Tóm tắt luận văn Thạc sỹ Luật học: Nguyên tắc giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự

Chia sẻ: Nghiệt đồng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

74
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của đề tài là làm sáng tỏ một số vấn đề liên quan đến nguyên tắc như: Khái niệm, đặc điểm của nguyên tắc giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự, phân loại vấn đề dân sự trong vụ án hình sự, phân tích mối quan hệ giữa nguyên tắc giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự với một số nguyên tắc liên quan của luật tố tụng hình sự, những nội dung cơ bản của nguyên tắc giải quyết vấn đề dân sự theo luật tố tụng hình sự Việt Nam

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận văn Thạc sỹ Luật học: Nguyên tắc giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự

më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n, quan träng ®îc quy ®Þnh trong Bé luËt Tè tông H×nh sù ViÖt Nam n¨m 2003, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù cã u ®iÓm lµ rót ng¾n ®îc tiÕn tr×nh tè tông, lµm gi¶m chi phÝ vÒ tiÒn b¹c, c«ng søc, thêi gian cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông còng nh cña c¸c ®¬ng sù. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ®îc hiÓu lµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tµi s¶n, båi thêng thiÖt h¹i trong vô ¸n h×nh sù nh ®ßi tr¶ l¹i tµi s¶n bÞ chiÕm ®o¹t, ®ßi båi thêng gi¸ trÞ tµi s¶n do bÞ can, bÞ c¸o chiÕm ®o¹t nhng bÞ mÊt hoÆc bÞ hñy ho¹i, buéc ph¶i söa ch÷a tµi s¶n bÞ h háng, ®ßi båi thêng thiÖt h¹i vÒ lîi Ých g¾n liÒn víi viÖc sö dông, khai th¸c tµi s¶n, chi phÝ hîp lý ®Ó ng¨n chÆn, kh¾c phôc thiÖt h¹i do tµi s¶n bÞ chiÕm ®o¹t; ®ßi båi thêng thiÖt h¹i do tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm, uy tÝn bÞ x©m ph¹m... LuËt tè tông h×nh sù vµ nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c ®· quy ®Þnh néi dung, thñ tôc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. Nh÷ng quy ®Þnh nµy lµ c¬ së ph¸p lý cho Tßa ¸n khi tiÕn hµnh tè tông, ®ång thêi còng lµ c«ng cô ®Ó ngêi tham gia tè tông b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh. Tuy nhiªn, thùc tÕ xÐt xö cho thÊy nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ vÊn ®Ò nµy cßn cha ®Çy ®ñ, cha thèng nhÊt nªn khã ¸p dông trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n. MÆt kh¸c, do lµ vÊn ®Ò ph¸t sinh trong vô ¸n h×nh sù nªn c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông còng nh nh÷ng ngêi tiÕn hµnh tè tông thêng kh«ng quan t©m ®óng møc tíi viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm d©n sù mµ chØ chó träng ®Õn viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm h×nh sù. NhiÒu ThÈm ph¸n ®· kh«ng nghiªn cøu kü Bé luËt D©n sù vµ c¸c híng dÉn cña Héi ®ång thÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao vÒ viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù nªn x¸c ®Þnh kh«ng ®óng thiÖt h¹i, quyÕt ®Þnh møc båi thêng kh«ng chÝnh x¸c hoÆc t¸ch phÇn d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ®Ó gi¶i quyÕt ë vô ¸n kh¸c kh«ng ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt... lµm ¶nh hëng trùc tiÕp tíi quyÒn vµ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña nh÷ng ngêi tham gia tè tông. §Ó gãp phÇn kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i, thiÕu sãt, gióp cho viÖc ¸p dông ph¸p luËt tè tông h×nh sù ®îc ®óng ®¾n, thèng nhÊt, viÖc nghiªn cøu mét c¸ch hÖ thèng nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù c¶ vÒ mÆt lý luËn lÉn thùc tiÔn lµ mét ®ßi hái cÇn thiÕt trong giai ®o¹n c¶i c¸ch t ph¸p hiÖn nay. V× vËy t¸c gi¶ ®· chän ®Ò tµi "Nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù" lµm luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc cña m×nh. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu Trong khoa häc luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam còng nh trong thùc tiÔn ¸p dông, nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù vÉn cha ®îc quan t©m, nghiªn cøu mét c¸ch ®Çy ®ñ, cã hÖ thèng vµ toµn diÖn. Tuy nhiªn, hiÖn vÊn ®Ò nµy ®· ®îc mét sè nhµ khoa häc, luËt gia quan t©m nghiªn cøu ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. Nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ®îc ®Ò cËp trong cuèn Ph¸p luËt h×nh sù - Thùc tiÔn xÐt xö vµ ¸n lÖ, cña t¸c gi¶ §inh V¨n QuÕ, do nhµ xuÊt b¶n Lao ®éng - x· héi ph¸t hµnh; trong c¸c bµi viÕt ®¨ng trªn c¸c t¹p chÝ cña mét sè t¸c gi¶ nh: Bµn vÒ viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù, cña TS. §ç V¨n §¹i, T¹p chÝ kiÓm s¸t, sè 9/2007; Gi¶i quyÕt tr¸ch nhiÖm d©n sù trong vô ¸n h×nh sù, cña NguyÔn Xu©n §ang, T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n, sè 21/2005; Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm vµ tßa ¸n cÊp phóc thÈm ®Òu x¸c ®Þnh sai vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù, cña Träng Tµi, T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n, sè 6/2006; VÊn ®Ò kh¸ng nghÞ gi¸m ®èc thÈm vÒ "d©n sù" trong vô ¸n h×nh sù, cña §inh V¨n QuÕ, T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n, sè 9/2009; ViÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù, cña Hoµng ThÞ S¬n, T¹p chÝ LuËt häc, sè 6/1998; Nh÷ng vÊn ®Ò rót ra tõ nh÷ng vô ¸n h×nh sù s¬ thÈm bÞ hñy ë cÊp phóc thÈm trung ¬ng, cña Hå Quèc Th¸i, T¹p chÝ KiÓm s¸t, sè 8/2007; Bµn vÒ thñ tôc tè tông khi ®iÒu tra l¹i hoÆc xÐt xö l¹i phÇn d©n sù trong vô ¸n h×nh sù, cña NguyÔn V¨n Trîng, T¹p chÝ KiÓm s¸t, sè 9/2007... 3. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi Môc ®Ých cña ®Ò tµi lµ lµm s¸ng tá mét sè vÊn ®Ò lý luËn liªn quan ®Õn nguyªn t¾c nh: kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù, ph©n lo¹i vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù, ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù víi mét sè nguyªn t¾c liªn quan cña luËt 1
