-1-
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Sinh sống và lớn lên ở vùng dân tộc Khmer, tôi từng
chứng kiến nhiều nghi thức, nghi lễ liên quan đến phong
tục, tập quán, tôn giáo – tín ngưỡng của người Khmer đặc
biệt là tục hạ cốt. Bản thân tôi là dân tộc Khmer, công việc
hiện tại của tôi là công tác tại Phòng Văn hóa – Xã hội, Ban
Dân tộc tỉnh. Do đó tôi chọn đề tài “Tục hạ cốt của người
Khmer Nam Bộ” làm đề tài nghiên cứu để tìm hiểu thêm
về tục hạ cốt của Khmer ở một số tỉnh có đông người Khmer
sinh sống có nét gì giống và khác nhau. Đồng thời, bản thân
muốn đóng góp một phần công sức để giữ gìn và phát huy
giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Một số công trình nghiên cứu có liên quan đến tục
hạ cốt của người Khmer:
Tài liệu của Campuchia: Nhen Phuom – Mom
Chhay (2004), Tập tục Khmer cổ (theo nghi thức Achar),
Phnom Penh.
Tài liệu tiếng Việt: Lê Hương (1969), Người Việt
gốc Miên, Sài Gòn; Mai Ngọc Diệp (2008), Tang ma của
người Khmer An Giang, Luận văn Thạc sĩ, Trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn, TP. Hồ Chí Minh; Võ Thanh
Hùng (2010), Nghi lễ vòng đời của người Khmer Sóc
Trăng, Nxb Văn hóa Dân tộc, Hà Nội; Phạm Minh Hoàng
(2014), Tang ma của người Khmer ở Vĩnh Long, Luận văn
Thạc sĩ, Trường Đại học Trà Vinh.
ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TRÀ VINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH
____________________________
ISO 9001:2008
TRƯƠNG MINH HIẾU
TỤC HẠ CỐT
CỦA NGƯỜI KHMER NAM BỘ
Chuyên ngành: VĂN HÓA HỌC
Mã số: 60310640
LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HÓA HỌC
Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ HUỆ
TRÀ VINH, NĂM 2016
-2-
3. Mục tiêu nghiên cứu
Thông qua điền dã, khảo sát thực tế, phỏng vấn để
tìm hiểu những đặc điểm, các giá trị, ý nghĩa và những biến
đổi trong tục hạ cốt của người Khmer Nam Bộ. Cung cấp
những thông tin, cơ sở khoa học để góp phần bảo tồn văn
hóa truyền thống của người Khmer, phát huy những giá trị
vốn có của người Khmer từ tục hạ cốt.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu về tục hạ cốt
của người Khmer Nam Bộ. Trong đó luận văn nghiên cứu
và làm rõ những nét văn hóa truyền thống và những biến
đổi xung quanh tục hạ cốt, tìm ra những nét tương đồng và
khác biệt giữa cộng đồng người Khmer và giữa các dân tộc
trong vùng.
- Phạm vi nghiên cứu: Tập trung nghiên cứu tục hạ cốt
của người Khmer Nam Bộ tại một số tỉnh có đông người
Khmer sinh sống như Trà Vinh, Sóc Trăng và An Giang.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp tổng hợp, phân tích; Phương pháp hồi
cố (lịch sử); Phương pháp quan sát tham dự; Phương pháp
so sánh.
6. Đóng góp luận văn
Đề tài luận văn “Tục hạ cốt của người Khmer Nam
Bộ” góp phần làm chúng ta hiểu rõ hơn yếu tố văn hóa tộc
người của người Khmer từ góc độ tục hạ cốt, góp phần hoàn
thiện việc nghiên cứu về người Khmer Nam Bộ.
Đề tài luận văn nghiên cứu sẽ đóng góp thêm nguồn
tài liệu cho công tác giảng dạy, nghiên cứu của khoa và nhà
-3-
trường; làm tài liệu tham khảo cho các công trình nghiên
cứu kế tiếp và là tiền đề để chúng tôi nghiên cứu thêm về
văn hóa Khmer.
7. Bố cục: gồm 3 chương
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn
Chương 2: Tục hạ cốt truyền thống của người Khmer
Chương 3: Những biến đổi trong tục hạ cốt của
người Khmer
-4-
PHẦN NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Các khái niệm
1.1.1.1. Nghi thức:
Nghi thức là hành vi của cá nhân hoặc tập thể, tuân
theo một nguyên tắc nhất định, lặp đi lặp lại thuộc một sơ
đồ có sẵn, nhằm đạt tới mục đích tín ngưỡng tôn thờ một
thế lực siêu nhiên nào đó.
1.1.1.2. Nghi lễ:
Nghi lễ là hoạt động quan trọng của con người liên
quan đến hành vi tôn giáo thể hiện niềm tin đối với đấng
siêu nhiên, đấng thần linh đem lại cho con người sự thỏa
mãn về tinh thần được cộng đồng truyền từ thế hệ này sang
thế hệ khác.
1.1.1.3. Nghi lễ chuyển đổi:
Nghi lễ chuyển đổi là những nghi lễ đánh dấu sự
chuyển đổi của cá nhân trong suốt vòng đời, từ tình trạng
này sang tình trạng khác, từ vai trò, địa vị này sang vai trò,
địa vị khác, hợp nhất những kinh nghiệm của con người và
kinh nghiệm văn hóa với vòng đời. Nghi lễ chuyển đổi
thành ba giai đoạn chính: phân ly (trước ngưỡng), chuyển
tiếp (trong ngưỡng) và hội nhập (sau ngưỡng).
1.1.1.4. Phong tục, tập quán:
Phong tục là toàn bộ những hoạt động sống của con
người đã được hình thành trong quá trình lịch sử và ổn định