Tóm tắt luận văn Tiến sĩ Kinh tế: Giải pháp phát triển nhân lực Khoa học và Công nghệ ở Hải Phòng phục vụ công nghiệp hoá, hiện đại hoá

Chia sẻ: Hieu Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án vớ mục tiêu làm rõ những vấn đề lý luận nguồn nhân lực Khoa học và công nghệ, phát triển nhân lực và nghiên cứu kinh nghiệm phát triển nhân lực Khoa học và Công nghệ ở một số nước; đánh giá thực trạng phát triển nhân lực và đề xuất quan điểm, mục tiêu, phương hướng và những giải pháp phát triển nhân lực Khoa học và Công nghệ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa thành phố Hải Phòng đến năm 2020.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận văn Tiến sĩ Kinh tế: Giải pháp phát triển nhân lực Khoa học và Công nghệ ở Hải Phòng phục vụ công nghiệp hoá, hiện đại hoá

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO HOÏC VIEÄN CHÍNH TRÒ - HAØNH CHÍNH QUOÁC GIA HOÀ CHÍ MINH Ph¹m V¨n Mîi gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vμ c«ng nghÖ ë H¶i Phßng phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ Chuyeân ngaønh : Qu¶n lý kinh tÕ Maõ soá : 62 34 01 01 Tãm t¾t luËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ HAØ NOÄI - 2010
C«ng tr×nh ®−îc hoµn thµnh t¹i Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. TS. NguyÔn V¨n S¸u 2. TS. Ph¹m V¨n S¸ng Ph¶n biÖn 1: GS,TS Lª Du Phong §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n Ph¶n biÖn 2: GS,TS V−¬ng Toµn Thuyªn §¹i häc H¶i Phßng Ph¶n biÖn 3: PGS,TS Lª Xu©n B¸ ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý kinh tÕ Trung −¬ng LuËn ¸n ®−îc b¶o vÖ tr−íc Héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp Nhµ n−íc häp t¹i Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh. Vμo håi 14 giê 00 ngμy 20 th¸ng 09 n¨m 2010 Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i Th− viÖn Quèc gia vµ Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh
DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ 1. Phạm Văn Mợi (2006), "Nâng cao chất lượng và hiệu quả khai thác nguồn lao động thanh niên nông thôn ở Hải Phòng trong thời kỳ CNH, HĐH", Tạp chí Khoa giáo, (3). 2. Phạm Văn Mợi (2008), "Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao ở Hải Phòng", Tạp chí Lý luận chính trị, (9). 3. Phạm Văn Mợi (2009), "Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực khoa học - công nghệ của thành phố Hải Phòng", Tạp chí Lý luận chính trị, (8).
1 Më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë c¸c n−íc trªn ThÕ giíi vμ ë n−íc ta trong nh÷ng n¨m qua cho thÊy: nguån nh©n lùc nhÊt lμ nguån nh©n lùc chÊt l−îng cao, trong ®ã nh©n lùc khoa häc vμ c«ng nghÖ (KH&CN) lμ nguån lùc néi sinh cña ®Êt n−íc ®ãng vai trß quan träng hμng ®Çu quyÕt ®Þnh triÓn väng cña c«ng cuéc CNH, H§H rót ng¾n. H¬n 20 n¨m ®æi míi ë n−íc ta, nguån nh©n lùc nãi chung, nh©n lùc KH&CN nãi riªng ®· t¨ng nhanh vÒ sè l−îng, chÊt l−îng ®· ®−îc c¶i thiÖn, c¬ cÊu cã sù biÕn ®æi tÝch cùc. Song, nh×n chung chÊt l−îng nguån nh©n lùc cßn thÊp, c¬ cÊu ch−a hîp lý, ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu CNH, H§H… §Ó ®¸p øng yªu cÇu CNH, H§H ®Êt n−íc, §¹i héi lÇn thø X cña §¶ng ®· nhÊn m¹nh: "§æi míi toμn diÖn gi¸o dôc vμ ®μo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc chÊt l−îng cao" ®¸p øng ®ßi hái cÊp thiÕt cña sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt n−íc. Thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi cña §¶ng vμ c¸c nghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng bé thμnh phè H¶i Phßng, kinh tÕ - x· héi cña Thμnh phè ®· ph¸t triÓn kh¸ toμn diÖn, tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cao vμ æn ®Þnh, c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch theo h−íng tÝch cùc hiÖn ®¹i, nhiÒu thμnh tùu KH&CN tiªn tiÕn ®−îc øng dông vμo s¶n xuÊt ®· gãp phÇn quan träng vμo sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña thμnh phè, ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña nh©n d©n ®−îc c¶i thiÖn râ rÖt. Nguån nh©n lùc ë H¶i Phßng ®· cã sù ph¸t triÓn c¶ vÒ sè l−îng, chÊt l−îng vμ c¬ cÊu: tû lÖ lao ®éng ®−îc ®μo t¹o ®¹t gÇn 80% n¨m 2008, ®éi ngò lao ®éng ngμy cμng ®−îc trÎ ho¸, cã tr×nh ®é trªn ®¹i häc ngμy cμng t¨ng… §Æc biÖt lμ nh©n lùc KH&CN ®−îc quan t©m ph¸t triÓn víi tèc ®é cao tõ n¨m 2001 ®Õn nay (b×nh qu©n hμng n¨m 17%). Tuy nhiªn, nguån nh©n lùc cña Thμnh phè, nhÊt lμ bé phËn nh©n lùc KH&CN sè l−îng cßn ch−a nhiÒu; chÊt l−îng nh×n chung thÊp, c¸n bé KH&CN ®Çu ®μn cßn rÊt Ýt vμ ®ang cã nguy c¬ hôt hÉng; c¬ cÊu vμ ph©n bè nh©n lùc KH&CN ch−a hîp lý…
