Luận văn Chuẩn mực kế toán thuế thu nhập doanh nghiệp khoảng cách giữa lý thuyết và thực tế trình bày một số cơ sở lý luận của Chuẩn mực kế toán thuế TNDN Việt Nam. So sánh Chuẩn mực thuế TNDN Việt Nam với Chuẩn mực kế toán thuế TNDN quốc tế, việc áp dụng Chuẩn mực kế toán thuế TNDN tại một số quốc gia từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.
Chuyeân ngaønh: Keá toaùn Maõ soá: 60.34.30
NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: PGS-TS MAI THÒ HOAØNG MINH
TP.Hoà Chí Minh – Naêm 2008
i
1. Lyù do choïn ñeà taøi...................................................................................................1
2. Noäi dung vaø muïc ñích cuûa luaän vaên ......................................................................2
3. Phöông phaùp nghieân cöùu........................................................................................3
4. Giôùi haïn, phaïm vi cuûa luaän vaên.............................................................................3
1.1
Ñònh nghóa keá toaùn thueá TNDN .....................................................................4
1.2 Moät soá vaán ñeà lyù thuyeát lieân quan ñeán keá toaùn thueá TNDN .........................5
1.2.1
Baûn chaát cuûa thueá TNDN .......................................................................5
1.2.2
Keá toaùn thueá TNDN ...............................................................................7
1.3
Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa quoác teá (IAS 12) ................................14
1.3.1
Lòch söû phaùt trieån..................................................................................14
1.3.2
Noäi dung cô baûn ...................................................................................15
1.4
Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam (VAS 17)..........................16
1.4.1
Noäi dung cô baûn ...................................................................................16
1.4.2
So saùnh khaùc bieät giöõa Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa quoác teá
(IAS 12) vôùi Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam (VAS 17): ............18
1.5
Thöïc tieãn aùp duïng aùp duïng Chuaån möïc thueá TNDN taïi moät soá quoác gia....20
1.5.1 Malaysia ...............................................................................................20
1.5.2
Hoa Kyø .................................................................................................22
1.6
Nhöõng khaùc bieät giöõa Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam vôùi
Malaysia vaø Hoa kyø.................................................................................................25
1.6.1
Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam (VAS 17) so saùnh vôùi
Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Malaysia (FRS 112) ..................................25
1.6.2
Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam (VAS 17) so saùnh vôùi
Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Hoa Kyø (SFAS 109) )................................26
ii
2.1
Keá toaùn thueá TNDN giai ñoaïn tröôùc khi coù Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN
(tröôùc naêm 2005) .....................................................................................................29
2.1.1
Caùc chính saùch quan troïng cuûa nhaø nöôùc aûnh höôûng vieäc haïch toaùn
thueá TNDN ..............................................................................................................
30
2.1.2
Ñaëc ñieåm keá toaùn thueá TNDN .............................................................32
2.1.3
Nhöõng thuaän lôïi khi aùp duïng keá toaùn thueá TNDN ...............................35
2.1.4
Nhöõng khoù khaên khi aùp duïng keá toaùn thueá TNDN ..............................35
2.2
Keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam sau khi coù Chuaån möïc keá toaùn thueá
TNDN (sau naêm 2005) ............................................................................................37
2.2.1 Moâi tröôøng phaùp lyù...............................................................................37
2.2.2
Ñaëc ñieåm keá toaùn thueá TNDN sau khi coù Chuaån möïc keá toaùn thueá
TNDN
..............................................................................................................37
2.2.3
Nhöõng thuaän lôïi khi aùp duïng VAS 17 vaøo thöïc teá ...............................39
2.2.4
Nhöõng khoù khaên trong vieäc aùp duïng VAS 17 vaøo thöïc teá....................44
2.3
Khaûo saùt thöïc teá tình hình thöïc hieän VAS 17 taïi caùc doanh nghieäp ............48
2.3.1
Caùc thoâng soá cuoäc khaûo saùt tình hình thöïc teá aùp duïng VAS 17 ...........48
2.3.2
Phaân tích keát quaû khaûo saùt ...................................................................49
iii
3.1 Muïc tieâu xaây döïng caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò............................................55
3.2
Caên cöù xaây döïng caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò...............................................55
3.3
Caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò ..........................................................................56
3.3.1
Caùc kieán nghò ñoái vôùi VAS 17 döôùi goùc ñoä lyù luaän..............................56
3.3.2
Caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò ñoái vôùi VAS 17 döôùi goùc ñoä thöïc tieãn öùng
duïng taïi Vieät Nam ...............................................................................................63
iv
Baûng 1-2: Nhöõng khaùc bieät giöõa Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa quoác teá (IAS
12) vôùi Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam (VAS 17) ......................18
Baûng 2-1 Minh hoïa Baûng caân ñoái keá toaùn theo Quyeát ñònh 167/2000/QÑ-BTC ngaøy
25/10/2000 ...........................................................................................................34
Baûng 2-2: So saùnh soá löôïng doanh nghieäp coå phaàn vôùi toång soá..................................40
Baûng 2-3: Phaân bieät moät soá khoaûn muïc laøm phaùt sinh taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi
hay thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû theo thoâng leä quoác teá. .................................40
Baûng 2-4: Phaân bieät moät soá khoaûn muïc laøm phaùt sinh taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi
hay thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû thöïc teá ôû caùc doanh nghieäp. ........................42
Baûng 2-5: Cô caáu doanh nghieäp phaân tích..................................................................48
Baûng 2-6: Soá löôïng doanh nghieäp coù aùp duïng VAS 17 cuûa maãu ................................49
Baûng 2-7: Keát quaû khaûo saùt noäi dung cuûa VAS 17.....................................................50
Baûng 2-8: Keát quaû khaûo saùt taùc duïng cuûa VAS 17 ñeán coâng taùc keá toaùn ..................50
Baûng 2-9 Keát quaû khaûo saùt caùc yeáu toá taùc ñoäng daãn ñeán doanh nghieäp.....................51
Baûng 2-10: Keát quaû khaûo saùt caùc nguyeân nhaân daãn ñeán doanh nghieäp .....................52
Baûng 3-1 : Moät soá khoaûn muïc laøm phaùt sinh cheânh leäch taïm thôøi thöïc teá ôû caùc doanh
nghieäp. .................................................................................................................62
Baûng 3-2: Baûng xaùc ñònh loaïi cheânh leäch taïm thôøi .....................................................67
Baûng 3-3: Tính toaùn caùc khoaûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû vaø taøi saûn thueá thu
nhaäp hoaõn laïi .......................................................................................................71
v
Hình 2-1: Sô ñoà höôùng daãn haïch toaùn thueá TNDN theo quyeát ñònh soá
1141/TC/QÑ/CÑKT ngaøy 01/11/1995. ................................................................34
vi
DAP Vuï Cheá ñoä keá toaùn vaø kieåm toaùn Vieät Nam
FASB Financial Accounting Standards Board
FRSs Financial Reporting Standard
IAS International Accounting Standard
IASB International Accounting Standards Board
IASC International Accounting Standards committe
IFRS International Financial Reporting Standard
MASB Malaysia Accounting Standards Board
SFAS Financial Accounting Standard Board
SIC Standing Interpretation Commttee
TNDN Thu nhaäp doanh nghieäp
TSCÑ Taøi saûn coá ñònh
VAA Hoäi keá toaùn vaø kieåm toaùn Vieät Nam
VAS Chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam
TK Taøi khoaûn
VASC Uûy ban chæ ñaïo nghieân cöùu soaïn thaûo Chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam
VASG Toå soaïn thaûo nghieân cöùu Chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam
XHCN Xaõ hoäi chuû nghóa
WTO Toå chöùc thöông maïi theá giôùi
1
1. Lyù do choïn ñeà taøi
Cuøng vôùi söï hoäi nhaäp cuûa neàn kinh teá Vieät Nam vaøo neàn kinh teá theá
giôùi, ñoøi hoûi moät loaït chính saùch kinh teá, taøi chính phaûi ñöôïc thay ñoåi ñeå phuø
hôïp vôùi thoâng leä quoác teá. Trong ñoù, keá toaùn laø moät trong nhöõng ngaønh coù nhieàu
thay ñoåi, chæ trong voøng 4 naêm, töø cuoái naêm 2001 ñeán cuoái naêm 2005 Boä Taøi
chính ñaõ lieân tuïc ban haønh 26 chuaån möïc keá toaùn. Hieän nay, Boä Taøi chính
khoâng tieáp tuïc ban haønh nhöõng chuaån keá toaùn môùi vaø đang tieán haønh raø soaùt,
hoaøn thieän nhöõng chuaån möïc ñaõ ban haønh, ruùt kinh nghieäm cho vieäc xaây döïng
caùc chuaån möïc tieáp theo. Döï kieán phaûi ít nhaát ñeán naêm 2009 Boä Taøi chính môùi
tieáp tuïc ban haønh moät soá chuaån möïc môùi.
Caùc chuaån möïc keá toaùn chuû yeáu ñöôïc dòch töø caùc chuaån möïc keá toaùn
quoác teá neân coøn nhieàu ñieàu chöa phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá cuûa Vieät Nam,
laøm cho chính saùch taøi chính keá toaùn cuûa Vieät Nam gaëp moät soá vöôùng maéc:
- Chính saùch ñaõ ban haønh nhöng tính khaû thi chöa cao, ñöa tôùi tình traïng
nôi thì aùp duïng, nôi thì khoâng aùp duïng.
- Vaên phong cuûa chuaån möïc keá toaùn raát khoù hieåu do dòch theo chuaån möïc
keá toaùn quoác teá ñöa tôùi tình traïng coù nhieàu caùch hieåu khaùc nhau, neân vieäc phoå
bieán roäng tinh thaàn cuûa caùc chuaån möïc keá toaùn gaëp raát nhieàu khoù khaên.
- Vieäc ban haønh caùc chuaån möïc keá toaùn quaù nhanh, caùc vaán ñeà trong
chuaån möïc keá toaùn coù nhieàu môùi meû, laøm cho caùc doanh nghieäp raát luùng tuùng
khi aùp duïng caùc chuaån möùc keá toaùn vaøo thöïc teá do chöa thích nghi ñöôïc.
Chuaån möïc keá toaùn thueá thu nhaäp doanh nghieäp (TNDN) (VAS 17) ñöôïc
ban haønh trong ñôït 4 theo Quyeát ñònh soá 12/2005/QÑ-BTC ngaøy 15/2/2005 vaø
ñöôïc höôùng daãn thi haønh theo Thoâng tö soá 20/2006/TT-BTC ngaøy 20/3/2006.
2
Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN ñaõ giaûi quyeát ñöôïc baát caäp laâu nay laø khoâng
coù qui ñònh höôùng daãn veà phöông phaùp xöû lyù thueá TNDN, phaùt sinh töø nhöõng
cheânh leäch giöõa thu nhaäp chòu thueá bò chi phoái bôûi Luaät thueá vaø lôïi nhuaän keá
toaùn bò chi phoái bôûi caùc chuaån möïc keá toaùn. Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN
cuõng coù nhöõng vöôùng maéc chung maø caùc chuaån möïc keá toaùn khaùc ñaõ vaáp phaûi,
beân caïnh ñoù caùc phöông phaùp tính toaùn trong Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN
cuõng raát phöùc taïp, khoù hieåu, ñieàu naøy ñaõ laø moät löïc caûn lôùn cho vieäc aùp duïng
chuaån möïc.
Töø nhöõng khoù khaên neâu treân ñaõ naûy sinh ra nhieàu caâu hoûi caàn giaûi
quyeát:
- Taùc ñoäng cuûa Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam ñoái vôùi keá
toaùn caùc doanh nghieäp nhö theá naøo trong hieän taïi?
- Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa quoác teá (IAS 12) so vôùi Chuaån möïc
keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam khaùc nhau nhö theá naøo, möùc ñoä hoäi nhaäp
cuûa Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam tôùi ñaâu?
- Taïi sao caùc doanh nghieäp laïi khoù khaên trong vieäc aùp duïng VAS 17 vaøo
thöïc teá?
Töø nhöõng lyù do treân toâi ñaõ choïn ñeà taøi: “CHUAÅN MÖÏC KEÁ TOAÙN
THUEÁ THU NHAÄP DOANH NGHIEÄP KHOAÛNG CAÙCH GIÖÕA LYÙ
THUYEÁT VAØ THÖÏC TEÁ” ñeå nghieân cöùu vaø hoaøn thaønh khoùa hoïc thaïc só kinh
teá.
2. Noäi dung vaø muïc ñích cuûa luaän vaên
Trong luaän vaên seõ trình baøy moät soá cô sôû lyù luaän cuûa Chuaån möïc keá
toaùn thueá TNDN Vieät Nam. So saùnh Chuaån möïc thueá TNDN Vieät Nam vôùi
Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN quoác teá, vieäc aùp duïng Chuaån möïc keá toaùn
3
thueá TNDN taïi moät soá quoác gia töø ñoù ruùt ra baøi hoïc kinh nghieäm cho Vieät
Nam. Phaân tích vieäc thöïc hieän keá toaùn thueá TNDN tröôùc vaø sau khi coù Chuaån
möïc keá toaùn thueá TNDN taïi caùc doanh nghieäp taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh, ruùt
ra nhöõng nguyeân nhaân daãn tôùi nhöõng khoù khaên vaø thuaän lôïi khi aùp duïng Chuaån
möïc keá toaùn thueá TNDN. Töø ñoù xaây döïng nhöõng giaûi phaùp, kieán nghò ñeå vieäc
aùp duïng Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN vaøo caùc doanh nghieäp ñöôïc thuaän lôïi
hôn.
3. Phöông phaùp nghieân cöùu
Phöông phaùp lyù luaän: Söû duïng caùc phöông phaùp nghieân cöùu ñieàu tra
choïn maãu, phoûng vaán chuyeân gia, phaân tích vaø toång hôïp, so saùnh vaø ñoái chieáu,
thoáng keâ.
Khaûo saùt thöïc nghieäm: Taøi lieäu tham khaûo söû duïng töø caùc nguoàn vaên
baûn chính saùch, cheá ñoä cuûa Nhaø nöôùc… veà thueá TNDN nhö Luaät, Nghò ñònh,
Thoâng tö, vaên baûn lieân quan, caùc baøi baùo, trang web treân internet, tham döï caùc
buoåi hoäi thaûo chuyeân ñeà veà thueá TNDN, thu thaäp yù kieán töø caùc chuyeân gia, caùc
soá lieäu kinh teá xaõ hoäi töø nguoàn Toång cuïc thoáng keâ, ñieàu tra maãu….
4. Giôùi haïn, phaïm vi cuûa luaän vaên
Nguoàn döõ lieäu trong luaän vaên chuû yeáu laáy töø caùc doanh nghieäp taïi
Thaønh phoá Hoà Chí Minh, ñaây laø ñòa baøn coù soá doanh nghieäp lôùn nhaát trong caû
nöôùc, cuõng laø nôi coù soá thu thueá vaøo ngaân saùch cao (chieám hôn 30% soá thueá
thu cuûa caû nöôùc). Vieäc löïa choïn ñoái töôïng vaø ñòa baøn nghieân cöùu seõ baûo ñaûm
tính chính xaùc cuûa luaän vaên.
4
1.1 Khaùi quaùt veà thueá TNDN
1.1.1 Vì sao caàn phaûi coù thueá TNDN
Thueá TNDN xuaát hieän raát sôùm trong lòch söû phaùt trieån cuûa ngaønh thueá. Hieän nay thueá TNDN ôû caùc nöôùc giöõ vai troø quan troïng trong vieäc baûo ñaûm nguoàn thu cho ngaân saùch nhaø nöôùc. Thueá TNDN ra ñôøi baét nguoàn töø nhöõng lyù do chuû yeáu sau:
- Töø yeâu caàu thöïc hieän chöùc naêng taùi phaân phoái thu nhaäp, ñaûm baûo coâng
baèng xaõ hoäi.
- Töø nhu caàu taøi chính cuûa Nhaø nöôùc.
1.1.2 Khaùi nieäm thueá TNDN
Thueá TNDN laø moät loaïi thueá tröïc thu ñaùnh vaøo lôïi nhuaän cuûa caùc doanh
nghieäp.
1.1.3 Vai troø cuûa thueá TNDN
- Laø coâng cuï quan troïng ñeå Nhaø nöôùc thöïc hieän chöùc naêng taùi phaân phoái
thu nhaäp, ñaûm baûo coâng baèng xaõ hoäi.
- Laø nguoàn thu quan troïng cuûa ngaân saùch Nhaø nöôùc.
- Laø coâng cuï quan troïng ñeå goùp phaàn khuyeán khích, thuùc ñaåy saûn xuaát, kinh doanh phaùt trieån theo chieàu höôùng keá hoaïch, chieán löôïc phaùt trieån toaøn dieän cuûa Nhaø nöôùc.
- Laø moät trong nhöõng coâng cuï quan troïng cuûa Nhaø nöôùc trong vieäc thöïc hieän chöùc naêng ñieàu tieát caùc hoaït ñoäng kinh teá – xaõ hoäi trong töøng thôøi kyø phaùt trieån kinh teá nhaát ñònh.
1.2 Ñònh nghóa keá toaùn thueá TNDN
Ñònh nghóa theo Chuaån möïc keá toaùn cuûa quoác teá1
“Keá toaùn caùc khoaûn lieân quan ñeán thueá TNDN trong kyø hieän taïi vaø
1 Trích trong Caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá, NXB chính trò quoác gia.
töông lai cuûa caùc khoaûn:
5
- Thu hoài hay ñöôïc thanh toaùn trong töông lai giaù trò keát chuyeån cuûa caùc
taøi saûn hay nôï phaûi traû trong Baûng caân ñoái keá toaùn.
- Caùc giao dòch vaø caùc söï kieän khaùc trong kyø hieän taïi ñöôïc ghi nhaän trong
baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp”
Ñònh nghóa theo Chuaån möïc keá toaùn cuûa Vieät Nam2
“Keá toaùn thueá TNDN laø keá toaùn nhöõng nghieäp vuï do aûnh höôûng cuûa
thueá TNDN trong naêm hieän haønh vaø trong töông lai cuûa:
- Vieäc thu hoài hoaëc thanh toaùn trong töông lai giaù trò ghi soå cuûa caùc khoaûn
muïc taøi saûn hoaëc nôï phaûi traû ñaõ ñöôïc ghi nhaän trong Baûng caân ñoái keá toaùn cuûa
doanh nghieäp;
- Caùc giao dòch vaø söï kieän khaùc trong naêm hieän taïi ñaõ ñöôïc ghi nhaän trong
Baùo caùo keát quaû kinh doanh”.
1.3 Moät soá vaán ñeà lyù thuyeát lieân quan ñeán keá toaùn thueá TNDN3
1.3.1 Baûn chaát cuûa thueá TNDN
1.3.1.1 Thueá TNDN laø moät khoaûn phaân phoái laïi
Tröôùc ñaây ña soá caùc nhaø kinh teá hoïc cho raèng, thueá TNDN laø moät khoaûn
phaân phoái laïi lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp. Trong thöïc teá khoâng phaûi moät mình
doanh nghieäp taïo ra thu nhaäp, maø coù söï ñoùng goùp cuûa toaøn xaõ hoäi, do ñoù doanh
nghieäp phaûi phaân phoái laïi moät phaàn thu nhaäp thu coù ñöôïc döôùi hình thöùc thueá.
2 Theo Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam (VAS 17)
3 Tham khaûo Chöông 11: Accouting for company income tax trong FINACIAL ACCOUNTING
cuûa Scott Henderson & Graham Peirson; taøi lieäu “Keá toaùn thueá TNDN” cuûa Vuõ Höõu Ñöùc
12.2005 .
Khi naøy thueá TNDN nhö laø moät khoaûn coå töùc, töø lyù luaän treân ñöa ñeán keát luaän
6
laø thueá TNDN vaø coå töùc phaûi coù phöông phaùp keá toaùn gioáng nhau. Tuy nhieân
ñieàu naøy laïi chöa hoaøn toaøn chính xaùc do coù 3 khaùc bieät chính giöõa coå töùc vaø
thueá TNDN nhö sau:
- Thueá TNDN bò Nhaø nöôùc baét buoäc phaûi traû, ñieàu naøy thöôøng ñöôïc luaät
phaùp qui ñònh, trong khi coå töùc laø moät laø moät khoaûn tuøy yù khoâng baét buoäc phaûi
traû.
- Lôïi nhuaän keá toaùn cuûa doanh nghieäp goàm thu nhaäp chòu thueá TNDN vaø
thu nhaäp khoâng chòu thueá TNDN. Thueá TNDN chæ tính treân thu nhaäp chòu thueá,
trong khi ñoù coå töùc ñöôïc chia treân toaøn boä lôïi nhuaän keá toaùn cuûa doanh nghieäp.
- Coå töùc laø moät khoaûn coå ñoâng ñöôïc höôûng do vieäc ñaàu tö cuûa hoï, trong
khi thueá TNDN chæ laø moät caùch ñeå Nhaø nöôùc laøm taêng ngaân saùch.
Töø nhöõng lyù luaän treân, ñöùng veà phía doanh nghieäp caùc nhaø kinh teá hoïc
ñöa ra moät lyù luaän khaùc, coi thueá TNDN laø moät khoaûn chi phí cuûa doanh
nghieäp.
1.3.1.2 Thueá TNDN laø moät khoaûn chi phí
Khi thueá TNDN laø chi phí, noù seõ ñöôïc khaáu tröø vaøo thu nhaäp cuûa doanh
nghieäp. Theo caùch naøy thueá TNDN gioáng nhö tieàn löông, laõi vay ngaân haøng,
tieàn thueâ nhaø… Neáu thueá TNDN laø chi phí thì noù phaûi laø moät phaàn trong quaù
trình taïo ra lôïi nhuaän. Thaät vaäy, trong quaù trình taïo lôïi nhuaän cuûa mình, doanh
nghieäp ñaõ söû duïng caùc haøng hoùa vaø dòch vuï coâng coäng do Nhaø nöôùc cung caáp,
nhö: an ninh quoác phoøng, traät töï xaõ hoäi, giao thoâng, phoøng choáng chaùy…Thueá
TNDN coi nhö laø moät khoaûn tieàn ñöôïc traû cho caùc haøng hoùa, dòch vuï ñoù.
Tuy nhieân laïi coù moät soá lyù luaän cho raèng khoâng coù moái quan heä giöõa soá
chi phí thueá TNDN vaø soá löôïng haøng hoùa, dòch vuï nhaän ñöôïc, vì trong thöïc teá
7
moät doanh nghieäp coù theå ñoùng thueá raát lôùn nhöng söû duïng caùc dòch vuï coâng
coäng raát ít vaø ngöôïc laïi coù nhöõng doanh nghieäp ñoùng thueá raát thaáp nhöng söû
duïng caùc dòch vuï coâng coäng raát nhieàu. Do ñoù thueá TNDN khoâng phuø hôïp vôùi
ñònh nghóa truyeàn thoáng veà chi phí, theo A.D. Barton nhaø kinh teá hoïc ngöôøi Myõ
“chi phí laø giaù trò cuûa nguoàn löïc ñeå taïo ra lôïi nhuaän trong kyø”.
Caùc nhaø kinh teá hoïc uûng hoä yù kieán cho raèng thueá laø chi phí ñeà nghò söûa
laïi ñònh nghóa veà chi phí truyeàn thoáng cho phuø hôïp. Theo Chuaån möïc keá toaùn
cuûa Australian “chi phí laø söï tieâu duøng, maát ñi cuûa taøi saûn hay söï taêng neân cuûa
caùc khoaûn nôï phaûi traû cuûa doanh nghieäp, ñöa tôùi keát quaû laøm giaûm lôïi nhuaän
trong kyø baùo caùo”. Theo ñònh nghóa naøy thì chi phí khoâng caàn tham gia quaù
trình taïo lôïi nhuaän, do ñoù thueá TNDN phaûi laø chi phí.
Duø coøn nhieàu lyù luaän chöa thoáng nhaát, nhöng hieän nay ña soá yù kieán cho
raèng thueá TNDN laø moät khoaûn chi phí.
1.3.2 Keá toaùn thueá TNDN
Moät soá ñònh nghóa lieân quan ñeán keá toaùn thueá TNDN
- Thueá TNDN phaûi traû: Laø khoaûn thueá TNDN phaûi traû cho chính phuû,
ñöôïc tính döïa treân thu nhaäp chòu thueá vaø thueá suaát thueá TNDN, thöôøng hai
khoaûn naøy aùp duïng theo luaät thueá.
- Chi phí thueá TNDN: Laø thueá TNDN duøng ñeå xaùc ñònh lôïi nhuaän trong
kyø.
8
1.3.2.1 Phöông phaùp keá toaùn thueá TNDN
a. Phöông phaùp tax payable4
Phöông phaùp naøy thöøa nhaän chi phí thueá TNDN trong kyø laø khoaûn thueá
phaûi traû cho Nhaø nöôùc, töông öùng vôùi keát quaû cuûa caùc giao dòch trong kyø ñoù.
Öu ñieåm: Caùch tính toaùn ñôn giaûn, “chi phí thueá TNDN” trong kyø baèng
vôùi “thueá TNDN phaûi traû” trong kyø.
Nhöôïc ñieåm: Phöông phaùp naøy coù theå laøm lôïi nhuaän sau thueá cuûa doanh
nghieäp khoâng chính xaùc, baùo baùo taøi chính khoâng phaûn aùnh ñuùng tình hình saûn
xuaát, kinh doanh cuûa doanh nghieäp khi maø chính saùch keá toaùn cuûa doanh
nghieäp vaø chính saùch thueá khaùc nhau.
Töø nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp “Tax payable”, ngöôøi ta ñeà xuaát
phöông phaùp “Tax allocation”.
b. Phöông phaùp tax allocation (tax effect)
Phöông phaùp naøy cho raèng chi phí thueá TNDN trong kyø khoâng töông
xöùng thueá TNDN phaûi traû cho Nhaø nöôùc trong kyø. Töø ñoù laøm phaùt sinh thueá
TNDN hoaõn laïi töø caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi, thueá TNDN hoaõn laïi naøy seõ
ñöôïc ghi nhaän nhö laø moät taøi saûn hay khoaûn nôï phaûi traû vaø chuùng seõ ñöôïc ghi
nhaän treân Baûng caân ñoái keá toaùn. Theo phöông phaùp naøy coù caùc caùch tieáp caän
cuûa keá toaùn nhö sau:
Tieáp caän döïa treân “Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh”: Coøn
goïi laø phöông phaùp tieáp caän doanh thu, chi phí. Caùch naøy taäp trung vaøo vieäc
4 Teân caùc phöông phaùp keá toaùn, phöông phaùp tính cheânh leäch taïm thôøi theo tieáng Anh trong taøi
lieäu FINACIAL ACCOUNTING cuûa Scott Henderson & Graham Peirson.
xaùc doanh thu vaø chi phí theo nguyeân taéc töông xöùng. Taøi saûn vaø nôï phaûi traû
9
chæ laø phaàn coøn laïi phaûi ñöôïc thöïc hieän trong caùc kyø tôùi nhaèm baûo ñaûm nguyeân
taéc töông xöùng vaø traùnh laøm sai leäch lôïi nhuaän.
Vieäc tính toaùn thueá TNDN hoaõn laïi döïa vaøo doanh thu vaø chi phí phaùt
sinh trong kyø.
Caùch tieáp caän döïa treân Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa
phöông phaùp “Tax allocation” ñaõ khaéc phuïc ñöôïc nhöôïc ñieåm cuûa phöông
phaùp “Tax payable”, lôïi nhuaän sau thueá phaûn aùnh ñuùng tình hình kinh doanh
cuûa doanh nghieäp baát chaáp chính saùch keá toaùn vaø chính saùch thueá coù khaùc nhau. Tuy vaäy caùch tieáp caän naøy cuõng coù moät soá nhöôïc ñieåm:
- Vieäc theo doõi vaø tính toaùn nhìn ñôn giaûn nhöng phöùc taïp trong thöïc teá.
- Veà lyù luaän, chöa theå hieän ñöôïc ñònh nghóa cuûa taøi saûn vaø nôï phaûi traû vôùi
thueá TNDN hoaõn laïi, ñieàu naøy coù theå giaûi thích nhö sau:
Theo Chuaån möïc chung cuûa Vieät Nam (VAS 01) ñònh nghóa:
Nôï phaûi traû laø nghóa vuï hieän taïi cuûa doanh nghieäp phaùt sinh töø caùc giao
dòch vaø söï kieän ñaõ qua maø doanh nghieäp phaûi thanh toaùn töø caùc nguoàn löïc cuûa
mình.
Taøi saûn laø nguoàn löïc do doanh nghieäp kieåm soaùt vaø coù theå thu ñöôïc lôïi
ích kinh teá trong töông lai.
Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû trong caùch tieáp caän döïa theo Baùo caùo
keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh chöa ñaùp öùng ñaày ñuû ñònh nghóa veà nôï phaûi traû
neâu treân. Thueá thu nhập hoaõn laïi naøy thaät ra chæ laø moät khoaûn trích tröôùc, noù
chæ lieân quan ñeán doanh thu hay chi phí cuûa moät kyø nhaát ñònh. Trong töông lai
neáu coù söï thay ñoåi chính saùch keá toaùn hay thueá thì theo caùch tieáp caän naøy
10
khoâng laøm thay ñoåi nghóa vuï töông öùng cuûa caùc khoaûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi
phaûi traû.
Töông töï, taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi trong caùch tieáp caän naøy cuõng
chöa ñaùp öùng ñaày ñuû ñònh nghóa treân veà taøi saûn, do khoaûn naøy thaät ra chæ laø chi
phí treo laïi ñeå phaân boå, thueá thu nhập hoaõn laïi naøy chæ lieân quan ñeán doanh thu
hay chi phí cuûa moät kyø nhaát ñònh. Trong töông lai neáu coù söï thay ñoåi chính saùch
keá toaùn hay thueá thì theo caùch tieáp caän naøy khoâng laøm thay ñoåi nguoàn löïc
töông öùng cuûa caùc taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi.
