intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Tội phạm và phòng ngừa tội phạm nhìn từ lý thuyết "hoạt động thường nhật"

Chia sẻ: Danh Nguyen Tuong Vi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

99
lượt xem
6
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày những nét chính của lý thuyết mới mẻ này như một gợi mở cho những nghiên cứu xã hội học thực nghiệm về tội phạm tại Việt Nam trong tương lai. Để nắm nội dung mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Tội phạm và phòng ngừa tội phạm nhìn từ lý thuyết "hoạt động thường nhật"

I iioi pQc the gioi<br /> <br /> ^^ hpi hpc. s6i (137). 2017<br /> <br /> TOl P H A M VA P H O N G NGlTA TOI PHAM NHIN T t r LY THUYET<br /> "HOAT D O N G THLTCSNG N H A T '<br /> <br /> Tom tdt: Trong Itnh vuc xd hgi hoc tgi phgm, phdn ldn cdc ly thuyit diu chu trgng<br /> ly gidi hi$n tu(mg tgi phgm td nhiing nhdn td kinh ti - xd hoi. Thi nhung nhiing ly thuyit<br /> dy da ggp khd khdn khi ddi dien vdi hien trgng Id cdc diiu kien hnh ti - xa hdi dugc cdi<br /> then nhung Ipi phpm van khdng hi gidm. Di gidi thich cho linh thi ndy Lawrence E<br /> Cohen vd Marcus Felson dd dua ra ly Ihuyit "hogt ddng ihudng nhgt" vdn dogn tuy?t vdi<br /> nhdn quan tdt djnh ludn xd hpi hpccd diin di chi tgp Irung vdo chinh cdc hdnh dpng Idi<br /> pham cdng nhu nhimg ddc trung vi mat khdng gian vd thai gian cua chting Ldi liip cpn<br /> mdi me ndy Id mgt thdnh cdng khdng thi Iranh cdi cua hi hinh hdnh dgng (le paradigme<br /> actionniste) trong ITnh vuc nghiin cuu xa hdi hgc tgi phgm. Bdi viit trinh bdy nhirng net<br /> chinh cita^ ly thuyit mdi me ndy nhu mgt gai md cho nhirng nghien cuu xd hdi hpc thuc<br /> nghiim ve tgi phgm tgi Viet Nam trong luang lai.<br /> Tir khda: tdi pham, hoat ddng thudng nhat, ngSn ngira tpi phtun.<br /> <br /> 1. Dan nhdp<br /> Trong Ijch siJt nghien cuu chuyfn nganh xa hdi hpc Ifi pham, phan ldn cac ly thuyet<br /> Idn trong xd hfi hgc toi pham nhu ly thuyft xung dft xa hgi (conflict theory), ly thuyft<br /> cdng thdng (strain theory) dfu ly giai hifn tugng lgi pham nhu la ket qua ciia nhiing dilu<br /> kifn kinh tf va xd hgi nhu ngheo ddi, su bat binh dang vf ihu nhap va co hgi. Tir do, vifc<br /> ngdn ngira tgi pham dut?c xem Id hifu qud khi nhirng dieu kifn kinh te - xd hgi dugc cdi<br /> thifn, tiic la giiia hai hifn tugng ndy cd mdi quan hf tuong quan nghjch vdi nhau, bdi khi<br /> nhiing dieu kien kinh te - xa hfi dui^c cdi thifn thi tinh hinh tgi pham s2 gidm theo va<br /> ngugc lai. Thf nhung thuc te xd hgi tai mgl s6 nude ma cii thf Id My trong giai d o ^ 1960<br /> - 1970 lai cho thay mgt hifn tupng kha mau thuan neu xet theo ldi nhin truyen Ihong vf<br /> tgi pham md theo dd, tinh trang tgi phgm van khdng