 1, 2, 3, ta thÊy c¸<br /> c¸ chÐp 29,5 c¸ thÓ (min-max: 1-96), c¸ diÕc chÐp nhiÔm 3/5 líp GSKS, víi tû lÖ nhiÔm<br /> 13,4 c¸ thÓ (1-36); c¸c loµi c¸ cßn l¹i cã c−êng chung lµ 75,0%, trung b×nh gÆp 13,4 c¸ thÓ<br /> ®é nhiÔm s¸n l¸ rÊt thÊp. GSKS/ 1 vËt chñ bÞ nhiÔm, ch−a gÆp giun trßn<br /> Cã 7/11 loµi c¸ nhiÔm giun trßn, víi tû lÖ vµ giun ®Çu gai. Tû lÖ nhiÔm cao nhÊt lµ s¸n l¸<br /> nhiÔm tõ 3,3-100,0%. §a sè c¸c loµi c¸ nhiÔm ®¬n chñ 57,1%, sau ®ã lµ s¸n d©y 35,7%, s¸n l¸<br /> <br /> 21<br />  B¶ng 3<br /> <br /> C−êng ®é nhiÔm c¸c líp giun s¸n ký sinh cña mét sè loµi c¸ n−íc ngät<br /> ë vïng ngo¹i thµnh Hµ Néi<br /> Cestoda Monogenea Trematoda Nematoda Acanthocephala<br /> STT Tªn loµi c¸<br /> TB m-M TB m-M TB m-M TB m-M TB m-M<br /> 1 C¸ chÐp 3,0 1- 12 8,4 1-40 29,5 1-96 - - - -<br /> 2 C¸ diÕc 1/1 0-1 29,7 1-70 13,4 1-36 6/2 1-5 - -<br /> 3 C¸ tr«i - - 67,3 2-85 2/1 0 - 2 - - 1/1 0-1<br /> 4 C¸ chµy - - 3,4 1-13 9,1 2-25 1/1 0-1 - -<br /> 5 C¸ thiÓu gï - - 8,2 1-25 5/4 1-2 - - 2/2 0 -1<br /> 6 C¸ mÌ tr¾ng - - 97,1 2-280 25/4 1-13 49/6 1-31 - -<br /> 7 C¸ trª 3,2 1-10 9,0 1-30 60,1 1-243 75/5 1-68 16/5 1-8<br /> 8 C¸ ch¹ch bïn 2,6 1-6 - - 1/1 0-1 3/3 0-1 2,3 1-5<br /> 9 C¸ chuèi 32,9 1-76 74,3 47-115 5,1 1-22 41/9 1-16 11/3 1-8<br /> 10 C¸ r« - - - - - - 5,3 1-21 - -<br /> 11 C¸ r« phi v»n - - 4/1 0-4 - - - -<br /> Tæng sè 6,4 1-76 34,7 1-280 27,8 1-243 6,1 1-68 2,4 1-8<br /> <br /> 14,3%; ch−a gÆp giun trßn vµ giun ®Çu gai. ®ã lµ s¸n l¸ 23,3%; giun trßn 3,3%; ch−a gÆp<br /> C−êng ®é nhiÔm cao nhÊt lµ s¸n l¸ 29,5 c¸ thÓ / s¸n d©y, giun ®Çu gai. C¸c líp GSKS nµy cã<br /> 1 vËt chñ bÞ nhiÔm, sau ®ã lµ s¸n l¸ ®¬n chñ 8,4 c−êng ®é nhiÔm rÊt thÊp, chØ tõ 3,4-9,1 c¸ thÓ /<br /> c¸ thÓ, s¸n d©y 3,0 c¸ thÓ. C¸ chÐp cã tû lÖ 1 vËt chñ bÞ nhiÔm.<br /> nhiÔm s¸n d©y cao nhÊt trong c¸c loµi c¸ ®−îc C¸ thiÓu gï nhiÔm 3/5 líp GSKS, víi tû lÖ<br /> nghiªn cøu. nhiÔm chung 59,3%, trung b×nh 7,6 c¸ thÓ / 1<br /> C¸ diÕc nhiÔm c¶ 5 líp GSKS, víi tû lÖ vËt chñ bÞ nhiÔm (min-max: 1-25). Tû lÖ nhiÔm<br /> chung 63,3%; trung b×nh 35,9 c¸ thÓ GSKS/ 1 cao nhÊt lµ s¸n l¸ ®¬n chñ 51,9%, sau ®ã tíi s¸n<br /> vËt chñ bÞ nhiÔm (min-max: 1-70). Tû lÖ nhiÔm l¸ 14,8%, giun ®Çu gai cã tû lÖ thÊp nhÊt 7,4%;<br /> cao nhÊt lµ s¸n l¸ ®¬n chñ 53,2%, sau ®ã lµ s¸n ch−a gÆp s¸n l¸ vµ giun trßn.