tè tông h×nh sù, nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù theo luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam. Tõ thùc tiÔn xÐt xö chØ ra nh÷ng ®iÓm bÊt cËp ®Ó ®Ò xuÊt nh÷ng kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ trong viÖc ¸p dông nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. 4. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi §èi tîng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù cô thÓ lµ: - Nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò chung vÒ nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. - Nghiªn cøu nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam. - Nghiªn cøu thùc tr¹ng nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ë ViÖt Nam hiÖn nay. - §a ra c¸c kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù trong thùc tiÔn xÐt xö. Trªn c¬ së ®èi tîng, môc ®Ých nghiªn cøu ®· x¸c ®Þnh ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi. LuËn v¨n nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù díi gãc ®é cña luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam. §ång thêi, luËn v¨n còng cã ®Ò cËp ®Õn mét sè quy ph¹m cña ph¸p luËt d©n sù vµ ph¸p luËt tè tông d©n sù cã liªn quan nh»m hç trî cho viÖc gi¶i quyÕt nhiÖm vô vµ ®èi tîng nghiªn cøu. 5. C¬ së lý luËn vµ c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu C¬ së lý luËn cña luËn v¨n lµ quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t tëng Hå ChÝ Minh, ®êng lèi cña §¶ng vÒ Nhµ níc vµ ph¸p luËt, vÒ quyÒn con ngêi vµ quyÒn c«ng d©n trong x· héi. LuËn v¨n sö dông mét sè ph¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc nh: ph¬ng ph¸p luËn, ph¬ng ph¸p lÞch sö, so s¸nh, ph©n tÝch, tæng hîp, thèng kª, kÕt hîp gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ó lµm s¸ng tá vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt viÖc d©n sù trong vô ¸n h×nh sù v.v... 6. Nh÷ng ®ãng gãp míi vÒ mÆt khoa häc cña luËn v¨n VÒ mÆt lý luËn: KÕt qu¶ nghiªn cøu cña luËn v¨n sÏ gióp x¸c ®Þnh ®îc kh¸i niÖm, néi dung, thñ tôc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù tõ ®ã ®a ra nh÷ng kiÕn nghÞ vÒ mÆt lËp ph¸p nh»m x©y dùng vµ hoµn thiÖn nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. ViÖc x©y dùng c¸c quy ph¹m ph¸p luËt phï hîp, ®Çy ®ñ, cã hÖ thèng sÏ lµ c¬ së ph¸p lý quan träng ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. VÒ thùc tiÔn: Nghiªn cøu mét c¸ch kh¸ toµn diÖn vµ cã hÖ thèng vÒ nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù, ph©n tÝch nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù, nªu lªn nh÷ng ®iÓm bÊt cËp trong c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vµ tè tông h×nh sù hiÖn hµnh vÒ vÊn ®Ò nµy, so s¸nh víi mét sè níc kh¸c ®Ó b¶o vÖ nh÷ng luËn ®iÓm trong phÇn kiÕn nghÞ cña m×nh. 7. ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cña luËn v¨n VÒ mÆt lý luËn: LuËn v¨n lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc ®Çu tiªn, cã tÝnh hÖ thèng vµ t¬ng ®èi toµn diÖn vÒ nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ë cÊp ®é mét luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc víi nh÷ng ®ãng gãp vÒ mÆt khoa häc ®· nªu trªn. VÒ mÆt thùc tiÔn: KÕt qu¶ nghiªn cøu cña luËn v¨n gióp c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông x¸c ®Þnh vµ ¸p dông ®óng ®¾n, thèng nhÊt nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n, ®a ra nh÷ng kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c¸c quy ph¹m ph¸p luËt. Ngoµi ra, luËn v¨n cßn cã ý nghÜa lµm tµi liÖu tham kh¶o trong c«ng t¸c gi¶ng d¹y vµ nghiªn cøu m«n luËt tè tông h×nh sù. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña luËn v¨n cã thÓ ®îc vËn dông trong c«ng t¸c lËp ph¸p vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn ¸p dông ph¸p luËt ë níc ta hiÖn nay. 8. KÕt cÊu cña luËn v¨n Ngoµi phÇn Më ®Çu, KÕt luËn vµ Danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung cña luËn v¨n gåm 3 ch¬ng: 3
Ch¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. Ch¬ng 2: Nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù theo ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam. Ch¬ng 3: Thùc tiÔn thi hµnh vµ viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù trong luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam. Ch¬ng 1 nh÷ng VÊn §Ò CHUNG VÒ nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù 1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù 1.1.1. Kh¸i niÖm Trong phÇn nµy t¸c gi¶ ®· tËp trung lµm s¸ng tá mét sè vÊn ®Ò sau: - Nªu ý nghÜa cña viÖc quy ®Þnh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. - Lý gi¶i t¹i sao ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam l¹i quy ®Þnh "gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù" lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña luËt tè tông h×nh sù. - §a ra kh¸i niÖm vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù nh sau: VÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ®îc hiÓu lµ nh÷ng quan hÖ vÒ ®ßi tµi s¶n; ®ßi båi thêng gi¸ trÞ tµi s¶n do bÞ can, bÞ c¸o chiÕm ®o¹t nhng bÞ mÊt hoÆc bÞ hñy ho¹i; yªu cÇu söa ch÷a tµi s¶n bÞ h háng, bÞ hñy ho¹i; ®ßi båi thêng thiÖt h¹i vÒ lîi Ých g¾n liÒn víi viÖc sö dông, khai th¸c tµi s¶n, chi phÝ hîp lý ®Ó ng¨n chÆn, kh¾c phôc thiÖt h¹i do tµi s¶n bÞ chiÕm ®o¹t; ®ßi båi thêng thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn do tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm, uy tÝn bÞ hµnh vi ph¹m téi g©y ra... hay nãi c¸ch kh¸c vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù lµ vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm båi thêng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång theo quy ®Þnh t¹i ch¬ng XXI Bé luËt D©n sù. - TiÕn hµnh ph©n lo¹i vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. - T¸c gi¶ x©y dùng kh¸i niÖm nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù nh sau: Nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù lµ nh÷ng ph¬ng ch©m, ®Þnh híng chi phèi toµn bé ho¹t ®éng tè tông h×nh sù trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c quan hÖ vÒ båi thêng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång do téi ph¹m g©y ra trong vô ¸n h×nh sù. 1.1.2. §Æc ®iÓm cña nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù Tõ kh¸i niÖm trªn, t¸c gi¶ ®· nªu lªn 6 ®Æc ®iÓm cña nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù nh sau: Thø nhÊt: Nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña luËt tè tông h×nh sù, nã chi phèi toµn bé qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt phÇn