Tóm tắt Khóa luận tốt nghiệp khoa Bảo tàng học: Tìm hiểu tết nhảy của người Dao ở một số tỉnh miền núi phía bắc

Tr−êng ®¹i häc v¨n hãa Hμ Néi<br /> KHOA BẢO TÀNG<br /> *********<br /> <br /> Ph¹m nga viÖt<br /> <br /> T×m hiÓu tÕt nh¶y cña ng−êi dao<br /> ë mét sè tØnh miÒn nói phÝa b¾c<br /> <br /> Khãa luËn tèt nghiÖp<br /> Ngμnh b¶o tμng<br /> NGƯỜI HƯỚNG DẪN: PGS.TS. BÙI VĂN TIẾN<br /> <br /> Hμ Néi – 2009<br /> <br /> 1<br /> <br /> Môc lôc<br /> më ®Çu .................................................................................................................................. 1<br /> <br /> 1. LÝ do chän ®Ò tμi ............................................................................................. 7<br /> 2. §èi t−îng nghiªn cøu ..................................................................................... 7<br /> 3. Ph¹m vi nghiªn cøu ........................................................................................ 7<br /> 4. Môc ®Ých nghiªn cøu ...................................................................................... 8<br /> 5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ............................................................................... 8<br /> 6. Bè côc cña ®Ò tμi ............................................................................................. 8<br /> Ch−¬ng 1 kh¸I qu¸t vÒ d©n téc dao ................................................................ 9<br /> <br /> 1.1. Ng−êi Dao ë ViÖt Nam ................................................................................ 9<br /> 1.2. Ng−êi Dao ë mét sè tØnh miÒn nói phÝa B¾c ........................................... 13<br /> 1.2.1. Nguån gèc lÞch sö..................................................................................... 13<br /> 1.2.2. §Æc ®iÓm d©n c− ....................................................................................... 13<br /> 1.2.3. Tæ chøc x· héi .......................................................................................... 17<br /> 1.2.3.1. Tæ chøc dßng hä vμ gia ®×nh ................................................................. 17<br /> 1.2.3.2. Tæ chøc lμng b¶n cña ng−êi Dao ........................................................... 21<br /> 1.2. 4. Ph−¬ng thøc ho¹t ®éng kinh tÕ qua c¸c thêi k× ....................................... 22<br /> 1.2.4.1. Ngμnh nghÒ truyÒn thèng ...................................................................... 22<br /> 1.2.4.2. Ph−¬ng thøc, tËp qu¸n canh t¸c ............................................................. 23<br /> 1.2.4.3. C«ng cô truyÒn thèng ........................................................................... 24<br /> 1.3. V¨n hãa vËt thÓ cña ng−êi Dao ................................................................ 24<br /> 1.3.1. Nhμ ë ........................................................................................................ 24<br /> 1.3.2. §å dïng sinh ho¹t .................................................................................... 26<br /> 1.3.3. Trang phôc truyÒn thèng .......................................................................... 26<br /> 1.3.4. Nh¹c cô ..................................................................................................... 27<br /> 1.4. V¨n hãa phi vËt thÓ cña ng−êi Dao.......................................................... 28<br /> 1.4.1. DiÔn x−íng d©n gian ................................................................................ 28<br /> 1.4.1.1. TÝn ng−ìng ............................................................................................ 