intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Tổ chức dạy học môn Kĩ thuật ở tiểu học vận dụng phương pháp dự án

Chia sẻ: ViSasuke2711 ViSasuke2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

156
lượt xem
3
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết đề cập tới việc xây dựng quy trình vận dụng phương pháp DHDA trong quá trình dạy học môn học này đồng thời đưa ra những gợi ý về việc vận dụng phương pháp này đối với các chủ đề môn Kĩ thuật trong chương trình lớp 4, 5.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Tổ chức dạy học môn Kĩ thuật ở tiểu học vận dụng phương pháp dự án

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE<br /> Educational Sci., 2016, Vol. 61, No. 6B, pp. 118-128<br /> This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn<br /> <br /> DOI: 10.18173/2354-1075.2016-0108<br /> <br /> TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN KĨ THUẬT<br /> Ở TIỂU HỌC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DỰ ÁN<br /> Dương Giáng Thiên Hương<br /> <br /> Khoa Giáo dục Tiểu học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội<br /> Tóm tắt. Dạy học dự án là một kiểu dạy học hiện đại, có tác dụng sâu sắc trong việc rèn<br /> luyện các năng lực học tập cho học sinh, tạo cơ hội cho học sinh độc lập nghiên cứu, giải<br /> quyết vấn đề thực tiễn đồng thời rèn luyện cho các em năng lực sáng tạo, hợp tác, giao<br /> tiếp. . . Đối với học sinh tiểu học, việc rèn luyện cho các em những phẩm chất năng lực kể<br /> trên ngày càng trở nên cần thiết và cấp bách, tạo cơ sở và nền tảng để thực hiện tốt mục<br /> tiêu giáo dục trong bối cảnh xã hội hiện tại. Điều này cần phải được thực hiện trong các<br /> môn học ở tiểu học nói chung và môn Kĩ thuật nói riêng. Trên cơ sở phân tích khái niệm,<br /> đặc điểm và bản chất của dạy học dự án (DHDA), tính phù hợp của DHDA với đặc điểm<br /> chương trình môn Kĩ thuật ở tiểu học, với đặc điểm tâm lí lứa tuổi học sinh tiểu học, bài<br /> viết đề cập tới việc xây dựng quy trình vận dụng phương pháp DHDA trong quá trình dạy<br /> học môn học này đồng thời đưa ra những gợi ý về việc vận dụng phương pháp này đối với<br /> các chủ đề môn Kĩ thuật trong chương trình lớp 4, 5.<br /> Từ khóa: Dạy học dự án, tiểu học, môn Kĩ thuật.<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Mở đầu<br /> <br /> Đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học theo hướng tích cực hoá hoạt<br /> động của người học, lấy hoạt động của người học làm trung tâm, từ lâu đã trở thành một trong<br /> những nội dung phát triển giáo dục mà ngành giáo dục đang nỗ lực thực hiện. Đã có nhiều công<br /> trình nghiên cứu và tài liệu hướng dẫn thực hiện việc tổ chức hoạt động dạy học lấy học sinh làm<br /> trung tâm, nhấn mạnh tới vai trò chủ đạo, nhận thức tích cực, chủ động, sáng tạo của người học<br /> được triển khai và bước đầu có những hiệu quả nhất định. Phương pháp dạy học dự án là một trong<br /> những phương pháp dạy học đáp ứng với định hướng đổi mới giáo dục đã đề ra. Nó giúp cho học<br /> sinh tổng hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực học tập và áp dụng một cách sáng tạo, kết hợp lí thuyết<br /> và thực hành để giải quyết các vấn đề thực tiễn, giúp người học tạo ra được những sản phẩm thật,<br /> có thể trưng bày và sử dụng, hiểu được sâu sắc hơn ý nghĩa của kiến thức. Không dừng lại ở đó,<br /> dạy học theo dự án tạo điều kiện để học sinh phát triển kĩ năng giao tiếp, hợp tác, làm việc nhóm<br /> và học tập độc lập.