<br /> l¸ 50,0%, giun trßn 6,7%, s¸n d©y 3,3%, giun C¸ mÌ tr¾ng gÆp 3/5 líp GSKS, víi tû lÖ<br /> ®Çu gai 3,3%. C−êng ®é nhiÔm cao nhÊt lµ s¸n nhiÔm chung 80,0%; trung b×nh 81,4 c¸ thÓ<br /> l¸ ®¬n chñ 29,7 c¸ thÓ / 1 vËt chñ bÞ nhiÔm GSKS / 1 vËt chñ bÞ nhiÔm (min-max: 1-280).<br /> (min-max: 1-70), sau ®ã tíi s¸n l¸ 13,4 c¸ thÓ Tû lÖ vµ c−êng ®é nhiÔm cao nhÊt lµ líp s¸n l¸<br /> (min-max: 1-36); c¸c líp GSKS cßn l¹i c−êng ®¬n chñ 64,0% vµ 97,1 c¸ thÓ / 1 vËt chñ bÞ<br /> ®é nhiÔm rÊt thÊp. nhiÔm (min-max: 2-280), sau ®ã lµ giun trßn<br /> C¸ tr«i nhiÔm 2/5 líp GSKS, víi tû lÖ nhiÔm 24,0% vµ 49 c¸ thÓ / 1 vËt chñ bÞ nhiÔm (min-<br /> chung 35,0%; ch−a gÆp líp s¸n d©y, giun trßn max: 1-31), s¸n l¸ 16,0% vµ 25 c¸ thÓ / 1 vËt<br /> vµ giun ®Çu gai. Tû lÖ nhiÔm s¸n l¸ ®¬n chñ chñ bÞ nhiÔm (min-max: 1-13); ch−a gÆp s¸n<br /> 30,0%, s¸n l¸ 5,0%; c−êng ®é nhiÔm s¸n l¸ ®¬n d©y, giun ®Çu gai. C¸ mÌ tr¾ng cã tû lÖ vµ c−êng<br /> chñ kh¸ cao 67,3 c¸ thÓ / 1 vËt chñ bÞ nhiÔm ®é nhiÔm s¸n l¸ ®¬n chñ cao nhÊt trong c¸c loµi<br /> (min-max: 2-85). c¸ ®T nghiªn cøu.<br /> C¸ chµy nhiÔm 3/5 líp GSKS, víi tû lÖ C¸ trª nhiÔm c¶ 5 líp giun s¸n ký sinh, víi<br /> nhiÔm chung 60,0%; trung b×nh 6,4 c¸ thÓ tû lÖ nhiÔm chung lµ 87,1%, trung b×nh gÆp 61,1<br /> GSKS / 1 vËt chñ bÞ nhiÔm (min-max: 1-25). Tû c¸ thÓ GSKS / 1 vËt chñ bÞ nhiÔm.<br /> lÖ nhiÔm cao nhÊt lµ s¸n l¸ ®¬n chñ 51,9%, sau C¸ ch¹ch bïn nhiÔm 4/5 líp GSKS, víi tû lÖ<br /> 22<br /> nhiÔm chung 57,5%, trung b×nh gÆp 3,1 c¸ thÓ 1 vËt chñ (min-max : 1-21).<br /> GSKS / 1 vËt chñ vÞ nhiÔm (min-max: 1-6). Tû C¸ r« phi v»n lµ loµi c¸ nhËp néi duy nhÊt<br /> lÖ nhiÔm cao nhÊt lµ s¸n d©y 34,3% vµ giun ®Çu ®−îc nghiªn cøu cã tû lÖ vµ c−êng ®é nhiÔm<br /> gai 34,3%; sau ®ã tíi giun trßn 8,6%, thÊp nhÊt GSKS rÊt thÊp; chØ gÆp 1/20 c¸ thÓ nhiÔm 4 c¸<br /> s¸n l¸ 2,9%, ch−a gÆp líp s¸n l¸ ®¬n chñ. C−êng thÓ s¸n l¸ ®¬n chñ.<br /> ®é nhiÔm GSKS cña c¸ ch¹ch bïn rÊt thÊp, cao<br /> nhÊt ë s¸n d©y trung b×nh còng chØ 2,6 c¸ thÓ / 1 4. Sè l−îng c¸c líp giun s¸n ký sinh trªn cïng<br /> vËt chñ bÞ nhiÔm; c¸c líp GSKS kh¸c chØ gÆp 1- 1 vËt chñ<br /> 3 c¸ thÓ / 1 vËt chñ bÞ nhiÔm. Trong sè 193/300 c¸ thÓ c¸ nghiªn cøu, cã<br /> C¸ chuèi nhiÔm 5/5 líp GSKS, víi tû lÖ 127 c¸ thÓ chØ nhiÔm 1 líp GSKS, chiÕm 65,8%;<br /> nhiÔm chung 70,0%, trung b×nh gÆp 40,6 