he thuyen giam dii cdc dieu kifn ve<br /> kinh tk - xa hgi d nude ndy da dupe cdi thifn. Cu th6 la trong cdc sd lifu thong ke d Mj*,<br /> cdc chi bao ve diSu kifn sdng tai cdc do thj ldn diu dugc cai thifn, ching ban ly If ngudi<br /> da den d cdc dd thj hoan thdnh bgc trung hgc tang lir 43% vdo nam 1960 Ien 61% vao<br /> nam 1968; ciing thdi ky dd, thu nhgp trung vi ciia cac hg gia dinh ngudi da den lir b5ng<br /> 61% thu nhdp trung vj ciia cac hf gia dinh da trdng Ifn biing 68%. Cung trong giai doan<br /> 'Dgi hpc Md. Thdnh phd Hd Chl Minh<br /> <br /> Tpi phpm vd phong ngiea Ipi phpm nhin Id ly ihuyel...<br /> ndy, sd ngudi sdng dudi nguong ngheo tgi cdc do thj tCr 11,3 trieu ngudi gidm xuong con<br /> 8 trifu ngudi (Cohen & Felson, 1979: 588).<br /> Tuy nhien, tinh hinh tgi pham d Mp lai khdng gidm Iheo su cdi thifn ve kinh tf - xd<br /> hgi dy ma lai tang rdt cao. Cy the, theo bao cdo cua Cyc difu tra LiSn bang My (FBI),<br /> trong giai doan tul960 - 1975, ty If cudp cua tdng len 263%, t^ le cdc vy hanh hung<br /> nghiem trgng tang 164%, hiSp ddm tdng 174% va tgi pham giSt ngudi tang 188% va<br /> nhieu loai tgi pham khdc cijng tSng vdi ty If cao (xem Bdng 1).<br /> Bing 1. Tinh tr^ng t^i pham & My giai do^n 1960-1975<br /> Cic loai tgi pha<br /> Tong cgng<br /> • B^D l^c<br /> - Tii sin<br /> Giei ngudi<br /> Hiep dam<br /> CirSpeua<br /> Hinh hung nghiem ttpng<br /> Trgm cip<br /> An cip vjt<br /> Trgm xe m6t6<br /> <br /> Udc Unh nim 1975<br /> Sovu<br /> Tv If/100 000 dan<br /> 11.256.600<br /> 5.281,7<br /> 1.026280<br /> 481,5<br /> 10 230 300<br /> 4 800,2<br /> 20.510<br /> 9,6<br /> 56 090<br /> 26.3<br /> 464.970<br /> 218,2<br /> 4S4,7I0<br /> 227,4<br /> 3252.100<br /> 1 525,9<br /> 5.977.700<br /> 2 804,8<br /> 1.000 500<br /> 469,4<br /> <br /> Sov6inim 1960<br /> Tyl¥<br /> Sovu<br /> +179,9<br /> +232,6<br /> +255,8<br /> +199,3<br /> +230,5<br /> +178,1<br /> +12S.I<br /> +88,2<br /> +226,3<br /> + 174,0<br /> +331,2<br /> +263,1<br /> +214,1<br /> +164,1<br /> +256,6<br /> +200,0<br /> +222 2<br /> + 171,1<br /> +204.8<br /> 156,5<br /> <br /> Ngudn Uniform Crime<br /> •<br /> Reports foi• Ihe United Stales FBI, 1975. 11.<br /> <br /> Nhu vdy, cdc so lifu vh tgi phgm va cdc difu kifn kinh tf - xd hgi lai di theo mdi<br /> quan he tucmg quan thuan (cd hai yfu Id ciing tSng) chii khong phai theo moi quan he<br /> tuong quan nghieh (yfu td nay ISng, yeu to kia gidm). Vay idm thf ndo df gidi thich mdi<br /> quan hf tuong quan thuan ndy? Bai viet ndy trinh bay quan difm cua Iy thuygt "Hogt<br /> dpng thuang nhdl" (Routine Activity Theory) dugc Lawrence Cohen' va Marcus Felson^<br /> dua ra vdo nam 1979 nhu la mgt each gidi tiiich cho su mdu thuan giiia toi pham vd