d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. Néi dung cña nguyªn t¾c thÓ hiÖn ph¬ng ch©m, ®Þnh híng cña §¶ng vµ Nhµ níc ta vÒ viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. Thø hai: Nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù chØ ®îc ¸p dông trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng quan hÖ vÒ båi thêng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. Khi gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù, kh«ng ph¶i tÊt c¶ vÊn ®Ò nµo liªn quan ®Õn tiÒn hoÆc tµi s¶n mµ c¬ quan tiÕn hµnh tè tông gi¶i quyÕt còng ®Òu lµ vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù vµ ®îc gi¶i quyÕt theo nguyªn t¾c nµy. Thùc chÊt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù chØ bao gåm viÖc ®ßi tr¶ l¹i tµi s¶n bÞ chiÕm ®o¹t, ®ßi båi thêng gi¸ trÞ tµi s¶n do bÞ can, bÞ c¸o chiÕm ®o¹t nhng bÞ mÊt hoÆc bÞ hñy ho¹i, buéc ph¶i söa ch÷a tµi s¶n bÞ h háng, ®ßi båi thêng thiÖt h¹i vÒ lîi Ých g¾n liÒn víi viÖc sö dông, khai th¸c tµi s¶n, chi phÝ hîp lý ®Ó ng¨n chÆn, kh¾c phôc thiÖt h¹i do tµi s¶n bÞ chiÕm ®o¹t; ®ßi båi thêng thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn do tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm, uy tÝn bÞ x©m ph¹m hay nãi c¸ch kh¸c vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù chØ ®îc x¸c ®Þnh trong ph¹m vi "tr¸ch nhiÖm båi thêng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång" theo quy ®Þnh t¹i ch¬ng XXI Bé luËt D©n sù. 5
Thø ba: VÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ®îc gi¶i quyÕt khi cã quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n h×nh sù. Khi mét vô ¸n h×nh sù cã liªn quan ®Õn båi thêng thiÖt h¹i bÞ khëi tè th× viÖc d©n sù ®ã ®¬ng nhiªn ®îc xem xÐt vµ gi¶i quyÕt mµ kh«ng cÇn ph¶i khëi kiÖn riªng b»ng mét thñ tôc kh¸c n÷a. Thø t: ViÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh cña luËt tè tông h×nh sù. Tuy vÒ thùc chÊt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù lµ quan hÖ ph¸p luËt d©n sù nhng nã ph¸t sinh trªn c¬ së hµnh vi ph¹m téi, thËm chÝ cßn lµ yÕu tè quan träng trong viÖc x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm h×nh sù còng nh c¸c t×nh tiÕt t¨ng nÆng, gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña ngêi ph¹m téi nªn khi xem xÐt, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù vÒ néi dung ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt D©n sù nhng vÒ h×nh thøc ph¶i tu©n theo tr×nh tù, thñ tôc cña luËt tè tông h×nh sù chø kh«ng ph¶i lµ tr×nh tù, thñ tôc cña luËt tè tông d©n sù. Thø n¨m: Khi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù Tßa ¸n ¸p dông c¸c nguyªn t¾c cña luËt tè tông h×nh sù vµ c¸c nguyªn t¾c cña luËt tè tông d©n sù ®Ó gi¶i quyÕt. Bªn c¹nh viÖc ¸p dông c¸c nguyªn t¾c trong tè tông h×nh sù ®Ó xÐt xö vÊn ®Ò d©n sù, Tßa ¸n cßn ¸p dông mét sè nguyªn t¾c cña tè tông d©n sù nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi cho c¸c ®¬ng sù tham gia tè tông nh nguyªn t¾c ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c ®¬ng sù, nguyªn t¾c ®¶m b¶o quyÒn tù ®Þnh ®o¹t cña ®¬ng sù... Bëi v× dï lµ vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù nhng thùc chÊt ®ã vÉn lµ quan hÖ d©n sù, mµ ®Æc thï cña quan hÖ ph¸p luËt d©n sù lµ quan hÖ b×nh ®¼ng gi÷a c¸c bªn ®¬ng sù do ®ã cÇn ph¶i ®¶m b¶o quyÒn b×nh ®¼ng tháa thuËn gi÷a c¸c ®¬ng sù khi tham gia tè tông. Thø s¸u: Trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù Tßa ¸n kh«ng b¾t buéc ph¶i më c¸c phiªn hßa gi¶i gi÷a c¸c ®¬ng sù nh trong tè tông d©n sù. Tuy nhiªn, trong thùc tiÔn xÐt xö, c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông vÉn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c bªn tù tháa thuËn víi nhau vÒ viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. 1.2. Mèi quan hÖ gi÷a nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù víi mét sè nguyªn t¾c liªn quan cña luËt tè tông h×nh sù Trong phÇn nµy t¸c gi¶ tr×nh bµy mèi quan hÖ gi÷a nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù víi mét sè nguyªn t¾c liªn quan trùc tiÕp vµ gÇn nhÊt víi nguyªn t¾c nµy. 1.2.1. Mèi quan hÖ víi c¸c nguyªn t¾c tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, ngêi tiÕn hµnh tè tông, nguyªn t¾c tr¸ch nhiÖm khëi tè vµ xö lý vô ¸n h×nh sù (§iÒu 12, 13 Bé luËt Tè tông H×nh sù) - Thùc hiÖn ®óng nguyªn t¾c khëi tè vµ xö lý vô ¸n h×nh sù, nguyªn t¾c tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, ngêi tiÕn hµnh tè tông lµ c¬ së ®Ó nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ®îc thùc hiÖn. - ChØ khi cã quyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n h×nh sù th× c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông míi cã c¬ së ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù vµ ¸p dông nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. - Trong giai ®o¹n ®iÒu tra vµ truy tè, bªn c¹nh viÖc ®iÒu tra vÒ vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm h×nh sù, c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông vµ ngêi tiÕn hµnh tè tông cßn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®iÒu tra, thu thËp chøng cø liªn quan ®Õn vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm d©n sù trong vô ¸n. 1.2.2. Mèi quan hÖ víi nguyªn t¾c x¸c ®Þnh sù thËt cña vô ¸n ViÖc ¸p dông ®óng ®¾n, ®Çy ®ñ nguyªn t¾c x¸c ®Þnh sù thËt cña vô ¸n lµ c¬ së ®Ó thùc hiÖn tèt nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. Víi t c¸ch lµ mét phÇn cña vô ¸n h×nh sù, khi x¸c ®Þnh sù thËt cña vô ¸n th× c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông còng ®ång thêi ph¶i lµm râ ®îc vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n ®ã. 1.2.3. Mèi quan hÖ víi nguyªn t¾c b¶o ®¶m quyÒn b×nh ®¼ng tríc Tßa ¸n - Nguyªn t¾c b×nh ®¼ng tríc Tßa ¸n lµ mét c¬ së ®Ó ®¶m b¶o cho nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ®îc thùc hiÖn tèt. Khi c¸c ®¬ng sù ®îc b×nh ®¼ng víi nhau vÒ quyÒn vµ nghÜa vô, ®îc cung cÊp chøng cø vµ tranh luËn c«ng khai, d©n chñ tríc Tßa ¸n th× hä sÏ cã kh¶ n¨ng b¶o vÖ tèt nhÊt cho quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh, ®ång thêi sÏ lµm s¸ng tá ®îc sù thËt kh¸ch quan cña vô ¸n nãi chung vµ phÇn tr¸ch nhiÖm d©n sù cña bÞ c¸o hoÆc bÞ ®¬n d©n sù nãi riªng. Th«ng qua ®ã, Tßa ¸n cã c¬ së ®Ó ®a ra ph¸n quyÕt ®óng ®¾n vÒ møc h×nh ph¹t còng nh møc båi thêng thiÖt h¹i ®èi víi bÞ c¸o vµ nh÷ng ngêi tham gia tè tông trong vô ¸n. 7