c¸ thÓ 51 c¸ thÓ nhiÔm 2 líp GSKS, chiÕm 26,4%; 14<br /> GSKS / 1 vËt chñ bÞ nhiÔm. Tû lÖ nhiÔm cao c¸ thÓ nhiÔm 3 líp GSKS, chiÕm 7,3%, chØ cã 1<br /> nhÊt lµ líp s¸n l¸ 33,3%; líp s¸n d©y vµ s¸n l¸ c¸ thÓ nhiÔm 4 líp GSKS, chiÕm 0,5%. Nh− vËy<br /> ®¬n chñ cïng 23,3%, giun trßn 30,0%, giun ®Çu cã tíi 92,2% c¸c c¸ thÓ c¸ chØ nhiÔm 1-2 líp<br /> gai 10,0%. C−êng ®é nhiÔm cao nhÊt lµ líp s¸n GSKS, chØ cã 7,8% nhiÔm 3-4 líp GSKS (b¶ng<br /> l¸ ®¬n chñ 74,3 c¸ thÓ / 1 vËt chñ bÞ nhiÔm 4).<br /> (min-max: 47-115); sau ®ã lµ s¸n d©y 32,9 c¸ Cã 3/11 loµi c¸ míi gÆp 1 líp GSKS : c¸<br /> thÓ / 1 vËt chñ bÞ nhiÔm; c¸c líp GSKS cßn l¹i tr«i, c¸ r«, c¸ r« phi.<br /> c−êng ®é nhiÔm thÊp. C¸ chuèi cã c−êng ®é<br /> nhiÔm s¸n d©y cao nhÊt trong c¸c loµi ®T nghiªn Cã 2/11 loµi c¸ gÆp 2 líp GSKS : c¸ thiÓu<br /> cøu. gï, c¸ mÌ tr¾ng.<br /> C¸ r« chØ nhiÔm 1/5 líp GSKS, lµ líp giun Cã 5/11 loµi c¸ nhiÔm 3 líp GSKS : c¸ chÐp,<br /> trßn, víi tû lÖ nhiÔm 100,0%. C−êng ®é nhiÔm c¸ diÕc, c¸ chµy, c¸ trª, c¸ ch¹ch bïn.<br /> giun trßn cña c¸ r« còng kh«ng cao - 5,3 c¸ thÓ / Cã 1/ 11 loµi nhiÔm 4 líp GSKS : c¸ chuèi.<br /> <br /> B¶ng 4<br /> <br /> Sè líp giun s¸n ký sinh gÆp trªn cïng mét vËt chñ cña mét sè loµi c¸ n−íc ngät ë vïng<br /> ngo¹i thµnh Hµ Néi<br /> <br /> STT Tªn vËt chñ SLMK SLN Sè l−îng, tû lÖ vËt chñ nhiÔm c¸c líp giun s¸n ký sinh<br /> GSKS Mét líp % Hai líp % Ba líp % Bèn líp %<br /> 1 C¸ chÐp 28 21 14 66,6 5 23,8 2 9,5 - -<br /> 2 C¸ diÕc 30 19 5 26,3 12 63,2 2 10,5 - -<br /> 3 C¸ tr«i 20 7 7 100,0 - - - - - -<br /> 4 C¸ chµy 30 18 14 77,8 3 16,7 1 5,6 - -<br /> 5 C¸ thiÓu gï 27 16 12 75,0 4 25,0 - - - -<br /> 6 C¸ mÌ tr¾ng 25 20 14 70,0 6 30,0 - - - -<br /> 7 C¸ trª 31 27 15 55,6 7 25,9 5 18,5 - -<br /> 8 C¸ ch¹ch bïn 35 19 11 57,9 7 36,8 1 5,3 - -<br /> 9 C¸ chuèi 30 21 10 47,6 7 33,3 3 14,3 1 4,7<br /> 10 C¸ r« 24 24 24 100,0 - - - - - -<br /> 11 C¸ r« phi v»n 20 1 1 1/1 - - - - - -<br /> Tæng sè 300 193 127 65,8 51 26,4 14 7,3 1 0,5<br /> <br /> <br /> 23<br />  iii. §¸nh gi¸ vµ nhËn xÐt Tµi liÖu tham kh¶o<br /> <br /> 1. Tû lÖ vµ c−êng ®é nhiÔm giun s¸n ký sinh 1 Arthur J. Richard, 1997: Checklist of the<br /> chung cña mét sè loµi c¸ n−íc ngät ë vïng parasites of fishes of the Philippines.<br /> ngo¹i thµnh Hµ Néi t−¬ng ®èi cao (64,3% vµ Rome: FAO, 1997. ISBN 92 - 5 - 104039 -<br /> 30,7 c¸ thÓ GSKS / 1 vËt chñ bÞ nhiÔm). C¸c loµi 2.