2 §Ó ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña Thμnh phè ®Ó ®Õn tr−íc n¨m 2020 H¶i Phßng c¬ b¶n trë thμnh thμnh phè c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i mét träng ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn, mét trong nh÷ng trung t©m c«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i lín cña c¶ n−íc… th× mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch nhÊt lμ ph¸t triÓn nhanh nh©n lùc chÊt l−îng cao (trong ®ã cã nh©n lùc KH&CN). Víi ý t−ëng ®ã, t¸c gi¶ lùa chän vÊn ®Ò: "Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vμ c«ng nghÖ ë H¶i Phßng phôc vô c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸" lμm ®Ò tμi luËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ cña m×nh. 2. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña luËn ¸n Trªn c¬ së hÖ thèng ho¸ lμm râ thªm nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn nguån nh©n lùc, nh©n lùc KH&CN, ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN vμ nghiªn cøu kinh nghiÖm ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN cña mét vμi n−íc ë §«ng Nam ¸, cña mét vμi tØnh, thμnh phè ë ViÖt Nam, luËn ¸n ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN ë Thμnh phè H¶i Phßng trong nh÷ng n¨m qua. Tõ ®ã ®Ò xuÊt quan ®iÓm, môc tiªu ph−¬ng h−íng vμ nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN phôc vô sù nghiÖp CNH, H§H cña Thμnh phè ®Õn n¨m 2020. 3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn ¸n §èi t−îng nghiÖn cøu cña luËn ¸n lμ nh©n lùc KH&CN vμ ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN ë thμnh phè H¶i Phßng d−íi gãc ®é khoa häc qu¶n lý kinh tÕ - nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN. Nghiªn cøu ®èi t−îng ®ã ®−îc ®Æt trong mèi liªn hÖ víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña thμnh phè vμ xu thÕ toμn cÇu ho¸, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vμ ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc. Ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn ¸n lμ c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ, tæ chøc ho¹t ®éng nghiªn cøu, øng dông KH&CN vμ ®μo t¹o, båi d−ìng nguån nh©n lùc vμ c¸c doanh nghiÖp cã ®éi ngò c¸n bé khoa häc vμ c«ng nghÖ lμm viÖc trªn ®Þa bμn Thμnh phè H¶i Phßng, mèc thêi gian tõ n¨m 2001 ®Õn 2009 khi lùc chän sè liÖu, ph©n tÝch vμ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng. 4. C¬ së lý luËn, thùc tiÔn vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu C¬ së lý luËn cña luËn ¸n lμ: Quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ con ng−êi, ph¸t triÓn con ng−êi, vÒ ph¸t triÓn nguån
3 nh©n lùc… Quan ®iÓm, ®−êng lèi, chñ tr−¬ng cña §¶ng ta vÒ CNH, H§H (trong ®ã cã nh©n lùc KH&CN). C¸c lý thuyÕt kinh tÕ liªn quan víi ®Ò tμi luËn ¸n. C¬ së thùc tiÔn cña luËn ¸n lμ thùc tr¹ng ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN ë thμnh phè H¶i Phßng trong nh÷ng n¨m qua; nh÷ng kinh nghiÖm ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN cña mét vμi n−íc ë §«ng Nam ¸ vμ mét vμi tØnh, thμnh phè ë n−íc ta. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: dùa trªn c¬ së ph−¬ng ph¸p luËn duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin vμ quan ®iÓm cña §¶ng C«ng s¶n ViÖt Nam ®Ó nghiªn cøu gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN ë H¶i Phßng phôc vô c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. LuËn ¸n sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p cô thÓ: ph©n tÝch - tæng hîp, l«gic vμ lÞch sö, diÔn dÞch - quy n¹p, thèng kª, so s¸nh, tæng kÕt thùc tiÔn vμ kÕ thõa cã chän läc c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN phôc vô CNH, H§H. 5. §ãng gãp míi vÒ khoa häc cña luËn ¸n Víi kÕt qu¶ ®¹t ®−îc trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu luËn ¸n gãp phÇn x©y dùng lý luËn vÒ nh©n lùc KH&CN, vÒ ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN phôc vô sù nghiÖp CNH, H§H. Tr×nh bμy, ph©n tÝch mét c¸ch hÖ thèng, toμn diÖn vÒ vai trß vμ nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN phôc vô sù nghiÖp CNH, H§H trong bèi c¶nh toμn cÇu ho¸ vμ héi nhËp quèc tÕ. Nªu ra nh÷ng lîi thÕ vμ kÐm lîi thÕ cña nh©n lùc KH&CN ë H¶i Phßng. Gãp phÇn x©y dùng nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN phôc vô CNH, H§H ë Thμnh phè H¶i Phßng ®Õn n¨m 2020. 6. ý nghÜa thùc tiÔn cña luËn ¸n KÕt qu¶ nghiªn cøu cña luËn ¸n gãp phÇn lμm s¸ng tá lý luËn vÒ ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN trong thêi kú ®Èy m¹nh CNH, H§H ®Êt n−íc. Cã thÓ ®−îc dïng lμm tμi liÖu tham kh¶o, phôc vô gi¶ng d¹y, nghiªn cøu c¸c chuyªn ®Ò kinh tÕ liªn quan víi ®Ò tμi luËn ¸n. 7. KÕt cÊu cña luËn ¸n Ngoμi phÇn më ®Çu vμ kÕt luËn, danh môc c«ng tr×nh khoa häc cña t¸c gi¶, danh môc tμi liÖu tham kh¶o, phô lôc, luËn ¸n gåm 4 ch−¬ng, 9 tiÕt.
4 Ch−¬ng 1 tæng quan t×nh h×nh nghiªn cøu liªn quan ®Õn ®Ò tμi luËn ¸n 1.1. §Ò tµi khoa häc vµ s¸ch tham kh¶o LuËn ¸n tæng quan ®Ò tμi khoa häc cÊp Nhμ n−íc "Nguån lùc vμ ®éng lùc ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN ë ViÖt Nam (2004), m· sè KX.01.08 do GS, TSKH Lª Du Phong lμm chñ nhiÖm ®Ò tμi. * Bèn s¸ch tham kh¶o: - "Qu¶n lý vμ ph¸t triÓn nh©n lùc x· héi" do GS.TS TrÇn Nh¬n chñ biªn, NXB ph¸p lý, HN.2006. - "§μo t¹o vμ qu¶n lý nh©n lùc (kinh nghiÖm NhËt B¶n, Hμn Quèc vμ nh÷ng gîi ý cho ViÖt Nam" do PGS.TS NguyÔn Duy Dòng (§CB), NXB Tõ §iÓn B¸ch Khoa Hμ Néi, 2008. - "Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong c¸c c«ng ty NhËt B¶n hiÖn nay" do TS TrÇn ThÞ Nhung - PGS.TS NguyÔn Duy Dòng (§CB), NXB Khoa häc X· héi, H.2005. - Vμ s¸ch "ph¸t triÓn nguån nh©n lùc phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸" cña TS NguyÔn Thanh (2005), NXB CTQG, HN. Qua tæng quan ®Ò tμi khoa häc vμ c¸c s¸ch tham kh¶o, t¸c gi¶ rót ra nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vμ thùc tiÔn ®−îc ®Ò cËp ®Õn trong c¸c c«ng tr×nh khoa häc nμy lμ: + Kh¸i niÖm nguån lùc, nguån nh©n lùc víi t− c¸ch lμ mét nguån lùc trong sè c¸c nguån lùc cña sù ph¸t triÓn. + Nguån nh©n lùc x· héi; nguån nh©n lùc vμ ®Æc ®iÓm cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vμ c¸c h×nh thøc, biÖn ph¸p ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, mμ quan träng nhÊt lμ ph¸t triÓn gi¸o dôc vμ ®μo t¹o ®¹i häc vμ sau ®¹i häc, ®μo t¹o nghÒ… + C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ víi yªu cÇu ph¸t triÓn nguån nh©n lùc (nhÊt lμ bé phËn nguån nh©n lùc chÊt l−îng cao). C¸c ®Þnh h−íng ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã chÊt l−îng cao vμ gi¶i ph¸p hμng ®Çu cã phÇn quyÕt ®Þnh