Töø caùc nhöôïc ñieåm treân laøm phaùt sinh caùch tieáp caän döïa treân Baûng caân
ñoái keá toaùn, khi naøy caùch tính toaùn caùc khoaûn thueá TNDN hoaõn laïi seõ ñôn giaûn
hôn, caùch tính döïa vaøo taøi saûn hay nôï phaûi traû treân Baûng caân ñoái keá toaùn. Theo
caùch tieáp caän naøy noù seõ xöû lyù ñöôïc caùc nguoàn löïc hay nghóa vuï cuûa caùc khoaûn
thueá hoaõn laïi khi coù söï thay ñoåi chính saùch keá toaùn hay thueá. Caû hai caùch tieáp
caän ñeàu ñöa ñeán keát quaû hoaøn toaøn gioáng nhau.
Tieáp caän döïa treân “Baûng caân ñoái keá toaùn”: coøn goïi laø phöông phaùp
tieáp caän treân taøi saûn vaø nôï phaûi traû. Trong caùch tieáp caän naøy doanh thu vaø chi
phí chaúng qua laø söï thay ñoåi cuûa taøi saûn hay nôï phaûi traû. Tuy nhieân ôû phöông
phaùp naøy ta phaûi ñeå yù loaïi boû moät soá tröôøng hôïp maëc duø coù söï thay ñoåi cuûa cuûa
taøi saûn hay nôï phaûi traû nhöng khoâng lieân quan ñeán doanh thu, chi phí. Ví duï:
nghieäp vuï goùp voán, ruùt voán, chia coå töùc ….
Caùch tieáp caän naøy caùc tính toaùn thueá TNDN hoaõn laïi döïa vaøo taøi saûn, nôï
phaûi traû treân Baûng caân ñoái keá toaùn vôùi cô sôû tính thueá cuûa chuùng.
Tieáp caän khoâng ñònh höôùng: quan ñieåm naøy cho raèng hai baùo caùo taøi
chính laøø Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh vaø Baûng caân ñoái keá toaùn thì
11
ñoäc laäp vôùi nhau. Ñònh nghóa veà taøi saûn vaø nôï phaûi traû ñeå trình baøy tình hình taøi
chính. Ñònh nghóa veà doanh thu vaø chi phí ñöôïc xaùc ñònh ñeå trình baøy keát quaû
hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh.
1.3.2.2 Xaùc ñònh cheânh leäch giöõa soá lieäu cuûa keá toaùn vaø thueá theo phöông
phaùp Tax allocation
Hai phöông phaùp xaùc ñònh cheânh leäch:
a. Phöông phaùp Deferral: Phöông phaùp naøy ñöôïc söï cho pheùp cuûa IAS
12 (phieân baûn 1994 trôû veà tröôùc), chia cheânh leäch thaønh hai loaïi:
- Cheânh leäch thôøi ñieåm: taïo ra do söï cheânh leäch veà thôøi ñieåm ghi nhaän
doanh thu vaø chi phí giöõa chính saùch keá toaùn cuûa doanh nghieäp vaø chính saùch
thueá. Cheânh leäch naøy seõ maát ñi theo thôøi gian, goàm:
Cheânh leäch phaûi chòu thueá: laø moät khoaûn ñöôïc tính vaøo lôïi nhuaän keá
toaùn kyø naøy nhöng laïi ñöôïc tính vaøo thu nhaäp chòu thueá nhöõng kyø sau, cheânh
leäch naøy laøm phaùt sinh moät khoaûn phaûi traû trong töông lai, goïi laø thueá thu nhaäp
hoaõn laïi phaûi traû.
Cheânh leäch ñöôïc khaáu tröø: laø moät khoaûn ñöôïc tính vaøo thu nhaäp chòu
thueá kyø naøy nhöng laïi tính vaøo lôïi nhuaän keá toaùn nhöõng kyø sau, cheânh leäch naøy
laøm phaùt sinh moät khoaûn phaûi thu trong töông lai, goïi laø taøi saûn thueá thu nhaäp
hoaõn laïi.
- Cheânh leäch thöôøng xuyeân: phaùt sinh do quan ñieåm khaùc nhau veà doanh
thu vaø chi phí giöõa keá toaùn vaø thueá, hay noùi caùch khaùc laø caùc cheânh leäch khoâng
coù tính thôøi ñieåm, ñaây laø cheânh leäch vónh vieãn.
Phöông phaùp Deferral xöû lyù döïa treân caùch tieáp caän theo Baùo caùo keát quaû
hoaït ñoäng kinh doanh, töùc laø döïa vaøo doanh thu vaø chi phí.
12
b. Phöông phaùp Liability: Phöông phaùp naøy ñöôïc quy ñònh töø IAS 12
(phieân baûn 1994 trôû ñi). Phaân bieät cheânh leäch giöõa keá toaùn vaø thueá thaønh hai
loaïi:
Cheânh leäch thöôøng xuyeân: Laø cheânh leäch do moät khoaûn muïc xuaát hieän
trong lôïi nhuaän keá toaùn nhöng khoâng coù trong thu nhaäp chòu thueá hay ngöôïc
laïi. Khoaûn cheânh leäch naøy khoâng laøm aûnh höôûng ñeán thueá TNDN trong töông
lai, töùc noù chæ coù aûnh höôûng trong moät kyø duy nhaát. Ví duï: Moät khoaûn tieàn phaït
phaùt sinh trong kyø ñöôïc tröø trong lôïi nhuaän keá toaùn, nhöng khoâng ñöôïc tröø
trong thu nhaäp chòu thueá.
Cheânh leäch taïm thôøi: laø caùc khoaûn khaùc bieät giöõa giaù trò soå saùch cuûa taøi
saûn vaø nôï phaûi traû vôùi cô sôû tính thueá cuûa chuùng. Goàm hai loaïi:
Cheânh leäch taïm thôøi chòu thueá: laø cheânh leäch taïm thôøi daãn ñeán moät
khoaûn thueá TNDN phaûi noäp khi giaù trò ghi soå cuûa taøi saûn hay nôï phaûi traû ñöôïc
thu hoài hay thanh toaùn, cheânh leäch naøy laøm phaùt sinh moät khoaûn phaûi traû trong
töông lai, goïi laø thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû.
Cheânh leäch taïm thôøi ñöôïc khaáu tröø: laø cheânh leäch taïm thôøi daãn ñeán
moät khoaûn thueá ñöôïc khaáu tröø khi giaù trò ghi soå cuûa taøi saûn hay nôï phaûi traû
ñöôïc thu hay thanh toaùn, cheânh leäch naøy laøm phaùt sinh moät khoaûn phaûi thu
trong töông lai, goïi laø taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi.
Cheânh leäch taïm thôøi bao goàm taát caû caùc cheânh leäch thôøi ñieåm vaø theâm
moät soá cheânh leäch khaùc nhö: cheânh leäch töø vieäc ñaùnh giaù laïi moät taøi saûn, lôïi
theá thöông maïi, ….Phöông phaùp tieáp caän döïa treân Baûng caân ñoái keá toaùn.
13
1.3.2.3 Moät soá vaán ñeà khaùc lieân quan keá toaùn thueá TNDN theo phöông
phaùp Tax allocation
Caùc vaán ñeà trong phaàn naøy ñöôïc giaûi quyeát theo caùch tieáp caän döïa vaøo
Baûng caân ñoái keá toaùn, phöông phaùp xaùc ñònh cheânh leäch taïm thôøi laø Liability.
a. Caùc khoaûn loã
Ñoái vôùi caùc quoác gia coù chính saùch thueá cho pheùp chuyeån loã töø naêm hieän
haønh sang caùc naêm sau, taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi caàn ñöôïc ghi nhaän cho
caùc khoaûn loã naøy trong phaïm vi chaéc chaén coù ñuû lôïi nhuaän tính thueá trong
töông lai ñeå söû duïng caùc khoaûn loã ñöôïc chuyeån naøy.
b. Ñaùnh giaù laïi taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi
Taøi saûn thueá thu nhaäp seõ ñöôïc khaáu tröø trong töông lai, tröôøng hôïp trong
töông lai khoâng phaùt sinh thu nhaäp chòu thueá hay phaùt sinh khoâng ñaày ñuû, thì
taøi saûn thueá thu nhaäp seõ khoâng ñöôïc khaáu tröø heát. Phaàn khoâng khaáu tröø heát seõ
phaûi haïch toaùn vaøo chi phí, ñieàu naøy laøm sai leäch lôïi nhuaän keá toaùn trong kyø.
Ñeå baûo ñaûm nguyeân taéc thaän troïng cuûa keá toaùn, giaûm bôùt caùc baát lôïi neâu treân,
haøng naêm vaøo ngaøy keát thuùc nieân ñoä keá toaùn, doanh nghieäp phaûi ñaùnh giaù laïi
giaù trò ghi soå cuûa taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi ñeán möùc baûo ñaûm chaéc chaén coù
ñuû thu nhaäp chòu thueá seõ phaùt sinh trong töông lai.
c. Ñaùnh giaù laïi taøi saûn
Trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh, doanh nghieäp coù theå thöïc hieän
ñaùnh giaù laïi taøi saûn, laøm giaù trò ghi soå cuûa taøi saûn thay ñoåi, trong khi ñoù luaät
thueá caùc nöôùc thöôøng khoâng chaát nhaän vieäc thay ñoåi cô sôû tính thueá do vieäc
ñaùnh giaù laïi naøy, do ñoù laøm phaùt sinh cheânh leäch taïm thôøi. Cheânh leäch taïm thôøi
14
naøy khoâng coù tính thôøi ñieåm vaø baûn thaân noù cuõng phaùt sinh thueá TNDN hoaõn
laïi.
1.4 Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa quoác teá (IAS 12 – International
Accounting Standard 12)
Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa quoác teá laàn ñaàu tieân xuaát hieän vaøo
thaùng 4 naêm 1978, qua nhieàu laàn ñöôïc chænh söûa boå sung ngaøy nay chuaån möïc
naøy ñaõ ñöôïc nhieàu nöôùc aùp duïng.
1.4.1 Lòch söû phaùt trieån
- Thaùng 4/1978, laàn ñaàu döï thaûo E13 veà keá toaùn thueá TNDN ñöôïc ra maét.
- Thaùng 7/1979, ban haønh Chuaån möïc keá toaùn IAS 12 vieát veà keá toaùn
thueá TNDN.
- Thaùng 1/1989, tieáp tuïc ñöa ra döï thaûo E33 keá toaùn thueá TNDN.
- Ñeán 1994, IAS 12 phieân baûn naêm 1979 ñöôïc chænh söûa laïi.
- Thaùng 10/1994, ñöa ra döï thaûo E49 veà thueá TNDN tieáp tuïc chænh söûa boå
sung IAS 12 phieân baûn 1994.
- Thaùng 10/1996, Chuaån möïc keá toaùn veà thueá TNDN (IAS 12), phieân baûn
1996 ñöôïc ban haønh, ñeán 1/1/1998 phieân baûn naøy coù hieäu löïc.
- Thaùng 10/2000, IAS 12 phieân baûn naêm 2000 ñöôïc ban haønh, ñeán
1/1/2001 phieân baûn naøy coù hieäu löïc.
Vieäc ban haønh, chænh söûa caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá töø naêm 1978
ñeán naêm 2001 do Uûy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá (IASC) thöïc hieän, töø naêm
2001 trôû ñi do Hoäi chuaån möïc keá toaùn quoác teá (IASB) thöïc hieän.
Phöông phaùp tính cheânh leäch taïm thôøi cuûa IAS 12 coù hai giai ñoaïn:
- Töø tröôùc naêm 1994 theo phöông phaùp Deferral.
15
- Sau naêm 1994 trôû ñi theo phöông phaùp Liability.
1.4.2 Noäi dung cô baûn
1.4.2.1 Muïc tieâu
IAS 12 ñöa ra nguyeân taéc keá toaùn caùc khoaûn lieân quan ñeán thueá TNDN
trong kyø hieän taïi vaø töông lai cuûa hai khoaûn:
a. Khoaûn ñöôïc thu hoài hay thanh toaùn trong töông lai giaù trò ghi soå cuûa
caùc taøi saûn hay nôï phaûi traû trong Baûng caân ñoái keá toaùn;
b. Caùc giao dòch vaø caùc söï kieän khaùc trong kyø hieän taïi ñöôïc ghi nhaän
trong baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp.
Khi ghi nhaän moät taøi saûn hay khoaûn nôï phaûi traû, thì doanh nghieäp hy
voïng seõ thu hoài hay thanh toaùn taøi saûn hay khoaûn nôï phaûi traû ñoù trong töông lai.
Neáu vieäc thu hoài hay thanh toaùn giaù trò ghi soå cuûa taøi saûn hay khoaûn nôï phaûi traû
ñoù laøm thay ñoåi soá thueá TNDN phaûi noäp taêng leân hay giaûm ñi trong töông lai,
maëc duø söï thay ñoåi ñoù khoâng laøm thay ñoåi toång soá thueá phaûi noäp, thì Chuaån
möïc naøy yeâu caàu doanh nghieäp phaûi ghi nhaän caùc khoaûn thueá thu nhaäp hoaõn
laïi phaûi traû hay taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi.
1.4.2.2 Phaïm vi aùp duïng
IAS 12 ñöôïc aùp duïng ñeå haïch toaùn keá toaùn thueá TNDN.
Thu nhaäp chòu thueá TNDN bao goàm thu nhaäp phaùt sinh ôû trong nöôùc vaø
nöôùc ngoaøi. Thueá TNDN cuõng bao goàm caùc loaïi thueá nhö: thueá lôïi töùc, caùc
khoaûn thu nhaäp ñöôïc traû töø chi nhaùnh, coâng ty lieân keát, coâng ty lieân doanh caên
cöù treân baùo caùo cuûa doanh nghieäp.
16
1.4.2.3 Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû
Ñöôïc ghi nhaän cho taát caû caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi chòu thueá,
ngoaïi tröø thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû phaùt sinh töø:
- Khaáu hao lôïi theá thöông maïi khoâng ñöôïc giaûm tröø cho muïc ñích tính
thueá; hay
- Ghi nhaän ban ñaàu cuûa moät taøi saûn hay khoaûn nôï phaûi traû trong moät giao
dòch khoâng phaûi laø nghieäp vuï hôïp nhaát kinh doanh, vaø taïi thôøi ñieåm giao dòch
khoâng laøm aûnh höôûng ñeán lôïi nhuaän keá toaùn vaø thu nhaäp chòu thueá.
Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi 1.4.2.4
Ñöôïc ghi nhaän ñoái vôùi khoaûn cheânh leäch taïm thôøi coù theå khaáu tröø trong
phaïm vi coù khaû naêng chaéc chaén thu hoài ñöôïc töø nhöõng khoaûn thu nhaäp chòu
thueá trong töông lai. Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi khoâng ñöôïc ghi nhaän khi
phaùt sinh töø:
- Lôïi theá thöông maïi aâm maø noù ñöôïc xöû lyù nhö laø moät khoaûn thueá hoaõn
laïi qui ñònh trong IAS 22 (Chuaån möïc hôïp nhaát kinh doanh); hay
- Vieäc ghi nhaän ban ñaàu cho moät taøi saûn hay khoaûn nôï phaûi traû trong moät
giao dòch maø khoâng phaûi laø hôïp nhaát kinh doanh vaø vaøo thôøi ñieåm giao dòch
khoâng laøm aûnh höôûng tôùi lôïi nhuaän keá toaùn hay thu nhaäp chòu thueá.
1.5 Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam (VAS 17 – VietNam
Accounting Standard 17)
VAS 17 ñöôïc xaây döïng chuû yeáu töø IAS 12 (phieân baûn sau naêm 1994),
neân caùch xaùc ñònh cheânh leäch taïm thôøi theo phöông phaùp Liability.
1.5.1 Noäi dung cô baûn
17
1.5.1.1 Qui ñònh chung
Muïc ñích cuûa Chuaån möïc naøy laø qui ñònh vaø höôùng daãn caùc nguyeân taéc,
phöông phaùp keá toaùn thueá TNDN. Keá toaùn thueá TNDN laø keá toaùn nhöõng
nghieäp vuï do aûnh höôûng cuûa thueá TNDN trong naêm hieän haønh vaø trong töông
lai cuûa:
a. Vieäc thu hoài hoaëc thanh toaùn trong töông lai giaù trò ghi soå cuûa caùc khoaûn
muïc taøi saûn hoaëc nôï phaûi traû ñaõ ñöôïc ghi nhaän trong Baûng caân ñoái keá toaùn cuûa
doanh nghieäp;
b. Caùc giao dòch vaø söï kieän khaùc trong naêm hieän taïi ñaõ ñöôïc ghi nhaän trong
Baùo caùo keát quaû kinh doanh.
Phaïm vi aùp duïng 1.5.1.2
Thueá TNDN bao goàm toaøn boä soá thueá thu nhaäp tính treân thu nhaäp chòu
thueá TNDN, keå caû caùc khoaûn thu nhaäp nhaän ñöôïc töø hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh
doanh haøng hoùa, dòch vuï taïi nöôùc ngoaøi maø Vieät Nam chöa kyù hieäp ñònh traùnh
ñaùnh thueá 2 laàn. Thueá TNDN bao goàm caû caùc loaïi thueá lieân quan khaùc ñöôïc
khaáu tröø taïi nguoàn ñoái vôùi caùc toå chöùc, caù nhaân nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng taïi Vieät
Nam khoâng coù cô sôû thöôøng truù taïi Vieät Nam ñöôïc thanh toaùn bôûi caùc coâng ty
lieân doanh, lieân keát hay coâng ty con tính treân khoaûn phaân phoái coå töùc, lôïi
nhuaän (neáu coù); hoaëc thanh toaùn dòch vuï cung caáp cho ñoái taùc cung caáp dòch vuï
nöôùc ngoaøi theo qui ñònh cuûa Luaät thueá TNDN.
1.5.1.3 Ghi nhaän thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû
Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû ñöôïc ghi nhaän cho taát caû caùc khoaûn
cheânh leäch taïm thôøi chòu thueá, tröø khi nôï thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû phaùt
sinh töø ghi nhaän ban ñaàu cuûa moät taøi saûn hay nôï phaûi traû cuûa moät giao dònh maø
18
giao dòch naøy khoâng coù aûnh höôûng ñeán lôïi nhuaän keá toaùn hoaëc lôïi nhuaän tính
thueá thu nhaäp (hoaëc loã tính thueá) taïi thôøi ñieåm phaùt sinh giao dòch.
1.5.1.4 Ghi nhaän taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi
Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi caàn ñöôïc ghi nhaän cho taát caû caùc cheânh
leäch taïm thôøi ñöôïc khaáu tröø, khi chaéc chaén trong töông lai seõ coù lôïi nhuaän tính
thueá ñeå söû duïng nhöõng cheânh leäch taïm thôøi ñöôïc khaáu tröø naøy, ngoaïi tröø taøi
saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaùt sinh töø ghi nhaän ban ñaàu cuûa moät taøi saûn hoaëc
nôï phaûi traû töø moät giao dòch maø giao dòch naøy khoâng coù aûnh höôûng ñeán lôïi
nhuaän keá toaùn hoaëc lôïi nhuaän tính thueá thu nhaäp (loã tính thueá) taïi thôøi ñieåm
giao dòch. Ngoaøi ra taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi cuõng ñöôïc ghi nhaän cho caùc
khoaûn loã tính thueá vaø caùc khoaûn öu ñaõi thueá chöa söû duïng.
1.5.2 So saùnh khaùc bieät giöõa Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa quoác teá
(IAS 12) vôùi Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam (VAS 17):
STT
Caùc vaán ñeà
Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN quoác teá Gioáng VAS 17 nhöng IAS 12 1 Cheânh leäch taïm Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN Vieät Nam Laø cheânh leäch giöõa giaù trò
lieät keâ theâm moät soá tröôøng hôïp thôøi ghi soå cuûa caùc taøi saûn hay
phaùt sinh cheânh leäch taïm thôøi: nôï phaûi traû trong Baûng
caân ñoái keá toaùn vaø cô sôû - Vieäc hôïp nhaát doanh nghieäp.
tính thueá cuûa chuùng - Ñaùnh giaù laïi taøi saûn.
- Lôïi theá thöông maïi.
- Ghi nhaän ban ñaàu cuûa taøi saûn
hay nôï phaûi traû.
19
- Khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty lieân
keát, chi nhaùnh.
Gioáng VAS 17 nhöng IAS 12 2 Ghi nhaän thueá Ñöôïc ghi nhaän cho taát caû
ngoaïi tröø theâm 2 tröôøng hôïp: thu nhaäp hoaõn caùc khoaûn cheânh leäch taïm
laïi phaûi traû thôøi chòu thueá, tröø tröôøng - Lôïi theá thöông maïi khoâng
hôïp phaùt sinh töø ghi nhaän giaûm tröø cho muïc ñích tính
ban ñaàu khoâng aûnh höôûng thueá.
tôùi lôïi nhuaän keá toaùn hay - Ghi nhaän ban ñaàu khoâng phaûi
lôïi nhuaän tính thueá. laø hoaït ñoäng hôïp nhaát vaø khoâng
aûnh höôûng ñeán lôïi nhuaän keá
toaùn hay lôïi nhuaän tính thueá.
Gioáng VAS 17 nhöng IAS 12 Ñöôïc ghi nhaän cho taát caû 3 Ghi nhaän taøi saûn
theâm 2 tröôøng hôïp: caùc khoaûn cheânh leäch taïm thueá thu nhaäp
thôøi chòu thueá, tröø tröôøng hoaõn laïi - Lôïi thueá thöông maïi aâm.
hôïp phaùt sinh töø ghi nhaän - Ghi nhaän ban ñaàu khoâng phaûi
ban ñaàu khoâng aûnh höôûng laø hoaït ñoäng hôïp nhaát vaø khoâng
tôùi lôïi nhuaän keá toaùn hay aûnh höôûng ñeán lôïi nhuaän keá
lôïi nhuaän tính thueá. toaùn hay lôïi nhuaän tính thueá.
Khoâng ñeà caäp IAS 12 ñeà caäp ñeán caùc tröôøng 4 Cheânh leäch taïm
hôïp phaùt sinh töø: thôøi khi taøi saûn
ñöôïc ñònh giaù laïi - IAS 16 “Maùy moùc thieát bò nhaø
theo giaù trò hôïp xöôûng”
lyù. - IAS 38 “Taøi saûn voâ hình”
20
1.6 Thöïc tieãn aùp duïng aùp duïng Chuaån möïc thueá TNDN taïi moät soá quoác gia
1.6.1 Malaysia5
Lòch söû phaùt trieån cuûa Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Malaysia
- Laàn ñaàu tieân Malaysia aùp duïng caùc chuaån möïc keá toaùn (vaøo thaùng
10/2000). Giai ñoaïn naøy Malaysia laáy nguyeân baûn Chuaån möïc keá toaùn thueá
TNDN cuûa quoác teá laøm Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa mình.
- Ñeán thaùng 7/2002 Malaysia ban haønh Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN
rieâng döïa treân IAS 12, laáy teân laø MASB 25 (Malaysia Accounting Standars
Board).
- Ngaøy 1/1/2005 Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Malaysia coù teân môùi
laø FRS 112 (Financial Reporting Standards).
- Thaùng 1/2006 Malaysia ban haønh caùc giaûi thích chuaån möïc, trong coù: IC
interpretation 121 Income Taxes – Recovery of Revalued Non-Depreciable
Assets (Giaûi thích thueá TNDN – Söï khoâi phuïc cuûa vieäc ñaùnh giaù laïi caùc taøi saûn
khoâng khaáu hao); IC interpretation 125 Income Taxes – Changes in the Tax
Status of an Entity or its Shareholders (Giaûi thích thueá TNDN – Söï thay ñoåi
chính saùch thueá cuûa moät doanh nghieäp hay nhöõng coå ñoâng cuûa noù).
Noäi dung chính cuûa Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Malaysia
(FRS 112)
Muïc ñích cuûa Chuaån möïc: gioáng Chuaån möïc keá toaùn quoác teá.
Phaïm vi aùp duïng: Chuaån möïc FRS 112 ñöôïc aùp duïng cho vieäc keá toaùn
5 Tham khaûo trang Web cuûa IAS PLUS http://www.iasplus.com/country/malaysia.htm
thueá TNDN.
21
Trong FRS 112 qui ñònh, thu nhaäp chòu thueá TNDN bao goàm taát caû thu
nhaäp trong noäi ñòa vaø nöôùc ngoaøi. Thueá TNDN cuõng bao goàm caùc khoaûn khaùc
nhö: thueá thu nhaäp ñöôïc phaùt sinh töø caùc chi nhaùnh phuï thuoäc ôû nöôùc ngoaøi, töø
coâng ty lieân keát, coâng ty lieân doanh maø coù theå hieän treân baùo caùo taøi chính cuûa
doanh nghieäp, vaø thu nhaäp phaùt sinh töø nhöõng taøi saûn thanh lyù.
FRS 112 khoâng ñöa ra phöông phaùp keá toaùn cho caùc khoaûn trôï caáp cuûa
chính phuû hay nhöõng khoaûn giaûm thueá do taêng ñaàu tö. Tuy nhieân, Chuaån möïc
naøy höôùng daãn keá toaùn cho caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi maø phaùt sinh töø caùc
khoaûn trôï caáp cuûa chính phuû hay nhöõng khoaûn giaûm thueá do taêng ñaàu tö.
Ghi nhaän thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû: Töông töï IAS 12.
Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi: Töông töï IAS 12.
Moät soá vaán ñeà quan troïng cuûa FRS 112
FRS 112 khoâng cho pheùp söû duïng phöông phaùp Deferral ñeå ghi nhaän caùc
khoaûn cheânh leäch taïm thôøi, maø phaûi söû duïng phöông phaùp Liability.
Taát caû söï khaùc bieät veà thôøi gian ñeàu laø khaùc bieät taïm thôøi, ngoaøi ra söï
khaùc bieät taïm thôøi coøn phaùt sinh trong moät soá tröôøng hôïp khaùc, khoâng baét
nguoàn töø söï khaùc nhau veà thôøi gian:
- Phaùt sinh töø ñaùnh giaù laïi taøi saûn;
- Phaùt sinh töø hôïp nhaát kinh doanh;
- Phaùt sinh töø nhöõng taøi saûn phi tieàn teä vaø khoaûn nôï phaûi traû cuûa moät
nghieäp vuï lieân quan ñeán ngoaïi teä, ñöôïc qui ñoåi theo tæ giaù hoái ñoaùi lòch söû;
- Phaùt sinh töø nhöõng taøi saûn phi tieàn teä vaø khoaûn nôï phaûi traû trong neàn
kinh teá sieâu laïm phaùt;
22
- Phaùt sinh töø giaù trò ghi soå cuûa taøi saûn hay khoaûn nôï phaûi traû maø ghi nhaän
ban ñaàu khaùc vôùi ghi nhaän ban ñaàu cuûa cô sôû tính thueá.
Moät soá qui ñònh trong keá toaùn thueá TNDN cuûa FRS 112
- Ñoái vôùi doanh nghieäp bò loã, doanh nghieäp chæ ñöôïc ghi nhaän moät taøi saûn
thueá thu nhaäp hoaõn laïi ñoái vôùi khoaûn loã trong phaïm vi, maø doanh nghieäp coù ñuû
baèng chöùng thuyeát phuïc raèng lôïi nhuaän tính thueá seõ phaùt sinh.
- Caám vieäc ghi nhaän thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû vaø taøi saûn thueá thu
nhaäp hoaõn laïi phaùt sinh töø taøi saûn hay khoaûn nôï phaûi traû maø giaù trò ghi soå ban
ñaàu cuûa noù khaùc vôùi cô sôû tính thueá ban ñaàu.
- Caám vieäc ghi nhaän thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû phaùt sinh töø lôïi theá
thöông maïi (neáu söï phaân boå cuûa lôïi theá thöông maïi khoâng tröø cho muïc ñích
tính thueá) vaø taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaùt sinh töø lôïi theá thöông maïi aâm.
- Caám khaáu tröø giöõa thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû vaø taøi saûn thueá thu
nhaäp hoaõn laïi.
- Chaáp nhaän ghi nhaän thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû trong tröôøng hôïp
ñaùnh giaù laïi taøi saûn.
1.6.2 Hoa Kyø
Lòch söû phaùt trieån cuûa Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Hoa Kyø
Vaøo thaùng 12/1987, UÛy ban Chuaån möïc keá toaùn taøi chính cuûa Hoa Kyø
(FASB – Financial Accounting Standards Board) ban haønh taøi lieäu soá 96, thay
theá cho Chuaån möïc keá toaùn soá 11 coù teân laø “Keá toaùn thueá TNDN”, coøn toàn taïi
nhieàu nhöôïc ñieåm. Tuy nhieân, taøi lieäu soá 96 cuõng phöùc taïp vaø raát khoù söû duïng
trong thöïc tieãn, vieäc ghi nhaän thueá hoaõn laïi chæ thöïc hieän cho caùc khoaûn loã kyø
tröôùc chuyeån sang.
23
Vì nguyeân nhaân ñoù, vaøo thaùng 2/1992, FASB ban haønh Chuaån möïc coù
teân laø SFAS 109 (Statement of Financial Accounting Standards), veà keá toaùn
thueá TNDN, chuaån möïc naøy höôùng daãn ghi nhaän thueá TNDN hoaõn laïi vaø ñoàng
thôøi caùc kyõ thuaät thöïc haønh ñöôïc ñôn giaûn toái ña.
Noäi dung chính cuûa chuaån möïc
Muïc ñích cuûa chuaån möïc: ñeå ghi nhaän
a. Soá thueá phaûi traû hay ñöôïc hoaøn cuûa kyø hieän haønh;
b. thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû vaø taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi cho
nhöõng khoaûn thueá trong töông lai cuûa caùc söï kieän maø ñaõ ñöôïc ghi nhaän trong
baùo caùo taøi chính hay baûng keâ lôïi töùc.
Phaïm vi
- Moät khoaûn thueá phaûi traû hay taøi saûn thueá hieän haønh ñöôïc ghi nhaän baèng
caùch öôùc löôïng khoaûn thueá phaûi traû hay ñöôïc hoaøn treân baûng keâ lôïi töùc cuûa
naêm hieän haønh.
- Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû vaø taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi ñöïôïc
ghi nhaän baèng caùch öôùc löôïng caùc caùc khoaûn thueá trong töông lai coù aûnh höôûng
tôùi caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi vaø khoaûn mang sang.
- Caùch tính toaùn caùc khoaûn thueá hieän haønh, thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi
traû vaø taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi caên cöù luaät thueá; söï aûnh höôûng cuûa vieäc
thay ñoåi luaät thueá trong töông lai hay söï thay ñoåi thueá suaát.