<br /> c¸ cã møc ®é nhiÔm GSKS cao lµ c¸ trª, c¸ mÌ, 2 Bauer O. N., 1987: §Þnh lo¹i ký sinh trïng<br /> c¸ chuèi (trªn 80%); c¸c loµi c¸ cã tû lÖ nhiÔm ë c¸ n−íc ngät Liªn X«. Leningrad, T2, T3<br /> GSKS thÊp lµ c¸ tr«i 35,0%, c¸ r« phi v»n 5,0%. (tiÕng Nga).<br /> 2. Tû lÖ vµ c−êng ®é nhiÔm tõng líp GSKS 3 Bïi Quang TÒ, 1999: T¹p chÝ Sinh häc,<br /> riªng biÖt kh«ng cao. Cao nhÊt lµ s¸n l¸ ®¬n chñ 21(2b): 20-31.<br /> 31,7% (9/11 loµi c¸ nhiÔm); sau ®ã lµ s¸n l¸ 4 Hµ Duy Ngä vµ cs., 1995: KÕt qu¶ nghiªn<br /> 23,7% (9/11 loµi c¸ nhiÔm), thÊp nhÊt lµ giun cøu ký sinh trïng ë c¸ vïng Hµ Néi, Hßa<br /> ®Çu gai 7,7% (5/11 loµi c¸ nhiÔm). B×nh. TuyÓn tËp c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu<br /> 3. Trªn cïng 1 vËt chñ, tû lÖ nhiÔm tõ 3 líp sinh th¸i vµ tµi nguyªn sinh vËt: 446-450.<br /> GSKS trë lªn rÊt thÊp 7,8%, chØ gÆp 1 líp GSKS 5 Hµ Ký vµ cs., 1992: ChÈn ®o¸n vµ phßng trÞ<br /> 65,8%, 2 líp GSKS 26,4%. §iÒu nµy lý gi¶i t¹i mét sè bÖnh c¸, t«m. NXB. N«ng nghiÖp,<br /> sao tû lÖ nhiÔm cña tõng líp GSKS l¹i thÊp. Víi Hµ Néi.<br /> tû lÖ nhiÔm chung GSKS t−¬ng ®èi cao vµ tû lÖ 6 Mai §×nh Yªn, 1978: §Þnh lo¹i c¸ n−íc<br /> nhiÔm tõng líp riªng biÖt thÊp nªn c¸ n−íc ngät ngät c¸c tØnh phÝa B¾c ViÖt Nam. NXB.<br /> ë vïng ngo¹i thµnh Hµ Néi ch−a gÆp sù béi KH&KT, Hµ Néi.<br /> nhiÔm GSKS.<br /> 7 Moravec F., Sey O., 1988: Nematodes of<br /> 4. Trong 11 loµi c¸ nghiªn cøu, c¸ chuèi vµ freshwater fishes from north Vietnam. Part<br /> c¸ trª nhiÔm GSKS cao nhÊt : ®Òu nhiÔm 5/5 líp 1 : Camallanoidea and Habrobematoidea<br /> GSKS, c¸ chuèi cã tû lÖ nhiÔm chung lµ 70%, Vest. cs. spolec. zool, 52: 128-148,1988-<br /> trung b×nh 40,6 c¸ thÓ GSKS/ 1 vËt chñ bÞ ISSN0042-4595. Part 2: Thelazioidea,<br /> nhiÔm; c¸ trª cã tû lÖ nhiÔm 87,1%, trung b×nh Phylalopteroidea and Gnathostomatoidea.<br /> 61,1 c¸ thÓ GSKS / 1 vËt chñ bÞ nhiÔm. C¸ r« cã Vest. cs. spolec. zool, 52: 176 - 191,1988 -<br /> tû lÖ nhiÔm 100% nh−ng chØ nhiÔm 1 líp GSKS ISSN 0042-4595.<br /> lµ giun trßn víi trung b×nh 5,3 c¸ thÓ / 1 vËt chñ 8 Moravec F., Sey O., 1989: Folia<br /> bÞ nhiÔm. Paraasitologica, 36: 243-262.