cdc<br /> dieu kien kinh te - xa hdi nhu vira neu tren. Dinh df chinh dugc hai tac gia ndy dl xudt dd<br /> la thay vi tap trung phan tich nhimg d^c difm kinh tl - xa hoi ciia ngudi cd hdnh vi lgi<br /> phgm vd nhiing nhdn Id kinh ti - xd hgi ciia hifn tugng toi phgm, cdn tap trung phan tich<br /> theo nhan quan sinh thai nhdn van (human ecololy) df xem xel xem lifu co cdu xa hgi cd<br /> tgo ra sy hdi ty ciia cdc yeu Id lao ra tgi pham trong khdng gian va thdi gian hay khdng,<br /> bdi chinh sy hoi lu ay tao nen co hgi pham tgi cho nhiing ngudi pham tgi tif m nang.<br /> 2. Gidi thich tgi pham tir ly thuyet "Cdc hdnh dfng thudng nhat"<br /> Vdo nam 1979, hai nhd nghien cuu vk tgi pham Id L.E Cohen vd M. Felson cho<br /> cong bo trfn Tap chi Xa hgi hgc My (American Sociological Review) cong trinh cd nhan<br /> de "Su biin ddi xd hdi vd nhiing xu hudng ciia ty le tpi pham Ldi dip can hoat ddng<br /> Ihirdng nhgt" (Social change and Crime rate trends: A routine activity theory). Hai tac gid<br /> ^Lawrence E. Cohen hi?n li giio su l^i khoa Xi h^i hgc tnrftng D?i hgc California, Davis.<br /> Marcus Felson hifn li giio sir l^i truimg Texas State University,6ng tiing dugc trao giii thudng Ronald<br /> Clarke tir H^i T^i ph^im hgc moi tnrOng vi Phin lich lgi ph?m cDng nhu giii thudng Paul Tannan cila HAI<br /> T^i ph?m hpc mien Tay (MJ)<br /> '^^ " ^ " "<br /> <br /> it' Minli Ttin 93<br /> cho Aig l6i tiip can If thuyet nay li Ihlch hop (ts hiSu ducrc sit mau thuIu vj tSi pham va<br /> cac dieu kicn kinh t^-xa hpi ma My da gap ph^i,<br /> •<br /> Theo quan diSm cia Cohen vi Felson, hanh vi t«i pham chi diSnia khi co ba ylu t6<br /> cung ho, tn trong mpt khong gian va thcri gian nhSt dinh. Ba y6u 16 de tpi pham diln ra Ir<br /> mpc neu thich hop (suitable target), ke tpi phm, tilm nilng (likely offender) vi vice IhiSu<br /> ving nguo, bao vc (absence of capable guardian), L6i phin tich niy con dupe gpi li l6i<br /> phan trch "tam giac vin de" (problem analysis triangle) voi him y li ca ba ylu 16 do nhii<br /> cimg cd mit grong nhu ba canh eda mot tam giac thi hinh v, tpi pham moi duoc diln ra<br /> nhu dien td qua hinh sau:<br /> <br /> Trong ba yfu to trfn, muc tieu thich hop cd Ihf la ngudi ho^c Id mgt vdt nao dd va<br /> myc tifu ay phai cd nhiing dac trung thu hiit dugc ke pham tgi. Do do, muc tifu thu hut<br /> phdi thugc mgt trong hai loai sau:<br /> - VrVA: cd gid tq cao (Value), co djnh (Inertia), nhin thdy dugc (Visibility) vd lilp<br /> can duoc (Access)<br /> - CRAVED: cd the gidu dug-c (Concealable), cd the dich chuyen dugc<br /> (Removable), cd the sir dung dirge (Available), cd gia tri (Valuable), thii vi (Enjoyable)<br /> vd dimg duoc ngay (Disposable).