Tình hình nhiễm giun sán ký sinh ở một số loài ếch nhái (Amphibia) tại khu vực vườn quốc gia Pù Mát, tỉnh Nghệ An

31(2): 16-19 T¹p chÝ Sinh häc 6-2009<br /> <br /> <br /> <br /> T×NH H×NH NHIÔM GIUN S¸N Ký SINH ë MéT Sè LOµI ÕCH NH¸I<br /> (AMPHIBIA) T¹I KHU VùC V¦êN QUèC GIA Pï M¸T, TØNH NGHÖ AN<br /> <br /> Hµ DUY NGä, §ç §øC NG¸I<br /> NGUYÔN V¡N Hµ, NGUYÔN V¡N §øC<br /> <br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br /> <br /> Õch nh¸i lµ nhãm ®éng vËt cã ý nghÜa quan C¸c mÉu giun trßn ®−îc ®Þnh h×nh vµ b¶o qu¶n<br /> träng vÒ mÆt khoa häc vµ kinh tÕ. C¸c nghiªn trong dung dÞch phormon 4%. C¸c mÉu vËt ®o<br /> cøu vÒ ®éng vËt ký sinh nãi chung vµ giun s¸n vÏ vµ nghiªn cøu trªn kÝnh hiÓn vi Olympus<br /> ký sinh nãi riªng ë Õch nh¸i ViÖt Nam míi ®−îc CH40.<br /> nghiªn cøu trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Tuy vËy, §Þnh lo¹i giun s¸n ký sinh b»ng ph−¬ng<br /> nh÷ng nghiªn cøu nµy míi tËp trung ®iÒu tra ph¸p so s¸nh h×nh th¸i gi¶i phÉu, theo Ymaguti<br /> giun s¸n ký sinh ë Õch nh¸i khu vùc ®ång b»ng 1958; Skrjabin 1960 vµ Phan ThÕ ViÖt, NguyÔn<br /> s«ng Hång vµ mét sè ®Þa ®iÓm ë miÒn nói phÝa ThÞ Kú, NguyÔn ThÞ Lª 1977 [1].<br /> b¾c n−íc ta [7]. ë khu vùc miÒn trung hÇu nh− MÉu vËt chñ, vËt ký sinh ®−îc l−u gi÷ vµ<br /> ch−a cã mét nghiªn cøu ®iÒu tra nµo vÒ khu hÖ b¶o qu¶n t¹i phßng Ký sinh trïng häc, viÖn Sinh<br /> giun s¸n ký sinh ë Õch nh¸i. th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt.<br /> V−ên quèc gia (VQG) Pï M¸t lµ mét trong<br /> II. KÕT QU¶ Vµ TH¶O LUËN<br /> sè Ýt khu b¶o tån ®a d¹ng sinh häc lín nhÊt n−íc<br /> ta, ®−îc thµnh lËp vµo n¨m 2002, cã diÖn tÝch tù 1. T×nh h×nh nhiÔm chung<br /> nhiªn 194.000 ha, trong ®ã vïng b¶o tån 94.000<br /> ha vµ vïng ®Öm 100.000 ha, tr¶i dµi trªn ba §b mæ kh¸m toµn diÖn 168 c¸ thÓ cña 5 loµi<br /> huyÖn Con Cu«ng, Anh S¬n vµ T−¬ng D−¬ng Õch nh¸i th−êng gÆp [Õch ®ång (Rana ragulosa),<br /> cña tØnh NghÖ An. HÖ ®éng vËt cña v−ên còng chÉu (Rana guentheri), cãc (Bufo<br /> rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. B−íc ®Çu thèng kª melanostictus), ngoÐ (Rana limnocharis) vµ Õch<br /> ®−îc 241 loµi thó, thuéc 86 hä, 28 bé, trong ®ã c©y (Polypedates mutus)], ®−îc thu tõ VQG<br /> cã 24 loµi thó, 25 loµi bß s¸t, 137 loµi chim, 15 Pï M¸t. Sè l−îng c¸ thÓ vËt chñ mæ kh¸m ®−îc<br /> loµi l−ìng thª... [9]. tr¶i ®Òu cho c¸c loµi (tõ 36 ®Õn 45 c¸ thÓ), riªng<br /> ChÝnh v× vËy chóng t«i ®b chän VQG Õch c©y v× khã thu b¾t, nªn sè l−îng c¸ thÓ mæ<br /> Pï M¸t lµ mét trong nh÷ng ®iÓm nghiªn cøu kh¸m ®−îc rÊt Ýt (9 c¸ thÓ) (b¶ng 1).