Tóm tắt luận văn Thạc sỹ Luật học: Tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản trong Luật Hình sự Việt Nam

Chia sẻ: Nghiệt đồng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

61
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là làm rõ một cách khoa học những vấn đề lý luận và thực tiễn về tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản, trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp mang tính hệ thống, hoàn thiện việc áp dụng những quy định của pháp luật hình sự về tội phạm này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận văn Thạc sỹ Luật học: Tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản trong Luật Hình sự Việt Nam

Më §Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Ngµy 02-01-2002, Bé ChÝnh trÞ ®· ban hµnh NghÞ quyÕt sè 08-NQ/TW "VÒ mét sè nhiÖm vô träng t©m c«ng t¸c t ph¸p trong thêi gian tíi", tiÕp theo lµ NghÞ quyÕt sè 48/NQ-TW ngµy 24-05-2005 "VÒ ChiÕn lîc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010, ®Þnh híng ®Õn n¨m 2020", NghÞ quyÕt sè 49-NQ-TW ngµy 02-6-2005 "VÒ chiÕn lîc c¶i c¸ch t ph¸p ®Õn n¨m 2020". C¸c nghÞ quyÕt nµy ra ®êi ®· ®¸nh dÊu bíc ngoÆt lín trong c«ng cuéc c¶i c¸ch t ph¸p ë níc ta. C«ng t¸c t ph¸p cã nhiÒu thay ®æi theo híng tÝch cùc, cuéc ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m ®· n©ng lªn mét bíc, gãp phÇn gi÷ v÷ng an ninh chÝnh trÞ, trËt tù an toµn x· héi, t¹o lßng tin cña nh©n d©n ®èi víi §¶ng vµ Nhµ níc. Tuy nhiªn, c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. DiÔn biÕn cña t×nh h×nh téi ph¹m nãi chung, còng nh c¸c téi ph¹m x©m ph¹m së h÷u nãi riªng hÕt søc phøc t¹p vµ ®ang cã xu híng gia t¨ng. Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n diÔn ra g©y nhiÒu bøc xóc cho nh©n d©n, t¹o d luËn kh«ng tèt cho x· héi. Thùc tiÔn ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö cho thÊy, kh«ng Ýt c¸c vô ¸n vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, thñ ®o¹n ph¹m téi rÊt tinh vi, n¹n nh©n thêng lµ c¸c em bÐ cßn rÊt nhá tuæi, thËm chÝ cã nh÷ng vô ¸n, ngêi ph¹m téi cßn b¾t cãc chÝnh ch¸u ruét nh»m yªu cÇu ngêi th©n cña ngêi ph¹m téi ®a cho hä tiÒn chuéc. Thùc hiÖn ¸p dông ph¸p luËt cho thÊy, viÖc ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cßn gÆp nhiÒu bÊt cËp do nhËn thøc vµ ¸p dông kh«ng thèng nhÊt c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt dÉn tíi lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m. Bªn c¹nh ®ã, Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 ®· béc lé nh÷ng nhîc ®iÓm, cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña xu thÕ héi nhËp còng nh yªu cÇu ®Êu tranh cã hiÖu qu¶ víi t×nh tr¹ng téi ph¹m nãi chung vµ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nãi riªng. V× vËy, viÖc nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 liªn quan ®Õn téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa c¶ vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn. Víi nhËn thøc nh trªn, häc viªn ®· lùa chän ®Ò tµi "Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong luËt h×nh sù ViÖt Nam" lµm ®Ò tµi luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc cña m×nh. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ViÖc nghiªn cøu téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®· ®îc ®Ò cËp trong mét sè c«ng tr×nh khoa häc nh: Gi¸o tr×nh LuËt h×nh sù ViÖt Nam (PhÇn c¸c téi ph¹m) cña Khoa LuËt - §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, Nxb §¹i häc quèc gia, Hµ Néi, 1997; LuËn ¸n TiÕn sÜ luËt häc cña TS. NguyÔn Ngäc ChÝ, n¨m 2000 vÒ "Tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi víi c¸c téi x©m ph¹m së h÷u"; §inh V¨n QuÕ, B×nh luËn khoa häc Bé luËt H×nh sù, PhÇn c¸c téi ph¹m, TËp 2, Nxb Thµnh phè Hå Chi Minh, 2002; LuËt gia NguyÔn Ngäc §iÖp, T×m hiÓu vµ b×nh luËn c¸c téi x©m ph¹m së h÷u trong Bé luËt H×nh sù 1999, Nxb Mòi cµ mau, 2000... Tuy nhiªn, qua nghiªn cøu c¸c c«ng tr×nh cho thÊy, téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n chØ lµ mét phÇn trong néi dung nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶, nªn cha ph©n tÝch s©u c¶ vÒ lý luËn còng nh thùc tiÔn hoÆc cã nh÷ng c«ng tr×nh chØ tËp trung vµo phÇn lý luËn nªn c¸c t¸c gi¶ cha ®a ra c¸c gi¶i ph¸p cã tÝnh hÖ thèng vµ toµn diÖn nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. 3. Môc ®Ých, nhiÖm vô nghiªn cøu cña luËn v¨n Môc ®Ých cña luËn v¨n Môc ®Ých nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ lµm râ mét c¸ch khoa häc nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh hÖ thèng, hoµn thiÖn viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi ph¹m nµy. NhiÖm vô cña luËn v¨n 1
- Nghiªn cøu, lµm râ lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng quy ®Þnh vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong luËt h×nh sù ViÖt Nam, ph©n tÝch c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù mét sè níc trªn thÕ giíi vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n; - Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n; - Ph©n tÝch c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n; - Ph©n tÝch thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n; - §a ra nh÷ng kiÕn nghÞ n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. 4. §èi tîng, ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn v¨n §èi tîng nghiªn cøu LuËn v¨n nghiªn cøu téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Ph¹m vi nghiªn cøu LuËn v¨n nghiªn cøu téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n díi gãc ®é luËt h×nh sù, trong thêi gian tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2008. 