5 ®Õn ph¸t triÓn nguån nh©n lùc chÊt l−îng cao lμ lÊy gi¸o dôc - ®μo t¹o lμm quèc s¸ch hμng ®Çu. + Lý luËn vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ë c¸c doanh nghiÖp, c«ng ty ë NhËt B¶n vμ nh÷ng kinh nghiÖm vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ë c¸c c«ng ty NhËt B¶n, Hμn Quèc. … §©y lμ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn - thùc tiÔn ®¸ng tr©n träng, trong qu¸ tr×nh viÕt luËn ¸n, t¸c gi¶ luËn ¸n chän läc kÕ thõa vμ ph¸t triÓn mét c¸ch hîp lý. Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh khoa häc nμy ch−a cã ®iÒu kiÖn hoÆc ch−a ®Ò ra môc tiªu nghiªn cøu vÒ nh©n lùc khoa häc vμ c«ng nghÖ, ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vμ c«ng nghÖ… nãi chung vμ ë mét ®Þa bμn cô thÓ. NhiÖm vô cña luËn ¸n lμ ph¶i lμm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò nμy. 1.2. C¸c ®Ò tµi luËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ ë môc nμy, luËn ¸n chän 3 luËn ¸n ®Ó tæng quan t×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tμi. §ã lμ: (1) LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ, chuyªn ngμnh kinh tÕ, qu¶n lý vμ kÕ ho¹ch ho¸ kinh tÕ quèc d©n cña t¸c gi¶ Ph¹m V¨n Quý, víi ®Ò tμi: "C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn nguån nh©n lùc khoa häc vμ c«ng nghÖ phôc vô CNH, H§H", b¶o vÖ t¹i ViÖn Khoa häc X· héi ViÖt Nam, n¨m 2005. (2) LuËn ¸n cña §μo Quang Vinh (2006), víi ®Ò tμi "Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cao c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n", chuyªn ngμnh: kinh tÕ, qu¶n lý vμ kÕ ho¹ch ho¸ kinh tÕ quèc d©n, b¶o vÖ t¹i ViÖn Khoa häc X· héi ViÖt Nam. (3) LuËn ¸n cña TrÇn Kim H¶i (1999), ®Ò tμi "Sö dông nguån nh©n lùc trong qu¸ tr×nh CNH, H§H ë n−íc ta", chuyªn ngμnh kinh tÕ chÝnh trÞ, b¶o vÖ t¹i Häc viÖn CTQG Hå ChÝ Minh. Vμ mét vμi luËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ kh¸c cã liªn quan ®Õn ®Ò tμi luËn ¸n cña t¸c gi¶. Nh×n chung c¸c luËn ¸n nμy ®· nghiªn cøu vÒ nguån nh©n lùc KH&CN ë tÇm vÜ m«. §Ò cËp ®Õn mèi quan hÖ gi÷a CNH, H§H víi ph¸t triÓn, sö dông nguån nh©n lùc. §Ò cËp ®Õn ph−¬ng h−íng, ph−¬ng ph¸p
6 ph¸t triÓn nguån nh©n lùc (trong ®ã cã nh©n lùc KH&CN) ë tÇm kh¸i qu¸t, vÜ m«, ch−a cã ®iÒu kiÖn ®i s©u ph©n tÝch vÒ nh©n lùc KH&CN, ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN ë mét ®Þa ph−¬ng cô thÓ. Tõ tæng quan t×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tμi qua c¸c c«ng tr×nh khoa häc nªu trªn, t¸c gi¶ luËn ¸n rót ra kÕt luËn: Nh− vËy, ®· cã kh¸ nhiÒu c«ng tr×nh khoa häc nghiªn cøu vÒ nguån nh©n lùc, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, nh©n lùc KH&CN, sö dông, ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN phôc vô sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt n−íc víi nh÷ng kÕt qu¶ cã gi¸ trÞ tham kh¶o tèt, nªn t¸c gi¶ luËn ¸n kÕ thõa vμ ph¸t triÓn ®Ó hoμn thμnh luËn ¸n víi ®Ò tμi: "Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vμ c«ng nghÖ ë H¶i Phßng phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸". Tuy nhiªn, tõ môc tiªu, nhiÖm vô kh¸c nhau, ph¹m vi nghiªn cøu kh¸c nhau…, c¸c c«ng tr×nh khoa häc nªu trªn ch−a cã ®iÒu kiÖn ®i s©u nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng vÒ nh©n lùc KH&CN vμ ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN phôc vô CNH, H§H ë H¶i Phßng. Do ®ã, ®Ò tμi luËn ¸n cña t¸c gi¶ kh«ng trïng lÆp víi c¸c c«ng tr×nh khoa häc ®· nªu vÒ néi dung h×nh thøc vμ cÇn thiÕt, cã ý nghÜa lý luËn vμ thùc tiÔn quan träng. Ch−¬ng 2 C¬ së lý luËn vμ thùc tiÔn vÒ ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vμ c«ng nghÖ phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ 2.1. Nh©n lùc, nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ 2.1.1. Kh¸i niÖm nh©n lùc Trªn c¬ së tæng hîp mét sè quan niÖm vÒ nh©n lùc, luËn ¸n ®· nªu ra kh¸i niÖm nh©n lùc. Nh©n lùc lμ tæng hîp nh÷ng n¨ng lùc, søc m¹nh thùc tÕ cña nh÷ng ng−êi tham gia vμo qu¸ tr×nh lao ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc. §ã lμ tæng hîp c¸c yÕu tè sè l−îng, chÊt l−îng lao ®éng vμ c¬ cÊu nh©n lùc:
7 - Sè l−îng nh©n lùc lμ tæng sè lao ®éng ®· vμ ®ang ®−îc ®μo t¹o, ®ang vμ s½n sμng tham gia vμo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Nã ®−îc quy ®Þnh bëi quy m« d©n sè. Cã 2 nhãm nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn sè l−îng nh©n lùc: nhãm yÕu tè tù nhiªn vμ nhãm yÕu tè x· héi. Sè l−îng nh©n lùc qu¸ lín hoÆc qu¸ Ýt ®Òu ¶nh h−ëng tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. - ChÊt l−îng nh©n lùc lμ tæng hîp nh÷ng phÈm chÊt, n¨ng lùc, søc m¹nh cña ng−êi lao ®éng tham gia vμo qu¸ tr×nh lao ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Nã ®−îc t¹o nªn bëi nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n nh−: thÓ lùc, trÝ tuÖ, ®¹o ®øc, n¨ng lùc vμ thÈm mü cña ng−êi lao ®éng, trong ®ã thÓ lùc trÝ tuÖ lμ nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt. - C¬ cÊu nh©n lùc gåm: c¬ cÊu ngμnh nghÒ ®−îc ®μo t¹o (®ã lμ mét tû lÖ nhÊt ®Þnh nh÷ng lao ®éng ®· qua ®μo t¹o: c«ng nh©n kü thuËt, trung cÊp nghÒ, ®¹i häc vμ trªn ®¹i häc); c¬ cÊu giíi tÝnh, tû lÖ lao ®éng nam, n÷ ®¶m b¶o ho¹t ®éng cña c¸c ngμnh, lÜnh vùc kinh tÕ phï hîp víi lao ®éng n÷, lao ®éng nam lμm viÖc ë nh÷ng ngμnh, lÜnh vùc ®ã ®¹t kÕt qu¶ cao. - C¬ cÊu ®é tuæi: tû lÖ hîp lý gi÷a c¸c nhãm lao ®éng tuæi cao, trung b×nh vμ thÊp, ®¶m b¶o cho nh©n lùc ph¸t triÓn ®ång ®Òu, liªn tôc… 2.1.2. Nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ Cã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ nh©n lùc KH&CN, t¸c gi¶ luËn ¸n kÕ thõa c¸c quan niÖm ®ã vμ ®−a ra quan niÖm nh©n lùc KH&CN lμ toμn bé ng−êi lao ®éng tham gia hoÆc cã kh¶ n¨ng tham gia vμo c¸c ho¹t ®éng KH&CN mμ trùc tiÕp nhÊt lμ nh÷ng ng−êi tham gia nghiªn cøu khoa häc, s¸ng t¹o, øng dông, chuyÓn giao c«ng nghÖ phôc vô cho sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt n−íc. Nh©n lùc KH&CN lμ mét bé phËn quan träng nhÊt cña nguån nh©n lùc cña ®Êt n−íc (nhÊt lμ nguån nh©n lùc chÊt l−îng cao). Nh©n lùc KH&CN còng ®−îc t¹o nªn bëi c¸c yÕu tè chñ yÕu nh−: sè l−îng; chÊt l−îng vμ c¬ cÊu nh©n lùc KH&CN. Sè l−îng nh©n lùc KH&CN gåm: tæng sè lao ®éng ho¹t ®éng KH&CN, trong ®ã ph¶i tÝnh ®Õn sè l−îng lao ®éng ho¹t ®éng trong c¸c ngμnh, c¸c lÜnh vùc KH&CN.
8 ChÊt l−îng nh©n lùc KH&CN lμ cã søc khoÎ tèt, thÓ lùc tèt, cã tr×nh ®é kiÕn thøc (tr×nh ®é ®μo t¹o cao ®¼ng, ®¹i häc, sau ®¹i häc: th¹c sÜ, tiÕn sÜ), kü n¨ng nghÒ nghiÖp vμ phong c¸ch lμm viÖc ®¸p øng yªu cÇu CNH, H§H ®Êt n−íc… C¬ cÊu nh©n lùc KH&CN: x©y dùng vμ ph¸t triÓn ®éi ngò nh©n lùc KH&CN víi quy m« cÇn thiÕt ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, c¬ cÊu ngμnh nghÒ phï hîp víi c¸c nhiÖm vô x©y dùng vμ ph¸t triÓn ®Êt n−íc. 2.2. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë n−íc ta vµ sù ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ ®¸p øng yªu cÇu CNH, H§H 2.2.1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë n−íc ta hiÖn nay LuËn ¸n ®· tËp trung ph©n tÝch, lμm râ: - TÝnh tÊt yÕu ph¶i CNH, H§H ë n−íc ta. - Quan niÖm CNH, H§H trong ®iÒu kiÖn cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vμ c«ng nghÖ, xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc trªn ThÕ giíi vμ xu thÕ toμn cÇu ho¸, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. - Môc tiªu c¬ b¶n cña CNH, H§H ë n−íc ta theo v¨n kiÖn §¹i héi lÇn thø VIII, lÇn thø IX cña §¶ng. §Æc biÖt lμ §¹i héi lÇn thø X cña §¶ng (2005) ®· nhÊn m¹nh: §Èy m¹nh CNH, H§H g¾n víi ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc ®Ó ®Õn n¨m 2020 n−íc ta c¬ b¶n trë thμnh n−íc c«ng nghiÖp theo h−íng hiÖn ®¹i. §ång thêi §¹i héi X cña §¶ng còng ®· nªu ra c¸c néi dung c¬ b¶n cña CNH, H§H ë n−íc ta hiÖn nay: + §Èy m¹nh CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n. §©y lμ néi dung chñ yÕu cña CNH, H§H. §ång thêi gi¶i quyÕt ®ång bé vÊn ®Ò n«ng nghiÖp, n«ng th«n vμ n«ng d©n. + Ph¸t triÓn nhanh c«ng nghiÖp, x©y dùng vμ dÞch vô. + Ph¸t triÓn khoa häc vμ c«ng nghÖ phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vμ kinh tÕ tri thøc trªn ThÕ giíi. - §Ó thùc hiÖn th¾ng lîi CNH, H§H, ®−a n−íc ta c¬ b¶n trë thμnh n−íc c«ng nghiÖp theo h−íng hiÖn ®¹i vμo n¨m 2020, cÇn ph¸t huy m¹nh mÏ nguån lùc con ng−êi, nguån nh©n lùc, nhÊt lμ nguån nh©n lùc chÊt l−îng cao (trong ®ã cã nh©n lùc KH&CN). Tõ ®ã, luËn ¸n ®· nªu ra
9 ph−¬ng h−íng chung x©y dùng vμ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc chÊt l−îng cao nh»m ®¸p øng yªu cÇu CNH, H§H lμ: "Ph¸t triÓn nh©n lùc chÊt l−îng cao cã thÓ lùc tèt, ®ñ vÒ sè l−îng, cã c¬ cÊu hîp lý, cã tr×nh ®é kiÕn thøc, kü n¨ng nghÒ nghiÖp vμ phong c¸ch lμm viÖc ®¸p øng yªu cÇu CNH, H§H ®Êt n−íc, thÝch øng víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ViÖt Nam n¨m 2020 lμ n−íc c«ng nghiÖp theo h−íng hiÖn ®¹i vμ héi nhËp quèc tÕ. §ång thêi luËn ¸n còng nªu ra h−íng cô thÓ ®èi víi tõng nhãm nguån nh©n lùc chÊt l−îng cao: Nhãm nguån nh©n lùc §¹i häc - Cao ®¼ng; nhãm nguån nh©n lùc khoa häc vμ c«ng nghÖ vμ nhãm lao ®éng kü thuËt. 2.2.2. Ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ 2.2.2.1. Kh¸i niÖm vÒ ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ Trªn c¬ së ph©n tÝch lý luËn ph¸t triÓn con ng−êi, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, luËn ¸n nªu ra kh¸i niÖm ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN phôc vô CNH, H§H lμ tæng thÓ c¸c ho¹t ®éng nh»m x©y dùng lùc l−îng lao ®éng KH&CN ®ñ vÒ sè l−îng, ®¶m b¶o vÒ chÊt l−îng, cã c¬ cÊu hîp lý, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña mçi ®Þa ph−¬ng nãi riªng vμ cña ®Êt n−íc nãi chung, th«ng qua c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vμ Nhμ n−íc vÒ CNH, H§H vμ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Môc tiªu ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN lμ ®¶m b¶o nh©n lùc cã sè l−îng thÝch hîp, cã chÊt l−îng vμ cã c¬ cÊu hîp lý theo yªu cÇu CNH, H§H ®Êt n−íc. Néi dung ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN gåm: - T¨ng c−êng vÒ sè l−îng nh©n lùc KH&CN: th«ng qua ho¹t ®éng gi¸o dôc vμ ®μo t¹o. - N©ng cao chÊt l−îng nh©n lùc KH&CN: tõ viÖc t¨ng c−êng thÓ lùc, thÓ chÊt phÈm chÊt chÝnh trÞ, ®¹o ®øc… ®Õn n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô, kü n¨ng cña nh©n lùc KH&CN. - X©y dùng c¬ cÊu nh©n lùc KH&CN hîp lý gåm c¬ cÊu vÒ tr×nh ®é ®μo t¹o, tuæi t¸c, giíi tÝnh vμ c¬ cÊu ®μo t¹o… Chñ thÓ ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN: ng−êi sö dông lao ®éng; c¸c viÖn nghiªn cøu, tr−êng ®¹i häc, cao ®¼ng; c¸c c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc trong lÜnh vùc KH&CN; b¶n th©n ng−êi lao ®éng ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nμy…
10 §èi t−îng ph¸t triÓn cña nh©n lùc KH&CN lμ nh÷ng ng−êi ®ang vμ sÏ ho¹t ®éng, lao ®éng trong lÜnh vùc KH&CN. Ho¹t ®éng ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN cã thÓ gåm c¸c b−íc chñ yÕu sau ®©y: kÕ ho¹ch ho¸ nguån nh©n lùc KH&CN; tuyÓn chän nh©n lùc KH&CN; sö dông nh©n lùc KH&CN; ®¸nh gi¸ nh©n lùc KH&CN; ®μo t¹o, båi d−ìng; thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®·i ngé ®èi víi nh©n lùc KH&CN. 2.2.2.2. Vai trß cña ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ - Gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngμnh kinh tÕ theo h−íng hiÖn ®¹i. - Lμ nh©n tè quan träng thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ viÖc tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ vμ n©ng cao n¨ng lùc, tr×nh ®é c«ng nghÖ cña n−íc ta. - Nh©n tè chñ yÕu ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, ph¸t triÓn bÒn v÷ng kinh tÕ - x· héi vμ m«i tr−êng. - Lμ nh©n tè thóc ®Èy sù h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc. 2.2.2.3. Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ gåm: Quan ®iÓm, ®−êng lèi, chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vμ Nhμ n−íc; yªu cÇu (®ßi hái) n©ng cao chÊt l−îng ph¸t triÓn kinh tÕ theo h−íng bÒn v÷ng; viÖc x©y dùng vμ ph¸t triÓn c¸c ngμnh c«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao trong qu¸ tr×nh CNH, H§H; viÖc triÓn khai øng dông vμ tiÕp nhËn c«ng nghÖ cao; yªu cÇu héi nhËp vμo thÞ tr−êng lao ®éng vμ thÞ tr−êng KH&CN ThÕ giíi. 2.3. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ cña mét sè n−íc ë khu vùc vµ mét vµi tØnh, thµnh phè ë n−íc ta. LuËn ¸n nghiªn cøu kinh nghiÖm cña Singapo vμ Malaixia vÒ ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vμ c«ng nghÖ, tõ ®ã rót ra nh÷ng kinh nghiÖm mμ 2 n−íc nμy ®Òu cã, ®ã lμ: - Coi träng sù ph¸t triÓn gi¸o dôc - ®μo t¹o c¸c cÊp phæ th«ng, ®¹i häc - cao ®¼ng, ®μo t¹o kü thuËt…, coi ®ã lμ nh©n tè hμng ®Çu ®¶m b¶o n©ng cao chÊt l−îng nh©n lùc KH&CN. - §Òu cã nh÷ng quan ®iÓm ®óng "Coi träng thiªn tμi", ®Ò cao vai trß cña tri thøc vμ cã nh÷ng chÝnh s¸ch hÊp dÉn thu hót c¸c nhμ tri thøc, c¸c
11 nhμ khoa häc vμ c«ng nghÖ vμ nh÷ng lao ®éng kü thuËt giái ng−êi n−íc ngoμi vμo ®Þnh c−, sinh sèng vμ lμm viÖc t¹i n−íc m×nh. ë thμnh phè §μ N½ng vμ tØnh §ång Nai mçi n¬i cã nh÷ng kinh nghiÖm kh¸c nhau vÒ ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN, do −u thÕ, ®iÒu kiÖn kh¸c nhau, song c¶ §μ N½ng vμ tØnh §ång Nai ®Òu cã chung kinh nghiÖm lμ: tËp trung n©ng cao chÊt l−îng ®μo t¹o cña c¸c tr−êng §¹i häc, cao ®¼ng, d¹y nghÒ; khai th¸c c¸c n¨ng lùc cña hÖ thèng tr−êng ®¹i häc, cao ®¼ng, d¹y nghÒ cho sù ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN, ®ång thêi x©y dùng mèi quan hÖ, hîp t¸c gi÷a c¸c tr−êng ®¹i häc, cao ®¼ng ®Ó ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN ë ®Þa ph−¬ng m×nh. Nh÷ng kinh nghiÖm cña Singapo, Malaixia, §μ N½ng vμ tØnh §ång Nai lμ rÊt bæ Ých, Thμnh phè H¶i Phßng cÇn nghiªn cøu, vËn dông cho phï hîp víi thùc tÕ cña thμnh phè. Ch−¬ng 3 Thùc tr¹ng ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vμ c«ng nghÖ ë thμnh phè H¶i phßng 3.1. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ ë Thµnh phè H¶i Phßng ë ®©y, t¸c gi¶ luËn ¸n tr×nh bμy kh¸i qu¸t vÒ Thμnh phè H¶i Phßng d−íi gãc ®é tiÒm n¨ng ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN. Tõ ®ã rót ra nhËn xÐt vÒ nh÷ng −u thÕ vμ kÐm lîi thÕ cña nh©n lùc KH&CN ë Thμnh phè H¶i Phßng. Cã thÓ nãi, so víi c¸c thμnh phè (trõ Hμ Néi vμ Thμnh phè Hå ChÝ Minh) cïng lo¹i. H¶i Phßng lμ thμnh phè cã lîi thÕ trong vïng kinh tÕ träng ®iÓm B¾c Bé, còng nh− vïng §ång b»ng S«ng Hång, vïng Duyªn h¶i B¾c Bé, cã vai trß quan träng trong "hîp t¸c hai hμnh lang, mét vμnh ®ai kinh tÕ", cã lîi thÕ vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn, vÒ kinh tÕ c«ng nghiÖp truyÒn thèng, cã tiÒm lùc khoa häc vμ c«ng nghÖ, còng nh− nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ kinh tÕ - x· héi cho sù ph¸t triÓn nhanh khoa häc vμ c«ng nghÖ, theo ®ã lμ nh©n lùc KH&CN ë thμnh phè cã nhiÒu c¬ héi thuËn lîi ®Ó ph¸t huy vai trß, n¨ng lùc cña m×nh.