- Vieäc tính toaùn caùc khoaûn taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi bò giaûm ñi, neáu
caàn thieát, neáu lôïi nhuaän tính thueá khoâng coù kyø voïng ñöôïc thöïc hieän.
Cheânh leäch taïm thôøi
24
Do coù söï khaùc nhau trong vieäc ghi nhaän vaø tính toaùn giöõa luaät thueá vaø
caùc yeâu caàu cuûa chuaån möïc keá toaùn laøm phaùt sinh söï khaùc nhau giöõa:
(a) Giaù trò cuûa thu nhaäp chòu thueá vaø thu nhaäp taøi chính tröôùc thueá trong
moät naêm;
(b) Cô sôû tính thueá cuûa taøi saûn hay khoaûn nôï phaûi traû vôùi giaù trò baùo caùo
cuûa chuùng treân baùo caùo taøi chính.
Söï khaùc bieät veà thôøi gian cuûa giao dòch aûnh höôûng ñeán thu nhaäp chòu
thueá vaø thu nhaäp keá toaùn. Söï khaùc nhau veà thôøi gian seõ taïo ra söï khaùc nhau veà
cô sôû tính thueá cuûa moät taøi saûn hay moät khoaûn phaûi traû so vôùi giaù trò theå hieän
treân baùo caùo taøi chính cuûa chuùng. Trong caùc tröôøng hôïp khaùc nhö: hôïp nhaát
kinh doanh cuõng taïo ra söï khaùc nhau giöõa cô sôû tính thueá cuûa moät taøi saûn hay
khoaûn nôï phaûi traû vôùi giaù trò theå hieän treân baùo caùo taøi chính cuûa chuùng.
Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû
Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû ñöôïc ghi nhaän töø cheânh leäch taïm thôøi
giaù trò thueá phaûi noäp seõ bò thu hoài trong töông lai. Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi
traû ñöôïc ghi nhaän trong naêm hieän haønh cho khoaûn thueá phaûi traû trong töông lai.
Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi
Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi ñöôïc ghi nhaän töø khaùc bieät taïm thôøi maø
noù seõ ñöôïc khaáu tröø thueá trong töông lai. Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi ñöôïc
ghi nhaän trong naêm hieän haønh vaø ñöôïc tröø daàn thueá phaûi traû trong nhöõng naêm
sau. Chuaån möïc yeâu caàu haïn cheá vieäc ghi nhaän taøi saûn thueá TNDN hoaõn laïi.
Moät soá ñieàu caàn löu yù trong SFAS 109
Chuaån möïc naøy xaây döïng caùc thuû tuïc:
25
(a) Tính toaùn thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû vaø taøi saûn thueá thu nhaäp
hoaõn laïi söû duïng theo möùc thueá suaát qui ñònh;
(b) Ñaùnh giaù “caùc quó ñeå baûo ñaûm toån thaát tieàn vay” coù ñuû ñieàu kieän ñeå
tính thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû vaø taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi hay
khoâng.
Söï thay ñoåi Luaät thueá vaø thueá suaát: Chuaån möïc naøy yeâu caàu thueá thu
nhaäp hoaõn laïi phaûi traû vaø taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi ñöôïc ñieàu chænh trong
kyø maø nhöõng qui ñònh coù aûnh höôûng do vieäc thay ñoåi luaät thueá hay thueá suaát.
1.7 Nhöõng khaùc bieät giöõa Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam
vôùi Malaysia vaø Hoa kyø
1.7.1 Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam (VAS 17) so saùnh
vôùi Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Malaysia (FRS 112)
Trong FRS 112 cuûa Malaysia phaân bieät raát roõ Phöông phaùp Deferral vaø
Phöông phaùp Liability, trong ñoù yeâu caàu khoâng söû duïng phöông phaùp Deferral.
Vieäc ñöa caû hai phöông phaùp naøy vaøo chuaån möïc seõ laøm cho ngöôøi ñoïc deã
hieåu vaán ñeà hôn do coù ñoái töôïng ñeå so saùnh vôùi nhau. VAS 17 chæ ñeà caäp ñeán
phöông phaùp Liability ñaây laïi laø vaán ñeà quaù môùi vôùi keá toaùn Vieät Nam (do
tröôùc ñaây keá toaùn Vieät Nam khi tính thueá TNDN quen caùch tieáp caän döïa vaøo
Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh), neáu theo phöông phaùp Liability caùch
tieáp caän seõ döïa treân Baûng caân ñoái keá toaùn, do ñoù khi ñoïc chuaån möïc seõ raát khoù
hieåu.
Trong FRS 112 khoâng höôùng daãn keá toaùn hai khoaûn (a) Caùc khoaûn trôï
caáp cuûa chính phuû; vaø (b) Caùc khoaûn thueá giaûm ñi do taêng ñaàu tö. VAS 17
khoâng ñeà caäp ñeán vaán ñeà naøy. Tuy nhieân neáu coù cheânh leäch taïm thôøi phaùt sinh
26
töø hai khoaûn naøy thì FRS 112 seõ xöû lyù bình thöôøng. Qua nghieân cöùu IAS 12,
FRS 112 vaø SFAS 109 nhaän thaáy coù ñieàu khoaûn naøy, rieâng VAS 17 khoâng thaáy
ñeà caäp ñeán. Ñieàu naøy coù theå giaûi thích nhö sau:
Ñoái vôùi “Caùc khoaûn trôï caáp cuûa chính phuû” do caùc nöôùc vaø quoác teá ñeàu
coù rieâng moät chuaån möïc ñeå ñieàu chænh vaán ñeà naøy, ví duï: chuaån möïc quoác teá
coù IAS 20, chuaån möïc Malaysia coù FRS 120, chuaån möïc Hoa kyø coù SFAS 62,
rieâng cuûa Vieät Nam tôùi thôøi ñieåm naøy vaãn chöa ban haønh chuaån möïc ñeå ñieàu
chænh “Caùc khoaûn trôï caáp cuûa chính phuû”. Ñaây chính laø nguyeân nhaân maø VAS
17 khoâng ñeà caäp vaán ñeà “Caùc khoaûn trôï caáp cuûa chính phuû”.
Trong FRS 112 giaûi thích khaù roõ cheânh leäch taïm thôøi bao goàm cheânh
leäch theo thôøi gian vaø caùc khoaûn cheânh leäch khaùc nhö: Phaùt sinh töø ñaùnh giaù laïi
taøi saûn; töø hôïp nhaát kinh doanh; töø nhöõng taøi saûn phi tieàn teä vaø khoaûn nôï phaûi
traû cuûa moät nghieäp vuï lieân quan ñeán nöôùc ngoaøi, ñöôïc qui ñoåi theo tæ giaù hoái
ñoaùi lòch söû; töø nhöõng taøi saûn phi tieàn teä vaø khoaûn nôï phaûi traû trong neàn kinh teá
sieâu laïm phaùt; töø giaù trò ghi soå cuûa taøi saûn hay khoaûn nôï phaûi traû maø ghi nhaän
ban ñaàu khaùc vôùi ghi nhaän ban ñaàu cuûa cô ôû tính thueá. Ñieàu naøy giuùp ngöôøi
thöïc haønh keá toaùn deã daøng hôn trong coâng taùc haïch toaùn. Ñoái vôùi VAS 17 ñònh
nghóa caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi khaù bao quaùt (gioáng IAS 12), ñieàu naøy
cho quyeàn ngöôøi thöïc haønh keá toaùn nhieàu hôn, nhöng khi phaùt sinh moät khoaûn
cheânh leäch phöùc taïp, ngöôøi thöïc haønh seõ luùng tuùng khi haïch toaùn. Ví duï: phaùt
sinh caùc khoaûn cheânh leäch töø ñaùnh giaù laïi taøi saûn, töø caùc nghieäp vuï lieân quan
yeáu toá nöôùc ngoaøi phaûi söû duïng tæ giaù trong neàn kinh teá sieâu laïm phaùt, …..
1.7.2 Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam (VAS 17) so saùnh
vôùi Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Hoa Kyø (SFAS 109) )
27
Trong SFAS 109 haïn cheá ghi nhaän caùc khoaûn taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn
laïi, ôû ñaây coù theå do nguyeân taéc thaän troïng chi phoái, theo nguyeân taéc naøy thì
doanh thu vaø thu nhaäp chæ ñöôïc ghi nhaän khi coù baèng chöùng chaéc chaén veà khaû
naêng thu ñöôïc lôïi ích kinh teá, coøn chi phí phaûi ñöôïc ghi nhaän khi coù baèng chöùng
veà khaû naêng phaùt sinh chi phí. Neáu phaùt sinh moät khoaûn thueá thu nhaäp hoaõn
laïi khoâng coù khaû naêng hoaøn trong töông lai, ñieàu naøy coù theå laøm keát quaû kinh
doanh cuûa doanh nghieäp khoâng ñöôïc phaûn aùnh ñuùng, do phaûi ñieàu chænh taêng
giaûm caùc khoaûn thueá hoaõn laïi khoâng ñöôïc hoaøn keå treân.
Töø vieäc tìm hieåu Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa quoác teá vaø moät soá
nöôùc, ta coù theå ruùt ra caùc kinh nghieäm cho vieäc aùp duïng VAS 17 vaøo thöïc teá
nhö: Caàn phaân bieät roõ phöông phaùp xaùc ñònh cheânh leäch tạm thời, haïn cheá vieäc
ghi nhaän taøi saûn thueá TNDN, ban haønh moät soá chuaån möïc coù lieân quan nhö keá
toaùn caùc khoaûn trôï caáp cuûa chính phuû, höôùng daãn caùch tính toaùn, xaùc ñònh cuï
theå cheânh leäch taïm thôøi coù tính thôøi ñieåm vaø caùc cheânh leäch taïm thôøi khoâng coù
tính thôøi ñieåm ñöôïc xaùc ñònh theo phöông phaùp Liability….
28
Trong neàn kinh teá thò tröôøng, thueá laø khoaûn thu quan troïng ñeå ñieàu tieát
taøi chính moät quoác gia. Taïi Vieät Nam, ñieàu naøy cuõng khoâng laø moät ngoaïi leä khi
neàn kinh teá chuyeån töø cô cheá taäp trung, bao caáp sang neàn kinh teá thò tröôøng.
Thueá TNDN laø moät saéc thueá quan troïng, nhöng trong heä thoáng keá toaùn
thueá TNDN cuûa Vieät Nam tröôùc khi VAS 17 ra ñôøi coøn nhieàu vaán ñeà chöa hôïp
lyù, gaây khoù khaên raát lôùn cho caùc doanh nghieäp trong vieäc haïch toaùn. Ñieån hình
nhaát laø chöa coù moät qui ñònh naøo giaûi quyeát caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi,
phaùt sinh töø söï khaùc nhau giöõa chính saùch keá toaùn cuûa doanh nghieäp vaø chính
saùch thueá. Boä Taøi chính ban haønh VAS 17 ñaõ giaûi quyeát moät caùch caên baûn
nhöõng ñieàu coøn chöa hôïp lyù naøy trong vieäc keá toaùn thueá TNDN.
Trong thôøi gian qua Vieät Nam ngaøy caøng hoäi nhaäp saâu vaøo vôùi neàn kinh
teá theá giôùi. Vieäc ban haønh VAS 17 cuõng laø moät trong nhöõng coâng vieäc nhaèm
muïc ñích hoaø nhaäp cuûa keá toaùn Vieät Nam. Hieän nay coù khoaûng 80 quoác gia vaø
vuøng laõnh thoå treân theá giôùi aùp duïng chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN6, Vieät
Nam laø nöôùc ñi sau trong vieäc aùp duïng chuaån möïc naøy, neân seõ raát coù lôïi khi
hoïc taäp kinh nghieäm cuûa caùc quoác gia ñi tröôùc.
Döïa treân nhöõng nghieân cöùu ôû chöông 1, seõ ñöa ra caùc phaân tích, ñaùnh
giaù vieäc haïch toaùn, keá toaùn thueá TNDN ôû Vieät Nam tröôùc vaø sau khi VAS 17
ra ñôøi. Töø ñoù xaây döïng caùc giaûi phaùp hôïp lyù hôn cho vieäc aùp duïng VAS 17 vaøo
6Theo trang web cuûa IAS PLUS
thöïc tieãn.
29
2.1 Keá toaùn thueá TNDN giai ñoaïn tröôùc khi coù Chuaån möïc keá toaùn thueá
TNDN (tröôùc naêm 2005)
Tröôùc naêm 1986 neàn kinh teá Vieät Nam laø neàn kinh teá taäp trung bao caáp,
caùc doanh nghieäp chuû yeáu thuoäc thaønh phaàn kinh teá nhaø nöôùc hay taäp theå.
Sau naêm 1986, cuøng vôùi söï ñoåi môùi neàn kinh teá Vieät Nam daàn chuyeån
sang neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng XHCN, cuøng vôùi tieán trình ñoù vai troø
cuûa thueá ngaøy moät taêng. Thueá trôû thaønh nguoàn thu chuû yeáu ñeå Chính phuû caân
ñoái thu - chi neàn taøi chính quoác gia.
Ñeå ñaùp öùng nhu caàu trong giai ñoaïn môùi, heä thoáng keá toaùn taøi chính cuûa
Vieät Nam trong thôøi gian qua ñaõ coù nhöõng böôùc chuyeån mình maïnh meõ. Cuï
theå: tröôùc naêm 1986 heä thoáng keá toaùn chuû yeáu theo khuoân maãu cuûa caùc nöôùc
XHCN heä thoáng taøi khoaûn xaây döïng caên cöù vaøo quaù trình taùi saûn xuaát, baûo
ñaûm tính caân ñoái giöõa voán vaø nguoàn voán, giöõa chi phí vaø thu nhaäp. Söû duïng
chuû yeáu cho caùc doanh nghieäp quoác doanh.
Sau naêm 1986, ñeå thích öùng vôùi neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng
XHCN. Heä thoáng keá toaùn môùi ra ñôøi, heä thoáng naøy ñöôïc xaây döïng coù tham
khaûo keá toaùn Myõ vaø Quoác teá. Heä thoáng môùi chuù troïng ñeán söï caân ñoái cuûa taøi
saûn vaø nguoàn hình thaønh taøi saûn, ñöôïc aùp duïng trong moïi lónh vöïc, moïi thaønh
phaàn kinh teá. Vaên baûn coù tính chaát quyeát ñònh vieäc thay ñoåi naøy laø Quyeát ñònh
soá 1141/TCÑ/CÑKT ngaøy 01/11/1995 veà vieäc ban haønh cheá ñoä keá toaùn doanh
nghieäp.
30
Beân caïnh nhöõng caûi caùch, heä thoáng keá toaùn cuûa Vieät Nam vaãn coøn boäc
loä moät soá nhöôïc ñieåm. Ñoái vôùi vieäc keá toaùn thueá TNDN caùc nhöôïc ñieåm naøy
theå hieän:
- Trong coâng taùc haïch toaùn keá toaùn thöôøng xuyeân phaùt sinh caùc cheânh
leäch giöõa lôïi nhuaän keá toaùn vaø thu nhaäp chòu thueá, nhöng khoâng coù moät vaên
baûn naøo cuûa cô quan chöùc naêng höôùng daãn haïch toaùn caùc cheânh leäch naøy, nhaát
laø ñoái vôùi caùc cheânh leäch coù tính chaát taïm thôøi. Neáu doanh nghieäp haïch toaùn
taát caû caùc chi phí (hôïp leä vaø khoâng hôïp leä) vaøo thu nhaäp chòu thueá coù theå daãn
ñeán bò cô quan thueá phaït, hay doanh nghieäp seõ phaûi ñieàu chænh laïi soå saùch keá
toaùn sau moãi laàn kieåm tra quyeát toaùn cuûa cô quan thueá, ñieàu naøy raát phöùc taïp
vaø khoù khaên. Ñeå traùnh gaëp raéc roái, caùc doanh nghieäp thöôøng coá gaéng hoaøn
thieän baùo caùo taøi chính theo yù cuûa cô quan thueá, coù nghóa laø doanh nghieäp xaây
döïng chính saùch keá toaùn caên cöù vaøo Luaät thueá. Voâ tình cô quan nhaø nöôùc laïi
can thieäp vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp, baùo caùo taøi
chính maát ñi vai troø voán coù cuûa noù laø phuïc vuï saûn xuaát kinh doanh, giuùp ñöa ra
nhöõng quyeát ñònh quaûn lyù doanh nghieäp, muïc ñích chính baây giôø laø phuïc vuï
coâng taùc baùo caùo thueá.
2.1.1 Caùc chính saùch quan troïng cuûa nhaø nöôùc aûnh höôûng vieäc haïch toaùn
thueá TNDN
- Luaät thueá TNDN:
+ Tröôùc naêm 1999 Vieät Nam söû duïng Luaät thueá lôïi töùc ñöôïc Quoác hoäi
khoùa VIII, kyø hoïp thöù 7 thoâng qua ngaøy 30/6/1990.
31
+ Luaät thueá TNDN soá 57-L/CTN ñöôïc Quoác hoäi khoùa IX, kyø hoïp thöù 11
thoâng qua ngaøy 10/5/1997, coù hieäu löïc töø ngaøy 1/1/1999, heát hieäu löïc
vaøo ngaøy 31/12/2003.
+ Luaät thueá TNDN soá 9/2003/QH11 ñöôïc Quoác hoäi khoùa XI, kyø hoïp thöù
3 thoâng qua ngaøy 17/6/2003, coù hieäu löïc töø ngaøy 1/1/2004 ñöôïc söû duïng
ñeán ngaøy nay.
- Nghò ñònh qui ñònh chi tieát Luaät:
+ Nghò ñònh soá 30/1998/NÑ-CP ngaøy 13/5/1998 cuûa Chính phuû quy ñònh
chi tieát thi haønh Luaät thueá TNDN soá 57-L/CTN ngaøy 10/5/1997.
+ Nghò ñònh soá 164/2003/NÑ-CP ngaøy 22/12/2003 cuûa Chính phuû quy
ñònh chi tieát thi haønh Luaät thueá TNDN soá 9/2003/QH11 ngaøy 17/6/2003.
- Thoâng tö höôùng daãn döôùi Luaät:
+ Thoâng tö 99/1998/TT-BTC ngaøy 14/7/1998 cuûa Boä Taøi chính höôùng
daãn thi haønh Nghò ñònh soá 30/1998/NÑ-CP ngaøy 13/5/1998 cuûa Chính
phuû.
+ Thoâng tö 128/2003/TT-BTC ngaøy 22/12/2003 cuûa Boä Taøi chính höôùng
daãn thi haønh Nghò ñònh soá 164/2003/NÑ-CP ngaøy 22/12/2003 cuûa Chính
phuû.
- Cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp:
+ Phaùp leänh keá toaùn thoáng keâ do Uûy ban thöôøng vuï Quoác hoäi ban haønh
ngaøy 10/5/1998, qui ñònh moät soá vaán ñeà sau lieân quan ñeán vieäc keá toaùn
thueá TNDN: Ñieàu 8 caùc qui ñònh veà ghi cheùp ban ñaàu, Ñieàu 9 qui ñònh
veà ghi cheùp keá toaùn, Ñieàu 10 qui ñònh veà taøi khoaûn vaø soå keá toaùn, Ñieàu
12 qui ñònh veà baùo caùo keá toaùn.
32
+ Quyeát ñònh soá 1141-TC/QÑ/CÑKT ngaøy 1/11/1995 ban haønh cheá ñoä
keá toaùn doanh nghieäp vaø Thoâng tö soá 100/1998/TT-BTC ngaøy 15/7/1998
höôùng daãn keá toaùn thueá GTGT, thueá thu nhaäp doanh nghieäp. Qui ñònh
khaù chi tieát caùc vaán ñeà lieân quan vieäc haïch toaùn thueá TNDN, nhö qui
ñònh vieäc haïch toaùn cuûa taøi khoaûn 3334 “thueá TNDN”, taøi khoaûn 421
“Lôïi nhuaän chöa phaân phoái”
+ Quyeát ñònh 167/2000/QÑ-BTC ngaøy 25/10/2000 veà vieäc ban haønh cheá
ñoä baùo caùo taøi chính doanh nghieäp.
+ Luaät keá toaùn, ñöôïc Quoác hoäi thoâng qua ngaøy 17/6/2003 thay theá Phaùp
leänh keá toaùn thoáng keâ naêm 1998, qui ñònh khaù chi tieát caùc vaán ñeà lieân
keá toaùn thueá TNDN nhö: Muïc 1 lieân quan ñeán chöùng töø keá toaùn, Muïc 2
lieân quan taøi khoaûn vaø soå saùch keá toaùn, Muïc 3 lieân quan ñeán baùo caùo taøi
chính.
+ Heä thoáng chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam hieän ñaõ ban haønh ñöôïc 26
chuaån möïc, quan troïng nhaát lieân quan keá toaùn thueá TNDN laø Chuaån
möïc soá 17 “Keá toaùn thueá TNDN”.
2.1.2 Ñaëc ñieåm keá toaùn thueá TNDN
Chi phí - hôïp lyù
Thu nhaäp chòu Doanh thu tính thueá trong = thueá TNDN
kyø tính thueá
trong kyø
trong kyø
Thu nhaäp + chòu thueá khaùc
- Phöông phaùp tính thu nhaäp chòu thueá laø
Tröôùc ñaây thueá TNDN ñöôïc coi laø moät khoaûn phaân phoái laïi thu nhaäp,
giöõa thu nhaäp chòu thueá vaø lôïi nhuaän keá toaùn ñöôïc ngaàm hieåu laø khoâng phaùt
sinh caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi, lôïi nhuaän keá toaùn vaø thu nhaäp chòu thueá
33
baèng nhau. Caùch xaùc ñònh thu nhaäp chòu thueá döïa vaøo doanh thu vaø chi phí
theo nguyeân taéc töông xöùng.
- Caùc ñaëc ñieåm veà chöùng töø, taøi khoaûn keá toaùn, phöông phaùp haïch toaùn vaø
trình baøy treân baùo caùo taøi chính.
Veà chöùng töø keá toaùn: goàm hai loaïi
Lieân quan ñeán doanh thu, thu nhaäp khaùc bao goàm caùc loaïi chöùng töø xaùc
ñònh vieäc ñaõ tieâu thuï haøng hoùa, dòch vuï nhö: hoùa ñôn baùn haøng, bieân baûn baøn
giao haøng hoùa, dòch vuï ñaõ hoaøn thaønh, phieáu thu tieàn, hôïp ñoàng kinh teá,…
Lieân quan ñeán chi phí bao goàm caùc loaïi chöùng töø xaùc ñònh chi phí lieân
quan ñeán thu nhaäp chòu thueá nhö: hoùa ñôn mua haøng hoùa, dòch vuï, baûng chaám
coâng lao ñoäng, phieáu chi tieàn, hôïp ñoàng kinh teá, …..
Caùc chöùng töø phaûi ñaûm baûo hai yeâu caàu: hôïp lyù chuû yeáu phaûi theo
nguyeân taéc töông xöùng, nhaát quaùn, thaän troïng vaø hôïp leä theo caùc qui ñònh cuûa
Nhaø nöôùc.
Taøi khoaûn keá toaùn: Trong giai ñoaïn naøy thueá TNDN ñoái vôùi doanh
nghieäp vaãn ñöôïc coi laø moät khoaûn phaân phoái laïi thu nhaäp, chöa ñöôïc coi laø moät
khoaûn chi phí cuûa doanh nghieäp, do ñoù caùc taøi khoaûn haïch toaùn thueá TNDN chæ
lieân quan ñeán caùc taøi khoaûn thuoäc loaïi voán chuû sôû höõu cuûa doanh nghieäp. Cuï
theå theo Thoâng tö soá 100/1998/TT-BTC haïch toaùn thueá TNDN lieân quan tröïc
tieáp caùc taøi khoaûn coù soá hieäu sau: 3334 “Thueá TNDN”, 421 “Lôïi nhuaän chöa
phaân phoái”.
Phöông phaùp haïch toaùn: Ñôn giaûn chæ laø vieäc phaân phoái laïi thu nhaäp.
34
Xaùc ñònh keát quaû kinh doanh
Lôïi nhuaän chöa phaân phoái
Thueá TNDN
2
1
(1) Keát chuyeån keát quaû hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh (laõi), loã khoâng
100/1998/TT-BTC.
(2) Thueá TNDN phaûi noäp
Trình baøy treân baùo caùo taøi chính ñeà caäp do khoâng phaùt sinh thueá TNDN.
Baûng caân ñoái keá toaùn: giai ñoaïn naøy chöa coù khaùi nieäm thueá TNDN
hoaõn laïi, treân Baûng caân ñoái keá toaùn chæ theå hieän thueá TNDN chöa noäp, thuoäc
nguoàn voán, trong muïc thueá vaø caùc khoaûn phaûi noäp nhaø nöôùc.
Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh: do giai ñoaïn tröôùc khi coù VAS
17 thueá TNDN ñoái vôùi doanh nghieäp vaãn laø khoaûn phaân phoái laïi, neân laø muïc
xeáp sau “Toång lôïi nhuaän tröôùc thueá”
Chæ tieâu Maõ soá Kyø naøy Kyø tröôùc Luõy keá töø
ñaàu naêm
……
13. Toång lôïi nhuaän tröôùc thueá 60
14. Thueá TNDN phaûi noäp 70
15. Lôïi nhuaän sau thueá 80
………………….
35
- Soá lieäu lieân quan ñeán thueá TNDN chöa minh baïch giöõa cô quan thueá vaø
doanh nghieäp.
- Keá toaùn thueá TNDN deã laøm thay ñoåi chính saùch keá toaùn cuûa doanh
nghieäp, do chöa coù phöông phaùp giaûi quyeát cheânh leäch giöõa soá lieäu cuûa doanh
nghieäp vaø cô quan thueá, neân doanh nghieäp thöôøng phaûi xaây döïng chính saùch keá
toaùn cuûa mình caên cöù vaøo chính saùch thueá.
2.1.3 Nhöõng thuaän lôïi khi aùp duïng keá toaùn thueá TNDN
- Phöông phaùp keá toaùn khaù ñôn giaûn.
- Thu nhaäp chòu thueá tính theo nguyeân taéc töông xöùng giöõa doanh thu vaø
chi phí, caùch naøy khaù quen thuoäc vôùi keá toaùn Vieät Nam neân seõ gaëp nhieàu thuaän
lôïi khi aùp duïng trong thöïc teá.
2.1.4 Nhöõng khoù khaên khi aùp duïng keá toaùn thueá TNDN
- Caùc khoù khaên lieân quan ñeán taøi khoaûn keá toaùn, phöông phaùp haïch toaùn
vaø trình baøy treân baùo caùo taøi chính:
Taøi khoaûn keá toaùn: Theo Thoâng tö soá 100/1998/TT-BTC, haïch toaùn
thueá TNDN chæ lieân quan hai taøi khoaûn chính laø 3334 “Thueá TNDN” vaø 421
“Lôïi nhuaän chöa phaân phoái”. Trong thöïc teá vieäc phaùt sinh cheânh leäch taïm thôøi
giöõa thu nhaäp chòu thueá vaø lôïi nhuaän keá toaùn laø ñieàu khoù traùnh khoûi, nhöng
trong heä thoáng keá toaùn khoâng coù caùc taøi khoaûn phuïc vuï cho vieäc haïch toaùn
thueá TNDN cuûa caùc khoaûn cheânh leäch naøy. Gaây khoù khaên cho vieäc haïch toaùn
cuûa caùc doanh nghieäp.
Phöông phaùp haïch toaùn: Theo Thoâng tö soá 100/1998/TT-BTC, hoaøn
toaøn khoâng coù caùch xöû lyù thueá TNDN phaùt sinh töø caùc khoaûn cheânh leäch taïm
thôøi. Ñieàu naøy voâ tình coi thu nhaäp chòu thueá vaø lôïi nhuaän keá toaùn khôùp nhau,
36
do ñoù khuyeán khích caùc doanh nghieäp laáy chính saùch thueá ñeå xaây döïng chính
saùch keá toaùn cuûa doanh nghieäp mình, chöù khoâng phaûi chính saùch keá toaùn ñöôïc
xaây döïng döïa vaøo caùc chuaån möïc keá toaùn vaø tình hình kinh doanh thöïc teá. Ñieàu
naøy daãn ñeán, doanh nghieäp khoâng theå caên cöù vaøo baùo caùo taøi chính ñeå ra caùc
quyeát ñònh quaûn lyù, vì noù khoâng phaûn aùnh ñuùng tình hình saûn xuaát kinh doanh
cuûa doanh nghieäp.
Trình baøy treân baùo caùo taøi chính: Treân baûn caân ñoái keá toaùn khoâng theå
hieän ñöôïc ñaày ñuû taøi saûn (thueá TNDN noäp tröôùc) vaø khoaûn nôï phaûi traû (thueá
TNDN noäp sau). Ñöa ñeán baùo caùo taøi chính khoâng theå hieän ñöôïc chính xaùc caùc
nguoàn löïc cuûa doanh nghieäp.
- Vieäc phaùt sinh caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi giöõa soá lieäu cuûa doanh
nghieäp vaø cô quan thueá laø coù thöïc, nhöng xöû lyù caùc khoaûn naøy laïi khoâng ñöôïc
höôùng daãn, qui ñònh cuï theå. Do ñoù caùc doanh nghieäp haïch toaùn caùc khoaûn naøy
khoâng coù moät chuaån thoáng nhaát, laøm coâng taùc quaûn lyù cuûa caùc cô quan chöùc
naêng (cô quan thueá) vaø baûn thaân doanh nghieäp trôû neân raát khoù khaên, noù cuõng
giaûm khaû naêng kieåm soaùt soá lieäu cuûa doanh nghieäp ñoái vôùi caùc beân lieân quan
khaùc nhö: coå ñoâng, khaùch haøng….
- Keá toaùn thueá TNDN trong giai ñoaïn naøy chöa phuø hôïp vôùi chuaån möïc
keá toaùn cuûa quoác teá trong giai ñoaïn hoäi nhaäp cuûa Vieät Nam.
- Khi chuyeån sang neàn kinh teá th `ò tröôøng, muïc ñích cuoái cuøng cuûa caùc
doanh nghieäp laø lôïi nhuaän ñöôïc giöõ laïi. Do ñoù, thueá TNDN ñoái vôùi doanh
nghieäp chaúng qua cuõng laø moät khoaûn chi phí, neáu tieáp tuïc coi thueá TNDN laø
moät khoaûn phaân phoái laïi seõ khoâng coøn thích hôïp nöõa.