28<br /> <br /> 4<br /> <br /> 1.4.1.2. LÔ tiÕt..................................................................................................... 28<br /> 1.4.1.3. Nghi lÔ ................................................................................................... 29<br /> 1.4.1.4. D©n ca - d©n vò ..................................................................................... 29<br /> 1.4.1.5. V¨n khÊn ............................................................................................... 29<br /> 1.4.1.6. Kiªng kþ ................................................................................................ 29<br /> 1.4.2. Ng÷ v¨n truyÒn miÖng .............................................................................. 29<br /> 1.4.2.1. Ng«n ng÷ ............................................................................................... 29<br /> 1.4.2.2. Ch÷ viÕt ................................................................................................. 30<br /> 1.4.2.3. TruyÒn thuyÕt ........................................................................................ 30<br /> 1.4.3. Èm thùc .................................................................................................... 30<br /> 1.4.4. Y häc d©n gian ......................................................................................... 30<br /> Ch−¬ng 2 tÕt nh¶y cña ng−êi dao ë mét sè tØnh miÒn nói phÝa<br /> b¾c ........................................................................................................................................ 32<br /> <br /> 2.1. Môc ®Ých tæ chøc lÔ TÕt nh¶y ................................................................... 32<br /> 2.2. Thêi gian tæ chøc ....................................................................................... 35<br /> 2.3. Nghi lÔ ......................................................................................................... 36<br /> 2.4. LÔ TÕt nh¶y truyÒn thèng ë mét sè ®Þa ph−¬ng thuéc ph¹m vi nghiªn<br /> cøu ...................................................................................................................... 43<br /> 2.4.1. LÔ TÕt nh¶y ng−êi Dao QuÇn ChÑt x· Nga Hoμng, huyÖn Yªn LËp, tØnh<br /> Phó Thä .............................................................................................................. 43<br /> 2.4.1.1. C«ng t¸c chuÈn bÞ .................................................................................. 43<br /> 2.4.1.2. §Þa ®iÓm tæ chøc ................................................................................... 44<br /> 2.4.1.3. Trang trÝ ................................................................................................ 44<br /> 2.4.2. LÔ TÕt nh¶y cña d©n téc Dao §á ë T¶ Ph×n - Lμo Cai ............................. 48<br /> 2.4.3. LÔ TÕt nh¶y cña ng−êi Dao ë huyÖn TrÊn Yªn - Yªn B¸i ........................ 53<br /> 2.5. Sù gièng nhau vμ kh¸c nhau gi÷a lÔ TÕt nh¶y cña ng−êi Dao ë Phó<br /> Thä víi ng−êi Dao ë mét sè tØnh l©n cËn ........................................................ 56<br /> 2.6. Gi¸ trÞ v¨n hãa cña lÔ TÕt nh¶y ................................................................ 58<br /> <br /> 5<br /> <br /> 2.6.1. Gi¸ trÞ cè kÕt céng ®ång ........................................................................... 58<br /> 2.6.2. Gi¸ trÞ c©n b»ng ®êi sèng t©m linh ........................................................... 59<br /> 2.6.3. Gi¸ trÞ s¸ng t¹o vμ h−ëng thô v¨n hãa ...................................................... 59<br /> 2.6.4. Gi¸ trÞ h−íng vÒ céi nguån ....................................................................... 