5. C¬ së ph¬ng ph¸p luËn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu C¬ së lý luËn cña luËn v¨n lµ hÖ thèng c¸c quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t tëng Hå ChÝ Minh vÒ Nhµ níc vµ ph¸p luËt; c¸c quan ®iÓm cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam vÒ ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m trong qu¸ tr×nh x©y dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn t¹i ViÖt Nam. C¬ së thùc tiÔn cña luËn v¨n lµ nh÷ng b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n; sè liÖu thèng kª, b¸o c¸o tæng kÕt cña c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt vÒ téi ph¹m nµy. C¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ®îc sö dông trong luËn v¨n lµ: ph¬ng ph¸p ph©n tÝch, ph¬ng ph¸p thèng kª, ph¬ng ph¸p so s¸nh... 6. §iÓm míi cña luËn v¨n §©y lµ ®Ò tµi khoa häc ®Çu tiªn lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong luËt h×nh sù ViÖt Nam. §iÓm míi cña luËn v¨n gåm: - Lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong luËt h×nh sù ViÖt Nam; - ChØ ra ®îc nh÷ng m©u thuÉn, bÊt cËp cña c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh liªn quan ®Õn téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong luËt h×nh sù ViÖt Nam; chØ ra nh÷ng sai sãt trong qu¸ tr×nh ¸p dông c¸c quy ®Þnh ®ã vµ nguyªn nh©n cña chóng; ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc; - §a ra ®îc hÖ thèng c¸c kiÕn nghÞ, n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n; - Ngoµi ra, luËn v¨n cßn lµ tµi liÖu tham kh¶o cho nh÷ng ngêi nghiªn cøu, häc tËp, nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c thùc tiÔn liªn quan ®Õn lÜnh vùc nµy còng nh c¸c ®éc gi¶ kh¸c cã quan t©m. 7. KÕt cÊu cña luËn v¨n Ngoµi phÇn Më ®Çu, KÕt luËn, Danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung cña luËn v¨n gåm 3 ch¬ng, 7 môc. Ch¬ng 1 Mét Sè VÊn §Ò CHUNG VÒ Téi B¾t Cãc Nh»m ChiÕm §o¹t Tμi S¶n TRONG LuËt H×nh Sù ViÖt NAM Trong ch¬ng nµy, t¸c gi¶ tËp trung nghiªn cøu lµm râ kh¸i niÖm téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n vµ ý nghÜa cña viÖc quy ®Þnh téi ph¹m nµy trong luËt h×nh sù ViÖt Nam, hÖ thèng hãa lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n tõ thêi kú phong kiÕn cho ®Õn nay, nghiªn cøu c¸c quy ®Þnh vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ë ph¸p luËt h×nh sù mét sè níc trªn thÕ giíi. 3
1.1. Kh¸i niÖm téi b½t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n vµ ý nghÜa cña viÖc quy ®Þnh téi ph¹m nµy trong luËt h×nh sù ViÖt Nam Tuy cha cã mét ®Þnh nghÜa chuÈn tõ phÝa c¸c nhµ lËp ph¸p, nhng trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c kh¸i niÖm còng nh xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn xÐt xö, chóng t«i xin ®a ra kh¸i niÖm téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nh sau: Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ hµnh vi b¾t, gi÷ ngêi kh¸c lµm con tin do ngêi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ ®ñ tuæi chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù thùc hiÖn mét c¸ch cè ý nh»m buéc ngêi muèn chuéc ph¶i nép cho m×nh tiÒn hoÆc tµi s¶n th× míi th¶ ngêi bÞ b¾t, gi÷. Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®îc quy ®Þnh trong Bé luËt H×nh sù cã nh÷ng ý nghÜa to lín sau: Thø nhÊt, gãp phÇn b¶o vÖ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, tÝnh m¹ng, søc kháe, tµi s¶n cña nh©n d©n. Thø hai, t¹o c¬ së ph¸p lý cho cuéc ®Êu tranh phßng vµ chèng téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Thø ba, cã ý nghÜa gi¸o dôc ngêi d©n vµ c¸c t¸c dông r¨n ®e ®èi víi ngêi cã ý ®Þnh b¾t cãc ngêi kh¸c nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Thø t, gãp phÇn thùc hiÖn chñ tr¬ng héi nhËp quèc tÕ vµ khu vùc cña §¶ng vµ Nhµ níc ta. 1.2. Kh¸i lîc lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n Trong phÇn nµy, t¸c gi¶ nghiªn cøu lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n tõ n¨m 939 sau khi ®¹i th¾ng qu©n Nam H¸n trªn s«ng B¹ch §»ng cña Ng« QuyÒn cho ®Õn nay th«ng qua c¸c v¨n b¶n, Bé luËt cæ xa cã gi¸ trÞ lÞch sö. Tuy nhiªn, chØ ®Õn n¨m 1985, khi Bé luËt H×nh sù n¨m 1985 ra ®êi lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö luËt h×nh sù cña níc ta téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®· ®îc ghi nhËn t¹i mét ®iÒu luËt riªng - §iÒu 152 Bé luËt H×nh sù n¨m 1985. §Õn Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 hiÖn hµnh, téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 134 Ch¬ng XIV C¸c téi x©m ph¹m së h÷u. 1.3. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong ph¸p luËt h×nh sù mét sè níc trªn thÕ giíi Nghiªn cøu ph¸p luËt h×nh sù mét sè níc trªn thÕ giíi nh Liªn bang Nga, NhËt B¶n, Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa, V¬ng quèc Th¸i Lan... cho thÊy téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong ph¸p luËt h×nh sù cña mét sè níc trªn thÕ giíi cã nh÷ng quy ®Þnh kh¸c nhau. Cã níc quy ®Þnh t¹i ch¬ng c¸c téi x©m ph¹m tù do th©n thÓ, cã níc l¹i quy ®Þnh t¹i ch¬ng c¸c téi x©m ph¹m së h÷u; cã níc quy ®Þnh téi b¾t cãc nh»m môc ®Ých chiÕm ®o¹t tµi s¶n vµ môc ®Ých b¾t cãc con tin trong cïng mét ®iÒu luËt, cã níc l¹i t¸ch ra; cã níc quy ®Þnh téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong cïng mét ®iÒu luËt, cã níc l¹i quy ®Þnh r¶i r¸c ë c¸c ®iÒu luËt kh¸c nhau. Tuy nhiªn, dï c¸ch thøc quy ®Þnh kh¸c nhau, nhng cã ®iÓm t¬ng ®ång lµ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®Òu bÞ xem lµ lo¹i téi ph¹m nguy hiÓm cÇn ph¶i trõng ph¹t nghiªm kh¾c. Ch¬ng 2 Nh÷ng QUY §Þnh VÒ Téi B¾t Cãc Nh»m ChiÕm §o¹t Tμi S¶n TRONG Bé luËt H×nh sù N¡M 1999 Vμ Thùc TiÔn ¸p Dông Trong ch¬ng nµy, t¸c gi¶ ph©n tÝch c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n vµ thùc tiÔn ¸p dông, chØ ra nh÷ng víng m¾c trong thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. 2.1. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 2.1.1 Nh÷ng dÊu hiÖu ph¸p lý h×nh sù cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n 2.1.1.1. Kh¸ch thÓ cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®ång thêi x©m ph¹m ®Õn hai quan hÖ x· héi: quan hÖ së h÷u vµ quan hÖ 5