<br /> <br /> Parasitic helminth infection of some freshwater fish species<br /> in suburban of Hanoi<br /> Nguyen Van Duc, Nguyen Van Ha<br /> Summary<br /> In this study, 300 fishes belonging to 11 species and 6 families collected during the period 1999-2000,<br /> were investigated for parasitic helminth. 64.3% of these fishes were infected with density at 30.7 helminth/<br /> fish (min-max: 1-280). The infection of Clarias fuscus (87,1% and 61,1 worms/host), Hypophthalmichthys<br /> molitrix (80,0% and 81,4 worms/host) and Ophiocephalus maculatus (70,0% and 40,6 worms/host) is higher<br /> than the one of other species. Anabas testudineus has highest rate (100,0%) but is infected with only<br /> nematodes at low density 5,3 worms/host.<br /> The infection rate and density of Monogenea is highest-31,7%, following by Trematoda-23,7%,<br /> Nematoda-16,7%, Cestoda – 12,0% and Acanthocephala-7,7%. The percentage of hosts infected with 3-4<br /> helminth classes is very low, just only 7,8%. Most of the hosts are infected with 1 helminth class (65,8%) and<br /> 2 classes (26,4%).<br /> Ngµy nhËn bµi: 3-6-2002<br /> 24<br />  Tµi liÖu tham kh¶o<br /> 1. Bauer O. N., 1987. §Þnh lo¹i ký sinh trïng ë c¸ níc ngät Liªn X«. Leningrad, 1987.<br /> T.3. (tiÕng Nga).<br /> 2. Bïi Quang TÒ, 1999. KÕt qu¶ nghiªn cøu ký sinh trïng c¸ níc ngät ViÖt Nam. T¹p chÝ<br /> sinh häc, tËp 21, sè 2b, 20-31.<br /> 3. Hµ Duy Ngä, NguyÔn ThÞ Lª, NguyÔn ThÞ Minh, §Æng TÊt ThÕ, 1995. KÕt qu¶<br /> nghiªn cøu ký sinh trïng ë c¸ vïng Hµ Néi, Hoµ B×nh. TuyÓn tËp c¸c c«ng tr×nh nghiªn<br /> cøu sinh th¸i vµ tµi nguyªn sinh vËt, tr. 446-450.<br /> 4. Hµ Ký, 1992. ChÈn ®o¸n vµ phßng trÞ mét sè bÖnh c¸, t«m. NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi.<br /> 54 tr.<br /> 5. Mai §×nh Yªn, 1978. §Þnh lo¹i c¸ níc ngät c¸c tØnh phÝa B¾c ViÖt Nam. NXB KHKT,<br /> Hµ Néi. 339 tr.<br /> 6. Moravec F., Sey O., 1988. Nematodes of freshwater fishes from North Vietnam. Part I.<br /> Camallanoidea and Habronematoidea. Vest. es Spolee. zool. 52: 128-148.<br /> 7. Moravec F., Sey O., 1989. Acanthocephalans of freshwater fishes from North Vietnam.<br /> Vest. es Spolee. zool. 53: 89-106.<br /> 8. Moravec F., Sey O., 1989. Some trematodes of freshwater fishes from North Vietnam<br /> with a list of recordes endohelminths by fish hosts. Folia parasitologica 36: 243-262.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 25<br />