- Thùc hiÖn ®óng vµ ®Çy ®ñ nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù còng ®ång thêi thùc hiÖn ®îc nguyªn t¾c b×nh ®¼ng tríc Tßa ¸n. Thùc chÊt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù chÝnh lµ quan hÖ ph¸p luËt d©n sù vÒ viÖc ®ßi tµi s¶n, båi thêng thiÖt h¹i do hµnh vi ph¹m téi g©y ra. B¶n chÊt cña quan hÖ ph¸p luËt d©n sù lµ sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c bªn ®¬ng sù khi tham gia tè tông. Khi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù th× nguyªn t¾c b×nh ®¼ng tháa thuËn gi÷a c¸c ®¬ng sù lµ nguyªn t¾c bao trïm, theo ®ã c¸c ®¬ng sù ®îc b×nh ®¼ng víi nhau vÒ quyÒn vµ nghÜa vô. Do vËy, b¶n th©n nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ®· thÓ hiÖn ®îc nguyªn t¾c b¶o ®¶m quyÒn b×nh ®¼ng tríc Tßa ¸n. 1.2.4. Mèi quan hÖ víi nguyªn t¾c b¶o hé tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n cña c«ng d©n - Thùc hiÖn nguyªn t¾c b¶o hé tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n cña c«ng d©n lµ tiÒn ®Ò cho viÖc thùc hiÖn nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. Mäi hµnh vi x©m ph¹m ®Õn tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n cña c«ng d©n ®îc luËt h×nh sù b¶o vÖ ngoµi viÖc lµm ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi víi ngêi ph¹m téi cßn lµm ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù. NÕu c¸ nh©n bÞ téi ph¹m x©m h¹i ®Õn søc khoÎ, tÝnh m¹ng, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n... th× hä sÏ ®îc båi thêng thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn. ViÖc båi thêng thiÖt h¹i khi hµnh vi ph¹m téi x©m h¹i ®Õn tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n... cña c«ng d©n ph¶i ®îc gi¶i quyÕt theo mét nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. §ã lµ nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. - Nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ®îc ®Æt ra nh»m môc ®Ých b¶o hé tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n cña c«ng d©n. ViÖc gi¶i quyÕt ®óng ®¾n vÊn ®Ò båi thêng thiÖt h¹i trong vô ¸n h×nh sù sÏ ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn tèt nguyªn t¾c b¶o hé tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n cña c«ng d©n. Nh vËy, cã thÓ thÊy gi÷a nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù vµ nguyªn t¾c b¶o hé tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n cña c«ng d©n cã mèi quan hÖ chÆt chÏ nhÊt, gÇn gòi nhÊt bëi v× viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù trùc tiÕp liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh møc ®é båi thêng thiÖt h¹i khi tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, tµi s¶n cña c¸ nh©n, tæ chøc bÞ téi ph¹m x©m h¹i. H¬n n÷a, téi ph¹m ®· x¶y ra, tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm tµi s¶n cña c«ng d©n ®· bÞ x©m h¹i th× viÖc Nhµ níc b¶o hé tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n ®îc thùc hiÖn vµ thÓ hiÖn râ nÐt nhÊt th«ng quan viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò båi thêng, båi hoµn cho ngêi bÞ thiÖt h¹i. 1.3. LÞch sö nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù cña ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam 1.3.1. Thêi kú tríc n¨m 1945 Ph¸p luËt ViÖt Nam giai ®o¹n tríc n¨m 1945 cha cã sù ph©n biÖt râ c¸c quy ®Þnh vÒ d©n sù, h×nh sù, tè tông d©n sù, tè tông h×nh sù... C¸c trêng hîp vi ph¹m ph¸p luËt thêng ®îc xö lý b»ng vô ¸n h×nh sù mµ Ýt cã trêng hîp tranh chÊp d©n sù thuÇn tóy. Khi gi¶i quyÕt mét vô ¸n h×nh sù th× ®ång thêi gi¶i quyÕt lu«n c¶ phÇn d©n sù trong vô ¸n ®ã. Tuy cßn rÊt s¬ khai, ®¬n gi¶n nhng ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam ®· phÇn nµo thÓ hiÖn ®îc nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. 1.3.2. Tõ n¨m 1945 ®Õn n¨m 2003 Bé luËt Tè tông H×nh sù n¨m 1988 cha quy ®Þnh nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña luËt tè tông h×nh sù. Tuy nhiªn, nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ®· ®îc quy ®Þnh trong Bé luËt th«ng qua c¸c §iÒu 39 vÒ ngêi bÞ h¹i vµ §iÒu 40 vÒ nguyªn ®¬n d©n sù. ViÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù cßn ®îc quy ®Þnh trong mét sè v¨n b¶n híng dÉn hay b¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c ngµnh cña Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao nh: KÕt luËn cña Ch¸nh ¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao t¹i Héi nghÞ tæng kÕt c«ng t¸c ngµnh Tßa ¸n n¨m 1993; C«ng v¨n sè 16/1999/KHXX ngµy 01/02/1999 cña Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao vÒ viÖc gi¶i ®¸p mét sè vÊn ®Ò vÒ h×nh sù, d©n sù, kinh tÕ, lao ®éng, hµnh chÝnh vµ tè tông; C«ng v¨n sè 9
121/2003/KHXX ngµy 19/9/2003 cña Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao vÒ viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tµi s¶n, båi thêng thiÖt h¹i trong vô ¸n h×nh sù. Khi Bé luËt Tè tông H×nh sù n¨m 2003 ra ®êi, lÇn ®Çu tiªn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ®îc kh¸i qu¸t lªn thµnh mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña luËt tè tông h×nh sù. Bªn c¹nh ®ã, Bé luËt Tè tông H×nh sù n¨m 2003 cßn quy ®Þnh kh¸ ®Çy ®ñ vÒ nguyªn ®¬n d©n sù, bÞ ®¬n d©n sù, ngêi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn vô ¸n vµ ngêi ®¹i diÖn hîp ph¸p cña hä. 1.4. LuËt tè tông h×nh sù mét sè níc trªn thÕ giíi 1.4.1. LuËt tè tông h×nh sù cña níc Céng hßa Ph¸p LuËt tè tông h×nh sù cña níc Céng hßa Ph¸p cã quy ®Þnh vÒ viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm d©n sù trong vô ¸n h×nh sù th«ng qua viÖc quy ®Þnh vÒ c¸c chñ thÓ tham gia tè tông lµ nguyªn ®¬n d©n sù vµ bÞ c¸o, ngêi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm d©n sù. Tuy nhiªn, Bé luËt Tè tông H×nh sù Ph¸p kh«ng quy ®Þnh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù thµnh mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña luËt tè tông h×nh sù nh ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam. 1.4.2. LuËt tè tông h×nh sù cña níc Liªn bang Nga Trong Bé luËt Tè tông H×nh sù cña Liªn bang Nga kh«ng quy ®Þnh vÒ nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. Tuy nhiªn, nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù còng ®îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc quy ®Þnh vÒ nguyªn ®¬n d©n sù (§iÒu 44), bÞ ®¬n d©n sù (§iÒu 54), sù tham gia ho¹t ®éng xÐt xö cña nguyªn ®¬n d©n sù hoÆc bÞ ®¬n d©n sù (§iÒu 250), gi¶i thÝch quyÒn cña ngêi bÞ h¹i, nguyªn ®¬n d©n sù, bÞ ®¬n d©n sù (§iÒu 268), Néi dung, tr×nh tù, thñ tôc tranh luËn cña c¸c bªn (§iÒu 292), Nh÷ng vÊn ®Ò ®îc Tßa ¸n gi¶i quyÕt khi ra b¶n ¸n (§iÒu 299), Nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c cÇn quyÕt ®Þnh trong phÇn quyÕt ®Þnh cña b¶n ¸n (§iÒu 309). 