<br /> ®iÒu tra ë khu vùc miÒn trung n−íc ta. Cã 135 c¸ thÓ Õch nh¸i nhiÔm giun s¸n ký<br /> sinh, chiÕm 80,36%, trong ®ã cãc nhiÔm cao<br /> I. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU nhÊt (37 c¸ thÓ t−¬ng øng 100%), sau ®Õn Õch<br /> ®ång (31 c¸ thÓ t−¬ng øng 86,11%), chÉu vµ Õch<br /> 5 loµi Õch nh¸i phæ biÕn lµ: Õch ®ång (Rana c©y cã tû lÖ nhiÔm t−¬ng ®èi gÇn nhau 75-<br /> ragulosa), chÉu (Rana guentheri), cãc (Bufo 76,32% (tuy nhiªn v× sè l−îng Õch c©y mæ ®−îc<br /> melanostictus), ngoÐ (Rana limnocharis) vµ Õch cßn Ýt cho nªn sè liÖu vÒ tû lÖ nhiÔm giun s¸n<br /> c©y (Polypedates mutus) thu ®−îc tõ VQG Pï cña Õch c©y ë ®©y cã thÓ ch−a ph¶n ¸nh ®óng<br /> M¸t, ®−îc ®Þnh lo¹i theo NguyÔn V¨n S¸ng vµ thùc tÕ). NgoÐ cã tû lÖ nhiÔm thÊp nhÊt (28 c¸<br /> Hå Thu Cóc [4]. thÓ, t−¬ng øng 62,22%) (b¶ng 1). C−êng ®é<br /> nhiÔm chung lµ 1- 300 giun s¸n/c¸ thÓ vËt chñ,<br /> MÉu giun s¸n ký sinh ®−îc thu thËp theo trong ®ã chÉu vµ cãc cã c−êng ®é nhiÔm cao<br /> ph−¬ng ph¸p mæ kh¸m toµn diÖn cña Skrjabin. nhÊt (1-300); Õch c©y cã c−êng ®é nhiÔm thÊp<br /> C¸c mÉu s¸n d©y, s¸n l¸ vµ giun ®Çu gai ®−îc nhÊt (1-2); Õch ®ång vµ ngoÐ cã c−êng ®é nhiÔm<br /> ®Þnh h×nh vµ b¶o qu¶n trong dung dÞch cån 70O. ë møc trung b×nh (1-75).<br /> 16<br />  B¶ng 1<br /> T×nh h×nh nhiÔm giun s¸n ký sinh ë Õch nh¸i t¹i khu vùc nghiªn cøu<br /> STT Loµi vËt chñ SLMK SLN TLN (%) C§N (min-max)<br /> 1 Õch ®ång (Rana ragulosa) 36 31 86,11 1-74<br /> 2 ChÉu (Rana guentheri) 38 29 76,32 1-300<br /> 3 Cãc (Bufo melanostictus) 37 37 100 1-300<br /> 4 NgoÐ (Rana limnocharis) 45 28 62,22 1-45<br /> 5 Õch c©y (Polypedates mutus) 12 9 75,00 1-2<br /> Tæng 168 135 80,36 1-300<br /> Ghi chó: SLMK. Sè l−îng mæ kh¸m; SLN. Sè l−îng nhiÔm; TLN. Tû lÖ nhiÔm; C§N. C−êng ®é nhiÔm.<br /> <br /> T¹i VQG Pï M¸t, còng ®b ph¸t hiÖn ®ñ c¸c líp giun ®Çu gai cã c−êng ®é nhiÔm lµ 1-9. KÕt<br /> nhãm ký sinh ë Õch nh¸i, nh−: giun ®Çu gai qu¶ mæ kh¸m cho thÊy cãc vµ Õch c©y kh«ng<br /> (Acanthocephala); tiÕt tóc (Arthropoda); s¸n d©y thÊy nhiÔm s¸n l¸.