Tóm tắt luận văn Tiến sĩ Kinh tế: Những giải pháp tăng cường mối quan hệ hợp tác trong sản xuất và tiêu thụ chè ở vùng chè trọng điểm tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: Hieu Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:21

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận án tìm hiểu về thực trạng và các giải pháp tăng cường các quan hệ giữa các hộ nông dân và các doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ chè nhằm phát triển và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh chè. Mời các bạn cùng tham khảo luận án để nắm chi tiết nội dung nghiên cứu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận văn Tiến sĩ Kinh tế: Những giải pháp tăng cường mối quan hệ hợp tác trong sản xuất và tiêu thụ chè ở vùng chè trọng điểm tỉnh Thái Nguyên

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o TR−êng §¹i häc N«ng nghiÖp hμ néi TrÇn quang huy Nh÷ng gi¶i ph¸p t¨ng c−êng mèi quan hÖ hîp t¸c trong s¶n xuÊt vμ tiªu thô chÌ ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn Chuyªn ngμnh: Kinh tÕ n«ng nghiÖp M· sè: 62.31.10.01 Tãm t¾t LuËn ¸n tiÕn sü kinh tÕ Hμ néi - 2010 16
C«ng tr×nh ®−îc hoµn thµnh t¹i: Bé m«n Kinh tÕ Khoa KT&PTNT - Tr−êng §¹i häc N«ng NghiÖp Hμ Néi Hμ Néi, n¨m 2010 Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: T.S. TrÇn V¨n §øc T.S. Bïi §×nh Hoµ Ph¶n biÖn 1: GS. TS. T« Dòng TiÕn Héi Kinh tÕ N«ng l©m nghiÖp ViÖt Nam. Ph¶n biÖn 2: PGS. TS. Vò §×nh Th¾ng Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n. Ph¶n biÖn 3: PGS. TS. NguyÔn §×nh Long ViÖn ChiÕn l−îc vµ ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Luận án đã được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp nhà nước họp tại: TR−êng §¹i häc N«ng nghiÖp hμ néi Vào hồi 08 giờ 30 ngày 16 tháng 6 năm 2010 Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện: Quốc gia - Hà Nội, Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội 17
C¸c c«ng tr×nh liªn quan ®· c«ng bè 1. TrÇn Quang Huy (2007), “Ph¸t triÓn kinh tÕ hîp t¸c trong s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ ë tØnh Th¸i Nguyªn”, T¹p chÝ Khoa häc vµ C«ng nghÖ, §¹i häc Th¸i Nguyªn, Sè 4(44), tr. 120. 2. TrÇn Quang Huy (2008), “¶nh h−ëng cña c¸c mèi quan hÖ hîp t¸c tíi thu nhËp cña hé n«ng d©n s¶n xuÊt chÌ ë Th¸i Nguyªn”, Nghiªn cøu Kinh tÕ, Sè 6 (361), tr. 51. 3. TrÇn Quang Huy (2008), “s¶n xuÊt chÌ h÷u c¬ ë HTX Thiªn Hoµng, §ång Hû, Th¸i Nguyªn vµ mét sè ®Ò xuÊt, kiÕn nghÞ”, T¹p chÝ Khoa häc vµ C«ng nghÖ, §¹i häc Th¸i Nguyªn, Sè 2(46), tr. 47. 4. TrÇn Quang Huy (2009), “Quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi c¸c hé n«ng d©n trong s¶n xuÊt chÌ - nh÷ng kÕt qu¶ vµ tån t¹i”, T¹p chÝ Khoa häc vµ C«ng nghÖ, §¹i häc Th¸i Nguyªn, Sè 12/1, 2009, tr. 47. 5. TrÇn Quang Huy (2010), “¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®Õn quan hÖ hîp t¸c trong s¶n xuÊt tiªu thô chÌ”, Nghiªn cøu Kinh tÕ, Sè 4 (383), tr. 58. 18
më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi C©y chÌ ®−îc §¹i héi TØnh §¶ng bé Th¸i Nguyªn lÇn thø XVI x¸c ®Þnh lµ c©y trång mòi nhän trong ph¸t triÓn kinh tÕ cña tØnh. C¸c cÊp, c¸c ngµnh cña tØnh Th¸i Nguyªn rÊt quan t©m ®Çu t− vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn c©y chÌ. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ ®ßi hái ph¶i cã sù hîp t¸c chÆt chÌ gi÷a c¸c hé n«ng d©n víi nhau vµ víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Tuy nhiªn, ë vïng chÌ träng ®iÓm cña tØnh Th¸i Nguyªn quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ cßn nhiÒu ®iÒu bÊt cËp. ViÖc hîp t¸c gi÷a c¸c hé n«ng d©n s¶n xuÊt chÌ víi nhau vµ víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh chÌ, tæ chøc kh¸c cßn nghÌo nµn vÒ h×nh thøc còng nh− c¸c ho¹t ®éng cô thÓ. C¸c ho¹t ®éng hîp t¸c cña c¸c hé mang tÝnh tù ph¸t, thiÕu tÝnh hÖ thèng. NhËn thøc cña c¸c hé vÒ vai trß quan träng vµ tÝnh tÊt yÕu cña hîp t¸c vµ kinh tÕ hîp t¸c ch−a ®Çy ®ñ. §iÒu nµy ®· lµm h¹n chÕ kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ trong s¶n xuÊt kinh doanh chÌ. §Ó gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò trªn, chóng t«i lùa chän nghiªn cøu ®Ò tµi “Nh÷ng gi¶i ph¸p t¨ng c−êng mèi quan hÖ hîp t¸c trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn”. 2. Môc tiªu nghiªn cøu 2.1 Môc tiªu chung Nghiªn cøu thùc tr¹ng vµ c¸c gi¶i ph¸p t¨ng c−êng c¸c quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c hé n«ng d©n vµ c¸c doanh nghiÖp trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ nh»m ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh chÌ. 2.2 Môc tiªu cô thÓ - Gãp phÇn hÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ hîp t¸c, kinh tÕ hîp t¸c vµ hîp t¸c x·, tõ ®ã vËn dông nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¸c mèi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y; X¸c ®Þnh nh÷ng nguyªn nh©n ¶nh h−ëng lµm h¹n chÕ ®Õn ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c (QHHT) trong s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ trong vïng. - §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m t¨ng c−êng vµ ph¸t triÓn QHHT trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt chÌ ë vïng chÌ träng ®iÓm cña tØnh Th¸i Nguyªn. 3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu §èi t−îng nghiªn cøu cña luËn ¸n lµ c¸c mèi QHHT kinh tÕ gi÷a chñ thÓ lµ hé n«ng d©n víi c¸c ®¬n vÞ tham gia s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ, c¸c c¬ quan chøc n¨ng Nhµ n−íc ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn. LuËn ¸n tËp trung nghiªn cøu thùc tr¹ng c¸c mèi QHHT cña c¸c ®¬n vÞ cïng tham gia s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn; C¸c quan ®iÓm vµ ®Þnh h−íng trong ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ hîp t¸c s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ. Nghiªn cøu gi¶i ph¸p t¨ng c−êng c¸c mèi QHHT trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ. C¸c sè liÖu vÒ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c mèi QHHT, kinh tÕ hîp t¸c, nghiªn cøu tæng quan vÒ ®Þa bµn nghiªn cøu, t×nh h×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt tiªu thô chÌ ®−îc tËp 1
hîp ë c¸c tµi liÖu tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2008. C¸c sè liÖu vÒ thùc tr¹ng c¸c mèi QHHT ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn ®−îc thu thËp trong n¨m 2008. 4. Bè côc vµ ®ãng gãp míi cña luËn ¸n Bè côc luËn ¸n gåm phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ 4 ch−¬ng ®−îc tr×nh bµy trong 155 trang (kh«ng kÓ phô lôc, tµi liÖu tham kh¶o), 42 b¶ng, 5 s¬ ®å vµ 3 biÓu ®å. Nh÷ng ®ãng gãp míi cña luËn ¸n: - Gãp phÇn lµm s¸ng tá c¬ së khoa häc cña viÖc t¨ng c−êng QHHT trong s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ. - X¸c ®Þnh c¸c mèi QHHT chñ yÕu mµ c¸c hé n«ng d©n cÇn thùc hiÖn trong s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ; Mèi quan hÖ t−¬ng quan gi÷a c¸c QHHT víi thu nhËp cña hé n«ng d©n s¶n xuÊt chÌ; C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng tíi c¸c QHHT vµ l−îng hãa sù ¶nh h−ëng cña c¸c nh©n tè ®ã tíi QHHT trong s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn. - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p