nh©n th©n. Kh¸ch thÓ cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ quan hÖ së h÷u, nhng kh¸ch thÓ bÞ x©m ph¹m tríc lµ quan hÖ nh©n th©n, th«ng qua viÖc x©m ph¹m ®Õn quan hÖ nh©n th©n th× ngêi ph¹m téi míi x©m ph¹m ®Õn quan hÖ tµi s¶n. NÕu kh«ng x©m ph¹m ®Õn quan hÖ nh©n th©n th× ngêi ph¹m téi còng kh«ng thÓ x©m ph¹m ®Õn quan hÖ tµi s¶n ®îc. 2.1.1.2. MÆt kh¸ch quan cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n MÆt kh¸ch quan cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t thÓ hiÖn hµnh vi b¾t ngêi kh¸c lµm con tin nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. B¾t cãc lµ hµnh vi b¾t, giam gi÷ ngêi kh¸c tr¸i ph¸p luËt. Th«ng thêng ngêi ph¹m téi thùc hiÖn hµnh vi b¾t cãc ngêi mét c¸ch lÐn lót råi ®em giÊu ®i mét n¬i nµo ®ã, sau ®ã t×m mäi c¸ch th«ng b¸o víi ngêi th©n cña ngêi bÞ b¾t cãc biÕt vµ yªu cÇu hä ph¶i nép mét sè tiÒn hoÆc tµi s¶n th× míi th¶ ngêi bÞ b¾t cãc ra. NÕu kh«ng nép tiÒn th× ngêi bÞ b¾t cãc sÏ bÞ nguy hiÓm ®Õn tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm. Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã cÊu thµnh h×nh thøc. ViÖc ngêi ph¹m téi cã ®¹t ®îc môc ®Ých chiÕm ®o¹t tµi s¶n hay kh«ng, kh«ng cã ý nghÜa vÒ mÆt ®Þnh téi. Téi ph¹m ®îc coi lµ hoµn thµnh khi ngêi ph¹m téi ®· thùc hiÖn xong hµnh vi b¾t cãc vµ ®e däa ®Ó ®ßi tµi s¶n, kh«ng phô thuéc vµo hä cã chiÕm ®o¹t ®îc tµi s¶n hay kh«ng. Tuy nhiªn, ®iÒu ®¸ng chó ý ë téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ hµnh vi b¾t cãc vµ hµnh vi ®e däa nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ nh÷ng hµnh vi kÕ tiÕp nhau vÒ mÆt thêi gian. Hµnh vi b¾t cãc ngêi ph¶i cã tríc, sau ®ã míi ®Õn hµnh vi ®e däa vµ chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Cßn nÕu hµnh vi chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã tríc, sau ®ã míi b¾t cãc ngêi nh»m ®e däa chñ së h÷u tµi s¶n th× kh«ng cÊu thµnh téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. 2.1.1.3. MÆt chñ quan cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n Lçi cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ lçi cè ý. Ngêi ph¹m téi biÕt râ hµnh vi cña m×nh lµ nguy hiÓm cho x· héi, x©m ph¹m ®Õn tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm, quyÒn tù do còng nh quyÒn së h÷u cña ngêi kh¸c nhng vÉn thùc hiÖn. Trong téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, th× môc ®Ých cña ngêi ph¹m téi lµ mong muèn chiÕm ®îc tµi s¶n. Môc ®Ých chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ dÊu hiÖu b¾t buéc ®Ó x¸c ®Þnh téi danh. NÕu hµnh vi b¾t cãc ngêi lµm con tin l¹i nh»m môc ®Ých kh¸c, kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých chiÕm ®o¹t tµi s¶n th× tïy tõng trêng hîp ngêi ph¹m téi bÞ truy cøu vÒ téi ph¹m t¬ng øng kh¸c nh téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ngêi tr¸i ph¸p luËt (§iÒu 123 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999); téi mua b¸n, ®¸nh tr¸o, chiÕm ®o¹t trÎ em (§iÒu 120 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999)... §éng c¬ ph¹m téi trong téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n tuy kh«ng ph¶i lµ dÊu hiÖu b¾t buéc cña cÊu thµnh téi ph¹m, nhng cã ý nghÜa quan träng trong viÖc x¸c ®Þnh møc ®é, tÝnh chÊt nguy hiÓm cho x· héi cña téi ph¹m. Th«ng thêng, ngêi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n khi thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi bÞ thóc ®Èy bëi mong muèn cã ®îc lîi Ých c¸ nh©n. Do vËy, ®éng c¬ ph¹m téi cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n thêng lµ tham lam, t lîi. 2.1.1.4. Chñ thÓ cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n Ngêi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nhËn thøc ®îc hµnh vi cña m×nh lµ tr¸i ph¸p luËt h×nh sù vµ bÞ x· héi lªn ¸n. Khi thùc hiÖn téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n b»ng h×nh thøc ®ång ph¹m, ngêi ph¹m téi kh«ng nh÷ng nhËn thøc ®îc hµnh vi cña m×nh lµ nguy hiÓm cho x· héi mµ cßn nhËn thøc ®îc hµnh vi cña nh÷ng ngêi ®ång ph¹m kh¸c còng nguy hiÓm cho x· héi vµ cã quan hÖ chÆt chÏ víi hµnh vi cña m×nh. 2.1.2. H×nh ph¹t ¸p dông ®èi víi téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n 2.1.2.1. Khung 1 Møc h×nh ph¹t tõ 2 n¨m ®Õn 7 n¨m tï sÏ ¸p dông ®èi víi ngêi ph¹m téi nÕu hµnh vi cña hä tháa m·n c¸c dÊu hiÖu cña cÊu thµnh téi ph¹m c¬ b¶n. 2.1.2.2. Khung 2 T¸c gi¶ ph©n tÝch néi dung c¸c t×nh tiÕt ®Þnh khung h×nh ph¹t quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù 7
n¨m 1999 gåm: a. Ph¹m téi cã tæ chøc; b. Ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp; c. T¸i ph¹m nguy hiÓm; d. B¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã sö dông vò khÝ, ph¬ng tiÖn hoÆc thñ ®o¹n nguy hiÓm kh¸c; ®. §èi víi trÎ em; e. Ph¹m téi ®èi víi nhiÒu ngêi; g. Th¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc kháe cña ngêi bÞ lµm con tin mµ tû lÖ th¬ng tËt tõ 11% ®Õn 30%; h. ChiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ tõ n¨m m¬i triÖu ®ång ®Õn díi hai tr¨m triÖu ®ång; i. G©y hËu qu¶ nghiªm träng. 2.1.2.3. Khung 3 T¸c gi¶ ph©n tÝch néi dung c¸c t×nh tiÕt ®Þnh khung h×nh ph¹t quy ®Þnh t¹i kho¶n 3 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 gåm: a. G©y th¬ng tÝch hoÆc tæn h¹i cho søc kháe cña ngêi bÞ b¾t lµm con tin mµ tû lÖ th¬ng tËt tõ 31% ®Õn 60%; b. ChiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ tõ hai tr¨m triÖu ®ång ®Õn díi n¨m tr¨m triÖu ®ång; c. G©y hËu qu¶ rÊt nghiªm träng 2.1.2.4. Khung 4 T¸c gi¶ ph©n tÝch néi dung c¸c t×nh tiÕt ®Þnh khung h×nh ph¹t quy ®Þnh t¹i kho¶n 4 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 gåm: a. G©y th¬ng tÝch hoÆc tæn h¹i cho søc kháe cña ngêi bÞ b¾t lµm con tin mµ tû lÖ th¬ng tËt tõ 61% trë lªn hoÆc lµm chÕt ngêi; b. ChiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ tõ n¨m tr¨m triÖu ®ång trë lªn; c. G©y hËu qu¶ ®Æc biÖt nghiªm träng 2.1.2.5. H×nh ph¹t bæ sung Kho¶n 5 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 quy ®Þnh