<br /> (Cestoda); s¸n l¸ ®¬n chñ (Monogenea); giun<br /> 2. Danh s¸ch c¸c loµi giun s¸n ký sinh<br /> trßn (Nematoda); ®¬n bµo (Protozoa) vµ s¸n l¸<br /> (Trematoda), nh−ng trong bµi viÕt nµy chóng chØ §b x¸c ®Þnh ®−îc 11 loµi (thuéc 11 gièng, 10<br /> dÒ cËp ®Õn nhãm giun s¸n ký sinh. hä cña ba líp giun s¸n ký sinh) (b¶ng 3). Trong<br /> XÐt riªng vÒ t×nh h×nh nhiÔm cña tõng líp ®ã, líp giun ®Çu gai cã 1 loµi, líp giun trßn cã 3<br /> giun s¸n (b¶ng 2), cho thÊy: Õch nh¸i ë khu vùc loµi, líp s¸n l¸ cã 7 loµi. Loµi giun trßn<br /> VQG Pï M¸t cã tû lÖ nhiÔm giun trßn lµ cao Oswaldocruzia hoeppli vµ loµi s¸n l¸<br /> nhÊt (116 c¸ thÓ, t−¬ng øng 69,05%), ®Æc biÖt ë Ninemandijia kashmirensis lµ nh÷ng loµi gÆp<br /> cãc cã 100% nhiÔm giun trßn. Tû lÖ nhiÔm s¸n phæ biÕn ë ®©y (3/5 loµi vËt chñ), cã nh÷ng loµi<br /> d©y vµ s¸n l¸ ë ®©y kh«ng cao (t−¬ng øng 17,86 chØ gÆp ë mét loµi vËt chñ nh−: Mesocoelium<br /> vµ 15,48%), ®Æc biÖt kh«ng ph¸t hiÖn ®−îc s¸n peasei vµ Ganeo glotoides chØ gÆp ë chÉu;<br /> d©y tr−ëng thµnh mµ chØ gÆp Êu trïng s¸n d©y ë Pleurogenoides sphaericus vµ Glythelmins<br /> c¬ vµ d−íi da. Tû lÖ nhiÔm giun ®Çu gai thÊp rugocaudata chØ gÆp ë Õch ®ång. Tuy nhiªn vÉn<br /> nhÊt (8,93%). XÐt vÒ c−êng ®é nhiÔm th× líp cßn mét sè mÉu s¸n d©y vµ mÉu vËt cña c¸c<br /> giun trßn vµ s¸n l¸ cã c−êng ®é nhiÔm cao nhÊt nhãm kh¸c do sè l−îng thu ®−îc cßn Ýt hoÆc ch−a<br /> (1-300), líp s¸n d©y cã c−êng ®é nhiÔm lµ 1-14, ®ñ tµi liÖu, nªn chóng t«i ®Ó l¹i nghiªn cøu sau.<br /> B¶ng 2<br /> T×nh h×nh nhiÔm c¸c líp giun s¸n ký sinh ë Õch nh¸i t¹i khu vùc nghiªn cøu<br /> Õch ®ång ChÉu Cãc NgoÐ Õch c©y Tæng<br /> SLM 36 38 37 45 12 168<br /> SLN 12 4 2 12 0 30<br /> Cestoda TLN 33,33 10,53 5,41 26,67 0 17,86<br /> C§N 1- 14 1-2 3-8 1-3 0 1-14<br /> SLN 17 7 0 2 0 26<br /> Trematoda TLN 47,22 10,53 0 4,44 0 15,48<br /> C§N 1-74 1- 300 0 1-3 0 1- 300<br /> SLN 15 29 37 26 9 116<br /> Nematoda TLN 41,67 76,32 100 57,78 75,00 69,05<br /> C§N 1-35 1- 200 1-30 1- 8 1- 8 1-200<br /> SLN 0 13 0 2 0 15<br /> Acanthocephala TLN 0 34,21 0 4,44 0 8,93<br /> C§N 0 1-9 0 1 0 1-9<br /> Ghi chó: nh− b¶ng 1.