12 Tõ nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn, t¸c gi¶ luËn ¸n cho r»ng nh©n lùc KH&CN ë Thμnh phè H¶i Phßng cã nh÷ng lîi thÕ: - Sím tiÕp cËn ®−îc víi c¸c ngμnh c«ng nghiÖp dùa trªn c«ng nghÖ cao. - Cã −u thÕ trong viÖc nghiªn cøu ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn: m«i tr−êng biÓn, dÞch vô hμng h¶i, c«ng nghiÖp biÓn… - Cã nhiÒu c¬ héi thuËn lîi cho viÖc häc hái kinh nghiÖm, liªn kÕt vμ hîp t¸c, khai th¸c tiÒm n¨ng, lîi thÕ cña ®éi ngò c¸n bé khoa häc vμ c«ng nghÖ ë Trung −¬ng, Hμ Néi vμ c¸c tØnh l©n cËn. Bªn c¹nh ®ã, nh©n lùc KH&CN ë Thμnh phè H¶i Phßng cã nh÷ng bÊt cËp trong nghiªn cøu khoa häc x· héi vμ nh©n v¨n, khoa häc qu¶n lý nãi chung, mét sè chuyªn ngμnh khoa häc - kü thuËt n«ng nghiÖp vμ lÜnh vùc ho¹t ®éng hÑp, tËp trung vμo lÜnh vùc gi¸o dôc - ®μo t¹o, thuû s¶n, tμi nguyªn m«i tr−êng biÓn, hμng h¶i. 3.2. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ ë Thµnh phè H¶i Phßng phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ §Ó ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN ë Thμnh phè H¶i Phßng. T¸c gi¶ luËn ¸n vËn dông tæng hîp c¸c tiªu chÝ vÒ nh©n lùc KH&CN ë Thμnh phè H¶i Phßng, néi dung ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN, c¸c nh©n tè t¸c ®éng vμ mét vμi yÕu tè trong ho¹t ®éng ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN. 3.2.1. Nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ ë Thµnh phè H¶i Phßng ®∙ tõng b−íc ph¸t triÓn c¶ vÒ sè l−îng, chÊt l−îng vµ c¬ cÊu 3.2.1.1. T×nh h×nh chung vÒ ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN ë Thµnh phè H¶i Phßng - Tõ 2001 ®Õn nay, nh©n lùc khoa häc vμ c«ng nghÖ ë Thμnh phè H¶i Phßng lu«n lu«n t¨ng vÒ sè l−îng, víi tèc ®é t¨ng 2,2%/n¨m. (N¨m 2001 cã 44,159 ng−êi, n¨m 2008 lμ 65,571 ng−êi). - VÒ chÊt l−îng (chñ yÕu ®¸nh gi¸ tr×nh ®é c¸c mÆt) Tr×nh ®é ®μo t¹o cao ®¼ng, ®¹i häc hμng n¨m ®Òu t¨ng mét c¸ch tuyÖt ®èi (sè l−îng), t−¬ng ®èi (%). N¨m 2001: 43,482 ng−êi/tæng sè 44,159, n¨m 2008: 63,932ng−êi/tæng sè 65,571 ng−êi. Tr×nh ®é ngo¹i ng÷ tõ A trë lªn chØ ®¹t 12,6% trong tæng sè nh©n lùc KH&CN (theo nghÜa réng) n¨m 2008.
13 Tr×nh ®é tin häc: sè ng−êi sö dông m¸y tÝnh trong ®éi ngò nh©n lùc KH&CN chiÕm 60,9%. - VÒ c¬ cÊu: + §é tuæi: Tuæi b×nh qu©n cña ®éi ngò nh©n lùc KH&CN lμ 41,45 tuæi (c¶ n−íc lμ 40,2, Hμ Néi 40, Thμnh phè Hå ChÝ Minh 37,8 tuæi). C¸n bé KH&CN trong ®é tuæi 30-50 chiÕm 50%. + C¬ cÊu tr×nh ®é ®μo t¹o: Cao ®¼ng 23,1%; §¹i häc 75%; trªn ®¹i häc 1,9%. + Ph©n bæ nh©n lùc KH&CN: Gi¸o dôc - ®μo t¹o 28,09%; kinh doanh, qu¶n lý 27,93%; kü thuËt c«ng nghiÖp 9,77%; n«ng - l©m - ng− nghiÖp 2,53%; c¸c ngμnh kh¸c 31,68%. 3.2.1.2. T×nh h×nh cô thÓ c¸c nhãm nh©n lùc KH&CN Sù ph©n bè nh©n lùc KH&CN theo c¸c khèi nh©n lùc KH&CN trong c¸c khèi c¬ quan, doanh nghiÖp, trong nhμ n−íc vμ ngoμi nhμ n−íc cã tØ lÖ kh¸c nhau so víi tæng nh©n lùc KH&CN. N¨m 2008, tû lÖ nh©n lùc KH&CN trong c¬ quan hμnh chÝnh sù nghiÖp vμ c¸c c¬ quan ®¶ng, ®oμn thÓ 40% trong khi ®ã khèi tr−êng §¹i häc, C§, THCN, tæ chøc KH&CN lμ 8,0%, khèi doanh nghiÖp 52%. Nh− vËy, cã sù kh«ng c©n ®èi trong ph©n bè nh©n lùc KH&CN, dÉn tíi hiÖn t−îng võa thiÕu l¹i võa thõa trong yªu cÇu ph¸t triÓn khoa häc vμ c«ng nghÖ. • Sè l−îng c¸n bé KH&CN trong c¸c tæ chøc KH&CN cßn rÊt máng, tÝnh chuyªn nghiÖp thÊp, n¨ng lùc nghiªn cøu khoa häc cßn yÕu, c¬ së vËt chÊt, kü thuËt cho c«ng t¸c nghiªn cøu, ho¹t ®éng thùc nghiÖm cßn rÊt thiÕu vμ l¹c hËu, míi chØ ®ñ n¨ng lùc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò nhá, ch−a ®ñ kh¶ n¨ng vμ ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò lín. • Sè lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp t¨ng nhanh trong c¸c n¨m qua, nh−ng tû lÖ nh©n lùc KH&CN l¹i gi¶m dÇn tõ 24,29% n¨m 2001 xuèng cßn 8,05% n¨m 2008. Nguyªn nh©n lμ lao ®éng di chuyÓn vμo lμm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp da giÇy, may… chñ yÕu lμ lao ®éng phæ th«ng, gi¶n ®¬n. §éi ngò qu¶n lý vμ l·nh ®¹o c¸c doanh nghiÖp ë H¶i Phßng ®ang cßn nhiÒu h¹n chÕ, trong ®ã h¹n chÕ lín nhÊt, chi phèi tíi toμn bé qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp, lμ kiÕn thøc vμ kü n¨ng qu¶n lý, ®iÒu hμnh.
