Tình trạng thiếu vitamin D trên bệnh nhân loãng xương tại khoa nội cơ xương khớp Bệnh viện Chợ Rẫy

Chia sẻ: Trần Thị Hạnh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

59
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài này nhằm đánh giá tình trạng thiếu vitamin D ở bệnh nhân loãng xương có tuổi điều trị tại khoa nội cơ xương khớp Bệnh viện Chợ Rẫy. Nghiên cứu thực hiện trên 95 bệnh nhân loãng xương từ 60 tuổi trở lên, được điều trị tại Bệnh viện Chợ Rẫy từ 6/2008 đến 3/2009.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tình trạng thiếu vitamin D trên bệnh nhân loãng xương tại khoa nội cơ xương khớp Bệnh viện Chợ Rẫy

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010 Nghiên cứu Y học TÌNH TRẠNG THIẾU VITAMIN D TRÊN BỆNH NHÂN LOÃNG XƯƠNG TẠI KHOA NỘI CƠ XƯƠNG KHỚP BỆNH VIỆN CHỢ RẪY Trần Văn Đức*, Lê Anh Thư* TÓM TẮT Mục tiêu: Đánh giá tình trạng thiếu vitamin D ở bệnh nhân loãng xương có tuổi ñiều trị tại khoa Nội Cơ Xương Khớp Bệnh viện Chợ Rẫy. Phương pháp: Tiền cứu, mô tả, thực hiện trên 95 bệnh nhân loãng xương từ 60 tuổi trở lên, ñược ñiều trị tại khoa Nội Cơ Xương Khớp Bệnh viện Chợ Rẫy từ 6/2008 ñến 3/2009. Kết quả: Trong số 95 bệnh nhân có 82 nữ và 13 nam. Tuổi trung bình của nhóm là 72,61 (từ 60 – 99 tuổi). Đau là lý do nhập viện chủ yếu, trong ñó ñau lưng (76,8%) và ñau khớp (62,1%) chiếm tỉ lệ cao nhất. Kết quả ño mật ñộ xương tại cổ xương ñùi và cột sống thắt lưng cho thấy loãng xương nặng chiếm 52,36% (ở cả 2 vị trí), loãng xương 42,11% và 40%, và thiếu xương chiếm lần lượt 5,26% và 7,37%. Các yếu tố nguy cơ loãng xương gồm ít tập luyện thể lực (53,7%), hút thuốc lá (28,4%) và uống rượu bia (22%). Nồng ñộ vitamin D trung bình là 56.34 ± 38.11 nmol/L. Tỷ lệ thiếu hụt vitamin D là 56,84% và nồng ñộ vitamin D liên quan một cách có ý nghĩa với tuổi, BMI, khối lượng xương, cũng như nồng ñộ canxi và PTH huyết thanh. Kết luận: Thiếu vitamin D là tình trạng khá phổ biến ở những bệnh nhân lớn tuổi có loãng xương và loãng xương ở người già thường là loãng xương nặng. Có mối liên hệ có ý nghĩa giữa tình trạng vitamin D với các yếu tố tuổi, BMI, khối lượng xương (ño tại cổ xương ñùi và cột sống thắt lưng), cũng như nồng ñộ calcium và PTH máu. Từ khóa: Loãng xương, khối lượng xương, vitamin D. ABSTRACT VITAMIN D DEFICIENCY IN THE ELDERLY PATIENTS WITH OSTEOPOROSIS IN RHEUMATOLOGY DEPARTMENT OF CHO RAY HOSPITAL Tran Van Duc, Le Anh Thu* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 14 - Supplement of No 2 - 2010: 577 - 584 Objective: To determine the prevalence of vitamin D insufficiency and deficiency in the elderly patients with osteoporosis. Subjects and Methods: This