37
2.2 Keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam sau naêm 2005
2.2.1 Moâi tröôøng phaùp lyù
Caùc vaên baûn phaùp lyù tröôùc naêm 2005 vaãn ñöôïc tieáp tuïc söû duïng sau naêm
2005. Ñeán naêm 2006 Boä Taøi chính ban haønh Quyeát ñònh soá 15/2006/QÑ-BTC
ngaøy 20/3/2006 veà vieäc ban haønh cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp, Quyeát ñònh
naøy thay theá Quyeát ñònh soá 1141-TC/QÑ/CÑKT ngaøy 1/11/1995 vaø Thoâng tö
soá 100/1998/TT-BTC ngaøy 15/7/1998, coù taùc ñoäng nhieàu ñeán vieäc haïch toaùn
thueá TNDN, cuï theå: boå sung moät soá taøi khoaûn môùi ñeå haïch toaùn chi phí thueá
TNDN, thueá TNDN hoaõn laïi, phaàn baùo caùo taøi chính cuõng coù moät soá thay ñoåi
ñeå phuø hôïp vôùi vieäc phaùt sinh taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi, thueá thu nhaäp
hoaõn laïi phaûi traû vaø chi phí thueá TNDN.
Ñeán naêm 2007 coù moät soá vaên baûn phaùp quy thay ñoåi lieân quan ñeán thueá
TNDN:
Nghò ñònh soá 24/2007/NÑ-CP ngaøy 14/02/2007 cuûa Chính phuû quy ñònh
chi tieát thi haønh Luaät thueá TNDN.
Thoâng tö 134/2007/TT-BTC ngaøy 23/11/2007 cuûa Boä Taøi chính höôùng
daãn thi haønh Nghò ñònh soá 24/2007/NÑ-CP ngaøy 14/02/2007 cuûa Chính phuû.
2.2.2 Ñaëc ñieåm keá toaùn thueá TNDN sau khi coù Chuaån möïc keá toaùn
thueá TNDN
Chi phí - hôïp lyù
Thu nhaäp chòu Doanh thu tính thueá trong = thueá TNDN
kyø tính thueá
trong kyø
trong kyø
Thu nhaäp + chòu thueá khaùc
- Phöông phaùp tính thu nhaäp chòu thueá TNDN laø
38
Caùch tieáp caän khi tính thu nhaäp chòu thueá khoâng khaùc so vôùi tröôùc, döïa
treân Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh, töùc laø tính döïa vaøo doanh thu vaø
chi phí theo nguyeân taéc töông xöùng. Beân caïnh ñoù, cheânh leäch taïm thôøi ñöôïc
xaùc ñònh laø khoaûn cheânh leäch giöõa giaù trò ghi soå cuûa taøi saûn hay nôï phaûi traû
trong Baûng caân ñoái keá toaùn vaø cô sôû tính thueá cuûa chuùng, caùch tieáp caän cuûa keá
toaùn laïi döïa treân Baûng caân ñoái keá toaùn, töùc laø döïa vaøo taøi saûn vaø nôï phaûi traû.
Ñaây coù theå goïi laø caùch tieáp caän “Khoâng ñònh höôùng” cuûa keá toaùn.
- Caùc ñaëc ñieåm veà chöùng töø keá toaùn, taøi khoaûn keá toaùn, phöông phaùp haïch
toaùn vaø trình baøy treân baùo caùo taøi chính.
Chöùng töø keá toaùn: Caùc ñaëc ñieåm khoâng thay ñoåi so vôùi giai ñoaïn tröôùc
khi coù VAS 17.
Taøi khoaûn keá toaùn: Trong giai ñoaïn naøy thueá TNDN ñoái vôùi doanh
nghieäp ñöôïc coi laø moät khoaûn chi phí, neân phaùt sinh theâm caùc taøi khoaûn ñeå
haïch toaùn chi phí thueá TNDN, taøi khoaûn 8211 “Chi phí thueá TNDN hieän
haønh”, 8212 “Chi phí thueá TNDN hoaõn laïi”, ñoàng thôøi chuù troïng ñeán vieäc haïch
toaùn thueá TNDN hoaõn laïi, neân theâm hai taøi khoaûn 243 “Taøi saûn thueá thu nhaäp
hoaõn laïi”, 347 “Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû”
Phöông phaùp haïch toaùn: phöùc taïp hôn so vôùi tröôùc, thueá TNDN ñöôïc
coi laø moät khoaûn chi phí do ñoù ñöôïc taäp hôïp tröïc tieáp vaøo taøi khoaûn “Xaùc ñònh
keát quaû kinh doanh”. Ngoaøi ra khi haïch toaùn phaûi giaûi quyeát caùc cheânh leäch
taïm thôøi, thueá TNDN hoaõn laïi, laøm phaùt sinh theâm caùc taøi khoaûn lieân quan ñeán
taøi saûn hay khoaûn nôï phaûi traû.
Trình baøy treân baùo caùo taøi chính:
39
Baûng caân ñoái keá toaùn: Do phaùt sinh thueá TNDN hoaõn laïi, treân Baûng caân
ñoái keá toaùn theå hieän thueá TNDN chöa noäp, thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû
thuoäc nguoàn voán, vaø taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi thuoäc taøi saûn.
Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh: Thueá TNDN phaûi noäp trong kyø
goàm hai muïc chi phí thueá TNDN hieän haønh vaø chi phí thueá TNDN hoaõn laïi.
- Keá toaùn thueá TNDN coù theå phaûn aùnh chính saùch keá toaùn cuûa doanh
nghieäp, ñoàng thôøi phaûn aùnh ñöôïc chính saùch thueá. Soá lieäu giöõa doanh nghieäp
vaø cô quan thueá trôû neân minh baïch, roõ raøng. Chính saùch keá toaùn cuûa doanh
nghieäp coù theå hoaøn toaøn ñoäc laäp vôùi chính saùch thueá.
2.2.3 Nhöõng thuaän lôïi khi aùp duïng VAS 17 vaøo thöïc teá
- Ñaëc ñieåm noåi baät cuûa VAS 17 laø coù bieän phaùp xöû lyù trieät ñeå caùc khoaûn
cheânh leäch taïm thôøi giöõa soá lieäu cuûa keá toaùn doanh nghieäp vaø cô quan thueá,
laøm soá lieäu veà thueá TNDN giöõa doanh nghieäp vaø cô quan thueá trôû neân minh
baïch, roõ raøng. Ñieàu naøy raát coù yù nghóa khi neàn kinh teá thò tröôøng ôû Vieät Nam
ngaøy caøng phaùt trieån, söï can thieäp cuûa Nhaø nöôùc vaøo neàn kinh teá ngaøy moät
giaûm ñi, tính töï chuû kinh doanh cuûa doanh nghieäp ñöôïc ngaøy caøng ñöôïc phaùt
huy.
- Trong neàn kinh teá thò tröôøng, loaïi hình coâng ty coå phaàn phaùt trieån raát
maïnh, moät trong nhöõng yeâu caàu quan troïng cuûa loaïi hình doanh nghieäp naøy ñoái
vôùi coâng taùc keá toaùn ñoù laø tính coâng khai, minh baïch ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi
cho coâng taùc kieåm tra cuûa caùc beân lieân quan (coå ñoâng, khaùch haøng, cô quan
chöùc naêng cuûa nhaø nöôùc …). Taïi Vieät Nam trong nhöõng naêm qua cuøng vôùi söï
hoäi nhaäp ngaøy caøng saâu, roäng soá löôïng caùc doanh nghieäp coå phaàn maëc duø tæ leä
coøn ít nhöng luoân taêng tröôûng naêm sau cao hôn naêm tröôùc:
40
51 680
52 910 72 010 91 755
131 714 178 377
237 293
1 595
2 830
4 541
7 438
15 448
25 117
42 850
Toång soá doanh nghieäp Soá löôïng doanh nghieäp coå phaàn
Naêm 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
3% 5% 6% 8% 11% 14% 18% Chieám tæ leä
Söï ra ñôøi cuûa VAS 17 giuùp cho chính saùch keá toaùn ñaït ñöôïc tính minh
baïch, roõ raøng laø moät trong nhöõng muïc ñích quan troïng chuaån möïc naøy höôùng
tôùi. Vôùi keá hoaïch coå phaàn hoùa caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc ñeán 2010 soá doanh
nghieäp 100% voán Nhaø nöôùc chæ coøn 554 doanh nghieäp, phaàn coøn laïi khoaûng 79
toång coâng ty vaø 1 500 doanh nghieäp seõ ñöôïc coå phaàn heát. Nhö vaäy trong thôøi
gian tôùi doanh nghieäp coå phaàn seõ phaùt trieån vôùi toác ñoä khaù nhanh, ñaây seõ laø
moät ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc aùp duïng VAS 17.
- Theo thoâng leä quoác teá caùc khoaûn muïc sau ñaây treân Baûng caân ñoái keá
toaùn thöôøng phaùt sinh cheânh leäch taïm thôøi:
STT Khoaûn muïc Giaù trò ghi soå
Cheânh leäch chòu thueá Cô sôû tính thueá
7Baûng 2.1: Nguoàn Cuïc thoáng keâ TP.HCM, Cuïc phaùt trieån doanh nghieäp nhoû vaø vöøa, Trung taâm
thoâng tin doanh nghieäp.
1 2 3 5 Cheânh leäch ñöôïc khaáu tröø 4
41
1 Ñaàu tö ngaén Giaù goác (-)
2 Giaù goác (-)
haïn Phaûi thu khaùch haøng Giaù goác – Döï phoøng Giaù goác – Döï phoøng
3 Haøng toàn kho Giaù goác – Döï Giaù goác (-)
phoøng Giaù trò ghi soå (+)
Giaù goác (-) 5
(-) (+) 4 Chi phí traû tröôùc ngaén haïn Phaûi thu daøi haïn cuûa khaùch haøng 6 Taøi saûn coá
ñònh höõu hình
Giaù goác – khaáu hao luõy keá (thueá) Giaù goác (-) 7 Caùc khoaûn
Giaù goác – khaáu hao luõy keá (keá toaùn) Giaù goác – Döï phoøng
ñaàu tö taøi chính daøi haïn
8 Chi phí traû Giaù trò ghi soå (+)
tröôùc daøi haïn
9 Ngöôøi mua Giaù trò ghi soå (+)
Giaù trò ghi soå (+)
traû tieàn tröôùc 10 Chi phí phaûi traû (trích tröôùc chi phí)
Ghi chuù:
Cheânh leäch ñöôïc khaáu tröø: taïo ra taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi.
Cheânh leäch chòu thueá: taïo ra thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû.
(+): neáu soá dö keá toaùn lôùn hôn cô sôû tính thueá:
Ñoái vôùi taøi saûn: laøm phaùt sinh cheânh leäch taïm thôøi chòu thueá
Ñoái vôùi nôï phaûi traû: laøm phaùt sinh cheânh leäch taïm thôøi ñöôïc khaáu
tröø.
42
(-): neáu soá dö keá toaùn nhoû hôn cô sôû tính thueá:
+ Ñoái vôùi taøi saûn: laøm phaùt sinh cheânh leäch taïm thôøi ñöôïc khaáu
tröø.
+ Ñoái vôùi nôï phaûi traû: laøm phaùt sinh cheânh leäch taïm thôøi chòu
thueá.
Ví duï 2.1: Minh hoïa moät tröôøng hôïp trong baûng 2-3
Haøng toàn kho (laø taøi saûn):
Giaù trò ghi soå keá toaùn Cô sôû tính thueá
Haøng toàn kho chaäm löu chuyeån:100 Chæ thoûa caùc ñieàu kieän cuûa thoâng tö
13/2006/TT-BTC môùi ñöôïc laäp döï Keá toaùn laäp döï phoøng toaøn boä
phoøng Soá dö keá toaùn: 0
Haøng toàn kho 100
Ñaây laø moät taøi saûn, coù soá dö keá toaùn nhoû hôn cô sôû tính thueá, ñoái öùng vôùi
baûng 2-3 naèm trong oâ (doøng 3, coät 4), taïo ra cheânh leäch taïm thôøi ñöôïc khaáu tröø.
Ñoái vôùi Vieät Nam, vaán ñeà neâu ra ôû baûng 2-3 deã daøng hôn, do töø tröôùc
naêm 2005 heä thoáng keá toaùn cuûa Vieät Nam khoâng coù khaùi nieäm thueá TNDN
hoaõn laïi, caùc doanh nghieäp thöôøng laäp baùo caùo keá toaùn töông ñoàng chính saùch
thueá, vì theá noù seõ ít taïo ra cheânh leäch taïm thôøi.
Cô sôû tính thueá Nhaät xeùt
Phaàn lôùn doanh nghieäp Giaù trò ghi soå Giaù goác – Giaù goác – döï phoøng Nhoùm taøi khoaûn - Ñaàu tö chöùng
Vieät Nam trích döï phoøng döï phoøng (neáu döï phoøng ñöôïc khoaùn
theo thoâng tö 13/2006/TT- trích theo höôùng daãn taïi - Phaûi thu
43
khaùch haøng thoâng tö 13/2006/TT- BTC neân khoâng phaùt sinh
BTC ngaøy 27/2/2006) cheânh leäch - Haøng toàn
kho
Chi phí traû Giaù trò ghi Thöïc chi Coù phaùt sinh cheânh leäch
tröôùc soå taïm thôøi.
Thoâng tö 128/2003/TT- Ngöôøi mua traû Giaù trò ghi Neáu doanh nghieäp löïa
BTC vaø Thoâng tö tieàn tröôùc soå choïn phöông phaùp xaùc
134/2007/TT-BTC cho ñònh doanh thu chòu thueá
pheùp doanh nghieäp löïa theo töøng kyø hoaït ñoäng,
choïn 1 trong 2 phöông cô sôû tính thueá: giaù trò
phaùp xaùc ñònh doanh thu ghi soå.
chòu thueá. Do vieäc löïa Neáu doanh nghieäp löïa
choïn phöông phaùp ghi choïn phöông phaùp xaùc
nhaän doanh thu töøng kyø seõ ñònh doanh thu ngay khi
ñöôïc lôïi hôn neân thöôøng nhaän tieàn cho nhieàu kyø ,
doanh nghieäp seõ choïn caùch cô sôû tính thueá: 0
naøy. Trong tröôøng hôïp ñoù
cheânh leäch taïm thôøi seõ khoù
xaûy ra.
Nguyeân giaù - Khaáu hao Coù theå coù cheânh leäch taïm Taøi saûn coá Nguyeân
luõy keá (thueá) thôøi. Tuy nhieân hieän nay ñònh giaù-Khaáu
khung thôøi gian khaáu hao hao luõy keá
taøi saûn coá ñònh cuûa thueá (keá toaùn)
caên cöù theo quyeát ñònh
44
206/2003/QÑ-BTC laø khaù
roäng vaø cuõng khaù saùt thöïc
teá. Trong thöïc teá thöôøng
thì caùc doanh nghieäp aùp
duïng khung thôøi gian khaáu
hao cuûa quyeát ñònh 206
laøm khung thôøi gian khaáu
hao keá toaùn cho taøi saûn
cuûa minh, neân khaû naêng
phaùt sinh cheânh leäch taïm
thôøi cuõng bò haïn cheá.
Theo nhö phaân tích ôû treân hieän taïi chính saùch keá toaùn cuûa doanh nghieäp
(theo chuaån möïc keá toaùn) vaø chính saùch thueá khaù töông ñoàng, cheânh leäch taïm
thôøi phaùt sinh ít neân vieäc xöû lyù caùc soá lieäu, haïch toaùn, theo doõi seõ trôû neân ñôn
giaûn hôn8.
- Caùc khaùi nieäm veà keá toaùn thueá TNDN ñaõ coù töø laâu, döï thaûo Chuaån möïc
keá toaùn thueá TNDN cuûa quoác teá coù töø naêm 1978, ñeán nay coù khoaûng hôn 80
quoác gia vaø vuøng laõnh thoå treân theá giôùi coù chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN.
Vieät Nam laø quoác gia ñi sau coù nhieàu ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå hoïc hoûi kinh
nghieäm töø caùc nöôùc ñaõ aùp duïng tröôùc, giuùp giaûm bôùt caùc sai soùt trong quaù trình
xaây döïng vaø aùp duïng chuaån möïc.
8Tham khaûo: Traàn Ñöùc Nam.(2006). Haïch toaùn thueá TNDN – Thöïc teá coù raéc roái nhö lyù
thuyeát.(Ñaêng treân trang web kiemtoan.com ngaøy 26/11/2006)
2.2.4 Nhöõng khoù khaên trong vieäc aùp duïng VAS 17 vaøo thöïc teá
45
Beân caïnh nhöõng thuaän lôïi cho vieäc trieån khai aùp duïng VAS 17 thì cuõng
khoâng ít nhöõng khoù khaên, coù theå keå:
- Noäi dung cuûa VAS 17 quaù môùi meû ñoái vôùi Vieät Nam, maø haàu nhö khoâng
coù söï thay ñoåi trung gian naøo, khoâng coù caùc hoaït ñoäng ñeå daàn thöû nghieäm noäi
dung cuûa chuaån möïc tröôùc khi ban haønh chính thöùc. Söï thay ñoåi quaù ñoät ngoät
daãn ñeán coâng taùc keá toaùn taïi caùc doanh nghieäp khoâng thích öùng kòp.
- Khaùc vôùi nhieàu chuaån möïc keá toaùn khaùc, doanh nghieäp coù theå deã daøng
aùp duïng trong thöïc tieãn sau khi coù thoâng tö höôùng daãn, rieâng VAS 17 ñöôïc caùc
doanh nghieäp cho laø raát khoù ngay caû khi ñaõ coù thoâng tö höôùng daãn. Moät trong
nhöõng lyù do chính laø caùc doanh nghieäp chöa ñöôïc trang bò moät phöông phaùp
phuø hôïp ñeå ñeå haïch toaùn thueá TNDN. VAS 17 chæ qui ñònh caùc nguyeân taéc
trong haïch toaùn thueá TNDN, thoâng tö soá 20/2006/TT-BTC höôùng daãn chi tieát
haïch toaùn thueá vaøo töøng taøi khoaûn. Coøn phaàn quan troïng nhaát laø laøm theá naøo
ñeå xaùc ñònh ñöôïc caùc soá lieäu ñeå haïch toaùn vaøo töøng taøi khoaûn thì laïi chöa ñöôïc
höôùng daãn moät caùch cuï theå vaø coù heä thoáng. Nhö trong ví duï 1 cuûa Thoâng tö
20/2006/TT-BTC khoâng qui ñònh roõ raøng taïi sao chi phí khaáu hao haøng naêm ñeå
tính caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi laïi coù daáu aâm (-), hay taïi sao taøi saûn thueá
thu nhaäp hoaõn laïi taêng vaø thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû taêng laïi coù daáu döông
(+), taïi sao taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi ñöôïc hoaøn vaø thueá thu nhaäp hoaõn laïi
phaûi traû ñöôïc hoaøn laïi coù daáu aâm (-), hay nhö ñeå tính caùc khoaûn cheânh leäch
taïm thôøi khoâng ñöôïc qui ñònh cuï theå laø laáy chi phí keá toaùn tröø (-) chi phí tính
thueá hay phaûi laøm ngöôïc laïi….
- VAS 17 coù raát nhieàu khaùi nieäm môùi nhö laø thueá thu nhaäp hieän haønh,
thueá thu nhaäp hoaõn laïi, taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi, thueá thu nhaäp hoaõn laïi
46
phaûi traû…., caùch tính toaùn, xöû lyù cuûa VAS 17 döïa theo caùch tieáp caän Baûng caân
ñoái keá toaùn, töùc tính theo taøi saûn vaø nôï phaûi traû, trong khi keá toaùn Vieät Nam töø
tröôùc tôùi nay khi tính thu nhaäp chòu thueá döïa vaøo doanh thu, chi phí theo
nguyeân taéc töông xöùng. Do ñoù ñeå hieåu ñöôïc chuaån möïc naøy laø moät ñieàu toán
khaù nhieàu coâng söùc.
- Coù nhieàu maâu thuaãn giöõa VAS 17 vaø Thoâng tö höôùng daãn, theå hieän ôû
moät soá ñieåm sau:
Maâu thuaãn trong caùch tieáp caän cuûa keá toaùn
Caùch tieáp caän trong VAS 17 döïa vaøo Baûng caân ñoái keá toaùn, töùc döïa vaøo
taøi saûn vaø nôï phaûi traû treân Baûng caân ñoái keá toaùn, trong khi ñoù Thoâng tö
20/2006/TT-BTC caùch tieáp caän laïi döïa vaøo Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh
doanh, töùc döïa vaøo doanh thu vaø chi phí. Theo trình baøy ôû phaàn 1.2.2.2 thì hai
caùch tieáp caän naøy khaù khaùc bieät nhau.
Maâu thuaãn xaùc ñònh caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi
Trong VAS 17 ñònh nghóa veà cheânh leäch taïm thôøi laø khoaûn cheânh leäch
giöõa giaù trò ghi soå cuûa caùc khoaûn muïc taøi saûn hay nôï phaûi traû trong Baûng caân
ñoái keá toaùn vaø cô sôû tính thueá cuûa caùc khoaûn muïc naøy. Ñònh nghóa naøy raát gaàn
vôùi ñònh nghóa cuûa IAS 12, theo ñoù caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi coù theå phaùt
sinh töø:
a. Cheânh leäch coù tính thôøi ñieåm: phaùt sinh do söï ghi nhaän khaùc nhau veà
thôøi ñieåm giöõa chính saùch keá toaùn cuûa doanh nghieäp vaø luaät thueá veà thu
nhaäp hay chi phí.
b. Cheânh leäch khoâng coù tính thôøi ñieåm: do söï khaùc nhau giöõa chính saùch
keá toaùn cuûa doanh nghieäp vaø luaät thueá do vieäc ghi nhaän cuûa caùc taøi saûn
47
hay khoaûn nôï phaûi traû, ví duï: phaùt sinh do ñaùnh giaù laïi taøi saûn, ghi nhaän
ban ñaàu cuûa nhöõng taøi saûn khoâng coù ñuû chöùng töø,….
Trong khi ñoù trong Thoâng tö 20/2006/TT-BTC laïi khaúng ñònh cheânh leäch
taïm thôøi chæ laø caùc khoaûn cheânh leäch coù tính thôøi ñieåm (phaàn I.A.6.1 Thoâng tö
20/2006/TT-BTC)
Maâu thuaãn trong caùch tính caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi
Ñònh nghóa cheânh leäch taïm thôøi trong VAS 17 laø cheânh leäch giöõa taøi
saûn, nôï phaûi traû vôùi cô sôû tính thueá cuûa chuùng, nhöng trong caùc ví duï cuûa
Thoâng tö 20/2006/TT-BTC, cheânh leäch taïm thôøi laïi ñöôïc tính laø söï cheânh leäch
giöõa chi phí keá toaùn vaø chi phí tính thueá hay giöõa doanh thu keá toaùn vaø doanh
thu tính thueá. Nhö trong Thoâng tö 20/2006/TT-BTC, ví duï 2:
Naêm 2006, Coâng ty Thaêng Long mua TSCÑ:
- TSCÑ C coù giaù mua laø 24.000.000 ñ, thôøi gian söû duïng höõu ích theo keá
toaùn laø 6 naêm, theo thueá laø 3 naêm.
- Thueá suaát thueá TNDN 28%. Xaùc ñònh thueá thu nhaäp hoaõn laïi:
Naêm taøi chính (1.000 ñ)
Chæ tieâu 2006 2007 2008 2009 2010 2011
TSCÑ C (nguyeân giaù 24 000)
Chi phí khaáu hao (theo thueá) -8 000 -8 000 -8 000
Chi phí khaáu hao (theo keá
toaùn) -4 000 -4 000 -4 000 -4 000 -4 000 -4 000
Cheânh leäch taïm thôøi chòu thueá
taêng 4 000 4 000 4 000
48
Cheânh leäch taïm thôøi chòu thueá
giaûm -4 000 -4 000 -4 000
Caùch tính khoaûn cheânh leäch taïm thôøi theo ví duï trong Thoâng tö laø phaàn
cheânh leäch giöõa Chi phí khaáu hao (theo thueá) vaø Chi phí khaáu hao (theo keá
toaùn), ñieàu naøy khoâng ñuùng vôùi ñònh nghóa cheânh leäch taïm thôøi trong chuaån
möïc, laø soá cheânh leäch giöõa giaù trò ghi soå vaø cô sôû tính thueá cuûa taøi saûn hay nôï
phaûi traû.
2.3 Khaûo saùt thöïc teá tình hình thöïc hieän VAS 17 taïi caùc doanh nghieäp
Ñeå phaàn naøo laøm roõ hôn nhöõng khoù khaên vaø thuaän lôïi khi aùp duïng VAS
17 vaøo thöïc teá ñaõ phaân tích ôû treân, thöïc hieän khaûo saùt treân 61 doanh nghieäp taïi
ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chi Minh:
2.3.1 Caùc thoâng soá cuoäc khaûo saùt tình hình thöïc teá aùp duïng VAS 17
- Phöông phaùp thöïc hieän: ñieàu tra, choïn maãu.
- Hình thöùc thöïc hieän: traû lôøi baûn phoûng vaán.
- Soá löôïng baûn phoûng vaán:
+ Soá phaùt ra: treân 150 baûn
+ Soá thu veà: 65 baûn
+ Soá khoâng hôïp leä: 4 baûn
+ Soá hôïp leä: 61 baûn
- Thôøi gian thöïc hieän khaûo saùt: töø thaùng 12/2006 ñeán thaùng 1/2007.
- Coâng cuï phaân tích: Phaàn meàm SPSS
- Cô caáu 61 doanh nghieäp choïn ñeå phaân tích:
Loaïi hình doanh nghieäp Soá löôïng Tæ leä %
49
Haønh chaùnh söï nghieäp coù thu 2 3,3
Doanh nghieäp coù voán nhaø nöôùc 25 41,0
Doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh trong nöùôc 18 29,5
Doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi 10 16,4
6 9,8 Doanh nghieäp khaùc
61 100 Coäng
2.3.2 Phaân tích keát quaû khaûo saùt
2.3.2.1 Khaûo saùt soá löôïng doanh nghieäp aùp duïng VAS 17
Soá löôïng Chieám tæ leä
Coù aùp duïng VAS 17 30 49,2
Khoâng aùp duïng VAS 17 31 50,8
Cộng 61 100
Keát quaû theo baûn khaûo saùt cho thaáy tæ leä aùp duïng vaø khoâng aùp duïng
VAS 17 khaù töông ñöông nhau. Tuy vaäy, sau khi khaûo saùt laïi baèng caùch phoûng
vaán keá toaùn moät soá doanh nghieäp ñaõ khaûo saùt, thì nhöõng doanh nghieäp aùp duïng
ñaày ñuû caùc noäi dung cuûa VAS 17 haàu nhö khoâng coù, chuû yeáu caùc doanh nghieäp
aùp duïng ôû möùc haïn cheá nhaát, chæ döøng laïi ôû möùc coi thueá TNDN laø chi phí,
chöa tính toaùn vaø haïch toaùn caùc khoaûn thueá TNDN hoaõn laïi.
Soá löôïng doanh nghieäp phoûng vaán laïi laø 30 doanh nghieäp trong ñoù coù 18
doanh nghieäp hoaøn toaøn chöa aùp duïng VAS 17, coøn 12 doanh nghieäp aùp duïng
VAS 17 nhöng môùi döøng laïi ôû möùc coi thueá TNDN laø chi phí.
Töø keát quaû khaûo saùt treân ta thaáy vieäc aùp duïng VAS 17 vaøo coâng taùc
haïch toaùn keá toaùn thueá TNDN coøn raát haïn cheá.
2.3.2.2 Khaûo saùt noäi dung cuûa VAS 17
Khaûo saùt moät soá noäi dung cuûa VAS 17, coù keát quaû nhö sau:
50
Khoù
Trung bình
Deã
Coäng
Noäi dung
Soá
Soá
Soá
Soá
Tæ leä
Tæ leä
Tæ leä
Tæ leä
löôïng
löôïng
löôïng
löôïng
Caùc thuaät ngöõ trong
chuaån möïc
34 55,7%
9 14,8%
18 29,5%
61 100,0%
Phöông phaùp haïch toaùn
24 39,3%
13 21,4%
24 39,3%
61 100,0%
Theo doõi soá lieäu
26 42,7%
11 18,0%
24 39,3%
61 100,0%
Caùch tính thueá TNDN
31 50,8%
9 14,8%
21 34,4%
61 100,0%
hoaõn laïi
Ghi chuù: Thang ño coù möùc töø 1 tôùi 7 (möùc ñoä deã taêng daàn töø 1 ñeán 7, möùc
0 ñeå chæ hoaøn toaøn khoâng bieát veà VAS 17)
Nhoùm laïi coøn 3 möùc ñoä khoù, trung bình, deã (töø 0 – 3: khoù; 4: trung bình;
từ 5-7: deã)
Nhaän xeùt:
Theo keát quaû thoáng keâ caùc noäi dung ñöôïc khaûo saùt cuûa VAS 17, tæ leä
möùc ñoä khoù chieám nhieàu hôn haún so vôùi möùc ñoä trung bình vaø deã. Töø khaûo saùt
treân coù theå noùi VAS 17 ñöôïc ñaùnh giaù laø moät chuaån möïc khoù.