<br /> 17<br />  B¶ng 3<br /> Danh s¸ch c¸c loµi giun s¸n ký sinh ë Õch nh¸i t¹i khu vùc nghiªn cøu<br /> STT Tªn loµi VËt chñ N¬i ký sinh<br /> Líp Giun ®Çu gai (Acanthocephala)<br /> 1 Pseudoacanthocephalus caucasius chÉu, ngoÐ Ruét<br /> Líp Giun trßn (Nematoda)<br /> Bé Rhabditida<br /> Hä Rhabditidae<br /> 2 Rhabdias bufonis chÉu, ngoÐ Phæi<br /> Bé Strongylida<br /> Hä Oswaldocruzidae<br /> 3 Oswaldocruzia hoeppli Õch ®ång, chÉu Ruét<br /> Bé Oxyurida<br /> Hä Cosmocercidae<br /> 4 Cosmocerca omata chÉu, Õch c©y Ruét<br /> Líp S¸n l¸ (Trematoda)<br /> Hä Mesocoeliidae<br /> 5 Mesocoelium peasei chÉu Ruét<br /> Hä Brachycoelidae<br /> 6 Brachycoelium salamandrae Õch ®ång, chÉu Ruét<br /> Hä Ochetosomatidae<br /> 7 Ganeo glotoides chÉu Ruét<br /> Hä Pleurogenidae<br /> 8 Ninemandijia kashmirensis Õch ®ång, chÉu, ngoÐ Ruét<br /> 9 Pleurogenoides sphaericus Õch ®ång Ruét<br /> Hä Plagiorchidae<br /> 10 Glythelmins rugocaudata Õch ®ång Ruét<br /> Hä Diplodiscidae<br /> 11 Diplodiscus amphichrus chÉu, ngoÐ Ruét<br /> <br /> III. KÕT LUËN 3. §b x¸c ®Þnh ®−îc 11 loµi (thuéc 11 gièng,<br /> 10 hä cña ba líp giun s¸n ký sinh), trong ®ã líp<br /> 1. §b mæ kh¸m toµn diÖn 168 c¸ thÓ thuéc 5 giun ®Çu gai cã 1 loµi, líp giun trßn cã 3 loµi,<br /> loµi Õch nh¸i th−êng gÆp ë VQG Pï M¸t. Tû lÖ líp s¸n l¸ cã 7 loµi.<br /> nhiÔm giun s¸n kh¸ cao (80,36%), trong ®ã cãc<br /> nhiÔm cao nhÊt (100%), sau ®Õn Õch ®ång 4. Loµi giun trßn (Oswaldocruzia hoeppli)<br /> (86,11%), chÉu vµ Õch c©y cã tû lÖ nhiÔm thÊp vµ loµi s¸n l¸ (Ninemandijia kashmirensis) lµ<br /> h¬n (75-76,32%), ngoÐ cã tû lÖ nhiÔm thÊp nhÊt nh÷ng loµi gÆp phæ biÕn ë ®©y (3/5 loµi vËt chñ),<br /> (62,22%). C−êng ®é nhiÔm chung lµ 1-300 giun cã nh÷ng loµi chØ gÆp ë mét loµi vËt chñ nh−:<br /> s¸n/c¸ thÓ vËt chñ, trong ®ã chÉu vµ cãc cã Mesocoelium peasei vµ Ganeo glotoides chØ gÆp<br /> c−êng ®é nhiÔm cao nhÊt (1-300); Õch c©y cã ë chÉu; Pleurogenoides sphaericus vµ<br /> c−êng ®é nhiÔm thÊp nhÊt (1-2). Glythelmins rugocaudata chØ gÆp ë Õch ®ång.