<br /> Chính bởi những ưu điểm vượt trội này, phương pháp dạy học dự án được nghiên cứu và<br /> vận dụng ở nhiều nơi trên thế giới, trong nhiều môn học, cấp học theo nhiều hướng nghiên cứu<br /> khác nhau như các nghiên cứu lí luận của Kilpatrick. W. H , Thomas J. W, Blumenfeld. P. C, Frey.<br /> Ngày nhận bài: 15/5/2016. Ngày nhận đăng: 20/7/2016<br /> Liên hệ: Dương Giáng Thiên Hương, e-mail: huongdgt@hnue.edu.vn<br /> <br /> 118<br /> <br /> Tổ chức dạy học môn kĩ thuật ở tiểu học vận dụng phương pháp dự án<br /> <br /> K, Knoll. M, Nguyễn Văn Cường, Nguyễn Lăng Bình, Đỗ Hương Trà [1 - 4]. . . ; các nghiên cứu<br /> thực tiễn về hiệu quả của dạy học dự án, phong cách học tập dự án, những thách thức trong dạy<br /> học dự án, giải pháp nâng cao hiệu quả dạy học dự án hay thiết kế và tổ chức dạy học dự án ở các<br /> cấp học. . . của các tác giả Allison, Boaler J , Edelson D. C, Đỗ Hương Trà [3, 5]. . .<br /> Môn Kĩ thuật trong nhà trường Tiểu học dành cho học sinh lớp 4, lớp 5 nghiên cứu hai thành<br /> phần cơ bản là các phương tiện kĩ thuật và các quá trình sản xuất. Đây là môn học có tính thực<br /> hành cao, giúp học sinh biết cách sử dụng một số dụng cụ lao động đơn giản để cắt khâu thêu trên<br /> vải, nấu ăn, chăm sóc rau hoa, vật nuôi, lắp ghép mô hình kĩ thuật, tạo ra được những sản phẩm có<br /> tính thực tiễn cao, phục vụ cho cuộc sống hàng ngày của các em. Với mục tiêu như trên, quá trình<br /> dạy và học môn Kĩ thuật rất phù hợp với việc vận dụng các phương pháp dạy học hướng đến việc<br /> phát triển năng lực người học, gắn lí thuyết với thực tiễn như PPDA.<br /> Tuy nhiên, việc vận dụng PPDA trong dạy học các môn học ở tiểu học nói chung và đặc<br /> biệt là môn Kĩ thuật nói riêng chưa được quan tâm nghiên cứu, nhận thức của GVTH về PPDA<br /> cũng như việc vận dụng PPDA trong dạy học vẫn còn hạn chế. Thực trạng này đã đặt ra nhiệm vụ<br /> nghiên cứu việc tổ chức dạy học môn Kĩ thuật vận dụng PPDA nhằm góp phần nâng cao khả năng<br /> vận dụng phương pháp này, góp phần đổi mới quá trình giáo dục ở tiểu học hiện nay.<br /> <br /> 2.<br /> 2.1.<br /> <br /> Nội dung nghiên cứu<br /> Khái quát cơ sở lí luận về dạy học dự án trong dạy học tiểu học<br /> <br /> 2.1.1. Dự án và phương pháp dạy học dự án<br /> Trong tiếng Anh thuật ngữ “dự án” là “project”, có nguồn gốc từ tiếng Latinh là “proicere”<br /> có nghĩa là phác thảo, dự thảo, thiết kế.<br /> Tác giả Nguyễn Văn Cường cho rằng: Dạy học theo dự án là một hình thức dạy học, trong<br /> đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết với thực hành,<br /> tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao<br /> trong toàn bộ quá trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch, đến việc thực hiện dự án,<br /> kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. Làm việc nhóm là hình thức cơ bản<br /> của dạy học theo dự án [8].