2.3.2.3 Khaûo saùt taùc duïng cuûa VAS 17 ñeán coâng taùc keá toaùn
Khaûo saùt taùc duïng cuûa VAS 17 ñoái vôùi coâng taùc keá toaùn thueá TNDN cuûa
doanh nghieäp, keát quaû khaûo saùt nhö sau:
Khoâng ñuùng
Trung laäp
Ñuùng
Coäng
Noäi dung
Soá
Soá
Soá
Soá
Tæ leä
Tæ leä
Tæ leä
Tæ leä
löôïng
löôïng
löôïng
löôïng
51
Phaûn aùnh ñuùng soá lieäu
9 14,8%
9 14,8%
43 70,4%
61 100,0%
doanh nghieäp
Laøm keá toaùn Vieät Nam
8 13,1%
5
8,2%
48 78,7%
61 100,0%
gaàn hôn vôùi quoác teá
Giuùp kieåm soaùt soá lieäu
9 14,8%
6
9,8%
46 75,4%
61 100,0%
cuûa doanh nghieäp
Laøm soá lieäu cuûa doanh
nghieäp vaø cô quan thueá
10 16,4%
5
8,2%
46 75,4%
61 100,0%
phuø hôïp hôn
Ghi chuù: Thang ño coù möùc töø 1 tôùi 7 (möùc ñoä deã taêng daàn töø 1 ñeán 7, möùc
0 ñeå chæ hoaøn toaøn khoâng bieát veà VAS 17)
Nhoùm laïi coøn 3 möùc ñoä khoâng ñuùng, trung laäp (khoâng bieát yù kieán ñöa ra
ñuùng hay sai), ñuùng (töø 0 – 3: khoâng ñuùng; 4:trung laäp; từ 5-7: ñuùng)
Nhaän xeùt:
Theo keát quaû thoáng keâ vai troø cuûa VAS 17 ñoái vôùi haïch toaùn thueá
TNDN ñöôïc khaûo saùt, ña soá yù kieán nhaän xeùt toát veà taùc duïng cuûa VAS 17 ñoái
vôùi vieäc haïch toaùn thueá TNDN, aùp duïng VAS 17 giuùp phaûn aùnh ñuùng soá lieäu
doanh nghieäp, höôùng keá toaùn Vieät Nam gaàn hôn vôùi quoác teá, giuùp kieåm soaùt soá
lieäu cuûa doanh nghieäp, laøm soá lieäu cuûa doanh nghieäp vaø cô quan thueá phuø hôïp
hôn.
2.3.2.4 Khaûo saùt caùc yeáu toá taùc ñoäng daãn ñeán vieäc doanh nghieäp aùp duïng
VAS 17
Khaûo saùt caùc nguyeân nhaân daãn ñeán vieäc doanh nghieäp aùp duïng VAS 17,
coù keát quaû nhö sau:
52
Tyû leä
Soá doanh nghieäp choïn Noäi dung khaûo saùt
24,6%
Do aùp duïng theo chuaån möïc Soá löôïng 15
16,4%
11,5%
8,2%
3,3%
10
0,0%
Do thaáy ñaây laø vaán ñeà caàn thieát, ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu quaûn lyù cuûa doanh nghieäp Do söùc eùp minh baïch hoùa cuûa caùc beân lieân quan (coå ñoâng, khaùch haøng …) Do yeâu caàu cuûa cô quan chuû quaûn Do mong muoán hoäi nhaäp quoác teá Nguyeân nhaân khaùc 7 5 2 0
Nhaän xeùt:
Nguyeân nhaân coù nhieàu löïa choïn nhaát daãn ñeán vieäc aùp duïng VAS 17 laø
do söï ra ñôøi cuûa chuaån möïc neân caùc doanh nghieäp thöïc hieän theo, nguyeân nhaân
keá ñeán laø do caùc doanh nghieäp nhaän thaáy taùc duïng cuûa chuaån möïc, ñaùp öùng
ñöôïc caùc nhu caàu quaûn lyù cuûa doanh nghieäp, do söùc eùp cuûa caùc beân lieân quan
phaûi minh baïch soá lieäu, do yeâu caàu cuûa caáp treân ….
2.3.2.5 Khaûo saùt caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán vieäc doanh nghieäp chöa aùp duïng
VAS 17
Khaûo saùt caùc nguyeân nhaân daãn ñeán vieäc doanh nghieäp chöa aùp duïng
VAS 17, coù keát quaû nhö sau:
Tyû leä
36,1%
Noäi dung khaûo saùt
18,0%
Soá doanh nghieäp choïn Soá löôïng 22
11 Do khoâng coù ai yeâu caàu thöïc hieän Do thaáy caùch haïch toaùn thueá TNDN hieän thôøi ñaõ hoaøn thieän khoâng caàn thay ñoåi.
11,5%
53
7
9,8%
Khoâng caàn thieát do khoâng ñaùp öùng yeâu caàu quaûn lyù cuûa doanh nghieäp Do chuaån möïc quaù phöùc taïp khoâng theå thöïc hieän ñöôïc 6
9,8%
Do khoâng phaùt sinh caùc khoaûn lieân quan ñeán VAS 17 6
4,9%
1,6%
Do khoâng hieåu caùc noäi dung trong chuaån möïc 3
0,0%
1
Gaëp khoù khaên trong haïch toaùn nhöng khoâng coù nguoàn naøo ñeå tham khaûo, tìm hieàu. Nguyeân nhaân khaùc 0
Nhaän xeùt:
Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp chöa aùp duïng VAS 17, coù moät soá nguyeân
nhaân chính daãn tôùi vieäc chöa aùp duïng chuaån möïc naøy:
- Khoâng coù ñôn vò naøo yeâu caàu doanh nghieäp aùp duïng chuaån möïc.
- Thaáy caùch haïch toaùn thueá TNDN hieän thôøi ñaõ hoaøn thieän khoâng caàn
thay ñoåi.
- Thaáy VAS 17 khoâng ñaùp öùng yeâu caàu quaûn lyù cuûa doanh nghieäp.
- Chuaån möïc quaù phöùc taïp khoâng theå thöïc hieän ñöôïc.
- Khoâng phaùt sinh caùc khoaûn lieân quan ñeán VAS 17.
- Gaëp khoù khaên trong haïch toaùn nhöng khoâng coù nguoàn naøo ñeå tham
khaûo, tìm hieåu.
54
Qua quaù trình nghieân cöùu töø lyù luaän ñeán thöïc teá vieäc aùp duïng Chuaån
möïc keá toaùn thueá TNDN taïi caùc doanh nghieäp ñaõ trình baøy ôû treân, toâi ñöa ra
moät soá ñaùnh giaù chung nhö sau:
- Goùc ñoä vaên baûn phaùp luaät:
Ñoái vôùi Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN coøn maâu thuaãn, caùch tieáp caän
luùc döïa vaøo Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh, coù luùc laïi döïa vaøo Baûng
caân ñoái keá toaùn, caùc thuaät ngöõ raát khoù hieåu.
Ñoái vôùi vaên baûn höôùng daãn (Thoâng tö 20/2006/TT-BTC) coøn moät soá maët
toàn taïi:
+ Thoâng tö chöa thoáng nhaát moät soá ñieåm vôùi chuaån möïc.
+ Thoâng tö chöa xaây döïng ñöôïc phöông phaùp tính caùc khoaûn thueá TNDN
hoaõn laïi chöa ñöôïc höôùng daãn cuï theå vaø coù heä thoáng.
- Goùc ñoä doanh nghieäp: vieäc thích nghi vôùi VAS 17 coøn haïn cheá, beân
caïnh moät soá doanh nghieäp chuû ñoäng aùp duïng VAS 17 (tuy möùc ñoä aùp duïng
chöa saâu), cuõng coøn moät soá doanh nghieäp thuï ñoäng chöa maïnh daïn aùp duïng caùi
môùi.
Xuaát phaùt töø nhöõng nghieân cöùu naøy seõ ñöa ra moät soá giaûi phaùp nhaèm
hoaøn thieän Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN phuïc vuï cho vieäc aùp duïng VAS 17
cuûa caùc doanh nghieäp vaø vieäc ñieàu chænh chính saùch cuûa Nhaø nöôùc ôû chöông 3.
55
3.1 Muïc tieâu xaây döïng caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò
Trong chöông naøy caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò ñöa ra nhaèm ñaït caùc muïc
tieâu:
- Caùc kieán nghò söûa ñoåi chính saùch lieân quan ñeán Chuaån möïc keá toaùn thueá
TNDN maø Boä Taøi chính ñaõ ban haønh, ñeå ngöôøi ñoïc deã daøng hôn trong vieäc tieáp
caän.
- Ñöa ra caùc giaûi phaùp nhaèm thuùc ñaåy vieäc aùp duïng VAS 17 saâu vaø roäng
hôn nöõa.
- Xaây döïng phöông phaùp xaùc ñònh caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi, caùch
tính vaø haïch toaùn caùc khoaûn thueá hoaõn laïi nhaèm phaàn naøo giaûm bôùt khoù khaên
khi thöïc haønh VAS 17.
3.2 Caên cöù xaây döïng caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò
Caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò chuû yeáu döïa vaøo: Chuaån möïc keá toaùn thueá
TNDN cuûa quoác teá (IAS 12).
56
Caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò söû duïng caùch tieáp caän döïa vaøo Baûng caân ñoái
keá toaùn, töùc theo taøi saûn vaø nôï phaûi traû, vaø phöông phaùp tính caùc khoaûn cheânh
leäch taïm thôøi theo phöông phaùp Liability.
3.3 Caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò
3.3.1 Caùc kieán nghò ñoái vôùi VAS 17 döôùi goùc ñoä lyù luaän
Giaûi quyeát caùc maâu thuaãn giöõa VAS 17 vaø thoâng tö soá 20/2006/TT-BTC
ñaõ neâu trong phaàn 2.2.4, goàm caùc maâu thuaãn:
- Caùch tieáp caän cuûa keá toaùn.
- Phöông phaùp tính caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi.
- Xaùc ñònh caùc loaïi cheânh leäch taïm thôøi.
3.3.1.1 Caùch tieáp caän cuûa keá toaùn
VAS 17 ñöôïc xaây döïng chuû yeáu töø IAS 12 (phieân baûn sau naêm 1994), coù
caùc ñaëc ñieåm sau:
- Phöông phaùp keá toaùn: theo phöông phaùp Tax allocation, töùc coi chi phí
thueá TNDN vaø thueá TNDN phaûi traû trong moät kyø khoâng khôùp nhau.
- Caùch tieáp caän cuûa keá toaùn: döïa vaøo Baûng caân ñoái keá toaùn, töùc caên cöù
vaøo taøi saûn vaø nôï phaûi traû.
- Xaùc ñònh cheânh leäch taïm thôøi: theo phöông phaùp Liability, theo ñoù
cheânh leäch taïm thôøi bao goàm caùc cheânh leäch coù tính thôøi ñieåm vaø moät soá
cheânh leäch khaùc nhö cheânh leäch do ñaùnh giaù laïi taøi saûn, cheânh leäch töø ghi nhaän
ban ñaàu cuûa taøi saûn hay nôï phaûi traû do khaùc nhau giöõa chính saùch keá toaùn vaø
chính saùch thueá.
Neáu ñoái chieáu vôùi Thoâng tö 20/2006/TT-BTC caùc ñaëc ñieåm cô baûn laïi
khoâng phuø hôïp vôùi VAS 17, nhö:
57
- Phöông phaùp keá toaùn: theo phöông phaùp Tax allocation.
- Caùch tieáp caän cuûa keá toaùn: döïa vaøo Baûng keát quaûn hoaït ñoäng saûn xuaát
kinh doanh, töùc caên cöù vaøo söï töông xöùng giöõa doanh thu vaø chi phí.
- Xaùc ñònh cheânh leäch taïm thôøi: theo phöông phaùp Deferral, cheânh leäch
taïm thôøi chæ bao goàm cheânh leäch coù tính thôøi ñieåm.
Kieán nghò: Ñeå baûo ñaûm söï thoáng nhaát giöõa chuaån möïc vaø thoâng tö, caùc
ñaëc ñieåm caên baûn cuûa thoâng tö phaûi phuø hôïp vôùi chuaån möïc töø phöông phaùp keá
toaùn, caùch tieáp caän vaø caùch tính caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi. Neáu moät
nguyeân nhaân naøo ñoù khoâng baûo ñaûm ñöôïc söï thoáng nhaát phaûi giaûi thích roõ
trong Thoâng tö ñeå ngöôøi ñoïc deã hieåu hôn.
Caùc kieán nghò sau seõ ñi saâu vaøo phöông phaùp tính caùc khoaûn cheânh leäch
taïm thôøi, xaùc ñònh caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi.
3.3.1.2 Phöông phaùp tính caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi
Nhö trong phaàn 3.3.1.1 ñaõ trình baøy coù maâu thuaãn veà phöông phaùp tính
caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi giöõa VAS 17 vaø Thoâng tö 20/2006/TT-BTC.
Theo VAS 17 cheânh leäch taïm thôøi laø khoaûn cheânh leäch giöõa giaù trò ghi
soå cuûa caùc khoaûn muïc taøi saûn hay nôï phaûi traû trong Baûng caân ñoái keá toaùn vaø cô
sôû tính thueá cuûa caùc khoaûn muïc naøy.
Trong Thoâng tö 20/2006/TT-BTC khi trình baøy caùc ví duï, cheânh leäch
taïm thôøi laø caùc khoaûn cheânh leäch giöõa soá lieäu ghi nhaän theo chính saùch keá toaùn
vaø luaät thueá cuûa doanh thu hay chi phí.
Laáy ví duï 1 trong thoâng tö 20/2006/TT-BTC:
Naêm 2005, Coâng ty Thaêng Long mua hai TSCÑ:
58
- TSCÑ A coù giaù mua laø 12.000.000 ñ, thôøi gian söû duïng höõu ích theo keá
toaùn laø 3 naêm, theo thueá laø 6 naêm; TSCÑ B coù giaù mua laø 10.000.000 ñ, thôøi
gian söû duïng höõu ích theo keá toaùn laø 2 naêm, theo thueá laø 4 naêm.
- Thueá suaát thueá TNDN 28%. Giaû söû coâng ty chæ coù taøi saûn thueá thu nhaäp
hoaõn laïi lieân quan ñeán TSCÑ A vaø B.
Xaùc ñònh thueá thu nhaäp hoaõn laïi:
Naêm taøi chính (1.000 ñ)
Chæ tieâu 2005 2006 2007 2008 2009 2010
TSCÑ A
Chi phí khaáu hao (theo keá
-4 000 -4 000 -4 000 toaùn)
Chi phí khaáu hao (theo thueá) -2 000 -2 000 -2 000 -2 000 -2 000 -2 000
Cheânh leäch taïm thôøi ñöôïc
2 000 2 000 2 000 khaáu tröø taêng
Cheânh leäch taïm thôøi ñöôïc
-2 000 -2 000 -2 000 khaáu tröø giaûm (hoaøn nhaäp)
TSCÑ B
Chi phí khaáu hao (theo keá
-5 000 -5 000 toaùn)
Chi phí khaáu hao (theo thueá) -2 500 -2 500 -2 500 - 2 500
Cheânh leäch taïm thôøi ñöôïc
2 500 2 500 khaáu tröø taêng
Cheânh leäch taïm thôøi ñöôïc
-2 500 -2 500 khaáu tröø giaûm (hoaøn nhaäp)
59
Toång cheânh leäch taïm thôøi
ñöôïc khaáu tröø taêng cuûa
TSCÑ A vaø B 4 500 4 500
Toång cheânh leäch taïm thôøi
ñöôïc khaáu tröø taêng cuûa
TSCÑ A vaø B -500 -4 500 -2 000 -2 000
Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn
laïi ñöôïc ghi nhaän 1 260 1 260
Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn
laïi ñöôïc hoaøn nhaäp -140 -1 260 - 560 - 560
Nhö vaäy caùch tính cheânh leäch taïm thôøi döïa vaøo chi phí (ôû ñaây laø khaáu
hao taøi saûn coá ñònh), nhöng neáu theo ñònh nghóa cheânh leäch taïm thôøi cuûa chuaån
möïc thì phaûi laø cheânh leäch giöõa giaù trò ghi soå cuûa taøi saûn A vaø B treân Baûng caân
ñoái keá toaùn vôùi cô sôû tính thueá cuûa chuùng.
Kieán nghò
Khi tính caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi phaûi söû duïng caùch tieáp caän theo
Baûng caân ñoái keá toaùn, tính cheân leäch taïm thôøi theo phöông phaùp Liability. Ví
duï treân trình baøy nhö sau:
Naêm taøi chính (1.000 ñ)
Chæ tieâu 2005 2006 2007 2008 2009 2010
TSCÑ A
a1. Giaù trò ghi soå (soá cuoái
kyø treân Baûng caân ñoái keá
toaùn) 8 000 4 000 -
60
a2. Côû sôû tính thueá 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 -
a3. Cheânh leäch taïm thôøi - 2 000 - 4 000 - 6 000 - 4 000 - 2 000 -
a4. Taøi saûn thueá thu nhaäp
hoaõn laïi ñaàu kyø 560 560 - 1 120 1 680 1 120
a5. Taøi saûn thueá thu nhaäp
hoaõn laïi phaùt sinh 560 560 560 - 560 - 560 - 560
a6. taøi saûn thueá thu nhaäp
hoaõn laïi cuoái kyø 560 560 1 120 1 680 1 120 -
TSCÑ B
b1. Giaù trò ghi soå (soá cuoái
kyø treân Baûng caân ñoái keá
toaùn) 5 000 -
b2. Côû sôû tính thueá 7 500 5 000 2 500 -
b3. Cheânh leäch taïm thôøi - 2 500 -5 000 - 2 500 -
b4. Taøi saûn thueá thu nhaäp
hoaõn laïi ñaàu kyø 700 700 1 400
b5. Taøi saûn thueá thu nhaäp
hoaõn laïi phaùt sinh 700 700 - 700 - 700
b6. Taøi saûn thueá thu nhaäp
hoaõn laïi cuoái kyø 700 700 1 400 - - -
c. Toång taøi saûn thueá thu
nhaäp hoaõn laïi phaùt sinh
trong kyø 1 260 1 260 - 140 - 1 260 - 560 - 560
Ghi chuù: caùch tính thueá TNDN hoaõn laïi
61
Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi cuoái kyø = cheânh leäch taïm thôøi x thueá suaát
Neáu taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi cuoái kyø aâm (-), ñoåi thaønh döông (+)
Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi ñaàu kyø = Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi
cuoái kyø tröôùc.
Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaùt sinh = Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn
laïi cuoái kyø – Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi ñaàu kyø.
3.3.1.3 Xaùc ñònh cheânh leäch taïm thôøi
Nhö trong phaàn 3.3.1.1 ñaõ trình baøy coù maâu thuaãn veà xaùc ñònh caùc
khoaûn cheânh leäch taïm thôøi giöõa VAS 17 vaø Thoâng tö 20/2006/TT-BTC.
Trong VAS 17 caùch tieáp caän cuûa keá toaùn döïa Baûng caân ñoái keá toaùn, tính
cheânh leäch taïm thôøi theo phöông phaùp Liability, caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi
coù theå phaùt sinh töø:
a. Cheânh leäch coù tính thôøi ñieåm: phaùt sinh do söï ghi nhaän khaùc nhau veà
thôøi ñieåm giöõa chính saùch keá toaùn cuûa doanh nghieäp vaø luaät thueá veà thu
nhaäp hay chi phí.
b. Cheânh leäch khoâng coù tính thôøi ñieåm, nhö: cheânh leäch do coù söï khaùc
nhau giöõa chính saùch keá toaùn cuûa doanh nghieäp vaø luaät thueá do vieäc ghi
nhaän ban ñaàu cuûa caùc taøi saûn hay khoaûn nôï phaûi traû, cheânh leäch do ñaùnh
giaù laïi taøi saûn...
Trong Thoâng tö 20/2006/TT-BTC caùch tieáp caän cuûa keá toaùn döïa Baûng
keát quaû saûn xuaát kinh doanh, tính cheânh leäch taïm thôøi theo phöông phaùp
Deferral, caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi phaùt sinh chæ laø caùc cheânh leäch coù tính
thôøi ñieåm.
Kieán nghò
62
Phöông phaùp tính caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi cuûa Thoâng tö phaûi phuø
hôïp vôùi chuaån möïc, ñoù laø phöông phaùp Liability.
Tuy nhieân, tình hình thöïc teá hieän nay cuûa Vieät Nam trong caùc loaïi cheânh
leäch taïm thôøi xaùc ñònh theo phöông phaùp Liability thì cheânh leäch taïm thôøi coù
tính thôøi ñieåm coù moät soá ñaëc ñieåm sau:
- Phoå bieán nhaát, xem xeùt moät soá khoaûn trong Baûng caân ñoái keá toaùn coù theå
phaùt sinh cheânh leäch taïm thôøi ta thaáy ña soá laø caùc cheânh leäch ñeàu coù tính thôøi
ñieåm.
Nhoùm taøi khoaûn Nhaät xeùt
Taøi saûn
Thöôøng phaùt sinh cheânh leäch coù tính thôøi ñieåm - Ñaàu tö chöùng
khoaùn Neáu giaù goác haøng toàn kho khoâng ñuû chöùng töø seõ phaùt sinh
cheânh leäch taïm thôøi khoâng coù tính thôøi ñieåm, nhöng ñieàu naøy - Phaûi thu khaùch
ít xaûy ra do hieän nay caùc luaät thueá qui ñònh phaït khaù naëng caùc haøng
tröôøng hôïp kinh doanh khoâng söû duïng hoùa ñôn, neân haøng hoùa - Haøng toàn kho
mua vaøo thöôøng coù ñuû chöùng töø.
Taøi saûn coá ñònh Phaùt sinh cheânh leäch coù tính thôøi ñieåm do khaùc nhau veà thôøi
gian khaáu hao giöõa keá toaùn vaø thueá.
Neáu nguyeân giaù taøi saûn thay ñoåi do khoâng ñuû chöùng töø seõ
phaùt sinh cheânh leäch taïm thôøi khoâng coù tính thôøi ñieåm, nhöng
cuõng ít xaûy ra.
Nôï phaûi traû
63
Chi phí traû tröôùc Phaùt sinh cheânh leäch coù tính thôøi ñieåm
Ngöôøi mua traû tieàn Phaùt sinh cheânh leäch coù tính thôøi ñieåm
tröôùc
- Deã hieåu: Tröôùc ñaây tính thueá TNDN gaén lieàn vôùi doanh thu vaø chi phí.
Doanh thu, chi phí laïi gaén lieàn vôùi phöông phaùp Deferral, phöông phaùp naøy chæ
phaùt sinh cheânh leäch taïm thôøi coù tính thôøi ñieåm do söï khaùc nhau veà thôøi ñieåm
ghi nhaän doanh thu hay chi phí giöõa keá toaùn vaø thueá. Do ñoù khi noùi ñeán cheânh
leäch taïm thôøi coù tính thôøi ñieåm keá toaùn caùc doanh nghieäp deã hieåu hôn caùc loaïi
cheânh leäch taïm thôøi khaùc.
Do cheânh leäch taïm thôøi coù tính thôøi ñieåm phoå bieán vaø deã hieåu, trong giai
ñoaïn ñaàu aùp duïng VAS 17, chæ neân tính thueá TNDN hoaõn laïi phaùt sinh töø
cheânh leäch taïm thôøi coù tính thôøi ñieåm. Khi keá toaùn caùc doanh nghieäp ñaõ quen
vôùi haïch toaùn thueá TNDN hoaõn laïi seõ tieáp tieáp tuïc boå sung tính thueá TNDN
hoaõn laïi phaùt sinh töø caùc loaïi cheânh leäch taïm thôøi khaùc.
Tuy nhieân trong Thoâng tö höôùng daãn Boä Taøi chính phaûi noùi roõ ñieåm naøy,
khoâng ñeå ngöôøi ñoïc hieàu nhaàm giöõa thoâng tö vaø chuaãn möïc coù hai phöông
phaùp xaùc ñònh cheânh leäch taïm thôøi khaùc nhau.
3.3.2 Caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò ñoái vôùi VAS 17 döôùi goùc ñoä thöïc tieãn öùng
duïng taïi Vieät Nam
3.3.2.1 Khoâng neân haïch toaùn thueá TNDN cuûa caùc khoaûn cheânh leäch taïm
thôøi coù giaù trò nhoû khoâng aûnh höôûng ñeán chính saùch keá toaùn cuûa doanh
nghieäp
Muïc ñích cuûa VAS 17 laø haïch toaùn thueá TNDN phaùt sinh töø caùc khoaûn
cheânh leäch taïm thôøi, giuùp cho chính saùch keá toaùn cuûa doanh nghieäp coù theå ñoäc
64
laäp ñöôïc vôùi caùc chính saùch thueá. Trong thöïc teá khoâng phaûi taát caû caùc khoaûn
cheânh leäch taïm thôøi ñeàu phaûi haïch toaùn thueá thu nhaäp hoaõn laïi, neáu noù khoâng
aûnh höôûng nhieàu ñeán chính saùch keá toaùn cuûa doanh nghieäp. Do ñoù moät ñieàu
quan troïng laø phaûi xaùc ñònh khi naøo thì caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi aûnh
höôûng chính saùch keá toaùn doanh nghieäp, khi naøo thì khoâng.
Coù nhieàu yeáu toá lieân quan ñeán moät khoaûn cheânh leäch taïm thôøi: giaù trò,
thôøi gian, baûn chaát (phaùt sinh töø khoaûn muïc naøo: taøi saûn hay nôï phaûi traû)…. ÔÛ
ñaây, yeáu toá giaù trò cuûa khoaûn cheânh leäch taïm thôøi coù yù nghóa đối với chính saùch
keá toaùn cuûa doanh nghieäp, do caùc yeáu toá cuûa moät chính chính keá toaùn thöôøng
lieân quan nhieàu ñeán giaù trò cuûa ñoái töôïng keá toaùn.
Chính saùch keá toaùn coù theå goàm:
- Phöông phaùp tính giaù haøng nhaäp – xuaát: lieân quan chuû yeáu ñeán giaù trò,
phöông phaùp nhaäp, xuaát haøng hoùa.
- Phöông phaùp khaáu hao: lieân quan chuû yeáu ñeán giaù trò, phöông phaùp vaø
thôøi khaáu hao taøi saûn coá ñònh.
- Phöông phaùp taäp hôïp chi phí: lieân quan chuû yeáu ñeán giaù trò chi phí.
- Phöông phaùp tính giaù thaønh: lieân quan chuû yeáu ñeán giaù trò thaønh phaåm.
- Nieân ñoä keá toaùn: lieân quan ñeán chuû yeáu thôøi gian haïch toaùn keá toaùn.
Maët khaùc, taát caû caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi cuoái cuøng ñeàu ñi ñeán
moät chæ tieâu chung laø thueá TNDN hoaõn laïi, aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán lôïi nhuaän
cuûa doanh nghieäp trong kyø. Töø nhöõng phaân tích treân, ta thaáy gía trò cuûa khoaûn
cheânh leäch taïm thôøi taùc ñoäng coù yù nghóa ñeán chính saùch keá toaùn cuûa doanh
nghieäp.
65
Coù theå nhaän thaáy khi giaù trò cuûa moät khoaûn cheânh leäch taïm thôøi caøng
nhoû thì taùc ñoäng cuûa noù ñeán chính saùch keá toaùn cuûa doanh nghieäp caøng nhoû.
Kieán nghò
Ñeå ñôn giaûn vaø deã theo doõi hôn trong vieäc keá toaùn thueá TNDN, doanh
nghieäp khoâng nhaát thieát phaûi haïch toaùn thueá TNDN hoaõn laïi cuûa toaøn boä caùc
khoaûn cheânh leäch taïm thôøi. Keá toaùn vieân neân töï xaây döïng khaùi nieäm “Troïng
yeáu”. Moät tieâu thöùc quan troïng ñeå xem xeùt khoaûn cheânh leäch taïm thôøi coù
“Troïng yeáu” hay khoâng laø giaù trò cuûa khoaûn cheânh leäch taïm thôøi ñoù. Ñoái vôùi
caùc taøi saûn, nôï phaûi traû phaùt sinh khoaûn cheânh leäch taïm thôøi nhoû, khoâng
“Troïng yeáu” ta khoâng neân haïch toaùn thueá TNDN hoaõn laïi, khoaûn thueá TNDN
hoaõn laïi naøy coù theå xöû lyù nhö sau:
- Haïch toaùn thueá TNDN thaúng vaøo chi phí ñoái vôùi caùc cheânh leäch taïm thôøi
ñöôïc khaáu tröø. Haïch toaùn thueá TNDN thaúng vaøo thu nhaäp ñoái vôùi caùc cheânh
leäch taïm thôøi phaûi chòu thueá.
- Ñieàu chænh chính saùch keá toaùn ñeå phuø hôïp vôùi chính saùch thueá nhaèm
khoâng laøm phaùt sinh caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi nhoû, khoâng “Troïng yeáu”
nöõa.
3.3.2.2 Caùc giaûi phaùp thuùc ñaåy vieäc aùp duïng VAS 17 vaøo coâng taùc keá toaùn
VAS 17 laø moät chuaån möïc môùi, ñeå aùp duïng ñöôïc trong thöïc teá ñoøi hoûi
boä maùy keá toaùn cuûa doanh nghieäp phaûi coù trình ñoä nhaát ñònh maø khoâng phaûi
doanh nghieäp naøo cuõng ñaùp öùng ñöôïc. Beân caïnh ñoù moät khoù khaên nöõa trong
vieäc aùp duïng VAS 17 laø caùc chính saùch cuûa Boä Taøi chính ban haønh coøn nhieàu
ñieàu chöa hôïp lyù. Ñeå thuùc ñaåy doanh nghieäp aùp duïng VAS 17 toâi xin ñöa ra caùc
bieän phaùp sau:
Moät laø: Coâng taùc tuyeân truyeàn
66
Nhö phaân tích ôû treân, VAS 17 laø moät chuaån möïc keá toaùn raát quan troïng,
ñeå nhanh choùng aùp duïng VAS 17 vaøo thöïc teá, caùc cô quan chöùc naêng vaø caùc cô
quan chuû quaûn cuûa caùc doanh nghieäp caàn thöïc hieän:
- Phoå bieán roäng raõi VAS 17 treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, chæ
ra ñöôïc ích lôïi khi keá toaùn thueá TNDN theo VAS 17.
- Thöôøng xuyeân môû caùc lôùp taäp huaán veà VAS 17 cho caùn boä thueá, keá toaùn
caùc doanh nghieäp.
- Trong phaàn khaûo saùt coù moät yeáu toá quan troïng ñöa ñeán vieäc caùc doanh
nghieäp khoâng aùp duïng VAS 17 laø “khoâng coù ai yeâu caàu aùp duïng”, nguyeân
nhaân laø do caùc laõnh ñaïo ñôn vò, caùc cô quan chuû quaûn chöa thaáy ñöôïc taàm quan
troïng cuûa VAS 17. Do ñoù chuùng ta phaûi xaùc ñònh “laõnh ñaïo ñôn vò” laø moät ñoái
töôïng quan troïng ñaëc bieät trong coâng taùc tuyeân truyeàn. Khi hoï ñaõ hieåu ñöôïc ích
lôïi do VAS 17 mang laïi, hoï seõ chæ ñaïo keá toaùn doanh nghieäp thöïc hieän, ñoù laø
yeáu toá quan troïng ñeå keá toaùn khoâng thoaùi thaùc laø VAS 17 quaù môùi hay quaù
khoù.