<br /> 2. Tû lÖ nhiÔm líp giun trßn lµ cao nhÊt<br /> TµI LIÖU THAM KH¶O<br /> (69,05%), tû lÖ nhiÔm líp s¸n d©y vµ s¸n l¸ ë<br /> ®©y kh«ng cao t−¬ng øng 17,86% vµ 15,48%, tû<br /> 1. Phan ThÕ ViÖt, NguyÔn ThÞ Kú, NguyÔn<br /> lÖ nhiÔm giun ®Çu gai thÊp nhÊt (8,93%). Líp<br /> giun trßn vµ s¸n l¸ cã c−êng ®é nhiÔm cao nhÊt ThÞ Lª, 1977: Giun s¸n ký sinh ë ®éng vËt<br /> (1-300), líp s¸n d©y cã c−êng ®é nhiÔm lµ 1-14, ViÖt Nam, Nxb. Khoa häc vµ Kü thuËt,<br /> líp giun ®Çu gai cã c−êng ®é nhiÔm lµ 1-9. Hµ Néi.<br /> 18<br /> 2. R−zikov K. M., Shapilo V. P., Duy Ngä, §ç §øc Ng¸i, 1997: T¹p chÝ Sinh<br /> Shepchenko N. N., 1980: Khu hÖ giun s¸n häc, 19(2): 32-38.<br /> ký sinh ë Õch nh¸i Liªn X«. Nxb. Khoa häc, 6. §ç §øc Ng¸i, Hµ Duy Ngä, 1999: T¹p chÝ<br /> Matxc¬va (tiÕng Nga). Sinh häc, 21(2b): 171-175.<br /> 3. Hµ Duy Ngä, NguyÔn ThÞ Lª, 1995: 7. NguyÔn V¨n §øc, Hµ Duy Ngä, §ç §øc<br /> T¹p chÝ Khoa häc vµ Kü thuËt Thó y, II(4): Ng¸i, TrÇn ThÞ BÝnh, 2002: T¹p chÝ<br /> 78-80. Sinh häc, 24(2b): 142-146.<br /> 4. NguyÔn V¨n S¸ng vµ Hå Thu Cóc, 1996: 8. Hµ Duy Ngä, 2005: T¹p chÝ Sinh häc,<br /> Danh lôc Õch nh¸i bß s¸t ViÖt Nam, Nxb. 27(3A): 91-94.<br /> Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> 9. Vi.Wikipedia.org/wiki/V−ên_quèc_gia_Pï<br /> 5. NguyÔn ThÞ Minh, NguyÔn ThÞ Lª, Hµ _M¸t.<br /> <br /> <br /> HELMINTHeS IN AMPHIBIANS<br /> FROM PUMAT NATIONAL PARK, NGHE AN PROVINCE<br /> HA DUY NGO, DO DUC NGAI<br /> NGUYEN VAN HA, NGUYEN VAN DUC<br /> <br /> SUMMARY<br /> <br /> 168 Amphibians of 5 species (Rana ragulosa, Rana guentheri, Bufo melanostictus, Rana limnocharis and<br /> Polypedates mutus) from Pu Mat national park, Nghe An province were examined for Helminthes study.<br /> The result indicated that the average infection rat of Helminthes was at 80.36%, among them Cetoda<br /> 17.86%, Trematoda 15.48%, Nematoda 69.05%) and Acanthocephalan 8.93%.<br /> 11 Helminthes species collected from these studied Amphibians were identified, 1 species<br /> (Pseudoacanthocephalus caucasius) of Acanthocephalan, 3 species (Cosmocerca omata, Oswaldocruzia<br /> hoeppli and Rhabdias bufonis) of Nematoda and 7 species (Brachycoelium salamandrae, Diplodiscus<br /> amphichrus, Ganeo glotoides, Glythelmins rugocaudata, Ninemandijia kashmirensis, Mesocoelium peasei and<br /> Pleurogenoides sphaericus) of Trematoda.<br /> <br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 2-3-2009<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 19<br />