h×nh ph¹t bæ sung ®èi víi ngêi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, theo ®ã ngêi ph¹m téi cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn tõ mêi triÖu ®ång ®Õn mét tr¨m triÖu ®ång, tÞch thu mét phÇn hoÆc toµn bé tµi s¶n, ph¹t qu¶n chÕ hoÆc cÊm c tró tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m. 2.2. Thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n * VÒ sè lîng vô ¸n vµ bÞ c¸o ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n: C¸c vô ¸n vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, tõ n¨m 2000 ®Õn hÕt th¸ng 12/2008 ®Õn nay, Tßa ¸n nh©n d©n c¸c cÊp ®· thô lý 72 vô víi 130 bÞ c¸o, cô thÓ: - N¨m 2000, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 4 vô, 13 bÞ c¸o. - N¨m 2001, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 3 vô, 5 bÞ c¸o. - N¨m 2002, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 13 vô, 18 bÞ c¸o. - N¨m 2003, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 5 vô, 8 bÞ c¸o. - N¨m 2004, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 8 vô, 9 bÞ c¸o. - N¨m 2005, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 7 vô, 15 bÞ c¸o. - N¨m 2006, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 14 vô, 31 bÞ c¸o. - N¨m 2007, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 11 vô, 21 bÞ c¸o. - N¨m 2008, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 7 vô, 10 bÞ c¸o. * VÒ h×nh ph¹t ¸p dông ®èi víi bÞ c¸o ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n: - C¶i t¹o kh«ng giam gi÷: 02 bÞ c¸o = 1,53% - ¸n treo: 25 bÞ c¸o = 19,2% - Ph¹t tï 7 n¨m trë xuèng: 58 bÞ c¸o = 44,6% - Ph¹t tï tõ 7 n¨m ®Õn 10 n¨m: 22 bÞ c¸o = 16,9% - Ph¹t tï tõ 15 n¨m ®Õn 20 n¨m: 02 bÞ c¸o = 1,53% * VÒ nh©n th©n bÞ c¸o ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n: - T¸i ph¹m hoÆc t¸i ph¹m nguy hiÓm: 6 bÞ c¸o = 4,6% - N÷: 6 bÞ c¸o = 4,6% 9
- Tõ 18-30 tuæi: 42 bÞ c¸o =32,3% - Cha thµnh niªn: 3 bÞ c¸o = 2,3% - Ngêi níc ngoµi: 5 bÞ c¸o = 3,8% Thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®· ®Æt ra nh÷ng víng m¾c ®ßi hái khoa häc luËt h×nh sù nghiªn cøu gi¶i quyÕt sau ®©y: Thø nhÊt, trong thùc tiÔn xÐt xö hiÖn vÉn cßn ®ang cã sù tranh c·i vÒ thêi gian giam gi÷ ngêi bÞ h¹i. Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng, nÕu cã hµnh vi b¾t vµ giam gi÷ con tin nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n th× cã thÓ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, bÊt kÓ thêi gian giam gi÷ lµ bao l©u. Quan ®iÓm thø hai cho r»ng, nÕu thêi gian giam gi÷ con tin kh«ng nhiÒu, ch¼ng h¹n nh chØ vµi phót, th× kh«ng thÓ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®îc mµ ph¶i truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi cìng ®o¹t tµi s¶n. Thø hai, "b¾t cãc" theo Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt lµ hµnh vi b¾t ngêi mét c¸ch ®ét ngét vµ ®em giÊu ®i. VËy hµnh vi gi÷ ngêi nhng kh«ng ®em giÊu ®i mµ chØ dïng ®Ó uy hiÕp tinh thÇn nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã ph¶i lµ hµnh vi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n kh«ng? Thø ba, thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy, cã nh÷ng vô ¸n ngêi ph¹m téi ®· sö dông vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc lµm cho ngêi bÞ b¾t cãc l©m vµo t×nh tr¹ng kh«ng thÓ chèng cù ®îc ®Ó b¾t ®i nh»m yªu cÇu ngêi th©n cña ngêi bÞ b¾t ®a tiÒn chuéc th× cã nªn truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù hai téi lµ téi cíp tµi s¶n vµ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n kh«ng? Cã ý kiÕn cho r»ng, nªn truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù thµnh hai téi, v× hµnh vi cña ngêi ph¹m téi ®· tháa m·n ®ñ c¸c dÊu hiÖu cña mÆt kh¸ch quan téi cíp tµi s¶n vµ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. ý kiÕn kh¸c l¹i cho r»ng, hµnh vi sö dông vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc chØ lµ ngêi ph¹m téi nh»m môc ®Ých b¾t cãc con tin nªn nã hót vµo téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. V× thÕ chØ cã thÓ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. NÕu nh ý kiÕn thø hai lµ ®óng, th× cã nªn coi sö dông vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng kh«ng? V× râ r»ng hµnh vi dïng vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc ®Ó b¾t cãc lµ hµnh vi nguy hiÓm h¬n nhiÒu so víi hµnh vi b¾t cãc kh«ng dïng vò lùc hoÆc kh«ng ®e däa dïng vò lùc. NÕu truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù hµnh vi b¾t cãc cã dïng vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc nh nh÷ng hµnh vi b¾t cãc kh«ng dïng vò lùc hoÆc kh«ng ®e däa dïng vò lùc sÏ kh«ng phï hîp víi tÝnh chÊt vµ møc ®é nguy hiÓm cña téi ph¹m. Thø t, hiÖn nay ph¸p luËt h×nh sù hiÖn hµnh vÉn cha cã quy ®Þnh vÒ hµnh vi b¾t cãc ngêi th©n trong gia ®×nh lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng, trong khi ®ã trªn thùc tÕ cã nhiÒu vô ¸n, ngêi ph¹m téi b¾t cãc ngêi th©n cña m×nh nh»m ®ßi tiÒn chuéc. Ngêi ph¹m téi b¾t cãc nh÷ng ngêi th©n trong gia ®×nh th× thñ ®o¹n thùc hiÖn téi ph¹m sÏ dÔ dµng h¬n nhiÒu so víi viÖc b¾t cãc ngêi ngoµi. H¬n n÷a, nh÷ng vô ¸n nµy lu«n lu«n g©y bøc xóc trong d luËn x· héi, lµm ph¸ ho¹i truyÒn thèng ®¹o ®øc tèt ®Ñp cña d©n téc, do vËy, cÇn yªu cÇu ph¶i xö lý nghiªm minh. ViÖc ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam hiÖn hµnh cha coi ®©y lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng, nªn còng g©y khã kh¨n trong viÖc quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t ®èi víi ngêi ph¹m téi. Thø n¨m, ®iÓm d kho¶n 2 §iÒu 134 quy ®Þnh "sö dông vò khÝ, ph¬ng tiÖn hoÆc thñ ®o¹n nguy hiÓm kh¸c" lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng. Víng m¾c n¶y sinh ë chç lµ trêng hîp ngêi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n sö dông vò khÝ qu©n dông, vò khÝ th« s¬ cã bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi t¬ng øng quy ®Þnh t¹i c¸c §iÒu 230, 233 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 hay kh«ng? Thø s¸u, ®iÓm ®, kho¶n 2 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù 1999 quy ®Þnh ph¹m téi " ®èi víi trÎ em" lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng. Xung quanh viÖc ¸p dông t×nh tiÕt nµy, cã ý kiÕn cho r»ng chØ ¸p dông khi thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi, ý thøc chñ quan cña ngêi ph¹m téi biÕt râ ngêi bÞ h¹i lµ trÎ em. NÕu kh«ng biÕt hoÆc cã sù lÇm tëng vÒ ®é tuæi th× kh«ng ¸p dông t×nh tiÕt nµy. V× vËy, ®iÓm ® kho¶n 2 §iÒu 134 cÇn söa ®æi lµ "ph¹m téi mµ biÕt lµ trÎ em". ý kiÕn kh¸c l¹i cho r»ng, ph¹m téi ®èi víi trÎ em kh«ng ph¶i lµ t×nh tiÕt thuéc ý thøc chñ quan cña ngêi ph¹m téi mµ lµ t×nh tiÕt kh¸ch quan, do ®ã kh«ng cÇn ngêi ph¹m téi ph¶i nhËn thøc ®îc hoÆc buéc hä ph¶i nhËn 11
