Tình hình viêm phổi liên quan thở máy tại khoa hồi sức tích cực Bệnh viện Quân Y 175

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 2 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> TÌNH HÌNH VIÊM PHỔI LIÊN QUAN THỞ MÁY<br /> TẠI KHOA HỒI SỨC TÍCH CỰC BỆNH VIỆN QUÂN Y 175<br /> Vũ Đình Ân*, Nguyễn Đức Trọng*, Nguyễn Thị Thu Phương**, Phạm Thị Ngọc Thảo***,<br /> Hồ Hoàng Kim****, Lê Minh Khôi*****<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Viêm phổi liên quan thở máy (VPLQTM) là một bệnh lý thường gặp tại các khoa hồi sức tích<br /> cực (HSTC) làm tăng tỉ lệ bệnh tật và tử vong. Các khuyến cáo về điều trị VPLQTM đều nhấn mạnh vai trò của<br /> dịch tễ học và tình hình đề kháng kháng sinh tại chỗ.<br /> Mục tiêu: Xác định tỉ lệ, các yếu tố liên quan, tác nhân gây bệnh VPLQTM tại khoa HSTC, Bệnh viện Quân<br /> Y 175.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang mô tả. Chẩn đoán VPLQTM theo Bộ Y tế<br /> Việt Nam năm 2015. Bệnh phẩm được thu thập bằng hút qua ống nội khí quản hoặc qua nội soi phế quản. Cấy vi<br /> khuẩn và thực hiện kháng sinh đồ tự động bằng máy Vitek 2 Compact.<br /> Kết quả: Từ 9/2016 đến 4/2017 thu nhận 136 BN. Tỉ lệ VPLQTM là 43,4%. Các tác nhân chính gây<br /> VPLQTM là: A. baumannii (40,7%); K. pneumonia (18,6%); P. aeruginosa (13,6%); Staph. aureus (8,5%). A.<br /> baumannii hầu như kháng tất cả các kháng sinh, 73% còn nhạy cảm với colistin. Các tác nhân khác đều có tỉ lệ đề<br /> kháng kháng sinh cao đáng báo động.<br /> Kết luận: VPLQTM tại khoa HSTC, Bệnh viện Quân Y 175 có chiều hướng gia tăng. Tác nhân gây bệnh đề<br /> kháng kháng sinh cao. Cần đẩy mạnh hơn nữa công tác chống nhiễm khuẩn trong toàn bệnh viện và đặc biệt là tại<br /> khoa HSTC.<br /> Từ khóa : viêm phổi liên quan thở máy, đề kháng kháng sinh, Bệnh viện Quân Y 175<br /> ABSTRACT<br /> VENTILATOR-ASSOCIATED PNEUMONIA IN THE INTENSIVE CARE UNIT<br /> OF MILITARY HOSPITAL 175<br /> Vu Dinh An, Nguyen Duc Trong, Nguyen Thi Thu Phuong, Pham Thi Ngoc Thao, Ho Hoang Kim,<br /> Le Minh Khoi * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 22 - No 2- 2018: 51 - 57<br /> <br /> Background: Ventilator-associated pneumonia (VAP) is a common condition in patients at intensive care<br /> units (ICUs) increasing mortality and morbidity. Local epidemiology of VAP has been is widely emphasized by all<br /> guidelines on VAP management.<br /> Objectives: The study was carried out to determine the VAP rate, associated factors, pathogens and<br /> antimicrobial resistance at the ICU, Military Hospital 175.<br /> Method: Cross sectional, observational study. VAP diagnosis was based on criteria issued by Ministry of<br /> Health in 2015. Samples were collected by intratracheal tube aspiration or bronchoscopy aspiration. Culture and<br /> antibiogram were carried out on automated Vitek 2 System.