prospective study consisted of 95 patients aged 60 years old or older, who were diagnosed with osteoporosis and treated in the Department of Rheumatology, Cho Ray Hospital during the period from June 2008 to March 2009. Results: 95 patients included 82 females (86.32%) and 13 males (13.68%). The mean age of these patients was 72.61 years (ranged from 60 to 99). Pain was the most common reason to be hospitalized and the rate of lumbago was 76.8% (73 cases) and arthralgia was 62.1% (59 cases). According to BMD measurement at lumbar spine and femoral neck, severe osteoporosis accounted for 52.36% (at both sites), and the rate of osteoporosis was 42.11% and 40%, and osteopenia was 5.26% and 7.37, respectively. Osteoporosis-associated risk factors included physical inactivity (51 cases, 53.7%), smoking (27 cases, 28.4%), and alcohol drinking (21 cases, 22%). The mean level of 25-hydroxy vitamin D was 56.34 ± 38.11 (nmol/L). The rate of vitamin D insufficiency and deficiency together was 56.84% and the vitamin D status significantly correlated with age, BMD, and serum calcium and PTH levels. Conclusions: Vitamin D insufficiency was common in the osteoporotic elderly and osteoporosis condition in these patients was usually severe. There was a significant relationship between vitamin D status and the age, BMI, BMD, and serum calcium and PTH levels. Keywords: Osteoporosis, 25 hydroxy vitamin D, BMD. ĐẶT VẤN ĐỀ Theo những nghiên cứu trên thế giới và thông báo gần ñây của Tổ Chức Loãng Xương Thế Giới, thiếu vitamin D và bệnh loãng xương ñang là một vấn ñề lâm sàng cần quan tâm. Vitamin D góp phần hình thành, phát triển và bảo vệ bộ xương. Thiếu vitamin D có thể làm tăng nguy cơ thiều xương, loãng xương, té ngã và gãy xương, ñặc biệt ở bệnh nhân có mật ñộ khoáng xương thấp. Các nghiên cứu gần ñây cho thấy tỉ lệ thiếu vitamin D trong dân số thế giới khoảng 40 – 50%. Những vùng có vĩ ñộ cao như Bắc Âu và Bắc Mỹ, tỉ lệ thiếu vitamin D còn cao hơn, khoảng 50 – 70%. Tại Châu Á và các nước nhiệt ñới, tuy có nguồn nắng dồi dào, tỉ lệ thiếu vitamin D cũng rất cao. Ở Thái Lan và Malaysia, thiếu vitamin D trong dân số xấp xỉ 50%, trong khi tại Nhật Bản và Hàn Quốc, tỉ lệ này lên ñến 80 – 90%. Còi xương khá phổ biến ở Mông Cổ và * Khoa Nội Cơ Xương Khớp, Bệnh viện Chợ Rẫy, Tác giả liên hệ: ThS.BS. Trần Văn Đức, ĐT: 0908324208 Email: duc_411@yahoo.com Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010 577 Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010 Nghiên cứu Y học Trung Quốc (40 ñộ vĩ Bắc). Những nước có vĩ ñộ thấp như Ấn Độ, Pakistan, Srilanka và Bangladesh, tình trạng thiếu vitamin D cũng ñã ñược chứng