60<br /> Ch−¬ng 3 b¶o tån vμ ph¸t huy gi¸ trÞ lÔ tÕt nh¶y Cña ng−êi<br /> dao ë mét sè tØnh miÒn nói phÝa b¾c ............................................................... 62<br /> <br /> 3.1. HiÖn tr¹ng lÔ TÕt nh¶y .............................................................................. 62<br /> 3.1.1. ý nghÜa tÝch cùc ....................................................................................... 62<br /> 3.1.2. Mét sè h¹n chÕ cßn tån t¹i ....................................................................... 65<br /> 3.2. Gi¶i ph¸p b¶o tån vμ ph¸t huy gi¸ trÞ lÔ TÕt nh¶y cña ng−êi Dao ë<br /> mét sè tØnh miÒn nói phÝa B¾c......................................................................... 67<br /> 3.2.1. H−íng dÉn céng ®ång trong viÖc tæ chøc lÔ TÕt nh¶y.............................. 67<br /> 3.2.2. N©ng cao ®êi sèng kinh tÕ - x· héi cho ®ång bμo d©n téc ....................... 69<br /> 3.2.3. §Èy m¹nh viÖc nghiªn cøu, giíi thiÖu vÒ lÔ TÕt nh¶y víi t− c¸ch mét<br /> sinh ho¹t v¨n hãa ®Æc tr−ng cña ®ång bμo Dao .................................................. 70<br /> 3.2.4. B¶o tån vμ ph¸t huy gi¸ trÞ lÔ TÕt nh¶y b»ng c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô<br /> B¶o tån - B¶o tμng .............................................................................................. 71<br /> 3.2.5. Ph¸t triÓn ho¹t ®éng du lÞch ®Ó b¶o tån vμ ph¸t huy gi¸ trÞ lÔ TÕt nh¶y... 72<br /> KÕt luËn ............................................................................................................................ 75<br /> Danh môc tμi liÖu tham kh¶o............................................................................. 77<br /> <br /> 6<br /> <br /> më ®Çu<br /> 1. LÝ do chän ®Ò tμi<br /> ViÖt Nam lμ mét quèc gia ®a d©n téc, cã nÒn v¨n hãa ®a d¹ng vμ rÊt ®éc<br /> ®¸o. Mçi mét d©n téc víi nh÷ng b¶n s¾c v¨n hãa riªng ®· lμm nªn diÖn m¹o<br /> cña v¨n hãa ViÖt Nam ®a d¹ng mμ thèng nhÊt. Ng−êi Dao ë ViÖt Nam lμ mét<br /> d©n téc cã nhiÒu nÐt v¨n ho¸ ®éc ®¸o ®¸ng quan t©m, trong ®ã cã lÞch sö h×nh<br /> thμnh, phong tôc tËp qu¸n. Phong tôc tËp qu¸n vμ lÔ tÕt cña ng−êi Dao rÊt ®a<br /> d¹ng vμ phong phó, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn lÔ CÊp s¾c, lÔ TÕt nh¶y, v¨n ho¸ Èm<br /> thùc... Trong sè c¸c phong tôc cña ng−êi Dao mμ t«i quan t©m lμ lÔ TÕt nh¶y mét lo¹i h×nh sinh ho¹t v¨n ho¸ mang ®Ëm nÐt truyÒn thèng uèng n−íc nhí<br /> nguån, tÝnh céng ®ång vμ ®oμn kÕt cña d©n téc Dao.<br /> MÆc dï vËy, lÔ TÕt nh¶y cña ng−êi Dao lμ vÊn ®Ò míi mÎ, ch−a ®−îc<br /> nghiªn cøu vμ tiÕp cËn mét c¸ch hÖ thèng. Víi môc ®Ých vËn dông nh÷ng kiÕn<br /> thøc chuyªn ngμnh ®· tÝch lòy vμo thùc tiÔn, còng nh− ®Ó tËp d−ît kh¶ n¨ng<br /> nghiªn cøu, t«i ®· quyÕt ®Þnh chän ®Ò tμi TÕt nh¶y cña ng−êi Dao ë mét sè<br /> tØnh miÒn nói phÝa B¾c lμm ®Ò tμi kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc ngμnh B¶o<br /> tμng.<br /> 2. §èi t−îng nghiªn cøu<br /> §èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tμi lμ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn lÔ TÕt<br /> nh¶y cña ng−êi Dao ë mét sè tØnh miÒn nói phÝa B¾c ViÖt Nam.<br /> 3. Ph¹m vi nghiªn cøu<br /> - VÒ thêi gian: Nghiªn cøu lÔ TÕt nh¶y cña ng−êi Dao g¾n liÒn víi qu¸<br /> tr×nh sinh sèng, lμm ¨n cña d©n téc nμy trªn ®Þa bμn c− tró.<br /> - VÒ kh«ng gian: Nghiªn cøu lÔ TÕt nh¶y cña ng−êi Dao c− tró trªn ®Þa<br /> bμn c¸c tØnh Phó Thä, Lμo Cai, Yªn B¸i, trong ®ã tËp trung vμo hai huyÖn<br /> Thanh S¬n vμ Yªn LËp lμ n¬i ng−êi Dao sinh sèng tËp trung nhÊt vμ cã nhiÒu<br /> nÐt ®Æc tr−ng nhÊt vÒ lÔ TÕt nh¶y. Bªn c¹nh ®ã, chóng t«i t×m hiÓu thªm vÒ TÕt<br /> <br /> 7<br /> <br />