Hai laø: Thöïc hieän thí ñieåm vieäc aùp duïng VAS 17 ñeå laøm kieåu maãu
Ñeå aùp duïng VAS 17 vaøo thöïc teá yeâu caàu phaûi coù moät ñoäi nguõ keá toaùn
hoaøn thieän, gioûi chuyeân moân khoâng phaûi taát caû moïi doanh nghieäp ñeàu coù theå
ñaùp öùng ñöôïc.
Boä Taøi chính neân choïn moät soá doanh nghieäp laøm toát coâng taùc keá toaùn ñeå
laøm thí ñieåm vieäc aùp duïng VAS 17, coù theå söû duïng caùc bieän phaùp:
- Khuyeán khích baèng bieän phaùp vaät chaát hay tinh thaàn.
- Cöû chuyeân vieân theo doõi, höôùng daãn tröïc tieáp taïi doanh nghieäp.
- Môû caùc lôùp öùng duïng VAS 17 chuyeân saâu taïi doanh nghieäp, khoâng chæ
cho boä phaän keá toaùn maø cho caû laõnh ñaïo.
67
Töø caùc doanh nghieäp thí ñieåm naøy Boä Taøi chính seõ ruùt kinh nghieäp xaây
döïng ñeà cöông aùp duïng VAS 17 cho caùc doanh nghieäp khaùc vaø baûn thaân caùc
doanh nghieäp thí ñieåm naøy cuõng seõ laø kieåu maãu cho caùc doanh nghieäp khaùc
laøm theo.
Ba laø: Qua khaûo saùt, moät nguyeân nhaân quan troïng caûn trôû vieäc aùp duïng
Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN vaøo thöïc teá laø vaên phong vaø caùc thuaän ngöõ cuûa
chuaån möïc khoù hieåu. Beân caïnh vieäc ban haønh caùc vaên baûn höôùng daãn chuaån
möïc coù tính qui phaïm phaùp luaät, Boä Taøi chính caàn khuyeán khích caùc toå chöùc
ngheà nghieäp, ñôn vò nghieân cöùu khoa hoïc…. tham gia xuaát baûn caùc taøi lieäu ñeå
höôùng daãn, giaûi thích chi tieát hôn nöõa caùc noäi dung cuûa chuaån möïc.
3.3.2.3 Xaây döïng phöông phaùp xaùc ñònh caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi,
caùch tính vaø haïch toaùn caùc khoaûn thueá hoaõn laïi
Ñeå haïch toaùn caùc khoaûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû, taøi saûn thueá thu
nhaäp hoaõn laïi neân ñi qua 4 böôùc:
Böôùc 1: xaùc ñònh caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi, cheânh leäch taïm thôøi coù
theå phaùt sinh töø taøi saûn hay nôï phaûi traû.
Qui öôùc:
Cheânh leäch taïm thôøi = giaù trò ghi soå cuûa taøi saûn hay nôï phaûi traû - cô sôû
tính thueá cuûa chuùng.
Töø caùc tröôøng hôïp phaùt sinh cheânh leäch taïm thôøi ñöôïc khaáu tröø, cheânh
leäch taïm thôøi chòu thueá, ñeà xuaát ma traän ñeå xaùc ñònh caùc loaïi cheânh leäch taïm
thôøi naøy (Baûng naøy chæ söû duïng cho naêm ñaàu tieân moät khoaûn cheânh leäch
taïm thôøi xuaát hieän):
Cheânh leäch Taøi saûn Nôï phaûi traû
taïm thôøi (1) (2)
68
Taïo ra thueá thu nhaäp hoaõn laïi Aâm (-) (a) Taïo ra taøi saûn thueá thu
phaûi traû (cheânh leäch taïm thôøi nhaäp hoaõn laïi (cheânh
chòu thueá) leäch taïm thôøi ñöôïc khaáu
tröø)
Döông (b) Taïo ra thueá thu nhaäp Taïo ra taøi saûn thueá thu nhaäp
(+) hoaõn laïi phaûi traû (cheânh hoaõn laïi (cheânh leäch taïm thôøi
leäch taïm thôøi chòu thueá) ñöôïc khaáu tröø)
Sau ñaây lieät keâ moät soá tröôøng hôïp cheânh leäch taïm thôøi coù theå phaùt sinh
thueá TNDN hoaõn laïi: laáy ví duï naêm hieän haønh x1, vaø thueá suaát thueá TNDN qua
caùc naêm laø 28%.
a. Phaùt sinh töø taøi saûn
a.1. Haøng toàn kho
Giaù trò ghi soå keá toaùn Cô sôû tính thueá
Vì ñaõ ra hoùa ñôn neân phaûi taêng doanh Keá toaùn xuaát hoùa ñôn 100 nhöng chöa
thu tính thueá vaø taêng giaù voán töông ñuû ñieàu kieän ghi nhaän doanh thu, soá
öùng dö haøng toàn kho treân soå saùch töông
öùng doanh thu Cô sôû tính thueá = 0
Giaù trò ghi soå keá toaùn = 80
Cheânh leäch taïm thôøi chòu thueá = 80 – 0 = 80 (Tröôøng hôïp töông öùng oâ (1b) cuûa
baûng 3.2, taïo ra thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû)
a.2. Taøi saûn coá ñònh:
Giaù trò ghi soå keá toaùn Côû sôû tính thueá
Trong naêm ñöa vaøo söû duïng TSCÑ A, Theo thueá thôøi gian khaáu hao cuûa
nguyeân giaù 100 thôøi gian khaáu hao TSCÑ A laø 2 naêm.
69
trong 5 naêm. Ñeán cuoái naêm Cô sôû tính thueá = 50
Giaù trò ghi soå keá toaùn = 80
Cheânh leäch taïm thôøi chòu thueá = 80 – 50 = 30 (Tröôøng hôïp töông öùng oâ (1b)
cuûa baûng 3.2, taïo ra thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû).
a.3. Nôï phaûi thu 1
Giaù trò ghi soå keá toaùn Cô sôû tính thueá
Nôï phaûi thu khoù ñoøi 200 keá toaùn laäp Theo chính saùch thueá khoaûn döï phoøng
döï phoøng theo tyû leä öôùc tính 20% treân chöa ñuû ñieàu kieän neân khoâng
ñöôïc laäp. Giaù trò ghi soå keá toaùn = 160
Cô sôû tính thueá = 200
Cheânh leäch taïm thôøi ñöôïc khaáu tröø = 160 – 200 = - 40 (Tröôøng hôïp töông öùng
oâ (1a) cuûa baûng 3.2, taïo ra taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi).
b. Phaùt sinh töø khoaûn nôï phaûi traû:
b.1. Nôï phaûi traû 1:
Giaù trò ghi soå keá toaùn Cô sôû tính thueá
Thueá yeâu caàu phaûi ghi nhaän ngay vaøo Doanh thu nhaän tröôùc 600 phaân boå
doanh thu tính thueá. trong 3 naêm. Ñeán cuoái naêm
Cô sôû tính thueá = 0 Giaù trò ghi soå keá toaùn = 400
Cheânh leäch taïm thôøi chòu thueá = 400 – 0 = 400 (Tröôøng hôïp töông öùng oâ (2b)
cuûa baûng 3.2, taïo ra taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi).
b.2. Nôï phaûi traû 2:
70
Giaù trò ghi soå keá toaùn Cô sôû tính thueá
Chi phí trích tröôùc söûa chöõa TSCÑ 100 Do chöa thöïc teá phaùt sinh, thueá khoâng
chaáp nhaän khoaûn trích tröôùc naøy. Giaù trò ghi soå keá toaùn = 100
Cô sôû tính thueá = 0
Cheânh leäch taïm thôøi chòu thueá = 100 – 0 = 100 (Tröôøng hôïp töông öùng oâ (2b)
cuûa baûng 3.2, taïo ra taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi).
b.3. Nôï phaûi traû 3
Giaù trò ghi soå keá toaùn Cô sôû tính thueá
Do ñaõ xuaát hoùa ñôn neân khoaûn naøy Keá toaùn xuaát hoùa ñôn giaù trò 200
phaûi tính vaøo doanh thu chòu thueá. nhöng chöa ñuû ñieàu kieän ghi nhaän
doanh thu (ñaõ thu tieàn). Cô sôû tính thueá = 0
Giaù trò ghi soå keá toaùn = 200
Cheânh leäch taïm thôøi ñöôïc khaáu tröø = 200 – 0 = 200 (Tröôøng hôïp töông öùng oâ
(2b) cuûa baûng 3.2, taïo ra taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi)(Doanh thu naøy töông
öùng vôùi giaù voán laø haøng toàn kho coù giaù trò ghi soå laø 80 trong phaàn a1).
c. Khoaûn loã tính thueá chöa söû duïng: Trong naêm x1 loã theo keá toaùn laø
1.000 giaû söû cô quan thueá chaáp nhaän chuyeån soá loã naøy sang caùc naêm sau, theo
keá hoaïch naêm x2 laõi laø 200, x3 laõi 300 vaø naêm x4 laõi 500.
Böôùc 2: Tính toaùn cheânh leäch taïm thôøi, thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû
vaø taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi:
Qui ñònh tính caùc khoaûn thueá hoaõn laïi:
Caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi = Giaù trò ghi soå cuûa taøi saûn hay nôï phaûi
traû treân Baûng caân ñoái keá toaùn - Cô sôû tính thueá cuûa chuùng.
71
Caên cöù baûng 3.2 ñeå xaùc ñònh cheânh leäch taïm thôøi chòu thueá hay cheânh
leäch taïm thôøi ñöôïc khaáu tröø, löu yù baûng naøy chæ söû duïng cho naêm ñaàu tieân
khi moät khoaûn cheânh leäch taïm thôøi xuaát hieän.
Tính thueá hoaõn laïi:
Thueá hoaõn laïi ñaàu kyø = Thueá hoaõn laïi cuoái kyø tröôùc chuyeån sang
Thueá hoaõn laïi cuoái kyø = Cheânh leäch taïm thôøi x Thueá suaát thueá TNDN
Neáu thueá hoaõn laïi cuoái kyø aâm (-) thì chuyeån thaønh soá döông (+)
Thueá hoaõn laïi phaùt sinh = Thueá hoaõn laïi cuoái kyø - Thueá hoaõn laïi ñaàu kyø.
Naêm taøi chính
Chæ tieâu
x1
x2
x3
x4
x5
Giaù trò ghi soå
160
Sôû sôû tính thueá
200
Cheânh leäch taïm thôøi
-40
0
Thueá hoaõn laïi ñaàu kyø
0
11.2
Thueá hoaõn laïi phaùt sinh
11.2
-11.2
Thueá hoaõn laïi cuoái kyø
11.2
0
Giaù trò ghi soå
400
200
Sôû sôû tính thueá
0
0
Cheânh leäch taïm thôøi
400
200
0
0
56
112
Thueá hoaõn laïi ñaàu kyø
112
-56
-56
Thueá hoaõn laïi phaùt sinh
112
0
56
Thueá hoaõn laïi cuoái kyø
72
100
Giaù trò ghi soå
0
Sôû sôû tính thueá
100
0
Cheânh leäch taïm thôøi
0
28
Thueá hoaõn laïi ñaàu kyø
28
-28
Thueá hoaõn laïi phaùt sinh
28
0
Thueá hoaõn laïi cuoái kyø
200
Giaù trò ghi soå
0
Sôû sôû tính thueá
200
0
Cheânh leäch taïm thôøi
0
56
Thueá hoaõn laïi ñaàu kyø
56
-56
Thueá hoaõn laïi phaùt sinh
56
0
Thueá hoaõn laïi cuoái kyø
1000
800
500
Caùc khoaûn loã
0
280
224
140
Thueá hoaõn laïi ñaàu kyø
280
-56
-84
-140
Thueá hoaõn laïi phaùt sinh
280
224
140
0
Thueá hoaõn laïi cuoái kyø
73
Giaù trò ghi soå
80
-
Sôû sôû tính thueá
0
Cheânh leäch taïm thôøi
80
Thueá hoaõn laïi ñaàu kyø
0
22.4
Thueá hoaõn laïi phaùt sinh
22.4
-22.4
Thueá hoaõn laïi cuoái kyø
22.4
0
Giaù trò ghi soå
80
60
40
20
Sôû sôû tính thueá
50
0
0
0
Cheânh leäch taïm thôøi
30
60
40
20
0
Thueá hoaõn laïi ñaàu kyø
0
8.4
5.6
16.8
11.2
Thueá hoaõn laïi phaùt sinh
8.4
8.4
-5.6
-5.6
-5.6
Thueá hoaõn laïi cuoái kyø
8.4
16.8
11.2
5.6
0
Ghi chuù:
Khoaûn loã tính thueá chöa söû duïng: soá taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi cuûa
caùc naêm töø x2 trôû ñi tính theo soá laõi döï toaùn, sang naêm x2 seõ tính laïi theo soá
thöïc söï phaùt sinh.
74
Nhö vaäy trong baûng 3-3 chæ coù phaàn khoaûn loã tính thueá chöa söû duïng
sang caùc naêm sau naêm x1 seõ phaûi ñieàu chænh laïi theo soá laõi thöïc teá cuûa caùc naêm
ñoù, caùc phaàn coøn laïi giöõa nguyeân khoâng thay ñoåi qua caùc naêm theo soá lieäu cuûa
baûng 3.3.
Böôùc 3: Haïch toaùn
Giaû söû soá dö ñaàu naêm cuûa caùc taøi khoaûn (TK) taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn
laïi vaø thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû laø 0
Sô ñoà haïch toaùn
TK chi phí thueá thu nhaäp hoaõn laïi
TK taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi
TK thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû
487,2
487,2
30,8
30,8
30,8
487,2
TK xaùc ñònh keát quaû kinh doanh
456,4
456,4
Naêm x1
Böôùc 4: baùo caùo
Trình baøy Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh, naêm x1
………….
14. Toång lôïi nhuaän keá toaùn tröôùc thueá -1 000
15. Chi phí thueá TNDN hieän haønh 0
16. Chi phí thueá TNDN hoaõn laïi - 459,2
75
17. Lôïi nhuaän sau thueá TNDN - 540,8
…...
Trình baøy trong Baûng caân ñoái keá toaùn, naêm x1
Soá cuoái naêm Soá ñaàu naêm Taøi saûn
….
Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi 492,8 2,8
…
Nguoàn voán
…
Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû 30,8 0
……
Qua quaù trình phaân tích töø chöông 1 ñeán chöông 2, nhaän thaáy:
- Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN döôùi goùc ñoä lyù luaän: hieän nay coù söï
maâu thuaãn giöõa caùc vaên baûn vaø baûn thaân trong chuaån möïc, ñieàu naøy laøm ngöôøi
thöïc haønh raát luùng tuùng, voâ tình laøm chuaån möïc trôû thaønh khoù khaên hôn caùi voán
coù cuûa noù, laøm chuaån möïc chöa ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu ñaët ra laø giuùp keá
toaùn thueá TNDN minh baïch soá lieäu giöõa doanh nghieäp vaø cô quan thueá.
- Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN döôùi goùc ñoä thöïc tieãn: hieän nay coâng
taùc tuyeân truyeàn veà chuaån möïc chöa ñuû maïnh, ñeå caùc doanh nghieäp thaáy ñöôïc
lôïi ích khi aùp duïng chuaån möïc naøy vaøo keá toaùn thueá TNDN
76
Vôùi caùc ñeà xuaát, giaûi phaùp ôû chöông 3, toâi hy voïng phaàn naøo giaûi quyeát
ñöôïc caùc baát caäp cuûa Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN, nhaèm goùp phaàn taùc
ñoäng tích cöïc ñeán vieäc hoaøn thieän chuaån möïc naøy trong thôøi gian tôùi.
Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN coøn raát môùi meû ñoái vôùi caùc doanh
nghieäp Vieät Nam, laø moät chuaån möïc khoù vaø phöùc taïp ñoái vôùi caùc doanh nghieäp
khi thöïc hieän keá toaùn thueá TNDN. Tuy vaäy ñaây laø moät chuaån möïc raát quan
troïng nhaát laø giai ñoaïn hoäi nhaäp cuûa neàn kinh teá Vieät Nam hieän nay. Hieän taïi
khi thöïc hieän chuaån möïc naøy trong thöïc teá vaãn coøn moät soá vöôùng maéc:
- Heä thoáng vaên baûn coøn baát caäp.
- Moät soá doanh nghieäp vaãn chöa hieåu ñöôïc lôïi ích do chuaån möïc mang laïi,
neân coøn chöa quan taâm nhieàu.
- Moät soá caùn boä thueá chöa thaáy roõ vai troø cuûa Chuaån möïc keá toaùn thueá
TNDN trong vieäc minh baïch hoùa soá lieäu lieân quan ñeán thueá TNDN giöõa doanh
nghieäp vaø cô quan thueá.
Cuøng vôùi söï phaùt trieån vaø hoäi nhaäp ngaøy caøng saâu, roäng cuûa neàn kinh teá,
caùc coâng cuï quaûn lyù cuõng ñoøi hoûi phaûi phaùt trieån theo. Chuaån möïc keá toaùn thueá
TNDN caàn phaûi nhanh choùng ñi vaøo cuoäc soáng. Ñöùng tröôùc yeâu caàu ñoù chuaån
möïc naøy caàn phaûi ñöôïc hoaøn thieän nhaèm ñaït ñöôïc caùc yeâu caàu ñaët ra cuûa thöïc
tieãn.
77
Vôùi mong muoán goùp phaàn hoaøn thieän Chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN,
ñeå caùc doanh nghieäp aùp duïng chuaån möïc naøy moät caùch hieäu quaû nhaát, toâi ñaõ
ñöa ra nhöõng kieán nghò vaø giaûi phaùp ôû chöông 3:
- Caùc kieán nghò ñoái vôùi chuaån möïc döôùi goùc ñoä lyù luaän:
Giaûi quyeát nhöõng maâu thuaãn giöõa chuaån möïc vaø vaên baûn höôùng, cuï theå:
+ Caùch tieáp caän cuûa keá toaùn.
+ Phöông phaùp tính caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi.
+ Xaùc ñònh caùc loaïi cheânh leäch taïm thôøi.
- Caùc kieán nghò ñoái vôùi VAS 17 döôùi goùc ñoä thöïc tieãn öùng duïng taïi
Vieät Nam
+ Khoâng neân haïch toaùn thueá thu nhaäp cuûa caùc khoaûn cheânh leäch taïm
+ Haïn cheá haïch toaùn taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi ñoái vôùi caùc khoaûn
thôøi coù giaù trò nhoû khoâng aûnh höôûng ñeán chính saùch keá toaùn.
cheânh leäch taïm thôøi phaùt sinh trong moät khoaûng thôøi gian quaù daøi.
+ Caùc giaûi phaùp thuùc ñaåy vieäc aùp duïng VAS 17 vaøo coâng taùc keá toaùn.
+ Xaây döïng phöông phaùp xaùc ñònh caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi, caùch
tính vaø haïch toaùn caùc khoaûn thueá hoaõn laïi.
CHUẨN MỰC SỐ 17
THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP
(Ban hành và công bố theo Quyết định số 12/2005/QĐ-BTC
ngày 15 tháng 02 năm 2005 của Bộ trưởng Bộ Tài chính)
QUY ĐỊNH CHUNG
01. Mục đích của chuẩn mực này là quy định và hướng dẫn các nguyên tắc,
phương pháp kế toán thuế thu nhập doanh nghiệp. Kế toán thuế thu nhập
doanh nghiệp là kế toán những nghiệp vụ do ảnh hưởng của thuế thu nhập
doanh nghiệp trong năm hiện hành và trong tương lai của:
Việc thu hồi hoặc thanh toán trong tương lai giá trị ghi sổ của các khoản
mục tài sản hoặc nợ phải trả đã được ghi nhận trong Bảng cân đối kế toán
của doanh nghiệp;
a) Các giao dịch và sự kiện khác trong năm hiện tại đã được ghi nhận
trong báo cáo kết quả kinh doanh.
Về nguyên tắc, khi ghi nhận một tài sản hay nợ phải trả trong báo cáo tài
chính thì doanh nghiệp phải dự tính khoản thu hồi hay thanh toán giá trị ghi
sổ của tài sản hay khoản nợ phải trả đó. Khoản thu hồi hay thanh toán dự
tính thường làm cho số thuế thu nhập doanh nghiệp phải trả trong tương lai
lớn hơn hoặc nhỏ hơn so với số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp trong
năm hiện hành mặc dù khoản thu hồi hoặc thanh toán này không có ảnh
hưởng đến tổng số thuế thu nhập doanh nghiệp. Chuẩn mực này yêu cầu
doanh nghiệp phải ghi nhận khoản thuế thu nhập hoãn lại phải trả hoặc tài
sản thuế thu nhập hoãn lại, ngoại trừ một số trường hợp nhất định.
2
Chuẩn mực này yêu cầu doanh nghiệp phải kế toán các nghiệp vụ kinh tế
phát sinh do ảnh hưởng về thuế thu nhập doanh nghiệp của các giao dịch và
các sự kiện theo cùng phương pháp hạch toán cho chính các giao dịch và các
sự kiện đó. Nếu các giao dịch và các sự kiện được ghi nhận trong Báo cáo
kết quả hoạt động kinh doanh thì tất cả các nghiệp vụ phát sinh do ảnh
hưởng của thuế thu nhập doanh nghiệp có liên quan cũng được ghi nhận vào
Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Nếu các giao dịch và các sự kiện
được ghi nhận trực tiếp vào vốn chủ sở hữu thì tất cả các nghiệp vụ phát
sinh do ảnh hưởng thuế thu nhập doanh nghiệp có liên quan cũng được ghi
nhận trực tiếp vào vốn chủ sở hữu.
Chuẩn mực này còn đề cập đến việc ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại
phát sinh từ các khoản lỗ tính thuế chưa sử dụng hoặc từ các ưu đãi về thuế
thu nhập doanh nghiệp chưa sử dụng; việc trình bày thuế thu nhập doanh
nghiệp trong báo cáo tài chính và việc giải trình các thông tin liên quan tới
thuế thu nhập doanh nghiệp.
02. Chuẩn mực này áp dụng để kế toán thuế thu nhập doanh nghiệp
Thuế thu nhập doanh nghiệp bao gồm toàn bộ số thuế thu nhập tính trên thu
nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp, kể cả các khoản thu nhập nhận được
từ hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hoá, dịch vụ tại nước ngoài mà Việt
Nam chưa ký Hiệp định về tránh đánh thuế hai lần. Thuế thu nhập doanh
nghiệp bao gồm cả các loại thuế liên quan khác được khấu trừ tại nguồn đối
với các tổ chức, cá nhân nước ngoài hoạt động tại Việt Nam không có cơ sở
thường trú tại Việt Nam được thanh toán bởi công ty liên doanh, liên kết hay
công ty con tính trên khoản phân phối cổ tức, lợi nhuận (nếu có); hoặc thanh
toán dịch vụ cung cấp cho đối tác cung cấp dịch vụ nước ngoài theo quy
định của Luật thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành.
03. Các thuật ngữ trong chuẩn mực này được hiểu như sau:
3
Lợi nhuận kế toán: Là lợi nhuận hoặc lỗ của một kỳ, trước khi trừ thuế
thu nhập doanh nghiệp, được xác định theo quy định của chuẩn mực kế
toán và chế độ kế toán.
Thu nhập chịu thuế: Là thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp của
một kỳ, được xác định theo qui định của Luật thuế thu nhập doanh
nghiệp hiện hành và là cơ sở để tính thuế thu nhập doanh nghiệp phải
nộp (hoặc thu hồi được).
Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp (hoặc thu nhập thuế thu nhập doanh
nghiệp): Là tổng chi phí thuế thu nhập hiện hành và chi phí thuế thu
nhập hoãn lại (hoặc thu nhập thuế thu nhập hiện hành và thu nhập thuế
thu nhập hoãn lại) khi xác định lợi nhuận hoặc lỗ của một kỳ.
Thuế thu nhập hiện hành: Là số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp
(hoặc thu hồi được) tính trên thu nhập chịu thuế và thuế suất thuế thu
nhập doanh nghiệp của năm hiện hành.
Thuế thu nhập hoãn lại phải trả: Là thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ
phải nộp trong tương lai tính trên các khoản chênh lệch tạm thời chịu
thuế thu nhập doanh nghiệp trong năm hiện hành.
Tài sản thuế thu nhập hoãn lại: Là thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ được
hoàn lại trong tương lai tính trên các khoản:
a) Chênh lệch tạm thời được khấu trừ;
b) Giá trị được khấu trừ chuyển sang các năm sau của các khoản lỗ
tính thuế chưa sử dụng; và
c) Giá trị được khấu trừ chuyển sang các năm sau của các khoản ưu
đãi thuế chưa sử dụng.
Chênh lệch tạm thời: Là khoản chênh lệch giữa giá trị ghi sổ của các
khoản mục tài sản hay nợ phải trả trong Bảng Cân đối kế toán và cơ sở
4
tính thuế thu nhập của các khoản mục này. Chênh lệch tạm thời có thể
là:
a) Chênh lệch tạm thời phải chịu thuế thu nhập doanh nghiệp: Là các
khoản chênh lệch tạm thời làm phát sinh thu nhập chịu thuế khi xác
định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp trong tương lai khi
mà giá trị ghi sổ của các khoản mục tài sản hoặc nợ phải trả liên
quan được thu hồi hay được thanh toán; hoặc
b) Chênh lệch tạm thời được khấu trừ: Là các khoản chênh lệch tạm
thời làm phát sinh các khoản được khấu trừ khi xác định thu nhập
chịu thuế thu nhập doanh nghiệp trong tương lai khi mà giá trị ghi
sổ của các khoản mục tài sản hoặc nợ phải trả liên quan được thu
hồi hay được thanh toán.
Cơ sở tính thuế thu nhập của một tài sản hay nợ phải trả: Là giá trị tính cho
tài sản hoặc nợ phải trả cho mục đích xác định thuế thu nhập doanh nghiệp.
Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp bao gồm chi phí thuế thu nhập hiện
hành và chi phí thuế thu nhập hoãn lại. Thu nhập thuế thu nhập doanh
nghiệp bao gồm thu nhập thuế thu nhập hiện hành và thu nhập thuế thu nhập
hoãn lại.
NỘI DUNG CHUẨN MỰC
Cơ sở tính thuế thu nhập doanh nghiệp
04. Cơ sở tính thuế thu nhập của một tài sản: Là giá trị sẽ được khấu trừ cho
mục đích thuế thu nhập, được trừ khỏi các lợi ích kinh tế mà doanh nghiệp
sẽ nhận được và phải chịu thuế thu nhập khi giá trị ghi sổ của tài sản đó
được thu hồi. Nếu những lợi ích kinh tế này khi nhận được mà không phải
chịu thuế thu nhập thì cơ sở tính thuế thu nhập của tài sản đó bằng giá trị ghi
sổ của nó.
5
Ví dụ:
(1) Một TSCĐ có nguyên giá là 100: đã khấu hao luỹ kế là 30, trị giá còn
lại của nó sẽ được khấu trừ trong tương lai dưới hình thức khấu hao hoặc
giảm trừ khi thanh lý. Doanh thu có được từ việc sử dụng TSCĐ phải chịu
thuế thu nhập và lãi thu từ thanh lý TSCĐ cũng phải chịu thuế thu nhập, lỗ
do thanh lý TSCĐ sẽ được giảm trừ cho mục đích thuế thu nhập. Cơ sở
tính thuế thu nhập của TSCĐ này là 70.
(2) Khoản phải thu thương mại có giá trị ghi sổ là 100. Doanh thu tương
ứng của khoản phải thu thương mại đã được tính vào lợi nhuận tính thuế
thu nhập (lỗ tính thuế). Cơ sở tính thuế thu nhập của khoản phải thu
thương mại này là 100.
(3) Một khoản cổ tức phải thu từ một công ty con có giá trị ghi sổ là 100.
Khoản cổ tức này không phải chịu thuế thu nhập doanh nghiệp. Về thực
chất, toàn bộ giá trị ghi sổ của tài sản này có thể được giảm trừ khỏi các lợi
ích kinh tế. Do vậy, cơ sở tính thuế thu nhập của cổ tức phải thu là 100.
Theo ví dụ này, ở đây không có chênh lệch tạm thời phải chịu thuế thu
nhập. Có thể phân tích theo cách khác như sau: Khoản cổ tức phải thu này
có cơ sở tính thuế thu nhập là không (0) và thuế suất thuế thu nhập là 0%
được áp dụng cho khoản chênh lệch tạm thời phải chịu thuế thu nhập phát
sinh là 100. Theo cả hai cách nói trên thì đều không có thuế thu nhập hoãn
lại phải trả.
(4) Một khoản cho vay phải thu có giá trị ghi sổ là 100. Việc thu hồi khoản
vay này không có ảnh hưởng đến thuế thu nhập. Cơ sở tính thuế thu nhập
của khoản cho vay phải thu này là 100.
05. Cơ sở tính thuế thu nhập của một khoản nợ phải trả: Là giá trị ghi sổ của nó
trừ đi (-) giá trị sẽ được khấu trừ cho mục đích thuế thu nhập của khoản nợ
phải trả đó trong các kỳ tương lai. Trường hợp doanh thu nhận trước, cơ sở
6
tính thuế của khoản nợ phải trả phát sinh là giá trị ghi sổ của nó, trừ đi phần
giá trị của doanh thu đó sẽ được ghi nhận nhưng không phải chịu thuế thu
nhập trong tương lai.
Ví dụ:
(1) Nợ phải trả ngắn hạn có khoản mục “chi phí phải trả” về chi phí trích trước
lương nghỉ phép với giá trị ghi sổ là 100. Chi phí phải trả tương ứng được khấu
trừ cho mục đích tính thuế thu nhập trên cơ sở thực chi. Cơ sở tính thuế thu nhập
của khoản mục nợ phải trả đó là không (0).
(2) Nợ phải trả ngắn hạn có khoản “tiền lãi nhận trước” với giá trị ghi sổ là
100. Doanh thu tiền lãi tương ứng phải chịu thuế thu nhập trên cơ sở phân bổ
phù hợp với kỳ tính lãi. Cơ sở tính thuế thu nhập của khoản lãi nhận trước
này là không (0).