minh(0). Ở nước ta, cho ñến nay thật sự chưa có nghiên cứu nào ñánh giá tình trạng thiếu vitamin D trong cộng ñồng. Với thói quen muốn giữ làn da trắng ñẹp, nhiều người thường che kín mặt, tay chân… ñể tránh nắng. Cùng với chế ñộ ăn không cung cấp ñủ vitamin D, ñây là 2 nguyên nhân chính, làm cho tình trạng thiếu vitamin D, thiếu xương và loãng xương trong dân số càng thêm trầm trọng. Mục tiêu nghiên cứu Xác ñịnh tỉ lệ thiếu vitamin D ở bệnh nhân loãng xương 60 tuổi trở lên ñiều trị tại khoa Nội Cơ Xương Khớp Bệnh viện Chợ Rẫy từ 06/2008 ñến 03/2009. Khảo sát mối liên quan giữa vitamin D với các yếu tố: Tuổi, giới tính, BMI, BMD, PTH và calcium toàn phần trong máu. ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu cắt ngang, mô tả. Đối tượng nghiên cứu Tiêu chuẩn chọn mẫu Bệnh nhân ñược chẩn ñoán loãng xương theo tiêu chuẩn WHO 1994, từ 60 tuổi trở lên, ñiều trị nội trú tại Khoa Nội Cơ Xương Khớp Bệnh viện Chợ Rẫy từ 06/ 2008 ñến 03/ 2009 và ñồng ý tham gia nghiên cứu. Tiêu chuẩn loại trừ Các bệnh gây loãng xương thứ phát. Bệnh nhân ñược ñiều trị vitamin D hoặc chất chuyển hóa của vitamin D liên tục trong 3 tháng gần ñây. Các bước tiến hành nghiên cứu Hỏi bệnh sử và khám lâm sàng. Đo mật ñộ khoáng xương bằng phương pháp hấp thụ tia X năng lượng kép tại vị trí ñốt sống L1 – L5 và cổ xương ñùi (bên chân không thuận) với máy Hologic QDR 4500 Elite của Mỹ tại Bệnh viện Chợ Rẫy. Lấy chỉ số T-score theo tiêu chuẩn của WHO. (Bình thường: T > -1; Thiếu xương: -2,5 < T < -1,1; Loãng xương: ≤ -2,5). Xét nghiệm nồng ñộ 25OH Vit D trong máu trên máy Maplap Plus 2004 của Italy tại Khoa Sinh hóa Bệnh viện Chợ Rẫy. Giá trị 25OH Vit D: Bình thường: 50 – 125 nmol/l, Thừa: > 125 nmol/l, Thiếu ít: ≤ 50 nmol/l và > 30, Thiếu nhiều: ≤ 30 nmol/l. Định lượng calcium toàn phần trong máu: Được thực hiện như xét nghiệm thường quy, lấy mẫu vào sáng sớm. Bình thường: 2,1 - 2,6 mmol/l, Thiếu: ≤ 2,1 mmol/l, Thừa: > 2,6 mmol/l. Định lượng PTH máu bằng phương pháp miễn dịch phóng xạ: Bình thường: 21- 45 pg/ l, Thiếu: ≤ 21 pg/l, Thừa: > 45 pg/l. Thu thập, xử lý và phân tích số liệu: Số liệu thu thập ñược phân tích bằng phần mềm STRATA 10.0 Kiểm ñịnh bằng các phép kiểm Fischer, Anova hoặc Kruskal- Wallis. Kết quả ñạt ñược có ý nghĩa thống kê khi giá trị p < 0,05. KẾT QUẢ Đặc ñiểm của nhóm nghiên cứu Đặc ñiểm tuổi của bệnh nhân Bảng 1: Đặc ñiểm tuổi của bệnh nhân Trung bình và ñộ lệch chuẩn 72,61 ± 8,78 Trung vị 72 Cao nhất 99 Thấp nhất 60 Nhận xét: Có 95 bệnh nhân tham gia nghiên cứu, nhỏ nhất là 60 tuổi, lớn nhất là 99 tuổi. Tuổi trung bình của nhóm nghiên cứu là 72,61. Phân bố bệnh nhân theo giới Bảng.2: Phân bố bệnh nhân theo giới. Giới