1.4.3. LuËt tè tông h×nh sù cña níc Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa LuËt tè tông h×nh sù cña níc Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa quy ®Þnh môc ®Ých vµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña luËt tè tông h×nh sù t¹i ch¬ng ®Çu tiªn nhng kh«ng cã ®iÒu luËt nµo quy ®Þnh vÒ nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. Tuy nhiªn, Bé luËt Tè tông H×nh sù dµnh mét ch¬ng riªng quy ®Þnh vÒ viÖc kiÖn d©n sù (Ch¬ng VII). Bªn c¹nh ®ã, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù cßn ®îc quy ®Þnh th«ng qua viÖc quy ®Þnh vÒ ngêi bÞ h¹i, nguyªn ®¬n d©n sù, bÞ ®¬n d©n sù vµ ngêi cã quyÒn vµ nghÜa vô liªn quan trong vô ¸n. 1.4.4. Bé luËt Tè tông H×nh sù Céng hßa Liªn bang §øc Bé luËt Tè tông H×nh sù cña níc Céng hßa Liªn bang §øc còng kh«ng quy ®Þnh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña luËt tè tông h×nh sù. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù còng ®· ®îc ®Ò cËp trong Bé luËt th«ng qua viÖc quy ®Þnh vÒ viÖc quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn d©n sù, vÒ viÖc båi thêng cho ngêi bÞ h¹i vµ c¸c quyÒn cña ngêi bÞ h¹i... 1.4.5. LuËt ®iÒu tra vµ tè tông h×nh sù cña V¬ng quèc Anh LuËt ®iÒu tra vµ tè tông h×nh sù cña V¬ng quèc Anh kh«ng quy ®Þnh vÒ nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù vµ còng kh«ng ®Ò cËp ®Õn viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù mµ chØ cã c¸c quy ®Þnh thuÇn tóy vÒ ®iÒu tra h×nh sù vµ tè tông h×nh sù. Tõ viÖc nghiªn cøu ph¸p luËt tè tông h×nh sù cña mét sè níc trªn, t¸c gi¶ ®i ®Õn kÕt luËn: LuËt tè tông h×nh sù cña c¸c níc trªn thÕ giíi kh«ng quy ®Þnh viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña luËt tè tông h×nh sù. §Æc biÖt, c¸c níc theo hÖ thèng ph¸p luËt Common Law mµ ®¹i diÖn ®iÓn h×nh lµ V¬ng quèc Anh cã sù ph©n biÖt râ rµng gi÷a ph¸p luËt vÒ hµnh vi g©y thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång vµ ph¸p luËt vÒ h×nh sù nªn vÊn ®Ò d©n sù ph¸t sinh khi cã hµnh vi ph¹m téi kh«ng ®îc gi¶i quyÕt theo luËt tè tông h×nh sù mµ ®îc gi¶i quyÕt theo mét vô kiÖn d©n sù kh¸c. Tuy nhiªn, ph¸p luËt cña c¸c níc theo hÖ thèng Civil Law mµ ®¹i diÖn ®iÓn h×nh lµ Céng hßa Ph¸p l¹i thõa nhËn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù ph¸t sinh do hµnh vi ph¹m téi g©y ra trong cïng vô ¸n h×nh sù ®ã hoÆc cã thÓ t¸ch vÊn ®Ò d©n sù ra ®Ó gi¶i quyÕt theo thñ tôc tè tông d©n sù gièng nh luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam. 11
Ch¬ng 2 Nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù theo ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt nam Trong phÇn nµy t¸c gi¶ nªu vµ ph©n tÝch c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam vÒ nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù, tõ ®ã ®a ra sù ®¸nh gi¸ vµ quan ®iÓm cña m×nh. 2.1. Quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông h×nh sù vÒ viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù ®ång thêi víi viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù T¸c gi¶ ph©n tÝch néi dung viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh quan hÖ ph¸p luËt gi÷a nh÷ng ngêi tham gia tè tông vµ nhiÖm vô cña c¬ quan tiÕn hµnh tè tông trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. NhiÖm vô nµy ®îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng sau: Thø nhÊt: C¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông ph¶i x¸c ®Þnh ®îc c¸c mèi quan hÖ cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò d©n sù cÇn gi¶i quyÕt lµ nh÷ng mèi quan hÖ nµo trong c¸c mèi quan hÖ sau: mèi quan hÖ vÒ båi thêng thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn do tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm tµi s¶n bÞ x©m ph¹m; mèi quan hÖ vÒ ®ßi tµi s¶n; mèi quan hÖ vÒ ®ßi båi thêng gi¸ trÞ tµi s¶n do bÞ can, bÞ c¸o chiÕm ®o¹t nhng bÞ mÊt hoÆc bÞ hñy ho¹i; mèi quan hÖ vÒ viÖc yªu cÇu söa ch÷a tµi s¶n bÞ h háng, bÞ hñy ho¹i... Thø hai: §a nh÷ng ngêi cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n vµo tham gia tè tông. X¸c ®Þnh nh÷ng ngêi tham gia tè tông gåm nh÷ng ai, t c¸ch tham gia tè tông cña hä nh thÕ nµo (hä tham gia tè tông víi t c¸ch lµ bÞ can, bÞ c¸o, ngêi bÞ h¹i, nguyªn ®¬n d©n sù, bÞ ®¬n d©n sù hay ngêi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn vô ¸n). Thø ba: X¸c ®Þnh néi dung cña c¸c mèi quan hÖ cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò d©n sù cÇn gi¶i quyÕt nh: x¸c ®Þnh møc ®é thiÖt h¹i ®· x¶y ra, møc ®é lçi cña c¸c chñ thÓ tham gia tè tông... ®Ó tõ ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh ®óng møc båi thêng thiÖt h¹i. 2.2. Quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông h×nh sù vÒ viÖc t¸ch vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù T¸c gi¶ tr×nh bµy c¨n cø, thÈm quyÒn t¸ch phÇn d©n sù trong vô ¸n h×nh sù theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 28 Bé luËt Tè tông H×nh sù vµ theo C«ng v¨n sè 121/2003/KHXX ngµy 19/9/2003 cña Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao vÒ viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tµi s¶n, båi thêng thiÖt h¹i trong vô ¸n h×nh sù. T¸c gi¶ còng ®Æt vÊn ®Ò liÖu c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, ngêi tiÕn hµnh tè tông trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n cã quyÒn t¸ch vÊn ®Ò d©n sù ra ®Ó gi¶i quyÕt theo thñ tôc tè tông d©n sù kh«ng hay viÖc thùc vô ¸n chØ ®îc thùc hiÖn bëi Héi ®ång xÐt xö t¹i phiªn tßa s¬ thÈm, phóc thÈm, gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm? Tõ viÖc ph©n tÝch c¸c néi dung c¬ b¶n cña nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam, t¸c gi¶ ®· nªu lªn mét hiÖn tîng: vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù lµ mét vÊn ®Ò lín vµ ®ãng vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù nhng l¹i chØ ®îc ®Ò cËp t¹i mét sè Ýt c¸c ®iÒu luËt trong Bé luËt Tè tông H×nh sù, t¸c gi¶ còng lý gi¶i nguyªn nh©n cña hiÖn tîng nµy lµ do: Thø nhÊt: Bé luËt H×nh sù vµ Bé luËt Tè tông H×nh sù chØ tËp trung quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò chung, c¬ b¶n vÒ phÇn tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ thñ tôc gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù mµ kh«ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ phÇn tr¸ch nhiÖm d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. Tuy cã rÊt Ýt ®iÒu luËt trong Bé luËt H×nh sù vµ Bé luËt Tè tông H×nh sù hiÖn hµnh quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy nhng khi cã víng m¾c trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù c¸c c¬ quan thi hµnh ph¸p luËt ®· ban hµnh c¸c v¨n b¶n híng dÉn. Thø hai: Tuy lµ vÊn ®Ò ph¸t sinh tõ hµnh vi ph¹m téi vµ ®îc gi¶i quyÕt cïng trong vô ¸n h×nh sù nhng thùc chÊt nã vÉn lµ vÊn ®Ò d©n sù. VÒ néi dung vÊn ®Ò nµy ®· ®îc quy ®Þnh cô thÓ t¹i ch¬ng XXI - Tr¸ch nhiÖm båi thêng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång cña Bé luËt D©n sù. Do ®ã kh«ng cÇn thiÕt ph¶i quy ®Þnh trong Bé luËt H×nh sù c¸c ®iÒu luËt cô thÓ vÒ néi dung cña vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. VÒ thñ tôc tè tông, khi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông vµ ngêi tiÕn hµnh tè tông thêng ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông D©n sù ®Ó gi¶i quyÕt trong trêng hîp Bé luËt Tè tông H×nh sù kh«ng quy ®Þnh. 13
2.3. Quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông h×nh sù vÒ thñ tôc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù Trong phÇn nµy t¸c gi¶ tr×nh bµy thñ tôc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù qua c¸c giai ®o¹n tõ khëi tè ®Õn giai ®o¹n ®iÒu tra, truy tè, giai ®o¹n xÐt xö vµ thi hµnh ¸n. 2.3.1. Giai ®o¹n khëi tè Qu¸ tr×nh khëi tè ®îc tiÕn hµnh theo c¸c bíc sau: - Bíc 1: TiÕp nhËn c¸c nguån tin vÒ téi ph¹m. §èi víi nh÷ng tin b¸o liªn quan ®Õn c¸c téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n... cña c«ng d©n th× ngêi tiÕp nhËn tin b¸o ph¶i ghi râ møc ®é thiÖt h¹i mµ ngêi cung cÊp nguån tin ®a ra. - Bíc 2: KiÓm tra, x¸c minh, bæ sung tin b¸o vÒ téi ph¹m. §èi víi nh÷ng nguån tin liªn quan ®Õn c¸c vô ¸n cã ph¸t sinh vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm d©n sù th× C¬ quan ®iÒu tra hoÆc ViÖn kiÓm s¸t còng ph¶i lµm râ vÒ møc ®é thiÖt h¹i x¶y ra. - Bíc 3: QuyÕt ®Þnh khëi tè vô ¸n h×nh sù hoÆc kh«ng khëi tè vô ¸n h×nh sù. Khi mét vô ¸n h×nh sù cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò d©n sù bÞ khëi tè th× vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n ®ã ®¬ng nhiªn ®îc xem xÐt vµ gi¶i quyÕt mµ kh«ng cÇn ph¶i khëi kiÖn riªng b»ng mét thñ tôc kh¸c n÷a. 2.3.2. Giai ®o¹n ®iÒu tra vµ truy tè ViÖc ®iÒu tra phÇn d©n sù trong vô ¸n h×nh sù do c¬ quan ®iÒu tra tiÕn hµnh ®ång thêi víi viÖc ®iÒu tra phÇn h×nh sù. Qu¸ tr×nh ®iÒu tra ®îc tiÕn hµnh theo c¸c bíc sau: - Bíc 1: Khëi tè bÞ can vµ hái cung bÞ can. Khi hái cung bÞ can, §iÒu tra viªn ph¶i hái c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn néi dung vô ¸n nãi chung vµ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n nãi riªng. - Bíc 2: TiÕn hµnh ®iÒu tra nh»m thu thËp chøng cø. C¬ quan ®iÒu tra ph¶i tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p ®iÒu tra nh»m lµm s¸ng tá vÊn ®Ò d©n sù ph¸t sinh trong vô ¸n, lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é båi thêng thiÖt h¹i sau nµy. - Bíc 3: §Ò nghÞ truy tè hoÆc ®×nh chØ ®iÒu tra. Sau khi ®· thu thËp ®ñ chøng cø chøng minh téi ph¹m vµ ngêi ph¹m téi th× C¬ quan ®iÒu tra lµm b¶n kÕt luËn ®iÒu tra vµ ®Ò nghÞ ViÖn kiÓm s¸t truy tè bÞ can tríc Tßa ¸n. KÌm theo b¶n kÕt luËn ®iÒu tra ph¶i cã b¶n kª vÒ thêi h¹n ®iÒu tra, biÖn ph¸p ng¨n chÆn ®· ®îc ¸p dông cã ghi râ thêi h¹n t¹m gi÷, t¹m giam, vËt chøng, viÖc kiÖn d©n sù, biÖn ph¸p ®Ó ®¶m b¶o viÖc ph¹t tiÒn, båi thêng vµ tÞch thu tµi s¶n nÕu cã. - Bíc 4: Truy tè bÞ can tríc Tßa ¸n b»ng mét b¶n c¸o tr¹ng. Trong b¶n c¸o tr¹ng ph¶i nªu râ c¶ vÊn ®Ò d©n sù cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. 2.3.3. Giai ®o¹n xÐt xö ViÖc xÐt xö vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ®îc tiÕn hµnh ®ång thêi víi phiªn tßa h×nh sù. a) Thñ tôc xÐt xö s¬ thÈm vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù Trong phÇn nµy t¸c gi¶ tr×nh bµy c¸c thñ tôc cÇn thiÕt t¹i giai ®o¹n chuÈn bÞ phiªn tßa, tr×nh tù, thñ tôc xÐt hái t¹i phiªn tßa, viÖc tranh luËn c«ng khai t¹i phiªn tßa, c¸c trêng hîp Tßa ¸n tr¶ hå s¬ ®iÒu tra bæ sung phÇn båi thêng thiÖt h¹i. Phiªn tßa xÐt xö s¬ thÈm vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh chung vÒ phiªn tßa s¬ thÈm cña Bé luËt Tè tông H×nh sù. Tr×nh tù, thñ tôc xÐt hái t¹i phiªn tßa ®îc tiÕn hµnh nh sau: chñ täa phiªn tßa hái tríc, sau ®ã ®Õn Héi thÈm nh©n d©n, kiÓm s¸t viªn, ngêi bµo ch÷a... ViÖc xÐt hái ngêi bÞ h¹i, nguyªn ®¬n d©n sù, bÞ ®¬n d©n sù, ngêi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn vô ¸n hoÆc ngêi ®¹i diÖn hîp ph¸p cña nh÷ng ngêi ®ã ®îc tiÕn hµnh theo tr×nh tù: Tríc tiªn, ngêi bÞ h¹i, nguyªn ®¬n d©n sù, bÞ ®¬n d©n sù, ngêi cã quyÒn lîi nghÜa vô liªn quan ®Õn vô ¸n vµ ngêi ®¹i diÖn cña hä tr×nh bµy vÒ nh÷ng t×nh tiÕt cña vô ¸n liªn quan ®Õn hä; sau ®ã Héi ®ång xÐt xö hái thªm vÒ nh÷ng ®iÒu mµ hä tr×nh bµy cha ®ñ hoÆc cã m©u thuÉn. Trêng hîp bÞ c¸o ®ång thêi lµ bÞ ®¬n trong viÖc d©n sù th× sau phÇn xÐt hái vÒ h×nh sù bÞ c¸o tiÕp tôc bÞ xÐt hái víi t c¸ch lµ bÞ ®¬n trong viÖc d©n sù cã liªn quan cña vô ¸n. 15