<br /> Với đặc thù của môn Kĩ thuật lớp 4, 5, kết hợp với các đặc điểm cơ bản của DHDA, có thể<br /> nói "Dạy học theo dự án là một phương pháp dạy học, trong đó, học sinh thực hiện một nhiệm vụ<br /> học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết với thực hành, tự lực lập kế hoạch, thực hiện và đánh<br /> giá kết quả. Hình thức làm việc chủ yếu là theo nhóm, kết quả dự án là những sản phẩm hành động<br /> có thể giới thiệu được" [9].<br /> <br /> 2.1.2. Đặc điểm của phương pháp dự án<br /> Khi vận dụng trong quá trình dạy học môn Kĩ thuật ở tiểu học, DHDA có các đặc điểm cụ<br /> thể và có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Đó là:<br /> a) Định hướng thực tiễn: Chủ đề của dự án xuất phát từ những tình huống thực tiễn xã hội,<br /> thực tiễn cuộc sống của học sinh tiểu học.<br /> b) Có ý nghĩa thực tiễn xã hội: Các dự án học tập góp phần gắn việc học trong nhà trường<br /> với thực tiễn đời sống, xã hội. Trong những trường hợp lí tưởng, việc thực hiện các dự án có thể<br /> mang lại những tác động xã hội tích cực.<br /> c) Định hướng hứng thú người học: Học sinh được tham gia chọn đề tài, nội dung học tập<br /> 119<br /> <br /> Dương Giáng Thiên Hương<br /> <br /> phù hợp với khả năng và hứng thú cá nhân. Ngoài ra, hứng thú của người học cần được tiếp tục<br /> phát triển trong quá trình thực hiện dự án. Các nhiệm vụ đề ra phải phù hợp với đặc điểm nhận<br /> thức lứa tuổi của học sinh tiểu học.<br /> d) Tính phức hợp: nội dung dự án có sự kết hợp tri thức với nhiều lĩnh vực hoặc môn học<br /> khác nhau nhằm giải quyết một vấn đề mang tính phức hợp. Đối với các chủ đề học tập của môn<br /> KĨ thuật, có thể tích hợp các nội dung môn Khoa học, Tự nhiên và xã hội, Lịch sử và địa lí, Tiếng<br /> Việt, Toán. . . .<br /> e) Định hướng hành động: Trong quá trình thực hiện dự án có sự kết hợp giữa nghiên cứu<br /> lí thuyết và vận dụng lí thuyết vào trong hoạt động thực tiễn, thực hành. Thông qua đó, kiểm tra,<br /> củng cố, mở rộng hiểu biết lí thuyết cũng như rèn luyện kĩ năng hành động, kinh nghiệm thực tiễn<br /> của người học. Với đặc thù môn học được thiết kế theo quan điểm coi trọng thực hành, nội dung<br /> cơ bản thiết thực để học sinh có thể ứng dụng trong cuộc sống, việc định hướng hành động cho<br /> học sinh trong dạy học dự án là rất tương thích.<br /> g) Tính tự lực cao của người học: Trong dạy học dự án, người học cần tham gia tích cực và<br /> tự lực vào các giai đoạn của quá trình dạy học. Điều đó cũng đòi hỏi và khuyến khích tính trách<br /> nhiệm, sự sáng tạo của người học. Tuy nhiên mức độ tự lực cần phù hợp với kinh nghiệm, khả năng<br /> của học sinh và mức độ khó khăn của nhiệm vụ.<br /> h) Cộng tác làm việc: Các dự án học tập thường được thực hiện theo nhóm, trong đó có sự<br /> cộng tác làm việc và sự phân công việc giữa các thành viên trong nhóm. Dạy học dự án đòi hỏi và<br /> rèn luyện tính sẵn sàng và kĩ năng cộng tác làm việc giữa các thành viên tham gia, giữa học sinh<br /> và giáo viên cũng như với các lực lượng xã hội khác tham gia trong dự án. Đặc điểm này còn đuợc<br /> gọi là học tập mang tính xã hội.<br /> i) Định hướng sản phẩm: Trong quá trình thực hiện dự án, các sản phẩm được tạo ra. Sản<br /> phẩm của dự án không giới hạn trong những thu hoạch lí thuyết, mà trong đa số trường hợp các dự<br /> án học tập tạo ra những sản phẩm vật chất của hoạt động thực tiễn, thực hành. Những sản phẩm<br /> này có thể sử dụng, công bố, giới thiệu.