Số ca Tỉ lệ (%) Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010 578 Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010 Nam Nữ 13 82 13,86 86,32 Tổng cộng 95 100 Nghiên cứu Y học Nhận xét: Trong nhóm nghiên cứu, có 13 nam (chiếm 13, 86%) và 82 nữ (chiếm 86, 32%). Các yếu tố nguy cơ loãng xương Bảng 3: Tỉ lệ các yếu tố nguy cơ loãng xương. Uống rượu Luyện tập thể lực Hút thuốc lá bia Tỉ lệ Số ca Số ca Tỉ lệ Tỉ lệ (%) Số ca (%) (%) Có Không 44 51 46,3 53,7 27 66 28,4 71,6 21 74 22 78 Nhận xét: Số bệnh nhân có luyện tập thể lực chiếm tỉ lệ khá cao (46,3%). Số bệnh nhân có hút thuốc lá hay uống rượu bia chiếm tỉ lệ không cao (28,4%) và (22%). Lý do nhập viện Bảng 4: Tỉ lệ các lý do nhập viện Triệu Chấn Đau rễ Đau do gãy chứng Đau Đau thương thần xương tự khớp lưng khớp hoặc nhiên kinh cột sống Số ca 59 73 41 9 22 Tỉ lệ (%) 62,1 76,8 43,2 9,5 23,2 Nhận xét: Lý do nhập viện chủ yếu là ñau lưng (76,8%) và ñau khớp (62,1%), thấp nhất là do ñau rễ thần kinh (43,2%). Đặc ñiểm của T-Score cột sống thắt lưng Bảng 5: Đặc ñiểm T-Score cột sống thắt lưng. Cột sống thắt lưng Mật ñộ khoáng xương Tỉ lệ (%) Số ca Thiếu xương ( -2,5 < T < -1,1 ) 7 7,37 Loãng xương ( T ≤ -2,5 ) 38 40 Loãng xương nặng 50 52,63 ( T ≤ -2,5 + tiền sử gãy xương ) -3,87 ± 1,13* -3,8** *Trung bình ± ñộ lệch chuẩn **Trung vị Đặc ñiểm của T-Score cổ xương ñùi Bảng 6: Đặc ñiểm của T-Score cổ xương ñùi. Cổ xương ñùi Mật ñộ khoáng xương Số ca Tỉ lệ Thiếu xương ( - 2,5 < T < -1,1 ) 5 5,26 Loãng xương ( T ≤ -2,5 ) 40 42,11 Loãng xương nặng (T≤ -2,5+tiền sử 50 52,63 gãy xương) - 4,17 ± 3,54* - 3,8** Đặc ñiểm của BMI Bảng 7: Đặc ñiểm của BMI Nhóm BMI Số ca Nhẹ cân 13 Tỉ lệ (%) 13,68 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010 579 Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010 Bình thường 57 60 Dư cân Béo phì 18 7 18,95 7,37 21,38 ± 2,73* 21,4** Đặc ñiểm calcium máu toàn phần Bảng 8: Đặc ñiểm calcium máu toàn phần. Calcium máu toàn phần Số ca Bình thường 43 Thiếu 52 2,05 ± 0,31* Đặc ñiểm của PTH máu Bảng 9: Đặc ñiểm của PTH máu PTH Số ca Bình thường 43 Thiếu Thừa Nghiên cứu Y học Tỉ lệ (%) 45,26 54,74 2,0** Tỉ lệ (%) 45,26 8 44 8,42 46,32 51,21 ± 33,67* 43** Tình trạng 25OH Vit D trong máu của nhóm nghiên cứu Bảng 10: Đặc ñiểm của 25OH Vit D trong máu. 25OH Vit D Số ca Tỉ lệ (%) trong máu Thiếu nhiều 19 20 Thiếu ít 35 36,84 Bình thường 33 34,74 Thừa 8 8,42 56,34 ± 38,11* 41,7** Mối liên quan giữa 25OH Vit D máu với tuổi, giới tính, BMI, BMD, PHT và calcium máu toàn phần Mối liên quan giữa 25OH Vit D máu với tuổi Bảng 11: Mối liên quan giữa 25OH Vit D máu với tuổi Tuổi 25OH Vit D P Trung bình Độ lệch chuẩn Số ca Thiếu