(3) Nợ phải trả ngắn hạn có khoản “chi phí phải trả” về tiền điện, nước, điện
thoại có giá trị ghi sổ là 100. Chi phí phải trả này đã được khấu trừ cho mục
đích tính thuế thu nhập tại năm hiện hành. Cơ sở tính thuế thu nhập của
khoản nợ phải trả này là 100.
(4) Nợ phải trả ngắn hạn có khoản “tiền phạt phải trả” với giá trị ghi sổ là
100. Tiền phạt không được khấu trừ cho mục đích tính thuế thu nhập. Cơ sở
tính thuế thu nhập của khoản tiền phạt phải trả này là 100.
Theo ví dụ này, ở đây không có chênh lệch tạm thời được khấu trừ. Có thể
phân tích theo cách khác như sau: Khoản tiền phạt phải trả này có cơ sở tính
thuế thu nhập là không (0) và thuế suất thuế thu nhập là 0% được áp dụng
cho khoản chênh lệch tạm thời được khấu trừ phát sinh là 100. Theo cả hai
cách nói trên thì đều không có tài sản thuế thu nhập hoãn lại.
7
(5) Một khoản đi vay phải trả có giá trị ghi sổ là 100. Việc thanh toán khoản
vay này không có ảnh hưởng đến thuế thu nhập. Cơ sở tính thuế thu nhập của
khoản đi vay này là 100.
06. Một vài khoản mục có cơ sở tính thuế nhưng lại không được ghi nhận là tài sản
và nợ phải trả trên Bảng cân đối kế toán. Ví dụ, một khoản chi phí mua sắm
công cụ, dụng cụ có giá trị lớn đã được ghi nhận ngay là chi phí khi xác định lợi
nhuận kế toán của kỳ khi khoản chi phí mua sắm công cụ, dụng cụ này phát sinh
nhưng chỉ được coi là một khoản khấu trừ khi xác định lợi nhuận tính thuế thu
nhập (lỗ tính thuế) của các kỳ sau đó. Chênh lệch giữa cơ sở tính thuế thu nhập
của khoản chi phí mua sắm công cụ, dụng cụ này là giá trị mà cơ quan thuế cho
phép được khấu trừ trong kỳ tương lai, với giá trị ghi sổ bằng không (0) của nó,
vì đây là khoản chênh lệch tạm thời được khấu trừ và sẽ tạo ra một tài sản thuế
thu nhập hoãn lại.
07. Khi cơ sở tính thuế thu nhập của một tài sản hay một khoản nợ phải trả chưa
rõ ràng, ngoại trừ một số trường hợp nhất định cần phải xem xét đến nguyên
tắc cơ bản mà chuẩn mực này dựa vào là một doanh nghiệp phải ghi nhận một
khoản thuế thu nhập hoãn lại phải trả (tài sản thuế thu nhập hoãn lại) bất cứ
khi nào việc thu hồi hay thanh toán giá trị ghi sổ của một tài sản hay một
khoản nợ phải trả làm cho khoản phải nộp thuế thu nhập trong tương lai nhiều
hơn (hay ít đi) so với số thuế thu nhập phải nộp trong năm hiện hành nếu việc
thu hồi hay thanh toán này không có ảnh hưởng đến thuế thu nhập.
Ghi nhận thuế thu nhập hiện hành phải nộp và tài sản thuế thu nhập hiện
hành
08. Thuế thu nhập hiện hành của kỳ hiện tại và các kỳ trước, nếu chưa nộp,
phải được ghi nhận là nợ phải trả. Nếu giá trị đã nộp trong kỳ hiện tại và
các kỳ trước vượt quá số phải nộp cho các kỳ đó, thì phần giá trị nộp thừa
sẽ được ghi nhận là tài sản.
8
Ghi nhận thuế thu nhập hoãn lại phải trả và tài sản thuế thu nhập hoãn lại
Chênh lệch tạm thời chịu thuế thu nhập doanh nghiệp
09. Thuế thu nhập hoãn lại phải trả phải được ghi nhận cho tất cả các khoản
chênh lệch tạm thời chịu thuế, trừ khi nợ thuế thu nhập hoãn lại phải trả
phát sinh từ ghi nhận ban đầu của một tài sản hay nợ phải trả của một giao
dịch mà giao dịch này không có ảnh hưởng đến lợi nhuận kế toán hoặc lợi
nhuận tính thuế thu nhập (hoặc lỗ tính thuế) tại thời điểm phát sinh giao
dịch,.
10. Cơ sở của việc ghi nhận một tài sản là giá trị ghi sổ của tài sản đó sẽ được thu
hồi thông qua hình thức doanh nghiệp sẽ nhận được lợi ích kinh tế trong
tương lai. Khi giá trị ghi sổ của tài sản vượt quá cơ sở tính thuế thu nhập của
nó thì giá trị của lợi ích kinh tế phải chịu thuế thu nhập sẽ vượt quá giá trị sẽ
được phép khấu trừ cho mục đích tính thuế. Đây là chênh lệch tạm thời chịu
thuế và nghĩa vụ phải trả cho khoản thuế thu nhập do chênh lệch này tạo ra
trong tương lai chính là thuế thu nhập hoãn lại phải trả. Khi doanh nghiệp thu
hồi giá trị sổ của tài sản đó thì khoản chênh lệch tạm thời chịu thuế sẽ hoàn
nhập và doanh nghiệp sẽ có lợi nhuận chịu thuế thu nhập. Lợi ích kinh tế của
doanh nghiệp sẽ bị giảm đi do phải nộp thuế thu nhập. Chuẩn mực này yêu
cầu phải ghi nhận tất cả các khoản thuế thu nhập hoãn lại phải trả, trừ những
trường hợp cụ thể được trình bày trong đoạn 09.
Ví dụ:
Một tài sản cố định có nguyên giá là 150, giá trị còn lại là 100. Khấu hao luỹ
kế cho mục đích tính thuế thu nhập là 90 và thuế suất thuế thu nhập doanh
nghiệp là 28%.
Cơ sở tính thuế thu nhập của tài sản là 60 (nguyên giá 150 trừ khấu hao luỹ
kế cho mục đích tính thuế 90). Để thu hồi giá trị ghi sổ 100 này, doanh nghiệp
phải có thu nhập chịu thuế là 100, nhưng chỉ có thể có khấu hao cho mục đích
9
tính thuế là 60. Do vậy, doanh nghiệp sẽ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp là
11,2 (28% của 40) khi doanh nghiệp thu hồi giá trị ghi sổ của tài sản này.
Chênh lệch giữa giá trị ghi sổ 100 và cơ sở tính thuế 60 là khoản chênh lệch
tạm thời phải chịu thuế 40. Vì vậy, doanh nghiệp ghi nhận một khoản nợ thuế
thu nhập hoãn lại phải trả là 11,2 thể hiện phần thuế thu nhập doanh nghiệp
mà doanh nghiệp sẽ phải nộp khi doanh nghiệp thu hồi được giá trị ghi sổ của
tài sản.
11. Một số chênh lệch tạm thời phát sinh khi thu nhập hoặc chi phí được tính
vào lợi nhuận kế toán của một kỳ, nhưng lại được tính vào lợi nhuận chịu
thuế của một kỳ khác. Các chênh lệch như vậy thường phát sinh do chênh
lệch về thời gian. Các chênh lệch tạm thời loại này là các chênh lệch tạm
thời phải chịu thuế và làm phát sinh thuế thu nhập hoãn lại phải trả.
Ví dụ:
Khấu hao sử dụng khi xác định lợi nhuận tính thuế (lỗ tính thuế) có thể khác
với khấu hao sử dụng khi xác định lợi nhuận kế toán. Chênh lệch tạm thời là
chênh lệch giữa giá trị ghi sổ của tài sản và cơ sở tính thuế của nó được tính
theo nguyên giá trừ đi các khoản giảm trừ theo Luật thuế quy định khi xác
định lợi nhuận tính thuế của kỳ hiện hành và các kỳ trước. Một khoản chênh
lệch tạm thời chịu thuế phát sinh và tạo ra một khoản thuế thu nhập hoãn lại
phải trả khi tài sản được khấu hao cho mục đích tính thuế nhanh hơn so với
khấu hao cho mục đích kế toán. Nếu khấu hao cho mục đích tính thuế chậm
hơn so với khấu hao cho mục đích kế toán sẽ phát sinh khoản chênh lệch
tạm thời được khấu trừ và tạo ra một tài sản thuế thu nhập hoãn lại.
Ghi nhận ban đầu của tài sản và nợ phải trả
12. Một khoản chênh lệch tạm thời có thể phát sinh từ việc ghi nhận ban đầu của
một tài sản hoặc nợ phải trả như khi một phần hoặc toàn bộ giá trị của một
tài sản không được khấu trừ cho mục đích tính thuế. Phương pháp kế toán
10
cho khoản chênh lệch tạm thời này phụ thuộc vào bản chất của giao dịch
dẫn đến việc ghi nhận ban đầu của tài sản.
Nếu giao dịch đó ảnh hưởng đến lợi nhuận kế toán hoặc lợi nhuận tính thuế,
doanh nghiệp ghi nhận thuế thu nhập hoãn lại phải trả hoặc tài sản thuế thu
nhập hoãn lại và ghi nhận chi phí hoặc thu nhập thuế hoãn lại phát sinh trong
báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh (xem đoạn 41).
Chênh lệch tạm thời được khấu trừ
13. Tài sản thuế thu nhập hoãn lại cần được ghi nhận cho tất cả các chênh
lệch tạm thời được khấu trừ, khi chắc chắn trong tương lai sẽ có lợi
nhuận tính thuế để sử dụng những chênh lệch tạm thời được khấu trừ
này, ngoại trừ tài sản thuế hoãn lại phát sinh từ ghi nhận ban đầu của
một tài sản hoặc nợ phải trả từ một giao dịch mà giao dịch này không có
ảnh hưởng đến lợi nhuận kế toán hoặc lợi nhuận tính thuế thu nhập (lỗ
tính thuế) tại thời điểm giao dịch.
14. Cơ sở ghi nhận một khoản nợ phải trả là giá trị ghi sổ của nó sẽ được thanh
toán trong tương lai thông qua việc doanh nghiệp bị mất đi lợi ích kinh tế.
Khi lợi ích kinh tế bị mất đi, một phần hoặc toàn bộ giá trị của chúng có thể
sẽ được giảm trừ khỏi lợi nhuận tính thuế của kỳ sau kỳ mà khoản nợ phải
trả đó được ghi nhận. Trường hợp như vậy, chênh lệch tạm thời tồn tại giữa
giá trị ghi sổ của khoản nợ phải trả và cơ sở tính thuế của khoản nợ phải trả
đó. Do vậy, phát sinh một tài sản thuế thu nhập hoãn lại về các khoản thuế
thu nhập doanh nghiệp sẽ được thu hồi trong tương lai, khi phần của khoản
nợ phải trả đó được phép khấu trừ khi xác định lợi nhuận tính thuế.
Tương tự như vậy, nếu giá trị ghi sổ của một tài sản nhỏ hơn cơ sở tính thuế
của tài sản đó thì chênh lệch làm phát sinh một tài sản thuế thu nhập hoãn lại
về các khoản thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ được thu hồi trong tương lai.
Ví dụ:
11
Một doanh nghiệp ghi nhận một khoản nợ phải trả 100, là chi phí phải trả
về bảo hành sản phẩm. Cho mục đích tính thuế thu nhập, chi phí bảo hành
sản phẩm chỉ được khấu trừ khi doanh nghiệp thanh toán nghĩa vụ bảo hành.
Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp là 28%.
Cơ sở tính thuế các khoản nợ phải trả này là không (giá trị ghi sổ 100, trừ
đi phần giá trị của khoản nợ phải trả 100 sẽ được khấu trừ cho mục đích
tính thuế trong tương lai). Khi thanh toán nợ phải trả theo giá trị ghi sổ,
doanh nghiệp sẽ được giảm lợi nhuận tính thuế trong tương lai của mình
với giá trị 100 và do đó thuế thu nhập giảm 28 (28% của 100). Chênh lệch
giữa giá trị ghi sổ 100 và cơ sở tính thuế 0, là chênh lệch tạm thời được
khấu trừ 100. Vì vậy, doanh nghiệp ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại
là 28, với điều kiện doanh nghiệp chắc chắn sẽ có được đủ lợi nhuận tính
thuế trong tương lai để có thể hưởng lợi từ việc giảm thuế trong tương lai.
15. Chênh lệch có thể được khấu trừ dẫn đến ghi nhận tài sản thuế thu nhập
hoãn lại, ví dụ:
Chi phí về các khoản trích trước sửa chữa lớn TSCĐ được tính trừ vào lợi
nhuận kế toán, nhưng chỉ được khấu trừ vào lợi nhuận tính thuế thu nhập khi
doanh nghiệp thực chi. Trường hợp này sẽ có chênh lệch tạm thời giữa giá
trị ghi sổ của khoản chi phí phải trả với cơ sở tính thuế của khoản nợ phải
trả. Chênh lệch tạm thời được khấu trừ này làm phát sinh tài sản thuế thu
nhập hoãn lại do doanh nghiệp sẽ được hưởng lợi ích kinh tế dưới hình thức
giảm lợi nhuận tính thuế khi doanh nghiệp thực chi về sửa chữa lớn TSCĐ.
16. Việc hoàn nhập các chênh lệch tạm thời được khấu trừ dẫn đến sự giảm trừ
khi xác định lợi nhuận tính thuế trong tương lai. Doanh nghiệp sẽ chỉ được
hưởng lợi ích kinh tế dưới hình thức giảm trừ các khoản nộp thuế nếu doanh
nghiệp có đủ lợi nhuận tính thuế để có thể bù trừ với phần giảm trừ đó. Do
vậy, một doanh nghiệp chỉ ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại khi chắc
12
chắn có lợi nhuận tính thuế để sử dụng các chênh lệch tạm thời được khấu
trừ.
17. Việc có lợi nhuận tính thuế để sử dụng các chênh lệch tạm thời được khấu
trừ được coi là chắc chắn khi có đủ các chênh lệch tạm thời chịu thuế liên
quan đến cùng một cơ quan thuế và cùng một đơn vị chịu thuế, và các chênh
lệch tạm thời chịu thuế đó dự kiến sẽ được hoàn nhập:
a) Trong cùng kỳ với sự hoàn nhập chênh lệch tạm thời được khấu trừ
đó; hoặc
b) Trong các kỳ mà một khoản lỗ tính thuế phát sinh từ tài sản thuế thu
nhập hoãn lại đó có thể được khấu trừ chuyển sang các kỳ sau.
Trong tình huống như vậy, tài sản thuế thu nhập hoãn lại được ghi nhận
trong kỳ sẽ phát sinh các chênh lệch tạm thời được khấu trừ.
18. Khi không có đủ các chênh lệch tạm thời chịu thuế liên quan đến cùng một
cơ quan thuế và cùng đơn vị chịu thuế, thì tài sản thuế thu nhập hoãn lại chỉ
được ghi nhận trong phạm vi:
a) Doanh nghiệp có đủ lợi nhuận chịu thuế liên quan đến cùng một cơ
quan thuế và đơn vị chịu thuế trong cùng kỳ phát sinh việc hoàn nhập
các chênh lệch tạm thời được khấu trừ (hoặc trong các kỳ mà một
khoản lỗ tính thuế phát sinh từ tài sản thuế thu nhập hoãn lại đó có thể
được khấu trừ chuyển sang năm sau). Khi đánh giá lợi nhuận chịu thuế
trong tương lai, doanh nghiệp không tính đến các giá trị chịu thuế phát
sinh từ các chênh lệch tạm thời được khấu trừ dự kiến sẽ phát sinh
trong tương lai, vì tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh từ các chênh
lệch tạm thời được khấu trừ này cũng sẽ đòi hỏi lợi nhuận chịu thuế để
được sử dụng; hoặc
13
b) Vận dụng hợp lý các quy định về thuế để tạo ra lợi nhuận tính thuế
của những kỳ thích hợp.
19. Vận dụng hợp lý các quy định về thuế là biện pháp mà doanh nghiệp có thể
thực hiện để tạo ra hoặc tăng mức thu nhập tính thuế trong một kỳ cụ thể
trước khi hết hạn chuyển một khoản lỗ hay một khoản ưu đãi thuế. Ví dụ lợi
nhuận tính thuế có thể được tạo ra hoặc tăng lên bởi:
a) Tạm hoãn khoản bồi thường để không giảm trừ vào lợi nhuận tính
thuế;
b) Bán hoặc cho thuê lại các tài sản đã tăng giá nhưng cơ sở tính thuế
không điều chỉnh theo sự tăng giá đó; và
c) Bán các tài sản tạo ra thu nhập không chịu thuế như bán trái phiếu
chính phủ để mua khoản đầu tư khác tạo ra thu nhập tính thuế.
Khi vận dụng các quy định về thuế có thể tạo ra khả năng chuyển lợi nhuận
tính thuế từ kỳ sau lên kỳ trước, việc sử dụng một khoản lỗ hay một khoản
ưu đãi thuế được khấu trừ chuyển sang vẫn phụ thuộc vào sự có được lợi
nhuận tính thuế trong tương lai được tạo ra từ các nguồn khác chứ không
phải là từ các chênh lệch tạm thời phát sinh trong tương lai.
20. Khi doanh nghiệp liên tiếp thua lỗ thì doanh nghiệp phải xem xét các quy
định trong đoạn 22 và 23.
Các khoản lỗ tính thuế và các khoản ưu đãi thuế chưa sử dụng
21. Tài sản thuế thu nhập hoãn lại cần được ghi nhận cho giá trị được khấu
trừ chuyển sang các kỳ sau của các khoản lỗ tính thuế và các khoản ưu
đãi thuế chưa sử dụng trong phạm vi chắc chắn có đủ lợi nhuận tính thuế
trong tương lai để sử dụng các khoản lỗ tính thuế và các ưu đãi thuế chưa
sử dụng đó.
14
22. Điều kiện ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh từ giá trị được
khấu trừ chuyển sang của các khoản lỗ tính thuế và các khoản ưu đãi thuế
chưa sử dụng cũng giống với điều kiện ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn
lại phát sinh từ các khoản chênh lệch tạm thời được khấu trừ. Tuy nhiên, sự
tồn tại của các khoản lỗ tính thuế chưa sử dụng là bằng chứng rõ ràng về việc
doanh nghiệp có thể không có lợi nhuận tính thuế trong tương lai. Khi doanh
nghiệp liên tiếp thua lỗ thì doanh nghiệp chỉ ghi nhận tài sản thuế thu nhập
hoãn lại phát sinh từ các khoản lỗ tính thuế hay các khoản ưu đãi thuế chưa sử
dụng trong phạm vi doanh nghiệp có đủ các chênh lệch tạm thời chịu thuế
hoặc có bằng chứng thuyết phục khác về việc sẽ có lợi nhuận tính thuế để
doanh nghiệp có thể sử dụng được các khoản lỗ tính thuế và các khoản ưu đãi
thuế chưa sử dụng đó. Trường hợp này yêu cầu là phải trình bày giá trị tài sản
thuế thu nhập hoãn lại và các bằng chứng ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn
lại (xem đoạn 59).
23. Để đánh giá khả năng chắc chắn sẽ có lợi nhuận tính thuế để có thể sử dụng
được các khoản lỗ tính thuế được khấu trừ chuyển sang năm sau và các
khoản ưu đãi thuế chưa sử dụng, doanh nghiệp cần cân nhắc các điều kiện
sau:
a) Doanh nghiệp có đủ các chênh lệch tạm thời chịu thuế liên quan đến
cùng cơ quan thuế và cùng đơn vị chịu thuế mà các chênh lệch này sẽ
làm phát sinh các khoản phải chịu thuế để có thể sử dụng được các
khoản lỗ tính thuế hoặc các khoản ưu đãi thuế chưa sử dụng trước khi
các khoản này hết hạn sử dụng;
b) Doanh nghiệp có lợi nhuận tính thuế trước khi hết hạn sử dụng các
khoản chuyển lỗ và các khoản ưu đãi thuế chưa được sử dụng;
c) Nguyên nhân dẫn đến các khoản lỗ tính thuế chưa sử dụng có tiếp tục
xảy ra hay không; và
15
d) Các quy định về thuế (xem đoạn 19) có cho phép doanh nghiệp tạo ra
lợi nhuận tính thuế trong kỳ có thể sử dụng được các khoản lỗ tính
thuế hay các khoản ưu đãi thuế chưa sử dụng.
Nếu không chắc chắn có lợi nhuận tính thuế để sử dụng các khoản lỗ chịu
thuế và các khoản ưu đãi thuế, thì tài sản thuế thu nhập hoãn lại không được
ghi nhận.
Đánh giá lại tài sản thuế thu nhập hoãn lại chưa được ghi nhận
24. Tại các ngày kết thúc niên độ kế toán, doanh nghiệp phải đánh giá các tài
sản thuế thu nhập hoãn lại chưa được ghi nhận. Doanh nghiệp cần ghi nhận
tài sản thuế thu nhập hoãn lại trước đó chưa được ghi nhận khi việc có được
lợi nhuận tính thuế trong tương lai để cho phép tài sản thuế hoãn lại được
thu hồi trở nên chắc chắn. Ví dụ, việc cải thiện điều kiện kinh doanh làm cho
yếu tố chắc chắn trở nên rõ ràng hơn là doanh nghiệp sẽ tạo ra đủ lợi nhuận
tính thuế trong tương lai, thỏa mãn các quy định trong đoạn 13 hoặc 21.
Khoản đầu tư vào công ty con, chi nhánh, công ty liên kết và các khoản vốn
góp liên doanh
25. Một doanh nghiệp phải ghi nhận thuế thu nhập hoãn lại phải trả cho tất cả
các chênh lệch tạm thời chịu thuế gắn liền với các khoản đầu tư vào công
ty con, chi nhánh, công ty liên kết và các khoản vốn góp liên doanh, trừ khi
đáp ứng được cả 2 điều kiện sau:
a) Công ty mẹ, nhà đầu tư hoặc bên liên doanh có khả năng kiểm soát
thời gian hoàn nhập khoản chênh lệch tạm thời;
b) Chắc chắn khoản chênh lệch tạm thời sẽ không được hoàn nhập trong
tương lai có thể dự đoán được.
26. Khi một công ty mẹ kiểm soát được chính sách chia cổ tức của công ty con,
công ty mẹ có thể kiểm soát thời gian hoàn nhập các chênh lệch tạm thời gắn
16
liền với khoản đầu tư đó (bao gồm các chênh lệch tạm thời phát sinh không
chỉ từ lợi nhuận chưa phân phối mà còn từ các chênh lệch chuyển đổi ngoại
tệ). Hơn nữa, thường không thể xác định được giá trị khoản thuế thu nhập
doanh nghiệp sẽ phải trả khi chênh lệch tạm thời hoàn nhập. Khi công ty mẹ
xác định lợi nhuận của công ty con sẽ không được phân phối trong tương lai
có thể dự đoán được, thì công ty mẹ không ghi nhận thuế thu nhập hoãn lại
phải trả. Đối với khoản đầu tư vào các chi nhánh, quá trình xem xét cũng
diễn ra tương tự.
27. Doanh nghiệp ghi nhận theo đơn vị tiền tệ chính thức trong ghi chép kế toán
cho các khoản mục tài sản và nợ phải trả phi tiền tệ của hoạt động ở nước
ngoài mà hoạt động này là một phần không thể tách rời với hoạt động của
doanh nghiệp (xem Chuẩn mực kế toán số 10 “ảnh hưởng của việc thay đổi
tỷ giá hối đoái”).
Khi lợi nhuận tính thuế hay lỗ tính thuế và cơ sở tính thuế thu nhập của
khoản mục tài sản và nợ phải trả phi tiền tệ của hoạt động ở nước ngoài
được xác định bằng ngoại tệ, thì các thay đổi tỷ giá hối đoái cũng làm phát
sinh các chênh lệch tạm thời. Chênh lệch tạm thời này liên quan đến tài sản
và nợ phải trả của hoạt động ở nước ngoài chứ không liên quan tới khoản
đầu tư của doanh nghiệp báo cáo nên doanh nghiệp báo cáo ghi nhận nợ thuế
thu nhập hoãn lại phải trả hoặc tài sản thuế thu nhập hoãn lại (nếu thỏa mãn
điều kiện ở đoạn 13) phát sinh. Thuế thu nhập hoãn lại phát sinh được ghi
nhận vào Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh (xem đoạn 40).
28. Nhà đầu tư của công ty liên kết nếu không có quyền kiểm soát thì không
quyết định được chính sách chia cổ tức của công ty liên kết đó. Khi không
có thỏa thuận là lợi nhuận của công ty liên kết sẽ không được phân phối
trong tương lai có thể dự đoán được, thì nhà đầu tư phải ghi nhận thuế thu
nhập hoãn lại phải trả phát sinh từ khoản chênh lệch tạm thời chịu thuế gắn
17
liền với khoản đầu tư của nhà đầu tư vào công ty liên kết. Trong một số
trường hợp, nhà đầu tư có thể không xác định được số thuế sẽ phải trả nếu
thu hồi giá vốn của khoản đầu tư vào công ty liên kết, nhưng có thể xác định
được là nó sẽ bằng hoặc vượt mức tối thiểu. Trường hợp này, thuế thu nhập
hoãn lại phải trả được xác định theo mức tối thiểu đó.
29. Các bên liên doanh thường thoả thuận về việc phân chia lợi nhuận và xác
định việc quyết định phân chia này cần có sự đồng ý của tất cả các bên liên
doanh hay chỉ cần sự đồng ý của đa số bên liên doanh. Khi một bên liên
doanh có thể kiểm soát việc phân chia lợi nhuận và chắc chắn rằng lợi nhuận
sẽ không được phân chia trong tương lai có thể dự đoán được thì thuế thu
nhập hoãn lại phải trả không được ghi nhận.
30. Doanh nghiệp cần phải ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại cho tất cả
các chênh lệch tạm thời được khấu trừ phát sinh từ các khoản đầu tư vào
các công ty con, chi nhánh, công ty liên kết và các khoản vốn góp liên
doanh khi chắc chắn là:
a) Chênh lệch tạm thời sẽ hoàn nhập trong tương lai có thể dự đoán
được; và
b) Có lợi nhuận chịu thuế để sử dụng được khoản chênh lệch tạm thời
đó.
31. Để xác định có nên ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại cho các chênh
lệch tạm thời được khấu trừ gắn liền với các khoản đầu tư vào các công ty
con, chi nhánh, công ty liên kết và các khoản vốn góp liên doanh hay không,
doanh nghiệp cần xem xét quy định ở các đoạn từ 17 đến 20.
Xác định giá trị
32. Thuế thu nhập hiện hành phải nộp (hoặc tài sản thuế thu nhập hiện
hành) cho năm hiện hành và các năm trước được xác định bằng giá trị dự
18
kiến phải nộp cho (hoặc thu hồi từ) cơ quan thuế, sử dụng các mức thuế
suất (và các luật thuế) có hiệu lực tại ngày kết thúc niên độ kế toán.
33. Tài sản thuế thu nhập hoãn lại và thuế thu nhập hoãn lại phải trả cần
được xác định theo thuế suất dự tính sẽ áp dụng cho năm tài sản được thu
hồi hay nợ phải trả được thanh toán, dựa trên các mức thuế suất (và các
luật thuế) có hiệu lực tại ngày kết thúc niên độ kế toán.
34. Tài sản thuế thu nhập hiện hành và thuế thu nhập hoãn lại cũng như thuế thu
nhập hiện hành và thuế thu nhập hoãn lại phải trả thường được tính theo thuế
suất thuế thu nhập doanh nghiệp đã ban hành.
35. Việc xác định giá trị thuế thu nhập hoãn lại phải trả và tài sản thuế thu
nhập hoãn lại phải phản ảnh các ảnh hưởng về thuế theo đúng cách thức
thu hồi hoặc thanh toán giá trị ghi sổ của các khoản mục tài sản và nợ
phải trả mà doanh nghiệp dự kiến tại ngày kết thúc niên độ kế toán.
36. Tài sản thuế thu nhập hoãn lại và nợ thuế thu nhập hoãn lại phải trả
không được chiết khấu.
37. Để có thể xác định một cách tin cậy tài sản thuế thu nhập hoãn lại và thuế
thu nhập hoãn lại phải nộp trên cơ sở chiết khấu, cần phải có biểu chi tiết về
thời gian hoàn nhập của từng khoản chênh lệch tạm thời. Trong nhiều trường
hợp, việc có được biểu chi tiết như vậy là không thực tế hoặc rất phức tạp.
Vì vậy, việc đòi hỏi bắt buộc phải chiết khấu các tài sản thuế hoãn lại và
thuế hoãn lại phải trả là không phù hợp. Nếu cho phép mà không đòi hỏi bắt
buộc phải chiết khấu sẽ dẫn đến tài sản thuế hoãn lại và thuế hoãn lại phải
trả không được áp dụng nhất quán giữa các doanh nghiệp. Vì vậy, chuẩn
mực này không đòi hỏi bắt buộc và cũng không cho phép chiết khấu tài sản
thuế hoãn lại và thuế hoãn lại phải trả.
38. Giá trị ghi sổ của tài sản thuế thu nhập hoãn lại phải được xem xét lại vào
ngày kết thúc niên độ kế toán. Doanh nghiệp phải giảm giá trị ghi sổ của
19
tài sản thuế thu nhập hoãn lại đến mức đảm bảo chắc chắn có đủ lợi
nhuận tính thuế cho phép lợi ích của một phần hoặc toàn bộ tài sản thuế
thu nhập hoãn lại được sử dụng. Các khoản ghi giảm này cần phải hoàn
nhập khi xác định chắc chắn có đủ lợi nhuận tính thuế.
Ghi nhận thuế thu nhập hiện hành và thuế thu nhập hoãn lại
39. Kế toán đối với ảnh hưởng về thuế thu nhập hiện hành và thuế thu nhập
hoãn lại của một giao dịch hay sự kiện khác được ghi nhận nhất quán với
việc ghi nhận cho chính giao dịch hay sự kiện đó theo quy định tại các đoạn
từ 40 đến 47.
Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
40. Thuế thu nhập hiện hành và thuế thu nhập hoãn lại được ghi nhận là thu
nhập hay chi phí để tính lãi, lỗ của kỳ phát sinh, ngoại trừ trường hợp
thuế thu nhập phát sinh từ một giao dịch hoặc sự kiện được ghi nhận trực
tiếp vào vốn chủ sở hữu trong cùng kỳ hay một kỳ khác (xem các đoạn từ
43 đến 47).
41. Phần lớn tài sản thuế thu nhập hoãn lại và thuế thu nhập hoãn lại phải trả phát
sinh khi một khoản thu nhập hoặc chi phí được tính vào lợi nhuận kế toán của
một kỳ, nhưng được tính vào lợi nhuận tính thuế (lỗ tính thuế) của một kỳ
khác. Thuế thu nhập hoãn lại phát sinh được ghi nhận trong báo cáo kết quả
hoạt động kinh doanh, như:
a) Doanh thu chênh lệch tỷ giá đánh giá lại cuối năm tài chính được tính
vào lợi nhuận kế toán theo quy định ở Chuẩn mực kế toán số 10 “ảnh
hưởng của việc thay đổi tỷ giá hối đoái”, nhưng chỉ được đưa vào lợi
nhuận tính thuế (lỗ tính thuế) trên cơ sở thực tế phát sinh; và
20
b) Chi phí công cụ, dụng cụ được tính vào Báo cáo kết quả hoạt động
kinh doanh theo Chuẩn mực kế toán số 02 “Hàng tồn kho” nhưng phải
được phân bổ dần để khấu trừ cho mục đích tính thuế.
42. Giá trị ghi sổ của tài sản thuế thu nhập hoãn lại và thuế thu nhập hoãn lại
phải trả có thể thay đổi thậm chí cả khi không có sự thay đổi giá trị của các
chênh lệch tạm thời có liên quan, như:
a) Khi có thay đổi về thuế suất hoặc Luật thuế thu nhập doanh nghiệp;
b) Khi đánh giá lại khả năng thu hồi của tài sản thuế thu nhập hoãn lại;
hoặc
c) Khi thay đổi cách thức thu hồi giá trị tài sản.
Thuế thu nhập hoãn lại phát sinh được ghi nhận trong Báo cáo kết quả hoạt
động kinh doanh, ngoại trừ phạm vi liên quan đến các khoản mục trước đây
đã được ghi thẳng vào vốn chủ sở hữu (xem đoạn 45).
Các khoản mục ghi thẳng vào vốn chủ sở hữu
43. Thuế thu nhập hiện hành và thuế thu nhập hoãn lại phải được ghi thẳng
vào vốn chủ sở hữu nếu khoản thuế đó có liên quan đến các khoản mục
được ghi thẳng vào vốn chủ sở hữu trong cùng kỳ hay kỳ khác.
44. Chuẩn mực kế toán Việt Nam yêu cầu hoặc cho phép một số khoản mục
được ghi thẳng vào vốn chủ sở hữu, như:
a) Điều chỉnh số dư đầu kỳ của lợi nhuận giữ lại do có thay đổi về chính
sách kế toán, mà việc thay đổi này được áp dụng hồi tố hoặc phải sửa do có
lỗi cơ bản (xem Chuẩn mực kế toán số 29 “Thay đổi chính sách kế toán,
ước tính kế toán và các sai sót”);
b) Chênh lệch tỷ giá do chuyển đổi báo cáo tài chính của cơ sở ở nước ngoài
(xem Chuẩn mực kế toán số 10 “ảnh hưởng của việc thay đổi tỷ giá hối
đoái”).
21
45. Trường hợp ngoại lệ, có thể khó xác định giá trị thuế thu nhập hiện hành
hoặc thuế thu nhập hoãn lại liên quan đến các khoản mục được ghi thẳng
vào vốn chủ sở hữu.
Ví dụ:
a) Thay đổi về thuế suất hay các quy định về thuế làm ảnh hưởng đến tài
sản thuế thu nhập hoãn lại hoặc thuế thu nhập hoãn lại phải trả có liên
quan (một phần hay toàn bộ) tới một khoản mục trước đây đã được ghi
thẳng vào vốn chủ sở hữu; hoặc
b) Doanh nghiệp đã xác định tài sản thuế thu nhập hoãn lại phải được ghi
nhận hoặc không được tiếp tục ghi nhận toàn bộ giá trị, và tài sản thuế
thu nhập hoãn lại đó liên quan (một phần hay toàn bộ) tới một khoản
mục trước đây đã được ghi thẳng vào vốn chủ sở hữu.
Trường hợp này thuế thu nhập hoãn lại và thuế thu nhập hiện hành liên quan
đến các khoản mục được ghi thẳng vào vốn chủ sở hữu sẽ được tính dựa trên
sự phân bổ hợp lý của thuế thu nhập hoãn lại và thuế thu nhập hiện hành của
doanh nghiệp trong khuôn khổ quy định về thuế liên quan, hoặc theo
phương pháp khác nhằm đạt được sự phân bổ phù hợp hơn tuỳ từng trường
hợp cụ thể.
46. Khi một tài sản được đánh giá lại cho mục đích thuế và việc đánh giá lại đó
liên quan đến việc đánh giá lại cho mục đích kế toán (nếu có theo quy định
của pháp luật) ở một kỳ trước, hoặc dự kiến sẽ thực hiện ở một kỳ sau này,
ảnh hưởng đến thuế của cả việc đánh giá lại và điều chỉnh cơ sở tính thuế
được ghi vào vốn chủ sở hữu trong kỳ thực hiện việc đánh giá lại. Tuy
nhiên, nếu việc đánh giá lại cho mục đích thuế không liên quan đến việc
đánh giá lại cho mục đích kế toán được thực hiện ở một kỳ trước đó hoặc ở
kỳ sau này, ảnh hưởng thuế của việc điều chỉnh cơ sở tính thuế sẽ được ghi
nhận vào Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh.
22
47. Khi doanh nghiệp thanh toán cho tổ chức, cá nhân người nước ngoài kinh
doanh không có cơ sở thường trú tại Việt Nam, doanh nghiệp phải nộp thuế
thu nhập cho cơ quan thuế thay cho tổ chức, cá nhân này. Theo quy định
hiện hành, khoản nộp thuế trên thu nhập này được gọi là thuế khấu trừ tại
nguồn. Khoản phải nộp hay đã nộp này được ghi thẳng vào vốn chủ sở hữu
như một phần của cổ tức, hay lợi nhuận.
Trình bày
Tài sản thuế thu nhập hoãn lại và nợ thuế thu nhập hoãn lại phải trả
48. Tài sản thuế thu nhập hoãn lại và nợ thuế thu nhập hoãn lại phải trả phải
được trình bày tách biệt với các tài sản và nợ phải trả khác trong Bảng
cân đối kế toán. Tài sản thuế thu nhập hoãn lại và nợ thuế thu nhập hoãn
lại phải trả phải được phân biệt với các tài sản thuế thu nhập hiện hành
và thuế thu nhập hiện hành phải nộp.
49. Khi doanh nghiệp phân loại thành tài sản ngắn hạn, nợ phải trả ngắn
hạn và các tài sản và nợ phải trả dài hạn trên báo cáo tài chính, thì không
được phân loại các tài sản thuế thu nhập hoãn lại (nợ thuế thu nhập hoãn
lại phải trả) thuộc các khoản mục phản ánh về tài sản ngắn hạn (hoặc nợ
phải trả ngắn hạn).
Bù trừ
50. Doanh nghiệp chỉ được bù trừ các tài sản thuế thu nhập hiện hành và nợ
phải trả thuế thu nhập hiện hành khi doanh nghiệp:
a) Có quyền hợp pháp để bù trừ các khoản đã được ghi nhận, và
b) Dự định thanh toán trên cơ sở thuần hoặc sẽ thu hồi tài sản đồng
thời với thanh toán nợ phải trả.
51. Doanh nghiệp chỉ được bù trừ các tài sản thuế thu nhập hoãn lại và thuế
thu nhập hoãn lại phải trả khi:
23
a) Doanh nghiệp có quyền hợp pháp được bù trừ giữa tài sản thuế thu
nhập hiện hành với thuế thu nhập hiện hành phải nộp; và
b) Các tài sản thuế thu nhập hoãn lại và thuế thu nhập hoãn lại phải trả
liên quan tới thuế thu nhập doanh nghiệp được quản lý bởi cùng một
cơ quan thuế đối với:
i) Cùng một đơn vị chịu thuế; hoặc
ii) Các đơn vị chịu thuế khác nhau có dự định thanh toán thuế thu
nhập hiện hành phải trả và tài sản thuế thu nhập hiện hành trên
cơ sở thuần hoặc thu hồi tài sản đồng thời với việc thanh toán nợ
phải trả trong từng kỳ tương lai khi các khoản trọng yếu của thuế
thu nhập hoãn lại phải trả hoặc tài sản thuế thu nhập hoãn lại
được thanh toán hoặc thu hồi.
52. Để tránh phải hoàn nhập từng khoản chênh lệch tạm thời, Chuẩn mực này
cho phép doanh nghiệp được bù trừ tài sản thuế thu nhập hoãn lại với thuế
thu nhập hoãn lại phải trả của cùng đơn vị chịu thuế khi chúng liên quan tới
thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp tại cùng một cơ quan thuế và doanh
nghiệp có quyền hợp pháp để bù trừ tài sản thuế thu nhập hiện hành với thuế
thu nhập hiện hành phải nộp.
53. Trong một số trường hợp, doanh nghiệp được quyền bù trừ trên cơ sở thuần
chỉ cho một số năm nhất định. Trường hợp này, doanh nghiệp phải trình bày
biểu thời gian bù trừ chi tiết để xem xét liệu thuế thu nhập hoãn lại phải trả
có làm tăng các khoản thanh toán thuế trong cùng một kỳ mà một tài sản
thuế thu nhập hoãn lại của một đơn vị chịu thuế khác sẽ làm giảm các khoản
thanh toán của đơn vị chịu thuế thứ hai.
Chi phí thuế
24
Chi phí (hoặc thu nhập) thuế thu nhập liên quan đến lãi hoặc lỗ từ các hoạt
động kinh doanh thông thường
54. Chi phí (hoặc thu nhập) thuế thu nhập liên quan đến lãi hoặc lỗ từ các
hoạt động kinh doanh thông thường phải được trình bày trên Báo cáo kết
quả hoạt động kinh doanh.
Chênh lệch tỷ giá từ thuế thu nhập hoãn lại phải trả ở nước ngoài hoặc tài
sản thuế thu nhập hoãn lại ở nước ngoài
55. Chuẩn mực kế toán số 10 “ảnh hưởng của việc thay đổi tỷ giá hối đoái” quy
định một số khoản chênh lệch tỷ giá hối đoái phải được hạch toán vào thu
nhập hoặc chi phí nhưng không quy định cụ thể về trình bày các khoản
chênh lệch này trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Do đó, chênh
lệch tỷ giá từ thuế thu nhập hoãn lại phải trả ở nước ngoài hoặc tài sản thuế
thu nhập hoãn lại ở nước ngoài được ghi nhận vào Báo cáo kết quả hoạt
động kinh doanh và các chênh lệch này có thể được phân loại là chi phí
(hoặc thu nhập) thuế thu nhập hoãn lại nếu việc trình bày này được coi là dễ
hiểu cho người sử dụng báo cáo tài chính.
Thuyết minh
56. Các thành phần chủ yếu của chi phí (hoặc thu nhập) thuế thu nhập
doanh nghiệp phải được trình bày riêng biệt.
57. Các thành phần chủ yếu của chi phí (hoặc thu nhập) thuế thu nhập gồm:
a) Chi phí (hoặc thu nhập) thuế thu nhập hiện hành;
b) Các điều chỉnh trong năm cho thuế thu nhập hiện hành của các năm
trước;
c) Khoản chi phí (hoặc thu nhập) thuế thu nhập hoãn lại liên quan đến việc
hình thành và hoàn nhập các chênh lệch tạm thời;
25
d) Khoản chi phí (hoặc thu nhập) thuế thu nhập hoãn lại liên quan đến
việc thay đổi thuế suất hoặc qui định các loại thuế mới;
e) Khoản lợi ích phát sinh từ một khoản lỗ tính thuế chưa được ghi nhận
trước đây, một khoản ưu đãi thuế hoặc chênh lệch tạm thời của các năm
trước được dùng để giảm chi phí thuế thu nhập hiện hành;
f) Khoản lợi ích từ lỗ tính thuế chưa được ghi nhận trước đây, từ các ưu
đãi thuế hoặc chênh lệch tạm thời của các năm trước được dùng để
giảm chi phí thuế thu nhập hoãn lại;
g) Chi phí thuế thu nhập hoãn lại phát sinh từ việc ghi giảm, hay hoàn
nhập của khoản ghi giảm năm trước, của tài sản thuế thu nhập hoãn lại
được đề cập ở đoạn 38.
58. Các mục sau đây cần được giải trình riêng rẽ
a) Tổng số thuế thu nhập hiện hành và thuế thu nhập hoãn lại liên
quan đến các khoản mục được ghi nhận vào vốn chủ sở hữu;
b) Giải thích mối quan hệ giữa chi phí (hoặc thu nhập) thuế và lợi
nhuận kế toán theo một hoặc cả hai hình thức sau:
(i) Đối chiếu bằng số giữa chi phí (hoặc thu nhập) thuế và tích số
của lợi nhuận kế toán nhân (x) với mức thuế suất áp dụng và
cơ sở tính mức thuế suất áp dụng đó; hoặc
(ii) Đối chiếu bằng số giữa thuế suất hiệu quả bình quân, mức
thuế suất áp dụng và cơ sở tính mức thuế suất áp dụng.
c) Giải thích thay đổi về các mức thuế suất áp dụng so sánh với niên độ
kế toán trước;
d) Giá trị (ngày đáo hạn, nếu có) của các chênh lệch tạm thời được
khấu trừ, lỗ tính thuế chưa sử dụng và các ưu đãi thuế chưa sử dụng
26
mà chưa tài sản thuế thu nhập hoãn lại nào được ghi nhận vào
Bảng cân đối kế toán;
e) Chênh lệch tạm thời, mỗi loại lỗ tính thuế chưa sử dụng cũng như
các ưu đãi thuế chưa sử dụng;
f) Giá trị của tài sản thuế thu nhập hoãn lại và thuế thu nhập hoãn lại
phải trả được ghi nhận trên Bảng cân đối kế toán của từng năm sử
dụng;
g) Giá trị thu nhập hoặc chi phí thuế hoãn lại được ghi nhận vào Báo
cáo kết quả hoạt động kinh doanh, nếu điều này không được phản
ánh rõ từ các thay đổi của các giá trị được ghi nhận trong Bảng cân
đối kế toán; và
h) Đối với các trường hợp ngừng hoạt động, chi phí thuế liên quan tới:
i) Lãi hoặc lỗ do ngừng hoạt động; và
ii)Lãi hoặc lỗ trong năm của các trường hợp ngừng hoạt động, cùng
với các giá trị tương ứng của mỗi năm trước được trình bày.
59. Một doanh nghiệp phải trình bày giá trị của tài sản thuế thu nhập hoãn
lại và bằng chứng cho việc ghi nhận, khi:
a) Việc sử dụng tài sản thuế thu nhập hoãn lại phụ thuộc vào lợi nhuận
tính thuế trong tương lai vượt quá mức lợi nhuận phát sinh từ việc
hoàn nhập các chênh lệch tạm thời chịu thuế hiện tại; và
b) Doanh nghiệp chịu lỗ trong năm hiện hành hoặc năm trước do qui
định pháp lý về thuế mà tài sản thuế hoãn lại có liên quan.
60. Nội dung giải trình theo quy định tại đoạn 58 (c) cho phép người sử dụng báo
cáo tài chính hiểu được liệu mối quan hệ giữa chi phí (hoặc thu nhập) thuế và
lợi nhuận kế toán là bình thường hay bất thường và hiểu được các yếu tố quan
trọng có thể ảnh hưởng đến mối quan hệ này trong tương lai. Mối quan hệ giữa
27
chi phí (hoặc thu nhập) thuế và lợi nhuận kế toán có thể bị ảnh hưởng bởi các
nhân tố như thu nhập được miễn thuế, chi phí không được khấu trừ khi xác
định lợi nhuận tính thuế (lỗ tính thuế), ảnh hưởng của lỗ tính thuế và thuế suất
ngoài nước.
61. Khi trình bày mối quan hệ giữa chi phí (hoặc thu nhập) thuế và lợi nhuận kế
toán theo thuế suất hiện hành sẽ cung cấp thông tin tốt nhất cho người sử dụng
báo cáo tài chính của doanh nghiệp.
62. Mức thuế suất hiệu quả bình quân là lợi nhuận kế toán chia cho chi phí (hoặc
thu nhập) thuế.
63. Thường là không thực tế khi tính thuế thu nhập hoãn lại phải trả chưa được
ghi nhận phát sinh từ khoản đầu tư vào các công ty con, chi nhánh, công ty
liên kết và góp vốn vào các liên doanh. Chuẩn mực này quy định doanh
nghiệp cần phải trình bày tổng số các chênh lệch tạm thời nhưng không phải
trình bày thuế thu nhập hoãn lại phải trả. Doanh nghiệp được khuyến khích
trình bày giá trị các khoản thuế thu nhập hoãn lại phải trả chưa được ghi
nhận để giúp những người sử dụng báo cáo tài chính có thể thấy được các
thông tin trên là hữu ích.
64. Nếu các thay đổi về thuế suất hoặc luật thuế được ban hành sau ngày kết
thúc niên độ kế toán, doanh nghiệp có thể trình bày bất kỳ ảnh hưởng quan
trọng nào của các thay đổi này đối với tài sản thuế thu nhập hoãn lại và thuế
thu nhập hoãn lại phải trả và thuế thu nhập hiện hành của doanh nghiệp
(xem Chuẩn mực kế toán số 23 “Các sự kiện phát sinh sau ngày kết thúc kỳ
kế toán năm”)./.
1
1. Raát khoâng ñoàng yù 2. Khoâng ñoàng yù 3. Hôi khoâng ñoàng yù 4. Phaân vaân, khoâng bieát ñoàng yù hay khoâng (trung laäp) 5. Hôi ñoàng yù 6. Ñoàng yù 7. Raát ñoàng yù (phaùt bieåu hoaøn toaøn ñuùng)
< 1
1 < 5
5 < 20
20 < 50
50 < 100
>= 100
< 1
1 < 3
3 < 6
6 < 12
12 < 20
>= 20
Raát ñoàng yù
Raát khoâng ñoàng yù
1.3. Möùc ñoä quan taâm cuûa Ban giaùm ñoác cuûa doanh nghieäp ñeán keá toaùn cuûa doanh nghieäp:
1.2. Coâng ty cuûa anh chò ñaõ ñöôïc thaønh laäp maáy naêm(ñôn vò tính: naêm)?
1 2 3 4 5 6 7
1 2 3 4 5 6 7
1 2 3 4 5 6 7
Ban giaùm ñoác raát quan taâm ñeán boä phaän keá toaùn cuûa doanh nghieäp Ban giaùm ñoác thöôøng xuyeân cöû nhaân vieân Phoøng keá toaùn ñi taäp huaán nghieäp vuï Ban giaùm ñoác thöôøng ñoäng vieân nhaân vieân Phoøng Keá toaùn ñi hoïc naâng cao trình ñoä
2
< 25
25 < 30
30 < 35
35 < 40
40 < 45
>= 45
1.5. Doanh nghieäp cuûa anh/chò laø:
1.4. Ñoä tuoåi bình quaân Phoøng Keá toaùn trong doanh nghieäp cuûa anh/chò (ñôn vò tính: naêm)
Haønh chaùnh söï nghieäp coù thu Doanh nghieäp Nhaø nöôùc, doanh nghieäp coù voán Nhaø nöôùc Doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh trong nöôùc Doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi Doanh nghieäp khaùc …………………
< 50
50 < 300
300 < 1000
1000 < 2500
>= 2500
Khoâng phaùt sinh
2.2. Tröôùc khi coù VAS 17, khi cô quan thueá kieåm tra doanh nghieäp cuûa anh/chò coù phaùt sinh caùc khoaûn cheânh leäch thueá TNDN, keá toaùn doanh nghieäp xöû lyù khoaûn cheânh leäch naøy nhö theá naøo?
Haïch toaùn giaûm nguoàn voán cuûa doanh nghieäp Tính laïi vaøo chi phí cuûa doanh nghieäp caùc kyø sau Treo nôï vaøo taøi khoaûn phaûi thu, chôø xöû lyù Khoâng haïch toaùn gì heát Caùch khaùc …………………………………………….
2.3. Anh/chò tìm hieåu chuaâån möïc keá toaùn thueá TNDN (VAS 17) baèng hình thöùc naøo (coù theå choïn nhieàu muïc)?
Ñöôïc coâng ty cho ñi taäp huaán. Töï tìm hieåu thoâng qua thoâng tin ñaïi chuùng (baùo, ñaøi….). Tìm hieåu baèng caùch mua taøi lieäu töï hoïc.
3
Raát ñoàng yù
Raát khoâng ñoàng yù
Tìm hieåu thoâng qua baïn beø, hoûi thaêm ngöôøi khaùc. Caùch khaùc ……………………………………………. Chöa ñöôïc tìm hieåu
Neáu anh/chò chöa ñöôïc tìm hieåu chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN cuûa Vieät Nam thì khoâng phaûi ñaùnh tieáp caùc muïc sau. 2.4. Caùc anh/chò coù ñoàng yù vôùi caùc vaán ñeà sau veà chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN (VAS 17):
1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7
Raát ñoàng yù
Raát khoâng ñoàng yù
Caùc thuaät ngöõ trong chuaån möïc raát deã hieåu Phöông phaùp haïch toaùn khoâng raéc roái Soá lieäu haïch toaùn theo chuaån möïc deã theo doõi Caùch tính toaùn caùc khoaûn thueá TNDN hoaõn laïi khoâng phöùc taïp
1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7
1 2 3 4 5 6 7
Phaûn aùnh ñuùng tình hình soá lieäu cuûa doanh nghieäp Ñöa keá toaùn Vieät Nam gaàn hôn vôùi keá toaùn quoác teá Giuùp kieåm soaùt ñöôc tình hình cuûa coâng ty moät caùch deã daøng hôn Giuùp soá lieäu cuûa doanh nghieäp vaø cô quan thueá phuø hôïp hôn
Coù
khoâng
Raát ñoàng yù
Raát khoâng ñoàng yù
2.7. Neáu doanh nghieäp anh/chò ñaõ aùp duïng chuaån möïc chuaån möïc keá toaùn thueá TNDN (VAS 17), xin anh/chò cho yù kieán:
Raát khoù khaên ban ñaàu nhöng quen daàn khi thöïc taäp nhieàu. 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 Caùc nghieäp vuï keá toaùn lieân quan ñeán VAS 17 ít neân khoâng khoù khaên trong haïch toaùn.
4
1 2 3 4 5 6 7
1 2 3 4 5 6 7
Khi gaëp vaán ñeà khoâng hieåu veà VAS 17 coù theå tìm hieåu deã daøng töø caùc nguoàn khaùc nhau. Caùc cô quan (thueá, thoáng keâ, chuû quaûn….) khuyeán khích thöïc hieän VAS 17.
Do söùc eùp minh baïch hoùa soá lieäu cuûa caùc beân lieân quan (coå ñoâng, thueá, khaùch haøng….) Do thaáy ñaây laø vaán ñeà raát caàn thieát ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu quaûn lyù neân phaûi aùp duïng Coù lieân heä vôùi nöôùc ngoaøi, neân aùp duïng vôùi mong muoán hoäi nhaäp quoác teá. Aùp duïng do yeâu caàu cuûa ñôn vò chuû quaûn Aùp duïng do theo yeâu caàu cuûa chuaån möïc. Nguyeân nhaân khaùc …………………………………………….
Do khoâng phaùt sinh caùc khoaûn lieân quan ñeán VAS 17 Do khoâng coù ai yeâu caàu phaûi thöïc hieän Do chuaån möïc quaù phöùc taïp khoâng theå thöïc hieän ñöôïc Gaëp khoù khaên trong haïch toaùn nhöng khoâng coù nguoàn naøo ñeå tham khaûo, tìm hieàu. Khoâng caàn thieát do khoâng ñaùp öùng yeâu caàu quaûn lyù cuûa doanh nghieäp Do thaáy caùch haïch haïch toaùn thueá TNDN hieän thôøi ñaõ hoaøn thieän khoâng caàn thay ñoåi. Do khoâng hieåu caùc noäi dung trong chuaån möïc Nguyeân nhaân khaùc …………………………………………….
Caàn thieát Lyù do:…………………………………………………………………………………………………………………
5
Khoâng caàn thieát Lyù do: …………………………………………………………………………………………………………………
Nam
Nöõ
3. THOÂNG TIN CAÙ NHAÂN: anh/chò vui loøng cho bieát caùc thoâng tin caùc nhaân sau: 3.1. Giôùi tính:
25 < 30
30 < 35
35 < 40
40 < 45
>= 45
Laõnh ñaïo Phoøng hay cao hôn
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
1
1 Coâng ty CP ñaàu tö XD Mieàn Nam 2 CN coâng ty CP xaây döïng soá 1 3 Coâng ty CP dñaàu tö XD Bình Chaùnh 4 Coâng ty kho baõi TP 5 Coâng ty xaây döïng soá 1 6 Coâng ty DV ÑT vaø QL nhaø Q10 7 Coâng ty CP Nhaø Roàng 8 Coâng ty XD 518 9 Coâng ty Coâng Ích Quận 3 10 Coâng ty CP phaùt trieån ÑT Bình Minh 11 CN coâng ty TNHH 1 TV Quang Trung 12 XN ñòa oác 799 13 Coâng ty CP ÑT vaø XD coâng trình 135 14 Coâng ty CP ñòa oác 7 15 CN coâng ty VCP sôn Haûi Phoøng 16 Coâng ty phaùt trieån nhaø Bình Thaïnh 17 Coâng ty TNHH 1 thaønh vieân PT KD nhaø 18 Coâng ty CP vaän taûi bieån Haûi AÂu 19 Coâng ty CP PT saûn xuaát TM Saøi Goøn 20 Beán xe mieàn Taây 21 Coâng ty TNHH TM Ñaêng Minh 22 Coâng ty döôïc Quaän 10 23 VP ÑD coâng ty NITEIJIN SHOJI CO,LTD 41 Nguyeãn Thò Minh Khai 115-121 Nguyeãn Coâng Tröù 24 Coâng ty vaøng baïc ñaù qui Saøi Goøn SJC 25 Coâng ty ñieän thoaïi Ñoâng thaønh phoá 270B Lyù Thöôøng Kieät 12 Nguyeãn Thò Minh Khai 26 Coâng ty ñieän löïc thaønh phoá 96 Nguyeãn Thò Minh Khai 27 Coâng ty VietTel 27/1 Nguyeãn Vaên Ñaäu 28 Coâng ty TNHH Nam Thieân Haø 248 Coáng Quyønh 29 Baùo Thanh Nieân KCN Vónh Loäc 30 Coâng ty TNHHy teá Perfect VN Loâ C7/II ñöôøng soá 2 KCN Vónh Loäc 31 Cty CP ñieän Tuaán Phöông 128B Nguyeãn Cö Trinh 32 Coâng ty TNHH Linh Phöông 334/39 Leâ Quan Ñònh 33 Coâng ty TNHH Ñaïi Döông
2
34 Coâng ty TNHH Phuùc Sinh 35 Coâng ty TNHH Traø Mi 36 Coâng ty TNHH Danh Sôn 37 Coâng ty TNHH Quang Minh 38 Coâng ty TNHH Vieät Ñöùc 39 Coâng ty TNHH Saøi Goøn 40 Coâng ty CP CD CT giao thoâng 61
386-388 Hoaøng dieäu 241 QL 1, P Linh Xuaân, Q Thuû Ñöùc 44A Ñaëng Dung 248-250 Hoàng Baøng 297 Traàn Bình Troïng 3 Taêng Baït Hoå 309/1A Nguyeãn Vaên Troãi
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
Tieáng Vieät
1. Hugh A.Adams, Ñoã Thuøy Linh (2005), “Hoäi nhaäp vôùi caùc nguyeân taéc keá
toaùn kieåm toaùn quoác teá”, Nxb Chính trò quoác gia, Haø Noäi.
2. Nguyeãn Thu Haø dòch (2002), “Caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá”, Nxb
Chính trò quoác gia, Haø Noäi.
3. Boä Taøi chính (2005), Heä thoáng chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam quyeån IV,
Nxb Taøi chính, Haø Noäi.
4. Vuõ Höõu Ñöùc (2005), Keá toaùn thueá thu nhaäp doanh nghieäp, baøi giaûng cho
lôùp cao hoïc, Thaønh phoá Hoà Chí Minh.
5. Leâ Thò Khoa Nguyeân, Keá toaùn thueá thu nhaäp doanh nghieäp, baøi giaûng
cho lôùp taäp huaán cuûa Cuïc thueá Thaønh phoá Hoà Chí Minh.
6. Traàn Ñöùc Nam (2006), Haïch toaùn thueá TNDN – Thöïc teá coù raéc roái nhö lyù
thuyeát, baøi ñaêng treân trang web kiemtoam.com ngaøy 26/11/2006.
7. Boä Taøi chính (2005), Quyeát ñònh soá 12/2005/QÑ-BTC ngaøy 15/2/2005,
Haø Noäi.
8. Boä Taøi chính (2002), quyeát ñònh soá 165/2002/QÑ-BTC ngaøy 31/12/2002,
Haø Noäi.
9. Boä Taøi chính (2005), quyeát ñònh soá 100/2005/QÑ-BTC ngaøy 28/12/2005,
Haø Noäi.
10. Boä Taøi chính (2006), Thoâng tö soá 20/2006/TT-BTC ngaøy 20/3/2006, Haø
Noäi.
11. Quoác hoäi (2003), Luaät thueá thu nhaäp doanh nghieäp, Haø Noäi.
Tieáng Anh
1. Hennie Van Greuning, Marius Koen (2002), International Accounting
Standards, The National political publishers.
2. Eldon s.Henddriksen (1990), Accounting theory – Income taxes and
pension costs.
3. Scott Henderson & Graham Peirson, Financial Accounting, University of
Adelaide.
4. Malaysia Accounting Standards Board (2007), FRS 112, International
Accounting Standard Plus, http://www.iasplus.com.
5. Financial Accounting Standards Board, SFAS 109, Financial Accounting
Standards Board, http://www.fasb.org.