<br /> Results: VAP was associated with increased length of stay, length of mechanical ventilation and elevated<br /> mortality which was of 43.4%. The main causative pathogens were A. baumannii (40.7%); K. pneumonia<br /> <br /> * Bệnh viện Quân Y 175 ** Bệnh viện Quân Y 7A ***Bệnh viện Chợ Rẫy,<br /> ****Bệnh viện Nguyễn Tri Phương, *****Đại học Y Dược TP HCM<br /> Tác giả liên lạc: PGS.TS. Lê Minh Khôi ĐT: 0977268368 Email: leminhkhoimd@gmail.com<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa 55<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 2 * 2018<br /> <br /> (18.6%); P. aeruginosa (13.6%); Staph. aureus (8.5%). A. baumannii was resistant to most antibiotics and 73%<br /> isolated A. baumannii was still sensitive to colistin. Other pathogens showed alarmingly high rate of antibiotic<br /> resistance.<br /> Conclusion: A trend of increased rate of VAP at the ICU of Military Hospital 175 was clearly confirmed.<br /> The main causative pathogens were highly resistant germs. Therefore, infection control program need to be<br /> strengthened in the whole hospital, especially at the ICU.<br /> Key words: Ventilator- Associated Pneumonia (VAP), antibiotic resistance, Military Hospital 175.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> Viêm phổi liên quan thở máy (VPLQTM) Đối tượng nghiên cứu<br /> là một bệnh lý thường gặp tại các khoa Hồi Gồm 136 bệnh nhân thở máy trên 48 giờ tại<br /> sức tích cực (HSTC), chiếm tỉ lệ từ 8-10% các khoa HSTC, Bệnh viện Quân y 175. Thời gian<br /> bệnh nhân và khoảng 27% các bệnh nhân thở tiến hành nghiên cứu từ tháng 9/2016 đến tháng<br /> máy. Tỉ lệ tử vong của bệnh nhân VPLQTM từ 4/2017.<br /> 20 – 50% thậm chí lên tới 70% nếu là VPLQTM<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> do vi khuẩn đa kháng kháng sinh(1,4). Các<br /> nghiên cứu trong nước và trên thế giới cho Thiết kế nghiên cứu<br /> thấy tỉ lệ VPLQTM, tác nhân gây bệnh và kết Cắt ngang quan sát.<br /> cục điều trị VPLQTM là không giống nhau Quy trình tiến hành<br /> giữa các quốc gia. Ngay trong một khu vực địa Qui trình tiếp nhận bệnh<br /> lý thì cũng có sự khác nhau giữa các cơ sở điều<br /> Tất cả các bệnh nhân điều trị tại khoa HSTC<br /> trị và ngày càng xuất hiện các chủng vi khuẩn<br /> thở máy tiên lượng 48 giờ đều được lập phiếu<br /> đề kháng và đa kháng kháng sinh(2,3,4,5,6,8,9). Các<br /> điều tra bao gồm khai thác tiền sử bệnh, tiền căn<br /> khuyến cáo về điều trị viêm phổi bệnh viện,<br /> sử dụng thuốc, xác định nguyên nhân và chẩn<br /> VPLQTM đều khẳng định vai trò quan trọng<br /> đoán bệnh, xác định nguyên nhân đặt ống NKQ<br /> của dịch tễ học vi khuẩn và tình hình đề<br /> và thở máy, cài đặt thông số máy thở tùy theo<br /> kháng kháng sinh tại chỗ. Bệnh viện Quân y<br /> bệnh lý, làm các xét nghiệm thường qui theo<br /> 175, Bộ Quốc phòng là bệnh viện tuyến cuối<br /> phác đồ tại khoa HSTC, Bệnh viện Quân Y 175<br /> của các đơn vị quân đội ở phía Nam. Khoa<br /> kèm đánh giá tình trạng lâm sàng như mạch,<br /> HSTC được trang bị nhiều máy thở hiện đại<br /> nhiệt độ, huyết áp, SpO2, khí máu động mạch,<br /> để đảm nhiệm hồi sức hô hấp cho tất cả các<br /> điểm APACHE II…<br /> lĩnh vực. Tuy nhiên, đơn vị còn thiếu các đề<br /> tài nghiên cứu về VPLQTM, tác nhân gây Tại thời điểm 48 giờ thở máy, chúng tôi tiến<br /> bệnh cũng như tình hình đề kháng kháng sinh hành đánh giá lại. Nếu bệnh nhân có viêm phổi<br /> tại chỗ. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu thì loại khỏi nghiên cứu.<br /> đề tài: “Nghiên cứu tình hình viêm phổi liên Các bệnh nhân không có viêm phổi tại thời<br /> quan thở máy tại khoa Hồi sức tích cực, Bệnh điểm 48 giờ được đưa vào nghiên cứu. Khi có<br /> viện Quân Y 175” với các mục tiêu sau: nghi ngờ viêm phổi thì tiến hành cho bệnh nhân<br /> + Xác định tỉ lệ mắc VPLQTM tại khoa HSTC làm xét nghiệm thường quy và làm thêm xét<br /> bệnh viện Quân y 175. nghiệm procalcitonin, lấy đờm cấy khuẩn và<br /> kháng sinh đồ, xác định chẩn đoán VPLQTM.<br /> + Xác định một số yếu tố liên quan VPLQTM.<br /> Ghi nhận một số yếu tố nguy cơ VPLQTM,<br /> + Xác định đặc điểm vi khuẩn học của<br /> kết quả cấy khuẩn, kháng sinh đồ, các biện pháp<br /> VPLQTM tại khoa HSTC bệnh viện Quân y 175.<br /> điều trị và kết quả điều trị.<br /> <br /> <br /> 56 Chuyên Đề Nội Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 2 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Chẩn đoán VPLQTM cấy đàm định lượng của khoa Vi sinh với<br /> Các tiêu chuẩn chẩn đoán VPLQTM theo ngưỡng định lượng ≥ 105 cfu/ml đối với đàm hút<br /> “Hướng dẫn chẩn đoán và xử trí hồi sức tích cực”, qua NKQ và ≥ 104 cfu/ml đối với dịch rửa phế<br /> Bộ Y tế Việt Nam tại quyết định 1493/ QĐ-BYT quản lấy qua nội soi phế quản.<br /> năm 2015(1) bao gồm:<br /> - Định danh vi khuẩn bằng bằng máy BD<br /> Các triệu chứng xuất hiện sau 48 giờ kể từ<br /> Phoenix 100 (do hãng BD diagnotics sản xuất) và<br /> khi được thở máy (qua ống nội khí quản hoặc qua<br /> canulla mở khí quản). máy Vitek 2 compact (do hãng Biomerieux Clinical<br /> X quang phổi: tổn thương mới hoặc tiến triển Diagnostics sản xuất).<br /> kéo dài trên 48 giờ kèm theo 2 trong các dấu hiệu - Thực hiện kháng sinh đồ bằng bằng máy<br /> sau: BD Phoenix 100 và máy Vitek 2 Compact với<br /> Nhiệt độ > 38,3oC hoặc < 35oC kháng sinh đồ là card kháng sinh đồ.<br /> Bạch cầu > 10000/mm , hoặc < 4000/mm<br /> 3 3<br /> Xử lý số liệu<br /> Procalcitonin tăng cao hơn bình thường Số liệu được quản lý bằng phần mềm<br /> Đàm đục hoặc thay đổi tính chất đàm. Microsoft excel 2010 cho Windows và EpiData<br /> Nuôi cấy đàm hoặc dịch phế quản dương 3.0. Kiểm định bằng các test thống kê phù hợp.<br /> tính Trị số p < 0,05 được xem là có ý nghĩa thống kê.<br /> Chẩn đoán VPLQTM khi có đủ ba tiêu chuẩn<br /> KẾT QUẢ<br /> 1, 2 và 3.<br /> Đặc điểm chung của dân số nghiên cứu<br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Bệnh nhân là người nước ngoài hoặc dân tộc Tuổi trung vị 57 (41, 76) tuổi. Tỉ lệ nam/nữ<br /> thiểu số, bệnh nhân có thai, bệnh nhân