nhiều 73,82 11,23 19 Thiếu ít 73,37 6,93 35 Bình thường 71,54 9,25 33 0,043 Thừa 70,5 8,07 8 Tổng cộng 72,61 8,78 95 Số liệu ñược trình bày bằng trung bình, lệch chuẩn. Kiểm ñịnh bằng phép kiểm Anova một yếu tố. Nhận xét: Mối liên quan giữa 25OH Vit D máu với yếu tố tuổi có ý nghĩa thống kê (p = 0,043). Mối liên quan giữa 25OH Vit D máu với giới tính Bảng 12: Mối liên quan giữa 25OH Vit D máu với giới tính. 25OH Vit D máu Giới Tổng P Bình Thiếu Thiếu ít Thừa thường nhiều 27 14 34 7 82 0,05 Nữ (32,93%) (17,07%) (41,46%) (8,54%) (86%) Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010 ñộ 580 Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010 Nghiên cứu Y học 6 5 1 1 13 (46,15%) (38,46%) (7,69%) (7,69%) (14%) 33 19 35 8 95 Tổng (34,74%) (20%) (36,84%) (8,42%) (100%) Nam Số liệu ñược trình bày bằng số ca (%). Kiểm ñịnh bằng phép kiểm Fisher. Nhận xét: Mối liên quan giữa 25OH Vit D máu với yếu tố giới tính không có ý nghĩa thống kê (p = 0,05). Mối liên quan giữa 25OH Vit D với T-Score CSTL Bảng 13: Mối liên quan giữa 25OH Vit D với T-Score cột sống thắt lưng. T-Score cột P sống thắt lưng 25OH Vit D Độ lệch Trung bình Số ca chuẩn Thiếu nhiều -4,1 1,83 19 Thiếu ít -3,98 1,07 35 0,032 Bình thường -3,72 1,07 33 Thừa -3,57 1,06 8 Tổng cộng -3,87 1,13 95 Số liệu ñược trình bày bằng trung bình, lệch chuẩn Kiểm ñịnh bằng phép kiểm Anova một yếu tố. Nhận xét: Mối liên quan giữa 25OH Vit D máu với T-Score CSTL có ý nghĩa thống kê (p = 0,032). Mối liên quan giữa 25OH Vit D với T-Score cổ xương ñùi Bảng 14: Mối liên quan giữa 25OH Vit D với T-Score cổ xương ñùi T-Score cổ xương ñùi 25OH Vit D Trung P Độ lệch Trung vị Số ca bình chuẩn Thiếu nhiều -4,8 1,06 -4 19 Thiếu ít -4,05 0,91 -3,8 35 Bình thường -3,83 5,84 -4 33 0,024 Thừa -3,15 1,18 -3,05 8 Tổng cộng -4,17 3,54 -3,8 95 ñộ Số liệu ñược trình bày bằng trung bình, ñộ lệch chuẩn, trung vị. Kiểm ñịnh bằng phép kiểm Kruskal-Wallis. Nhận xét: Mối liên quan giữa 25OH Vit D máu với T-Score CXĐ có ý nghĩa thống kê (p = 0,024). Mối liên quan giữa 25OH Vit D với BMI Bảng 15: Mối liên quan giữa 25OH Vit D với BMI. BMI 25OH Vit D Trung P Độ lệch Trung vị Số ca bình chuẩn Thiếu nhiều 20,63 2,7 20,6 19 Thiếu ít 21,37 2,51 21,5 35 0,06 Bình thường 21,24 3,08 20,9 33 Thừa 22,63 1,23 22,95 8 Số liệu ñược trình bày bằng trung bình, ñộ lệch chuẩn, trung vị. Kiểm ñịnh bằng phép kiểm Kruskal-Wallis. Nhận xét: Mối liên quan giữa nồng ñộ 25OH Vit D trong máu với BMI không có ý nghĩa thống kê (p = 0,06). Mối liên quan giữa 25OH Vit D với calcium máu toàn phần Bảng 16: Mối liên quan giữa 25OH Vit D với calcium máu toàn phần Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010 581