<br /> Vdi yeu to thii hai Id vifc Ihiiu vdng nhiing ngudi co khd ndng bdo vp, khi nhiing<br /> dieu kifn kinh te - xa hgi dugc cdi thifn nhu thu nhap ldng len dan din vifc con ngudi<br /> ciing thay ddi cac hoat dgng thudng nhat ciia minh nhu thudng di nghi d nhiing ncri xa vd<br /> do dd, CO hdi de cho ha ylu t6 trfn hgi ty cdng cao vd dan dfn ty If tgi pham cung cao<br /> theo. Ben canh do, neu trong thdi ky khd khan, phu nil phai thudng xuyen d nha dam<br /> nhan cdc cdng vifc ngi trg, khi tinh hinh kinh te - xa hgi cai thifn, ty If phy nii tham gia<br /> vdo thi trudng lao dgng ciing ldng theo, do dd boat dgng ihudng ngdy ciia gia dmh bi thay<br /> ddi khi gia dinh gan nhu khdng cdn cd ngudi trdng giii, vd nhu vdy difu kien thd liai nay<br /> ciing xudt hifn thudng xuyfn hem, do dd khd nSng hfi ly ciia ba yeu Id tgo ra tfi pham<br /> cting cao theo. Nhiing Ihdnh phdn thugc ylu Id Ihii hai nay cd thf la mang linh chinh thirc<br /> ho?ic phi chinh thiic nhu: hoat dgng luan tra ciia canh sdt, nhiing ngudi gia gin an ninh,<br /> ngudi di dudng, camera theo ddi, hf thdng den dudng, hf thong chuong bao dgng, nhiing<br /> <br /> 96<br /> <br /> Tpi pham vd phong ngira tpi phpm nhin lir ly ihuyet...<br /> <br /> ngudi hdng xdm, hdng rdo v.v... Tir dd, Cohen va Felson (1979) dua ra cdc gia thuyet<br /> nhu nhihig hg gia dinh chi cd mgl thanh vien, nhibig hp gia dinh md moi thdnh vifn deu<br /> lam vifc ngoai gia dinh Ihi se c6 nguy co la nan nhan cua hdnh vi tgi phgm cao hon<br /> nhiing hg gia dinh khdc. Nhiing bgn trf gan bd vdi nhieu hogt ddng ben ngoai (chang ban<br /> thudng xuyfn tham gia cdc hoal dgng ve dem ngodi gia dinh) thi thudng trd thdnh nan<br /> nhdn ciia tgi pham hon. do cd the cac bgn ire ndy lui tdi nhirng noi de cd su hgi ty ciia ba<br /> y5u td tgo co hfi cho hdnh vi tgi pham. Nhiing ngudi dgc than thi cd xac suat trd thanh<br /> nan nhdn ciia tgi phgm hon nhiing ngudi cd vg/chdng do yeu td thii hai (thieu vang ngudi<br /> bao vf) thudng xuyfn hon.Vd cho dii s6 lugng kf phgm tgi tiem ndng khdng tdng Ifn<br /> nhung ty If tgi pham van lang trong thdi ky cdc dilu kifn kinh te-xd hgi dugc cdi thifn,<br /> bdi d nhiing thdi ky nay cd sy gia tang ciia cac myc lieu hdp dan, vd su thieu vang ngudi<br /> bdo vf ciing lang khi con ngudi chu lam hudng thy cugc sdng rieng ciia minh nhieu hon<br /> la quan tam den cgng ddng hay nhOng ngudi xung quanh (Bang 2).<br /> Bing 2. Tinh Ir^ng gia di n h v i 15'If trir thinh n^D1 nhin ciia 1(11 ph^m<br /> noi nhihig ngiriri tCr 12 1tu6i trA len t^i MJ (tinh tren 100 000 nguin)<br /> GiiM llnh<br /> Nam<br /> <br /> Nft<br /> <br /> Thih t r ^ g gia dinh<br /> Chua k^t hon<br /> Dik^thgn<br /> Ly thSn/ly dj<br /> G6a<br /> Chua kel hSn<br /> Di kk h6n<br /> Ly thin/ly d|<br /> G6a<br /> <br /> Bj biep dim<br /> <br /> 360<br /> 70<br /> 540<br /> <br /> Bl trgm Clldp<br /> 1 SOO<br /> 550<br /> 2.270<br /> 1.150<br /> 580<br /> 270<br /> 1090<br /> 450<br /> <br /> Bj hinh hung<br /> 5.870<br /> 2.170<br /> 5.640<br /> 1.500<br /> 2.560<br /> 910<br /> 4.560<br /> 590<br /> <br /> Ngudn: Cohen. L.E & Felson. M. 1979.