14 C¸n bé l·nh ®¹o, qu¶n lý cña Thμnh phè cã tr×nh ®é chuyªn m«n ®−îc ®μo t¹o (b»ng cÊp, chøng chØ) c¬ b¶n ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña tiªu chuÈn chøc danh c¸n bé ®ang ®¶m nhËn, tr×nh ®é cña hä dÇn dÇn ®−îc n©ng lªn. Tuy nhiªn, chÊt l−îng c¸n bé l·nh ®¹o, qu¶n lý nhμ n−íc ch−a ®ång ®Òu ë c¸c cÊp, c¸c ngμnh. Sè c¸n bé ®−îc ®μo t¹o, cã tr×nh ®é chuyªn m«n, lý luËn chÝnh trÞ, qu¶n lý nhμ n−íc, ngo¹i ng÷, tin häc… chñ yÕu tËp trung ë khèi c¸c c¬ quan së, ban, ngμnh cña Thμnh phè. 3.2.2. VÒ ®µo t¹o nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ Tæng sè sinh viªn t¨ng tõ 10.000 n¨m 2001 lªn gÇn 40.000 n¨m 2008. N¨ng lùc ®μo t¹o cña c¸c tr−êng §¹i häc n¨m 2008 ®· t¨ng gÊp 4 lÇn so víi n¨m 2001. N¨ng lùc ®μo t¹o cña c¸c c¬ së ®μo t¹o cña Thμnh phè còng t¨ng ®¸ng kÓ, n¨m 2001 ®μo t¹o gÇn 2000 sinh viªn th× n¨m 2008 ®¹t gÇn 10.000 sinh viªn (t¨ng 5 lÇn). ChÊt l−îng ®μo t¹o cña c¸c tr−êng ngμy cμng ®−îc n©ng lªn, ®· cung cÊp mét l−îng kh¸ lín c¸n bé khoa häc vμ kü thuËt cho Thμnh phè vμ c¸c tØnh, thμnh trong c¶ n−íc. Lo¹i h×nh c¸c c¬ së ®μo t¹o còng ®a d¹ng, phong phó nh−: tr−êng c«ng lËp, tr−êng thuéc c¸c tæng c«ng ty vμ tr−êng d©n lËp, t− thôc… §μo t¹o sau §¹i häc: tõ 1991 ®Õn nay, trung b×nh mçi n¨m ®μo t¹o kho¶ng 10 tiÕn sÜ, 120 th¹c sÜ, trong ®ã 89% ®éi ngò nμy ®−îc ®μo t¹o t¹i c¸c tr−êng ®¹i häc trong n−íc, 8% ë c¸c viÖn nghiªn cøu, 3,0% ®μo t¹o ë c¸c tæ chøc KH&CN ®Þa ph−¬ng. N¨m 2005 thμnh phè cã 1.440 th¹c sÜ vμ tiÕn sÜ, n¨m 2008 ®· t¨ng lªn 1.639 th¹c sÜ vμ tiÕn sÜ. 3.2.3 §¸nh gi¸ nh©n lùc KH&CN (th«ng qua vai trß, ®ãng gãp cña ®éi ngò c¸n bé KH&CN ë thµnh phè H¶i Phßng) Trong nh÷ng n¨m qua, nh©n lùc KH&CN ®· ph¸t huy kh¸ m¹nh mÏ vai trß cña m×nh vμ cã nhiÒu ®ãng gãp vμo ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi thμnh phè, næi bËt nhÊt: Thø nhÊt: Cung cÊp, tham m−u, t− vÊn, tham gia x©y dùng c¸c chiÕn l−îc, kÕ ho¹ch, quy ho¹ch, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, khoa häc vμ c«ng nghÖ… Thø hai: Nh©n lùc KH&CN gãp phÇn quan träng vμo viÖc n©ng cao chÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ, søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm hμng ho¸ cña
15 c¸c doanh nghiÖp ë thμnh phè. Th«ng qua viÖc tiÕp cËn chuyÓn giao c«ng nghÖ cña n−íc ngoμi, viÖc lμm chñ vμ c¶i tiÕn c«ng nghÖ, s¸ng t¹o cña nh©n lùc KH&CN ë nhiÒu doanh nghiÖp… ®· t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm xuÊt khÈu, s¶n phÈm míi cã hμm l−îng c«ng nghÖ cao vμ mét sè ngμnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp dùa trªn c«ng nghÖ cao ®· h×nh thμnh ph¸t triÓn nh−: ®ãng tμu, s¶n xuÊt « t«… 3.2.4. T×nh h×nh thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN Mét lµ, c¬ chÕ chÝnh s¸ch qu¶n lý nh©n lùc KH&CN. Hai lµ, c¬ chÕ chÝnh s¸ch thu hót, sö dông nh©n lùc KH&CN nh−: chÝnh s¸ch tiÒn l−¬ng, tiÒn th−ëng −u ®·i, chÝnh s¸ch khen th−ëng, t«n vinh c¸c nhμ KH&CN cã nhiÒu thμnh tÝch s¸ng t¹o KH&CN, hç trî kinh phÝ ®μo t¹o sau ®¹i häc… nh»m sö dông, thu hót c¸n bé KH&CN ë thμnh phè vμ ngoμi thμnh phè. Ba lµ, c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Çu t− ph¸t triÓn khoa häc vμ c«ng nghÖ (cã nh©n lùc KH&CN). ChÝnh s¸ch ®Çu t− ph¸t triÓn KH&CN cña thμnh phè trong nh÷ng n¨m qua ®· thùc hiÖn ®Çu t− tËp trung, cã träng ®iÓm, kh«ng dμn ®Òu nh»m vμo t¨ng c−êng tiÒm lùc khoa häc vμ c«ng nghÖ (cã nh©n lùc KH&CN) cña thμnh phè. Vèn ®Çu t− cho ph¸t triÓn khoa häc vμ c«ng nghÖ cña thμnh phè cßn Ýt, vèn chØ chiÕm ch−a ®Õn 2,0% tæng chi ng©n s¸ch thμnh phè (ch−a b»ng 0,5% GDP). C¸c chÝnh s¸ch nμy, ®Æc biÖt lμ chÝnh s¸ch sö dông, thu hót c¸n bé KH&CN, ch−a cã tÇm chiÕn l−îc l©u dμi, cßn mang nÆng tÝnh chÊt t×nh thÕ; ch−a ®ñ m¹nh vμ hÊp dÉn c¸n bé KH&CN. 3.2.5. Kh¸i qu¸t thùc tr¹ng vµ nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ trong ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN ë thµnh phè 3.2.5.1. Kh¸i qu¸t thùc tr¹ng - Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, khoa häc vμ c«ng nghÖ ë Thμnh phè H¶i Phßng, nh©n lùc KH&CN th«ng qua ®μo t¹o, ®μo t¹o l¹i vμ sö dông ®· ph¸t triÓn nhanh vÒ sè l−îng, n©ng cao tõng b−íc vÒ chÊt l−îng, c¬ cÊu dÇn dÇn hîp lý. §éi ngò c¸n bé khoa häc vμ c«ng nghÖ ®· thÝch