thøc ®îc ®èi tîng mµ m×nh x©m ph¹m lµ trÎ em th× míi coi lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng, mµ chØ cÇn x¸c ®Þnh ngêi bÞ h¹i lµ trÎ em th× ngêi ph¹m téi ®· bÞ coi lµ ph¹m téi ®èi víi trÎ em råi. ThiÕt nghÜ, trêng hîp nµy còng rÊt cÇn cã v¨n b¶n híng dÉn cña c¬ quan cã thÈm quyÒn ®Ó viÖc ¸p dông ph¸p luËt ®îc thèng nhÊt. Thø b¶y, ®iÓm h kho¶n 2; ®iÓm b kho¶n 3; ®iÓm b kho¶n 4 §iÒu 134 coi viÖc chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ tõ 50 triÖu ®ång ®Õn díi 200 triÖu ®èng; tõ 200 triÖu ®ång ®Õn díi 500 triÖu ®ång; tõ 500 triÖu ®ång trë lªn lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng ®èi víi ngêi ph¹m téi. HiÖn nay, vÊn ®Ò nµy vÉn ®ang cã nhiÒu tranh c·i. Cã ý kiÕn cho r»ng, chØ ¸p dông t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng khi mµ ngêi ph¹m téi ®· chiÕm ®o¹t ®îc tµi s¶n cãc gi¸ trÞ nãi trªn, cßn khi ngêi ph¹m téi vÉn cha chiÕm ®o¹t ®îc tµi s¶n cã gi¸ trÞ nãi trªn mµ chØ cã ý ®Þnh chiÕm ®o¹t th× kh«ng nªn ¸p dông t×nh tiÕt t¨ng nÆng ®èi víi hä. ý kiÕn kh¸c th× cho r»ng, chØ cÇn ngêi ph¹m téi cã ý ®Þnh chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ nãi trªn, kh«ng phô thuéc vµo viÖc hä ®· lÊy ®îc tµi s¶n hay cha th× cã thÓ ¸p dông t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng råi bëi lÏ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ téi cÊu thµnh h×nh thøc, nªn hËu qu¶ cña téi ph¹m kh«ng cã ý nghÜa trong viÖc quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t. ThiÕt nghÜ cÇn cã v¨n b¶n híng dÉn thèng nhÊt viÖc ¸p dông quy ®Þnh nµy cña ph¸p luËt trong thùc tiÔn. Thø t¸m, ®èi víi t×nh tiÕt ph¹m téi nhiÒu lÇn, cho ®Õn nay, c¸c c¬ quan xÐt xö vÉn xem xÐt vµ ¸p dông lµ t×nh tiÕt t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù v× §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 kh«ng quy ®Þnh t×nh tiÕt ph¹m téi nhiÒu lÇn lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng. Nªn ch¨ng coi t×nh tiÕt ph¹m téi nhiÒu lÇn lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng. Ch¬ng 3 N¢NG CAO HiÖu Qu¶ ViÖc ¸p Dông Nh÷ng QUY §Þnh Cña Bé luËt H×nh sù N¡M 1999 VÒ Téi B¾t Cãc Nh»m ChiÕm §o¹t Tμi S¶n Ch¬ng nµy, t¸c gi¶ ®a ra hÖ thèng nh÷ng kiÕn nghÞ n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. 3.1. Sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ViÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông ph¸p luËt h×nh sù nãi chung, n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nãi riªng lµ yªu cÇu mang tÝnh cÊp thiÕt hiÖn nay. Ngoµi nh÷ng yªu cÇu mang tÝnh ®Þnh híng, sù cÇn thiÕt n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cßn xuÊt ph¸t trªn c¬ së nh÷ng yªu cÇu sau: Thø nhÊt, yªu cÇu c¶i c¸ch t ph¸p, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng t ph¸p. Thø hai, yªu cÇu ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m nãi chung, c¸c téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nãi riªng. Thø ba, yªu cÇu ph¶i kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm cña viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. 3.2. C¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n 3.2.1. Hoµn thiÖn nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n Trªn c¬ së ph©n tÝch nh÷ng quy ®Þnh vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, nh÷ng víng m¾c mµ thùc tiÔn ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vÒ téi ph¹m nµy ®Æt ra cho khoa häc ph¸p lý h×nh sù ph¶i nghiªn cøu gi¶i quyÕt t¸c gi¶ xin ®Ò xuÊt söa ®æi, bæ sung nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù hiÖn hµnh vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nh sau: Thø nhÊt, hiÖn nay Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 cha cã ®Þnh nghÜa vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. 13
Kho¶n 1 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 chØ quy ®Þnh "Ngêi nµo b¾t cãc ngêi kh¸c lµm con tin nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n th× bÞ ph¹t tï tõ hai n¨m ®Õn b¶y n¨m". Quy ®Þnh nµy cña ph¸p luËt cÇn ph¶i xem l¹i bëi lÏ tõ "b¾t cãc" theo nghÜa ®en lµ b¾t ngêi mét c¸ch ®ét ngét vµ giÊu ®i. Nhng trªn thùc tÕ ngêi nµo chØ cã hµnh vi gi÷ ngêi nh»m ®ßi tiÒn chuéc th× còng cã thÓ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. V× lÏ ®ã, cã thÓ söa ®æi kho¶n 1 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù theo híng sau: Ngêi nµo b¾t, gi÷ ngêi kh¸c lµm con tin nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n th× bÞ ph¹t tï tõ hai n¨m ®Õn b¶y n¨m. Thø hai, nghiªn cøu 50 b¶n ¸n h×nh sù s¬ thÈm, t¸c gi¶ thÊy cã ®Õn 13 b¶n ¸n mµ ngêi ph¹m téi b¾t cãc chÝnh ngêi th©n cña m×nh nh»m ®ßi tiÒn chuéc. Ngêi ph¹m téi b¾t cãc nh÷ng ngêi th©n trong gia ®×nh th× thñ ®o¹n thùc hiÖn téi ph¹m sÏ dÔ dµng h¬n nhiÒu so víi viÖc b¾t cãc ngêi ngoµi. H¬n n÷a, nh÷ng vô ¸n nµy lu«n g©y bøc xóc trong d luËn x· héi, lµm ph¸ ho¹i truyÒn thèng ®¹o ®øc tèt ®Ñp cña d©n téc, yªu cÇu ph¶i xö lý nghiªm minh. Do vËy, cÇn thiÕt ph¶i quy ®Þnh b¾t cãc ngêi th©n trong gia ®×nh lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng ®Ó ®¶m b¶o sù