<br /> <br /> 2.2.<br /> <br /> Quy trình thực hiện dạy học dự án trong dạy học môn Kĩ thuật ở tiểu học<br /> <br /> Tham khảo các quy trình thực hiện dạy học dự án của các tác giả đi trước [1], dựa vào đặc<br /> điểm môn học cũng như đặc điểm tâm lí của học sinh tiểu học, chúng tôi xin đề xuất quy trình dạy<br /> học dự án trong dạy học môn Kĩ thuật ở tiểu học bao gồm 3 giai đoạn như sau:<br /> <br /> 2.2.1. Giai đoạn 1: Lựa chọn chủ đề và lập kế hoạch<br /> Bước 1.1. Lựa chọn chủ đề<br /> Dựa vào mục tiêu và nội dung dạy học của bài học trong từng phần Kĩ thuật mà giáo viên<br /> lựa chọn những bài có thể tích hợp với nhau để tạo thành một dự án học tập cho học sinh.<br /> Sau khi lựa chọn, giáo viên có thể giới thiệu qua các bài học, khơi gợi ra chủ đề bằng cách<br /> đặt các câu hỏi gợi mở, dẫn dắt thuộc một tình huống học tập thực tiễn liên quan đến bài học, gần<br /> gũi với học sinh.<br /> Chủ đề của dự án tối ưu là do học sinh lựa chọn theo sở thích, hứng thú, tự lực thảo luận<br /> nhóm chọn tên dự án sao cho phù hợp với nội dung dự án, tuy nhiên, đối với HS lứa tuổi tiểu học,<br /> GV có thể phải gợi ý, hỗ trợ nếu các em gặp khó khăn.<br /> Bước 1.2. Xây dựng các tiểu chủ đề<br /> Từ chủ đề lớn, giáo viên tổ chức, hướng dẫn học sinh phát triển tìm các chủ đề nhỏ hơn còn<br /> 120<br /> <br /> Tổ chức dạy học môn kĩ thuật ở tiểu học vận dụng phương pháp dự án<br /> <br /> Sơ đồ 1. Quy trình thực hiện dạy học dự án trong môn Kĩ thuật<br /> gọi là tiểu chủ đề. Sơ đồ tư duy là công cụ hiệu quả để xác định, lựa chọn ý tưởng cũng như những<br /> vấn đề cần giải quyết xung quanh dự án. Sơ đồ tư duy để:<br /> - Tập hợp ý kiến của các thành viên;<br /> - Kết hợp các ý tưởng;<br /> - Xây dựng cấu trúc kiến thức;<br /> - Xác định quy mô nghiên cứu;<br /> - Xác định các hoạt động học tập cần thực hiện.<br /> Cách tiến hành như sau:<br /> - Giáo viên ghi chủ đề chính lên bảng, đồng thời cử 1 học sinh ghi lại các ý tưởng.<br /> - Giáo viên đặt câu hỏi để phát triển các ý tưởng. Khi đặt câu hỏi để phát triển ý tưởng, giáo<br /> viên nên sử dụng các câu hỏi có chứa những từ như: Ai? Cái gì? Ở đâu? Khi nào? Tại sao? Như<br /> thế nào? Trong đó, câu hỏi “Tại sao” và “Như thế nào” là quan trọng nhất.<br /> - Để các ý tưởng phát triển tự do, các ý tưởng đều được tôn trọng, không phê phán.<br /> - Khi không có thêm ý tưởng, sắp xếp kết hợp các ý tưởng, lập sơ đồ tư duy.<br /> - Các nhóm đặt tên cho tiểu chủ đề, đặt tên nhóm và lựa chọn các thành viên tham gia.<br /> Bước 1.3. Sơ bộ xây dựng kế hoạch<br /> Trong bước này, với sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh đề xuất sơ bộ các giải pháp cần<br /> thực hiện để đạt được mục tiêu, dự kiến sản phẩm cần đạt, trên cơ sở đó xây dựng kế hoạch phác<br /> thảo cho việc thực hiện dự án. Trong kế hoạch cần xác định những công việc cần làm, thời gian dự<br /> kiến, cách tiến hành, người phụ trách mỗi công việc. . .<br /> - Học sinh xây dựng kế hoạch thực hiện bằng cách trả lời các câu hỏi định hướng:<br /> + Mục tiêu của dự án là gì? Sản phẩm dự kiến có thể là gì?<br /> + Để có được sản phẩm cần thực hiện những hoạt động nào?