<br /> <br /> Dua trfn loi tilp cdn vl hogt dgng thudng nhdt ay, vdo ndm 2010, cac nha nghifn<br /> Cliu Pratt, Holtfreter vd Reisig dd tif n hanh nghifn cim xem s\r phdt trien ciia cdng nghf,<br /> ma d^c bift Id vifc mua bdn tren mgng internet cd lam gia tdng khd ndng trd thanh nan<br /> nhdn ciia tgi pham noi nhiing ngudi lieu dung hay khdng Cac lac gid nay d3 tiln hdnh<br /> phdng vdn qua difn thoai 922 ngudi trudng thdnh sir dung Internet trong nim tudn gdn<br /> nhat tgi bang Florida (MJ). Ket qua cho thay nhting ngudi nao ihudng xuyfn tim mua sdn<br /> phdm tren mang Ihi kha nang trd thanh ngn nhan cua thuang mai lira ddo ISng len dfn<br /> 377%. Sd dl nhu the la khi tham gia tim kiem mua hang tren mang, nhiing ngudi ndy trd<br /> thdnh myc lieu thu hiit cho nhiing ngudi tgi phgm tifm ndng, vd vi tham gia mua hdng<br /> tren mang nfn hg ciing khdng cd dugc sy bao vf, tiic Id hai ylu td can thilt cho lgi phgm<br /> da hgi tu noi nhirng ngudi mua hang tren mang internet (Pratt. Holtfreter & Reisig, 2010).<br /> Bill Kieu Minh Tnll (2014) da dp dung I6i tilp cgn ndy dl nghifin ciiu linh hinh an<br /> ninh trat ty tai Lang Dai hgc Thii Diic (TP. Hd Chi Minh). Day la dja ban gidp ranh giiia<br /> E>dng Nai, Binh Duong vd quan Thti Diic (TP. Ho Chi Minh) v6n tap irung nhieu sinh<br /> vien d trg va cung la dia bdn xay ra nhieu logi hlnh tgi phgm nhu trgm cap, cudp gidt, dua<br /> xe, du dd.,. Theo kft qud khdo sdt cua tdc gid tren mgt mau gdm 300 sinh vifn dang s6na<br /> vd hgc tap tgi Lang Dgi hgc Thit Diic, cd dfn 34,3% so sinh vifn cho bilt minh limg hi<br /> <br /> ~~<br /> <br /> ,^___<br /> <br /> Le Minh Tien<br /> <br /> 97<br /> <br /> ttgin cap, 18.0% bj^moc tiii vd 8,7% timg b, cudp gigt tai dja ban nay (Biii Kilu Minh<br /> inet, 2014: 60). Ket qua khao sdt ciing chi ra ba ly chinh do din din cdc hifn tugng tgi<br /> pham^ tgi khu vuc Lang Dai hgc Id "nhilu thanh phdn dan nhdp cu" (88,7%), "dudng<br /> vang" (83,7%) vd "thilu luc lugng an ninh" (80,0%) (Biii Kilu Minh Trill, 2014' 67)<br /> Nhu vgy, so di Lang Dai hgc Thu Diic xdy ra nhilu loai hinh tgi phgm Id bdi ddy Id noi cd<br /> xac suat dien ra sy hgi ty ciia ba yfu td lao nen tgi pham cao.