Trong phÇn tranh luËn t¹i phiªn tßa, nh÷ng ngêi tham gia phiªn tßa ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ chøng cø cña vô ¸n, tÝnh chÊt, møc ®é cña téi ph¹m ®îc ®a ra xÐt xö vµ ®Ò nghÞ ¸p dông biÖn ph¸p xö lý phï hîp víi ph¸p luËt. Ngêi bÞ h¹i, nguyªn ®¬n d©n sù, bÞ ®¬n d©n sù, ngêi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn vô ¸n hoÆc ngêi ®¹i diÖn hîp ph¸p cña hä ®îc tr×nh bµy ý kiÕn ®Ó b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh. KÕt thóc phÇn tranh luËn, Héi ®ång xÐt xö vµo phßng nghÞ ¸n ®Ó th¶o luËn vÒ tõng vÊn ®Ò cña b¶n ¸n Sau khi b¶n ¸n ®îc th«ng qua, Héi ®ång xÐt xö trë l¹i phßng xÐt xö ®Ó tuyªn ¸n. Chñ täa phiªn tßa ®äc b¶n ¸n. b) Thñ tôc xÐt xö phóc thÈm vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù Trong phÇn nµy t¸c gi¶ tr×nh bµy vÒ thêi h¹n, quyÒn kh¸ng c¸o phÇn d©n sù trong vô ¸n h×nh sù cña bÞ c¸o, ngêi bÞ h¹i, nguyªn ®¬n d©n sù, bÞ ®¬n d©n sù, ngêi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn vô ¸n; thêi h¹n, quyÒn kh¸ng nghÞ cña ViÖn kiÓm s¸t vµ thñ tôc tè tông t¹i phiªn tßa phóc thÈm. Thñ tôc t¹i phiªn tßa phóc thÈm vÒ c¬ b¶n còng ®îc tiÕn hµnh gièng phiªn tßa s¬ thÈm. Tuy nhiªn cã mét sè ®iÓm kh¸c c¬ b¶n nh sau: Tríc khi xÐt hái thay v× ®¹i diÖn ViÖn kiÓm s¸t ®äc b¶n c¸o tr¹ng nh ë phiªn tßa s¬ thÈm, chñ täa phiªn tßa thay mÆt Héi ®ång xÐt xö tr×nh bµy tãm t¾t néi dung vô ¸n, quyÕt ®Þnh cña b¶n ¸n s¬ thÈm vµ néi dung kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. Héi ®ång xÐt xö phóc thÈm thÈm tra ®Çy ®ñ c¸c t×nh tiÕt cã liªn quan ®Õn phÇn d©n sù trong vô ¸n h×nh sù cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ ®Ó quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t vµ møc båi thêng cho ®óng. Trong phÇn tranh luËn, ®¹i diÖn ViÖn kiÓm s¸t ®îc ph¸t biÓu tríc vµ ®a ra ®Ò xuÊt vÒ híng gi¶i quyÕt vô ¸n víi Héi ®ång xÐt xö. T¸c gi¶ còng tr×nh bµy thñ tôc tè tông trong trêng hîp Tßa ¸n cÊp phóc thÈm, gi¸m ®èc thÈm hñy phÇn d©n sù trong b¶n ¸n h×nh sù cña Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm theo tinh thÇn cña C«ng v¨n sè 121/2003/KHXX ngµy 19/9/2003 cña Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao vÒ viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tµi s¶n, båi thêng thiÖt h¹i trong vô ¸n h×nh sù. 2.3.4. Giai ®o¹n thi hµnh ¸n T¸c gi¶ tr×nh bµy thñ tôc thi hµnh phÇn quyÕt ®Þnh d©n sù trong b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh h×nh sù theo quy ®Þnh cña LuËt Thi hµnh ¸n d©n sù n¨m 2008. Theo ®ã, viÖc thi hµnh phÇn d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ®îc tiÕn hµnh theo thñ tôc thi hµnh ¸n d©n sù vµ do c¬ quan thi hµnh ¸n d©n sù thùc hiÖn. Ch¬ng 3 Thùc tiÔn thi hμnh vμ viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù trong luËt tè tông h×nh sù viÖt nam 3.1. Thùc tiÔn thi hµnh vµ nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc thi hµnh nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù 3.1.1. Thùc tiÔn thi hµnh Trong phÇn nµy t¸c gi¶ nªu lªn c¸c b¶ng sè liÖu vÒ t×nh h×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù t¹i Tßa ¸n nh©n d©n thµnh phè Hµ Néi trong thêi gian tõ n¨m 2004 ®Õn n¨m 2008. Qua ®ã ph©n tÝch nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc còng nh nh÷ng thiÕu sãt, tån t¹i trong qu¸ tr×nh ¸p dông nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. T¸c gi¶ dÉn chøng nh÷ng vô ¸n ®iÓn h×nh sau ®ã ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ ®a ra quan ®iÓm cña m×nh. 3.1.2. Nguyªn nh©n a) Nguyªn nh©n kh¸ch quan - Do sè lîng c¸c vô ¸n h×nh sù cã gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm d©n sù t¨ng lªn rÊt nhiÒu vµ viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong c¸c vô ¸n ®ã ngµy cµng phøc t¹p. 17
- C¬ së ph¸p lý cho viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù chØ cã §iÒu 28 Bé luËt Tè tông H×nh sù vµ mét sè quy ®Þnh r¶i r¸c vÒ viÖc t¸ch vÊn ®Ò d©n sù trong c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh. - Bé luËt Tè tông H×nh sù hiÖn hµnh kh«ng quy ®Þnh cô thÓ tr×nh tù, thñ tôc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù nªn dÉn ®Õn sù ¸p dông thiÕu thèng nhÊt trªn ph¹m vi toµn quèc. - Bé luËt Tè tông H×nh sù cha ®a ra kh¸i niÖm ngêi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn vô ¸n dÉn ®Õn viÖc cã sù nhÇm lÉn khi x¸c ®Þnh t c¸ch tham gia tè tông cña lo¹i ngêi nµy, lµm ¶nh hëng tíi quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña hä trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù. b) Nguyªn nh©n chñ quan - Trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n, c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông thêng kh«ng quan t©m ®óng møc tíi viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm d©n sù mµ chØ chó träng ®Õn viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm h×nh sù. - Nh÷ng ngêi tiÕn hµnh tè tông thêng kh«ng nghiªn cøu kü Bé luËt D©n sù vµ c¸c híng dÉn cña Héi ®ång thÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao vÒ båi thêng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång nªn x¸c ®Þnh kh«ng ®óng thiÖt h¹i, quyÕt ®Þnh møc båi thêng kh«ng chÝnh x¸c hoÆc t¸ch phÇn d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ®Ó gi¶i quyÕt kh«ng ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - C«ng t¸c ®µo t¹o, båi dìng, tËp huÊn n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cho c¸n bé lµm viÖc t¹i c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông cha ®îc ®Çu t ®óng møc. 3.2. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù trong luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam 3.2.1. VÒ lËp ph¸p T¸c gi¶ ®Ò xuÊt híng hoµn thiÖn ph¸p luËt tè tông h×nh sù vÒ nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù víi c¸c néi dung sau: - CÇn quy ®Þnh cô thÓ vÒ tr×nh tù, thñ tôc tè tông khi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ®Ó cã sù ¸p dông thèng nhÊt trªn ph¹m vi toµn quèc. - CÇn x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vÒ ngêi tham gia tè tông cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc gi¶i quyÕt phÇn tr¸ch nhiÖm d©n sù cña vô ¸n. Cô thÓ: + X©y dùng c¸c kh¸i niÖm "vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù", "cha cã ®iÒu kiÖn chøng minh", "kh«ng ¶nh hëng tíi viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù"; + X©y dùng kh¸i niÖm ngêi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn vô ¸n; + Söa ®æi kh¸i niÖm vÒ nguyªn ®¬n d©n sù; + Quy ®Þnh râ ai, c¬ quan nµo cã quyÒn t¸ch vô ¸n h×nh sù vµ viÖc t¸ch vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù ®îc thùc hiÖn ë giai ®o¹n nµo cña qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n. 