16 nghi dÇn víi c¬ chÕ thÞ tr−êng, héi nhËp quèc tÕ vμ cã nhiÒu ®ãng gãp cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, khoa häc vμ c«ng nghÖ cña thμnh phè. - Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng mÆt ®¹t ®−îc, ®éi ngò c¸n bé KH&CN ë thμnh phè cßn cã nh÷ng h¹n chÕ yÕu, kÐm: + Nh×n tæng thÓ ®éi ngò c¸n bé khoa häc vμ c«ng nghÖ cßn thiÕu vÒ sè l−îng. + Mét bé phËn c¸n bé KH&CN bÊt cËp vÒ kiÕn thøc, n¨ng lùc vμ tr×nh ®é tr−íc yªu cÇu cña kinh tÕ thÞ tr−êng, cña CNH, H§H vμ héi nhËp quèc tÕ. + ThiÕu c¸n bé KH&CN ®Çu ®μn ë nhiÒu lÜnh vùc. + Cã sù mÊt c©n ®èi vÒ ngμnh nghÒ ®μo t¹o. + Lùc l−îng c¸n bé cã n¨ng lùc nghiªn cøu khoa häc x· héi vμ nh©n v¨n cßn máng, tr×nh ®é h¹n chÕ, kh«ng chuyªn s©u, ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò phøc t¹p. + Thu hót nh©n lùc KH&CN tõ bªn ngoμi ch−a ®Æt ®óng vÞ trÝ trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn khoa häc vμ c«ng nghÖ cña thμnh phè. 3.2.5.2. Nguyªn nh©n cña h¹n chÕ + NhËn thøc cña c¸n bé mét sè ngμnh, cÊp, ®Þa ph−¬ng ch−a ®Çy ®ñ vμ s©u s¾c vÒ vai trß cña khoa häc vμ c«ng nghÖ vμ ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN. + C¬ cÊu chÝnh s¸ch, m«i tr−êng kinh tÕ - x· héi… ch−a thùc sù thuËn lîi cho ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN. + §Çu t− cho KH&CN nãi chung, cho ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN nãi riªng cã h¹n hÑp, ch−a ®ñ møc cÇn thiÕt. + Ch−a t¹o lËp ®−îc thÞ tr−êng KH&CN, m«i tr−êng hÊp dÉn, ®iÒu kiÖn lμm viÖc thuËn lîi cho c¸n bé KH&CN chÊt l−îng cao. + Hîp t¸c quèc tÕ trong ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN cßn nhiÒu yÕu kÐm.
17 Ch−¬ng 4 Quan ®iÓm, môc tiªu vμ nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vμ c«ng nghÖ ë H¶i Phßng phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ 4.1. Quan ®iÓm, môc tiªu ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ ë thµnh phè H¶i Phßng 4.1.1. Bèi c¶nh quèc tÕ vµ trong n−íc t¸c ®éng ®Õn ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ ë n−íc ta nãi chung vµ ë H¶i Phßng nãi riªng T¸c gi¶ luËn ¸n ®Ò cËp ®Õn 3 vÊn ®Ò quan träng: Mét lµ, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vμ c«ng nghÖ, xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc trªn ThÕ giíi. Hai lµ, xu thÕ toμn cÇu ho¸ vμ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ngμy cμng gia t¨ng. Ba lµ, nh÷ng ®Þnh h−íng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vμ khoa häc, c«ng nghÖ ë n−íc ta. Nh÷ng vÊn ®Ò nμy cã t¸c ®éng quan träng ®Õn thêi c¬, th¸ch thøc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, khoa häc vμ c«ng nghÖ còng nh− nh©n lùc khoa häc vμ c«ng nghÖ ë ViÖt Nam nãi chung, thμnh phè H¶i Phßng nãi riªng trong khi kh¶ n¨ng c¹nh tranh, c¬ së vËt chÊt kü thuËt, tr×nh ®é c«ng nghÖ cña nÒn kinh tÕ n−íc ta thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn trong khu vùc. 4.1.2. Quan ®iÓm, môc tiªu ph¸t triÓn nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ cña Thµnh phè H¶i Phßng 4.1.2.1 Nh÷ng quan ®iÓm ®Þnh h−íng Thø nhÊt: Nh©n lùc KH&CN lμ yÕu tè then chèt, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi ph¸t triÓn KH&CN cña Thμnh phè. Ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN ph¶i ®¶m b¶o ®ñ sè l−îng, chÊt l−îng, c¬ cÊu hîp lý ®¶m b¶o ®ñ nhu cÇu vÒ nh©n lùc KH&CN trong c¸c lÜnh vùc, ngμnh… Thø hai: Ph¸t triÓn nh©n lùc KH&CN cña Thμnh phè ph¶i g¾n chÆt víi ®æi míi gi¸o dôc vμ ®μo t¹o, ®Æc biÖt lμ gi¸o dôc ®μo t¹o ®¹i häc vμ cao ®¼ng…