nghiªm minh cña ph¸p luËt. Thø ba, thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy cã nh÷ng vô ¸n ngêi ph¹m téi ®· sö dông vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc lµm cho ngêi bÞ b¾t cãc l©m vµo t×nh tr¹ng kh«ng thÓ chèng cù ®îc ®Ó b¾t ®i nh»m yªu cÇu ngêi th©n cña ngêi bÞ b¾t ®a tiÒn chuéc. NÕu trong trêng hîp nµy, truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù ngêi ph¹m téi thµnh hai téi lµ téi cíp tµi s¶n vµ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n th× kh«ng hîp lý bëi lÏ hµnh vi sö dông vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc chØ nh»m môc ®Ých b¾t cãc con tin nªn nã hót vµo téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. V× thÕ chØ cã thÓ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Tuy nhiªn, hµnh vi dïng vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc ®Ó b¾t cãc lµ hµnh vi nguy hiÓm h¬n nhiÒu so víi hµnh vi b¾t cãc kh«ng dïng vò lùc hoÆc kh«ng ®e däa dïng vò lùc. NÕu truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù nh÷ng hµnh vi b¾t cãc dïng vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc nh nh÷ng hµnh vi b¾t cãc kh«ng dïng vò lùc hoÆc kh«ng ®e däa dïng vò lùc sÏ kh«ng phï hîp víi tÝnh chÊt vµ møc ®é nguy hiÓm cña téi ph¹m nµy. Theo quan ®iÓm cña t¸c gi¶ cÇn thiÕt ph¶i ®a t×nh tiÕt "sö dông vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc" lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng. Thø t, t×nh tiÕt ph¹m téi nhiÒu lÇn kh«ng ®îc quy ®Þnh trùc tiÕp trong §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 víi tÝnh chÊt lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng, mµ chØ ®îc xem xÐt víi tÝnh chÊt lµ t×nh tiÕt t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù, nªn vÉn cã thÓ cã trêng hîp, bÞ c¸o ph¹m téi nhiÒu lÇn nhng kh«ng thÓ ¸p dông khung t¨ng nÆng h×nh ph¹t ®Ó quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t. §©y lµ vÊn ®Ò cÇn xem xÐt l¹i vÒ kü thuËt lËp ph¸p h×nh sù, khi mµ téi ph¹m nãi chung vµ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nãi riªng ®ang cã chiÒu híng gia t¨ng. Do vËy, ®Ó ng¨n chÆn cã hiÖu qu¶ ngêi thùc hiÖn hµnh vi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nhiÒu lÇn, cÇn quy ®Þnh bæ sung "Ph¹m téi nhiÒu lÇn" lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng vµo §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999. Bªn c¹nh Bé luËt H×nh sù n¨m 1999, c¸c v¨n b¶n híng dÉn ph¸p luËt còng cã vai trß to lín trong c«ng cuéc ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m. Chóng t«i xin ®Ò nghÞ c¬ quan cã thÈm quyÒn khÈn tr¬ng híng dÉn viÖc ¸p dông §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 theo híng nh sau: Thø nhÊt, trong thùc tiÔn xÐt xö hiÖn vÉn cßn ®ang cã sù tranh c·i vÒ thêi gian giam gi÷ ngêi bÞ h¹i. Trong khu«n khæ cña luËn v¨n nµy, t¸c gi¶ cho r»ng, cø cã hµnh vi giam, gi÷, kh«ng phô thuéc bao l©u, th× cã thÓ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. V× vËy, c¬ quan cã thÈm quyÒn nªn cã híng dÉn nh sau: Ngêi nµo cã hµnh vi b¾t, gi÷ con tin nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n kh«ng phô thuéc vµo thêi gian giam gi÷ bao l©u th× bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999. Thø hai, ®iÓm d kho¶n 2 §iÒu 134 quy ®Þnh "sö dông vò khÝ, ph¬ng tiÖn hoÆc thñ ®o¹n nguy hiÓm kh¸c" lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng. Víng m¾c n¶y sinh ë chç lµ trêng hîp ngêi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n sö dông vò khÝ qu©n dông, vò khÝ th« s¬ cã bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi t¬ng øng quy ®Þnh t¹i c¸c §iÒu 230, 233 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 hay kh«ng? Theo quan ®iÓm cña t¸c gi¶ lµ cã bëi lÏ hµnh vi ph¹m téi trªn ®· ®ñ yÕu tè cÊu thµnh c¶ hai téi. MÆt kh¸c, viÖc 15
sö dông t×nh tiÕt "sö dông vò khÝ" võa lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng t¹i ®iÓm d kho¶n 2 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 võa lµ t×nh tiÕt ®Þnh téi theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 230 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999, kh«ng vi ph¹m kho¶n 2 §iÒu 48 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999. V× vËy, híng dÉn cña c¬ quan cã thÈm quyÒn vÒ vÊn ®Ò nµy theo híng nh sau: Ngêi nµo sö dông vò khÝ qu©n dông, vò khÝ th« s¬ ®Ó b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n th× tïy theo tõng trêng hîp cô thÓ cã thÓ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù c¶ vÒ hai téi, téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n theo quy ®Þnh t¹i ®iÓm d kho¶n 2 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vµ téi sö dông tr¸i phÐp vò khÝ qu©n dông theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 230 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 hoÆc téi sö dông tr¸i phÐp vò khÝ th« s¬ theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 233 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999. Thø ba, ®iÓm ® kho¶n 2 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù 1999 quy ®Þnh ph¹m téi "®èi víi trÎ em’ lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng. Trêng hîp nµy, chØ cÇn x¸c ®Þnh ngêi bÞ h¹i lµ trÎ em th× ngêi ph¹m téi ®· bÞ coi lµ ph¹m téi víi trÎ em, mµ kh«ng cÇn ngêi ph¹m téi nhËn thøc ®îc hay kh«ng nhËn thøc ®îc ®èi tîng mµ m×nh x©m ph¹m lµ trÎ em. Tuy nhiªn còng cã ý kiÕn cho r»ng chØ ¸p dông ®iÓm ®, kho¶n 2 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 khi thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi, ý thøc chñ quan cña ngêi ph¹m téi biÕt râ ngêi bÞ h¹i lµ trÎ em. Bëi vËy, c¬ quan cã thÈm quyÒn nªn cã híng dÉn nh sau: Khi ¸p dông t×nh tiÕt "ph¹m téi ®èi víi trÎ em" quy ®Þnh t¹i ®iÓm ® kho¶n 2 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù 1999 cÇn lu ý: Ph¹m téi ®èi víi trÎ em kh«ng ph¶i lµ t×nh tiÕt thuéc ý thøc chñ quan cña ngêi ph¹m téi