3.2.2. VÒ ¸p dông ph¸p luËt T¸c gi¶ ®a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng ¸p dông ph¸p luËt nh sau: - Khi ¸p dông ph¸p luËt cÇn ph¶i hiÓu mét c¸ch ®Çy ®ñ, ®óng ®¾n vµ s©u s¾c vÒ c¸c néi dung cña nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù, thêng xuyªn cËp nhËt, nghiªn cøu kü c¸c quy ®Þnh cña luËt d©n sù, luËt tè tông d©n sù vµ c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh ®Ó cã thÓ gi¶i quyÕt vô ¸n ®îc ®óng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - CÇn cã sù so s¸nh, ph©n biÖt gi÷a nh÷ng lo¹i ngêi tham gia tè tông ®Ó hiÓu ®îc b¶n chÊt cña tõng lo¹i ngêi tõ ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh ®óng ®¾n t c¸ch tham gia tè tông cña tõng lo¹i ngêi trong vô ¸n. - Trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù, bªn c¹nh viÖc xö lý vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm h×nh sù, c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông cÇn coi träng c¶ viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù ®Ó cã thÓ quyÕt ®Þnh ®óng phÇn båi thêng thiÖt h¹i. - CÇn t¨ng cêng c«ng t¸c phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng c«ng t¸c ®iÒu tra, truy tè, vµ xÐt xö vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. 19
- Lµm tèt h¬n n÷a c«ng t¸c tæng kÕt thùc tiÔn gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n vµ híng dÉn ¸p dông thèng nhÊt ph¸p luËt, kÞp thêi th¸o gì nh÷ng víng m¾c trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n. 3.2.3. VÒ c«ng t¸c c¸n bé - Thêng xuyªn n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, n©ng cao nhËn thøc ¸p dông ph¸p luËt cho c¸n bé, c«ng chøc lµm viÖc trong c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông. CÇn t¨ng cêng viÖc ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i hoÆc båi dìng vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô cho c¸n bé. - T¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý c¸n bé, thanh tra, kiÓm tra ®Ó kÞp thêi ph¸t hiÖn vµ xö lý nghiªm minh ®èi víi nh÷ng trêng hîp c¸n bé, c«ng chøng cã vi ph¹m. - §æi míi c¬ chÕ tuyÓn chän, giíi thiÖu ngêi ®Ó bæ nhiÖm vµo c¸c chøc danh t ph¸p nh §iÒu tra viªn, KiÓm s¸t viªn, ThÈm ph¸n, Héi thÈm nh©n d©n. kÕt luËn Nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù chi phèi toµn bé qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n tõ giai ®o¹n khëi tè, ®Õn giai ®o¹n ®iÒu tra, truy tè, giai ®o¹n xÐt xö vµ giai ®o¹n thi hµnh ¸n. ViÖc quy ®Þnh nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña luËt tè tông h×nh sù cã ý nghÜa quan träng trong viÖc ®Êu tranh chèng vµ phßng ngõa téi ph¹m còng nh b¶o ®¶m cho c¸c quyÒn c¬ b¶n cña c«ng d©n ®îc b¶o vÖ vµ t«n träng, lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông tiÕn hµnh ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña luËn v¨n cho phÐp t¸c gi¶ rót ra mét sè kÕt luËn sau: 1. Lµm râ kh¸i niÖm, c¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù, xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a nguyªn t¾c nµy víi mét sè nguyªn t¾c liªn quan cña luËt tè tông h×nh sù, tiÕn hµnh ph©n lo¹i vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù cã ý nghÜa quan träng trong viÖc gióp cho c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông ra c¸c quyÕt ®Þnh gi¶i quyÕt phÇn d©n sù trong vô ¸n h×nh sù mét c¸ch chÝnh x¸c. 2. X¸c ®Þnh râ quan hÖ ph¸p luËt gi÷a nh÷ng ngêi tham gia tè tông vµ nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, ngêi tiÕn hµnh tè tông khi xem xÐt gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù ®ång thêi víi vô ¸n h×nh sù. Nªu c¸c c¨n cø, thÈm quyÒn t¸ch vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù; tr×nh tù, thñ tôc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù, trªn c¬ së ®ã lý gi¶i t¹i sao Bé luËt H×nh sù, Bé luËt Tè tông H×nh sù kh«ng cã nhiÒu ®iÒu luËt quy ®Þnh vÒ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù, lµm c¬ së cho viÖc ®a ra nh÷ng kiÕn gi¶i lËp ph¸p nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. 3. Thùc tiÔn ¸p dông nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, nhiÒu trêng hîp x¸c ®Þnh sai t c¸ch ngêi tham gia tè tông, triÖu tËp kh«ng ®Çy ®ñ nh÷ng ngêi liªn quan ®Õn vô ¸n tham gia phiªn tßa, quyÕt ®Þnh møc båi thêng thiÖt h¹i kh«ng chÝnh x¸c, ¸p dông sai c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt D©n sù ®Ó gi¶i quyÕt phÇn tr¸ch nhiÖm d©n sù trong vô ¸n h×nh sù... lµm ¶nh hëng tíi quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c c¸ nh©n, c¬ quan, tæ chøc. Nguyªn nh©n lµ do c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù cßn thiÕu, cha cô thÓ vµ thêng ®îc quy ®Þnh r¶i r¸c trong c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh; ®éi ngò c¸n bé trong c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông cßn thiÕu, cha ®îc ®µo t¹o, båi dìng ®Çy ®ñ vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô. §Ó kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng nµy ®ßi hái ph¶i lµm tèt nh÷ng kh©u chñ yÕu sau: Thø nhÊt: VÒ lËp ph¸p, ph¶i tõng bíc hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù. §Æc biÖt cÇn quy ®Þnh tr×nh tù, thñ tôc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù trong vô ¸n h×nh sù, ph¸p ®iÓn hãa c¸c quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n híng dÉn thµnh c¸c ®iÒu luËt trong Bé luËt H×nh sù, Bé luËt Tè tông H×nh sù. Thø hai: VÒ ¸p dông ph¸p luËt, bªn c¹nh viÖc xö lý vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm h×nh sù, c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông, ngêi tiÕn hµnh tè tông cÇn coi träng c¶ viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n sù, cÇn thêng xuyªn cËp nhËt, nghiªn cøu kü c¸c quy ®Þnh cña luËt d©n sù, luËt tè tông d©n sù vµ c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh ®Ó cã thÓ gi¶i quyÕt vô ¸n ®îc ®óng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 21
Thø ba: VÒ c«ng t¸c c¸n bé, cÇn t¨ng cêng viÖc ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i hoÆc båi dìng vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô cho c¸n bé trong c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông theo híng cã chÊt lîng, hiÖu qu¶, ®¶m b¶o ®ñ vÒ sè lîng, tinh vÒ chÊt lîng. 23
��