<br /> 3. Phong ngiia tgi pham nhiD tir \S thuylt "Cac hdnh dgng thudng nhat"<br /> Vi quan mgm tdi pham la kll qud ciia su hgi tu vl myc lieu, sy thilu ving ngudi<br /> bao vf va nhung ke tgi phgm tiem ndng nfn chi cdn thilu vdng mgt trong ba ylu Id ndy thi<br /> hdnh VI tgi phgm sg khong the diln ra. Do do, cac chinh sdch keo giam tgi pham dya trfn<br /> Ioi tifp_cdn hoat dgng Ihudng ngay khdng chii trgng vifc kfo gidm si lugng ngudi tfi<br /> pham tifm nang, ma Id keo giam sy hgi ty cua ba ylu td ay.<br /> Tir dd, cdc nhd nghien ciiu dd dua ra mgl chinh sdch ngan ngira tgi phgm dugc ggi<br /> la "ngan ngira tgi phgm theo hodn cdnh" (situational crime prevention), tiic Id hudng din<br /> vifc ngan ngira cac tmh hudng hgi ty cua cdc ylu td tao ra tgi pham hon la lap Irung vao<br /> vifc truy bat hay trimg phat nhimg ngudi pham tgi hay cd nguy co phgm tgi. Chinh sdch<br /> ngdn ngira nay dua trfn ndm nguyfn tdc chinh: 1/ huge ke tgi pham tifm nang phai no lyc<br /> nhieu hon khi thyc hifn hdnh vi tdi phgm. 2/ gia tdng cdc nil ro cho ngudi muon thyc hifn<br /> hanh vi tgi phgm, 3/ gidm nhihig thdnh qud cd dugc lit hdnh vi tgi pham (chang hgn<br /> khdng mua cac loai vat dyng khdng ro ngudn gdc), 4/ giam idt cd nhiing hdnh vi khifu<br /> khieh cho ngudi phgm lgi tiem n5ng (chSng ban khdng phd tnrong tai san) va 5/ khdng<br /> chdp nhdn bdi cii sy bifn hg ndo cho hdnh vi tgi phgm. De thyc hifn dugc ndm nguyen tdc<br /> ndy, cdc nha nghien ciiu dua ra mudi hai ky thugt can thyc hifn dl ngSn ngiia tgi phgm<br /> nhu sau (Bang 3):<br /> Bing 3. Mirifi hai kf thu^t ngin ngira l$i ph^m theo hoin cinh<br /> Ting n3 li/c khi ph^m tgi<br /> Ting cic rut ro khi ph^m tgi<br /> Lim dong cdng myc ti^u<br /> Kiem tra vio/ra<br /> Kilm soit vi^ ti^p c|n<br /> Giim sil chlnh ihirc<br /> Dinh lac hudng ki pham lgi Giimsit bing cic nhin vien<br /> Hem ning<br /> Giim sit ty nhiSn<br /> Kilm soit nhOng nguiri moi gi6i<br /> <br /> Giim ihinh qui til t$i ph^m<br /> X6a myc li6ii<br /> Xic djnh tii sin<br /> Giam nhOng sir quyfn rO, kich<br /> thfch<br /> Thiel Igp cic quy tic<br /> <br /> Ngudn: Filheuie, 2001<br /> Nhu vdy, df thyc hifn cdc ky thudt cua vifc ngSn ngira tgi phgm theo hodn canh,<br /> trudc hit, ban than cdc cd nhan trong xa hgi cdn thay dfi ldi song ciia minh. Cy the Id thay<br /> dti cdc hogt dgng thudng ngdy nhu Idm viec, vui choi gidi tri. du Ijch sao cho khong trd<br /> thanh muc tifu Ihu hiit ciia ngudi pham tgi tiem ndng. Chang han nhu hgn che cdc hogi<br /> dgng ngodi gia dinh vao budi toi. khdng lui tdi nhitng noi vdng ve mgl minh, khong den<br /> nhimg noi khdng cd den chilu sdng hay nhiing noi cd khd ndng tap Uung nhiing ngudi tgi<br /> phgm tiem ndng, ban chl vifc "phd truong" cdc logi tai sdn... nhflng hanh xi; nhu vgy se<br /> lam gidm kha ning trd thdnh nan nhdn ciia tgi phgm noi cdc cd nhan.<br /> <br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
9=>0