<br /> Ví dụ: Có thể thu thập thông tin ở đâu? Từ nguồn nào? Gặp ai? Địa điểm ở đâu? Ai có thể<br /> 121<br /> <br /> Dương Giáng Thiên Hương<br /> <br /> hỗ trợ/ giúp đỡ quá trình thực hiện.<br /> Làm thế nào để ghi lại thông tin? (chụp ảnh, vẽ, ghi chép, lập bảng). Thời gian thu thập<br /> thông tin là bao lâu?<br /> Có thể tìm các vật liệu và dụng cụ ở đâu?<br /> Có thể thực hiện các công đoạn làm ra sản phẩm ở đâu? Như thế nào? Cần nguồn lực gì,<br /> lấy từ đâu?<br /> - Học sinh trong mỗi nhóm thảo luận:<br /> + Điền tên các thành viên trong nhóm vào sổ theo dõi dự án;<br /> + Thống nhất nội dung, câu hỏi tìm hiểu, công việc cần làm;<br /> + Xây dựng kế hoạch thực hiện chi tiết (trả lời theo câu hỏi định hướng của giáo viên);<br /> + Phân công và ghi rõ nhiệm vụ cá nhân trong sổ theo dõi;<br /> + Dự kiến sản phẩm của tiểu chủ đề.<br /> <br /> 2.2.2. Giai đoạn 2: Thực hiện dự án<br /> Bước 2.1. Xây dựng kế hoạch chi tiết<br /> Học sinh tiến hành thảo luận và xây dựng kế hoạch chi tiết cho dự án. Trong kế hoạch phải<br /> thể hiện rõ các công việc cần thực hiện, các phương tiện và dụng cụ cần thiết, dự kiến các nguồn<br /> tài liệu cần khai thác, phương pháp thực hiện các công việc cụ thể, thời gian thực hiện, địa điểm<br /> thực hiện. Kế hoạch chi tiết là phần cụ thể hóa kế hoạch sơ bộ đã tiến hành ở bước 1.3, trong đó<br /> giúp học sinh trả lời được các câu hỏi: phải làm gì, ai làm, làm như thế nào, ở đâu, cần nguồn kinh<br /> phí và tài liệu nào, sản phẩm cần có là gì..<br /> Bước 2.2. Thực hiện kế hoạch<br /> Học sinh tiến hành thực hiện theo kế hoạch đã đề ra, mỗi thành viên trong nhóm thức hiện<br /> nhiệm vụ của mình, đồng thời thực hiện nhiệm vụ chung của nhóm. Trước những điều kiện khó<br /> lường của thực tiễn, kế hoạch có thể phải điều chỉnh và thay đổi. Nhóm cần chú ý đến việc thảo<br /> luận và ra quyết định khi gặp tình huống này (bước 2.3).<br /> Bước 2.3. Thảo luận và xin ý kiến giáo viên<br /> Trong quá trình thực hiện dự án, có thể nảy sinh các vấn đề thứ cấp, các thành viên trong<br /> nhóm cần trao đổi, đề xuất giải pháp giải quyết các vấn đề đó, đồng thời xin ý kiến của giáo viên,<br /> có sự giúp đỡ kịp thời để đảm bảo tiến độ và hướng đi của dự án. Những hoạt động đã đề xuất<br /> trong kế hoạch, khi thực hiện có khó khăn, trở ngại, học sinh cũng cần tiến hành như vậy. Tất cả<br /> các hoạt động theo kế hoạch cần được ghi chép cẩn thận, có sự trao đổi thường xuyên giữa các học<br /> sinh trong nhóm và với giáo viên để kiểm soát tiến độ dự án.<br /> <br /> 2.2.3. Giai đoạn 3: Kết thúc dự án<br /> Bước 3.1. Thu thập sản phẩm và tổng hợp báo cáo<br /> Tổng hợp tất cả các kết quả của các hoạt động đã thực hiện thành sản phẩm cuối cùng. Sản<br /> phẩm này có thể được trình bày dưới nhiều hình thức khác nhau.<br /> Khi đó, học sinh cần chuẩn bị sản phẩm theo phân công nhiệm vụ của cá nhân trong nhóm.<br /> Ngoài ra, giáo viên có thể tư vấn, trao đổi về kết quả thu được, hình thức trình bày của các nhóm<br /> trong suốt quá trình chuẩn bị báo cáo sản phẩm.<br /> Bước 3.2. Trình bày, báo cáo kết quả<br /> Các nhóm phân công các thành viên tham gia trình bày báo cáo dưới các hình thức như: bài<br /> 122<br /> <br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2