mµ lµ t×nh tiÕt kh¸ch quan, do ®ã kh«ng cÇn ngêi ph¹m téi ph¶i nhËn thøc ®îc hoÆc buéc hä ph¶i nhËn thøc ®îc ®èi tîng mµ m×nh x©m ph¹m lµ trÎ em th× míi coi lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng, mµ chØ cÇn x¸c ®Þnh ngêi bÞ h¹i lµ trÎ em th× ngêi ph¹m téi ®· bÞ coi lµ ph¹m téi ®èi víi trÎ em råi. Thø t, ®iÓm h kho¶n 2; ®iÓm b kho¶n 3; ®iÓm b kho¶n 4 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 coi viÖc chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ tõ 50 triÖu ®ång ®Õn díi 200 triÖu ®èng; tõ 200 triÖu ®ång ®Õn díi 500 triÖu ®ång; tõ 500 triÖu ®ång trë lªn lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng ®èi víi ngêi ph¹m téi. Cã ý kiÕn cho r»ng, chØ ¸p dông t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng nãi trªn khi mµ ngêi ph¹m téi ®· chiÕm ®o¹t ®îc tµi s¶n cã gi¸ trÞ nãi trªn, cßn khi ngêi ph¹m téi vÉn cha chiÕm ®o¹t ®îc tµi s¶n cã gi¸ trÞ nãi trªn mµ chØ cã ý ®Þnh chiÕm ®o¹t th× kh«ng nªn ¸p dông t×nh tiÕt t¨ng nÆng ®èi víi hä. Tuy nhiªn. theo quan ®iÓm cña t¸c gi¶, téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ téi cÊu thµnh h×nh thøc, nªn hËu qu¶ cña téi ph¹m kh«ng cã ý nghÜa trong viÖc quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t. Do vËy, chØ cÇn ngêi ph¹m téi cã ý ®Þnh chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ nãi trªn, kh«ng phô thuéc vµo viÖc hä ®· lÊy ®îc tµi s¶n hay cha th× cã thÓ ¸p dông t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng råi. V× c¸c lÏ trªn, ®Ó ®¶m b¶o viÖc ¸p dông ph¸p luËt ®îc thèng nhÊt, chóng t«i ®Ò nghÞ c¬ quan cã thÈm quyÒn cã híng dÉn nh sau: Khi ¸p dông ®iÓm h kho¶n 2; ®iÓm b kho¶n 3; ®iÓm b kho¶n 4 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 cÇn lu ý: chØ cÇn chøng minh ngêi ph¹m téi cã ý ®inh chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ nãi trªn, kh«ng phô thuéc vµo viÖc hä ®· lÊy ®îc tµi s¶n cha th× cã thÓ ¸p dông t×nh tiÕt ®îc quy ®Þnh t¹i ®iÓm h kho¶n 2; ®iÓm b kho¶n 3; ®iÓm b kho¶n 4 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999. 3.2.2 N©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cña c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt 3.2.2.1 C¬ quan ®iÒu tra §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, C¬ quan ®iÒu tra cÇn lµm tèt mét sè viÖc sau ®©y: Thø nhÊt, cÇn n©ng cao tr¸ch nhiÖm trong viÖc tiÕp nhËn xö lý tin b¸o vÒ hµnh vi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cña quÇn chóng nh©n d©n, c¬ quan, tæ chøc. Thø hai, n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n vµ tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña ®éi ngò c¸n bé ®iÒu tra. Thø ba, cÇn tæ chøc Héi nghÞ chuyªn ®Ò, tæng kÕt, rót kinh nghiÖm vÒ viÖc C¬ quan ®iÒu tra ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong thùc tiÔn ®iÒu tra. Thø t, C¬ quan ®iÒu tra cÇn phèi hîp chÆt chÏ víi Tßa ¸n, ViÖn kiÓm s¸t trong ho¹t ®éng ®iÒu tra, truy tè, xÐt 17
xö c¸c vô ¸n vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®Ó ®¶m b¶o xö lý ®óng ngêi, ®óng téi, ®óng ph¸p luËt. 3.2.2.2. ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n Thø nhÊt, ViÖn kiÓm s¸t ph¶i kÞp thêi ph¸t hiÖn nh÷ng s¬ hë cña ph¸p luËt hoÆc trong viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan t ph¸p trong ho¹t ®éng khëi tè, ®iÒu tra, b¾t, giam, gi÷, xÐt xö, thi hµnh ¸n, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i tè c¸o trong ho¹t ®éng t ph¸p ®Ó kiÕn nghÞ c¸c c¬ quan t ph¸p kh¾c phôc vi ph¹m. Thø hai, ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n c¸c cÊp ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng, ®Æc biÖt lµ n©ng cao chÊt lîng thùc hµnh quyÒn c«ng tè vµ kiÓm s¸t ®iÒu tra c¸c vô ¸n h×nh sù, trong ®ã cã c¸c vô ¸n vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Thø ba, khi thùc hµnh quyÒn c«ng tè t¹i phiªn tßa ®ßi hái KiÓm s¸t viªn võa thùc hiÖn chøc n¨ng c«ng tè, võa kiÓm s¸t sù tu©n theo ph¸p luËt trong ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n. Thø t, ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n c¸c cÊp cÇn t¨ng cêng vai trß kiÓm s¸t viÖc thi hµnh ¸n h×nh sù ®èi víi ngêi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Thø n¨m, ph¶i n©ng cao n¨ng lùc nghiÖp vô cho KiÓm s¸t viªn, ®¶m b¶o ®ñ n¨ng lùc cho viÖc kiÓm s¸t ®iÒu tra c¸c lo¹i ¸n phøc t¹p, nghiªm träng nh vËy míi kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng kiÓm s¸t viªn n¨ng lùc h¹n chÕ lµm c¶n trë ho¹t ®éng ®iÒu tra, xÐt xö. 3.2.2.3. Tßa ¸n nh©n d©n Thø nhÊt, Tßa ¸n cÇn ®a c¸c vô ¸n vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®i xÐt xö lu ®éng. Thø hai, Tßa ¸n cÇn t¨ng cêng ho¹t ®éng xÐt xö, ®¸p øng yªu cÇu cña c«ng t¸c ®Êu tranh chèng téi ph¹m, tr¸nh t×nh tr¹ng ®Ó ¸n tån ®äng gi¶i quyÕt kÐo dµi. Thø ba, trong qu¸ tr×nh xÐt xö c¸c vô ¸n vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, Tßa ¸n nh©n d©n c¸c cÊp ph¶i b¶o ®¶m sù c«ng minh cña ph¸p luËt. Thø t, Tßa ¸n nh©n d©n Tèi cao cÇn tæ chøc Héi nghÞ chuyªn ®Ò híng dÉn c«ng t¸c xÐt xö vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Thø n¨m, Tßa ¸n cÇn phèi hîp chÆt chÏ víi C«ng an, ViÖn kiÓm s¸t lµm tèt c«ng t¸c thi hµnh ¸n ph¹t tï, ®¶m b¶o mäi b¶n ¸n cã hiÖu lùc ®Òu ®îc thi hµnh kÞp thêi. 3.2.3. T¨ng cêng c«ng t¸c gi¸o dôc vµ tuyªn truyÒn phæ biÕn ph¸p luËt vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n Ngêi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n chñ yÕu lµ v× môc ®Ých vô lîi, muèn cã tiÒn mét c¸ch bÊt chÝnh mµ x©m ph¹m ®Õn quyÒn nh©n th©n vµ quyÒn tµi s¶n cña ngêi kh¸c. V× vËy, cÇn tuyªn truyÒn gi¸o dôc ý thøc céng ®ång, x©y dùng tinh thÇn c¶nh gi¸c, b¶o vÖ tÝnh m¹ng, søc kháe còng nh tµi s¶n cña m×nh, ng¨n chÆn mäi hµnh vi ph¹m téi. KÕt LuËn 1. Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ hµnh vi b¾t gi÷ con tin, ®e däa chñ tµi s¶n ph¶i giao nép tµi s¶n nÕu kh«ng tÝnh m¹ng, søc kháe danh dù sÏ bÞ x©m ph¹m. B¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi, x©m ph¹m kh«ng chØ quyÒn së h÷u mµ cßn quyÒn nh©n th©n cña ngêi kh¸c. Nghiªn cøu lÞch sö h×nh thµnh téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong ph¸p luËt h×nh sù cña níc ta cho thÊy, lÇn ®Çu tiªn téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®îc ghi nhËn riªng ë mét ®iÒu luËt trong Bé luËt H×nh sù n¨m 1985. ViÖc chÝnh thøc ghi nhËn téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong ph¸p luËt h×nh sù cã ý nghÜa vÒ mÆt lËp ph¸p to lín, ®¸nh dÊu sù trëng thµnh vÒ kü thuËt lËp ph¸p h×nh sù, ®ã lµ bíc ®i tÝch cùc nh»m xö lý nghiªm kh¾c lo¹i téi ph¹m nguy hiÓm nµy, gãp phÇn b¶o vÖ tÝnh m¹ng, tµi s¶n cña nh©n d©n vµ æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ cña ViÖt Nam. Ph¸p luËt h×nh sù cña mét sè níc trªn thÕ giíi quy ®Þnh vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n kh¸c nhau. Cã níc quy ®Þnh t¹i ch¬ng c¸c téi x©m ph¹m tù do th©n thÓ, cã níc l¹i quy ®Þnh t¹i ch¬ng c¸c téi x©m ph¹m 19
së h÷u; cã níc quy ®Þnh téi b¾t cãc nh»m môc ®Ých chiÕm ®o¹t tµi s¶n vµ môc ®Ých b¾t cãc con tin trong cïng mét ®iÒu luËt, cã níc l¹i t¸ch ra; cã níc quy ®Þnh téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong cïng mét ®iÒu luËt, cã níc l¹i quy ®Þnh r¶i r¸c ë c¸c ®iÒu luËt kh¸c nhau. Tuy nhiªn, dï c¸ch thøc quy ®Þnh kh¸c nhau, nhng cã ®iÓm t¬ng ®ång lµ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®Òu bÞ xem lµ lo¹i téi ph¹m nguy hiÓm cÇn ph¶i trõng ph¹t nghiªm kh¾c. 2. Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999. Kh¸ch thÓ cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ quan hÖ së h÷u nhng kh¸ch thÓ bÞ x©m ph¹m tríc lµ quan hÖ nh©n th©n, th«ng qua viÖc x©m ph¹m ®Õn quan hÖ nh©n th©n th× ngêi ph¹m téi x©m ph¹m ®Õn quan hÖ tµi s¶n. NÕu kh«ng x©m ph¹m ®Õn quan hÖ nh©n th©n th× ngêi ph¹m téi còng kh«ng thÓ x©m ph¹m ®Õn quan hÖ tµi s¶n ®îc. Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã cÊu thµnh h×nh thøc. ViÖc ngêi ph¹m téi cã ®¹t ®îc môc ®Ých chiÕm ®o¹t tµi s¶n hay kh«ng kh«ng cã ý nghÜa vÒ mÆt ®Þnh téi. Téi ph¹m ®îc coi lµ hoµn thµnh khi ngêi ph¹m téi ®· thùc hiÖn xong hµnh vi b¾t cãc vµ ®e däa ®Ó ®ßi tµi s¶n, kh«ng phô thuéc vµo hä cã chiÕm ®o¹t ®îc tµi s¶n hay kh«ng. Tuy nhiªn, ®iÒu ®¸ng chó ý ë téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ hµnh vi b¾t cãc vµ hµnh vi ®e däa nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ nh÷ng hµnh vi kÕ tiÕp nhau vÒ mÆt thêi gian. Hµnh vi b¾t cãc ngêi ph¶i cã tríc, sau ®ã míi ®Õn hµnh vi ®e däa vµ chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Cßn nÕu hµnh vi chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã tríc sau ®ã míi b¾t cãc ngêi nh»m ®e däa chñ së h÷u tµi s¶n th× kh«ng cÊu thµnh téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Sè vô ¸n vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n do Tßa ¸n nh©n d©n c¸c cÊp xÐt xö tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2008 t¨ng gi¶m kh«ng ®Òu. Téi ph¹m cã xu híng t¨ng cao vµo n¨m 2002, sau ®ã gi¶m dÇn, råi l¹i cã xu híng t¨ng dÇn vµ ®¹t møc cao nhÊt vµo n¨m 2006. Xem xÐt mèi t¬ng quan gi÷a téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n so víi tæng sè téi ph¹m nãi chung kh«ng lín, nhng ®a sè c¸c vô b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®ang diÔn biÕn hÕt søc nguy hiÓm, g©y hoang mang trong quÇn chóng nh©n d©n. VÒ sè lîng ngêi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, n¨m 2006 lµ n¨m cã sè lîng ngêi bÞ ®a ra xÐt xö cao nhÊt, tiÕp ®Õn lµ c¸c n¨m 2007, 2002. N¨m 2001 lµ n¨m cã sè lîng ngêi bÞ ®a ra xÐt xö vÒ téi ph¹m nµy thÊp nhÊt. Thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®· ®Æt ra nh÷ng víng m¾c ®ßi hái khoa häc luËt h×nh sù nghiªn cøu gi¶i quyÕt nh cha cã v¨n b¶n nµo quy ®Þnh vÒ thêi gian giam gi÷ bao nhiªu th× bÞ coi lµ ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, nÕu chØ cã hµnh vi gi÷ ngêi bÞ h¹i nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n th× cã cÊu thµnh téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n hay kh«ng? LuËt h×nh sù hiÖn hµnh cha quy ®Þnh t×nh tiÕt dïng vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc, ph¹m téi nhiÒu lÇn lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng..., còng nh nh÷ng t×nh tiÕt ®Þnh khung h×nh ph¹t "ph¹m téi ®èi víi trÎ em"... ®îc hiÓu nh thÕ nµo. Nh÷ng víng m¾c nµy g©y khã kh¨n cho c¬ quan tiÕn hµnh tè tông dÉn ®Õn sù cha thèng nhÊt trong viÖc ¸p dông ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan nµy. V× vËy, viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn ®îc gi¶i quyÕt hiÖn nay. 3. Trªn c¬ së yªu cÇu xö lý nghiªm minh mäi hµnh vi ph¹m téi nãi chung, c¸c hµnh vi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nãi riªng, yªu cÇu cña c«ng cuéc c¶i c¸ch t ph¸p còng nh yªu cÇu ph¶i kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm cña viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n mµ viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông ph¸p luËt h×nh sù nãi chung, n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nãi riªng lµ yªu cÇu mang tÝnh cÊp thiÕt hiÖn nay. 4. Tõ viÖc ph©n tÝch nh÷ng quy ®Þnh vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong Bé luËt H×nh sù 1999 vµ thùc tiÔn ¸p dông; qu¸n triÖt c¸c quan ®iÓm chØ ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ níc ta vÒ c¶i c¸ch t ph¸p vµ ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m, t¸c gi¶ luËn v¨n ®· ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. §ã lµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông vµ gi¶i ph¸p t¨ng cêng c«ng t¸c gi¸o dôc vµ tuyªn truyÒn phæ biÕn ph¸p luËt, trong ®ã viÖc hoµn thiÖn nh÷ng quy 21
®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ gi¶i ph¸p cã vai trß quan träng trong giai ®o¹n x©y dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa cña nh©n d©n do nh©n d©n vµ v× nh©n d©n. 23
��