t¨ng c−êng QHHT trong s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn. Ch−¬ng 1 C¬ së lý luËn vμ thùc tiÔn vÒ QHHT trong s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ 1.1 Lý luËn vÒ QHHT trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ 1.1.1 C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n • Quan hÖ hîp t¸c Theo Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt n¨m 2008 cña Nhµ xuÊt b¶n §µ N½ng, “quan hÖ lµ tr¹ng th¸i t¸c ®éng lÉn nhau, ¶nh h−ëng lÉn nhau gi÷a c¸c sù vËt.” QHHT lµ mèi quan hÖ gi÷a con ng−êi víi con ng−êi trong viÖc chung søc gióp ®ì lÉn nhau, cïng thùc hiÖn mét ho¹t ®éng nµo ®ã v× môc tiªu chung. QHHT trong s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung, trong s¶n xuÊt tiªu thô chÌ nãi riªng lµ mèi quan hÖ gi÷a con ng−êi víi con ng−êi trong viÖc chung søc gióp ®ì lÉn nhau ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh v× môc tiªu chung trong ®ã cã môc tiªu riªng cña mçi thµnh viªn tham gia. • Hîp t¸c Hîp t¸c lµ sù kÕt hîp søc lùc cña c¸c c¸ nh©n hoÆc ®¬n vÞ ®Ó t¹o nªn søc m¹nh lín h¬n, nh»m thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc mµ mçi c¸ nh©n, ®¬n vÞ ho¹t ®éng riªng rÏ sÏ gÆp khã kh¨n, thËm chÝ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc, hoÆc thùc hiÖn ®−îc còng kÐm hiÖu qu¶ so víi hîp t¸c. Ho¹t ®éng hîp t¸c cña con ng−êi thËt phong phó vµ ®a d¹ng. Sù hîp t¸c nµy xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña s¶n xuÊt vµ yªu cÇu cña cuéc sèng nh»m gióp ®ì, hç trî nhau vµ b¶o vÖ cho nhau. Tuy nhiªn, trong nghiªn cøu nµy chóng t«i chØ ®Ò cËp tíi hîp t¸c trong s¶n xuÊt, kinh doanh n«ng nghiÖp mµ cô thÓ lµ s¶n xuÊt tiªu thô chÌ. • Kinh tÕ hîp t¸c 2
Kinh tÕ hîp t¸c (KTHT) lµ mét thuËt ng÷ cã ph¹m trï hÑp h¬n hîp t¸c, ph¶n ¸nh ho¹t ®éng hîp t¸c cña con ng−êi trong lÜnh vùc kinh tÕ. Kinh tÕ hîp t¸c lµ mét h×nh thøc quan hÖ kinh tÕ tù nguyÖn, phèi hîp, hç trî gióp ®ì lÉn nhau gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ, kÕt hîp søc m¹nh cña tõng thµnh viªn víi −u thÕ vµ søc m¹nh cña tËp thÓ ®Ó gi¶i quyÕt tèt h¬n nh÷ng vÊn ®Ò cña s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®êi sèng kinh tÕ, nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng vµ lîi Ých cña mçi thµnh viªn. H×nh thøc, quy m« cña kinh tÕ hîp t¸c rÊt ®a d¹ng vµ ë nhiÒu tr×nh ®é kh¸c nhau. Kinh tÕ hîp t¸c lµ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng kinh tÕ phæ biÕn ë c¸c n−íc trªn thÕ giíi, kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc, c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt vµ dÞch vô cña x· héi. Trong lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, kinh tÕ hîp t¸c lµ mét h×nh thøc kinh tÕ hç trî c¸c hé n«ng d©n víi t− c¸ch lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ ph¸t triÓn. • Liªn kÕt kinh tÕ Liªn kÕt kinh tÕ lµ sù hîp t¸c cña hai hay nhiÒu bªn vµ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, trong mét kh©u hoÆc nhiÒu kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó cïng mang l¹i lîi Ých cho c¸c bªn tham gia, kh«ng kÓ quy m« hay lo¹i h×nh së h÷u. Môc tiªu cña liªn kÕt lµ c¸c bªn t×m c¸ch bï ®¾p sù thiÕu hôt cña m×nh tõ sù phèi hîp ho¹t ®éng víi ®èi t¸c ®Ó c¸c ®¬n vÞ cïng æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn l©u dµi. 1.1.2 Quan hÖ hîp t¸c trong sản xuất, tiêu thụ chè QHHT trong s¶n xuÊt tiªu thô chÌ lµ viÖc c¸c ®¬n vÞ tham gia s¶n xuÊt chÌ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c, liªn kÕt víi nhau vµ víi c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi kh¸c v× lîi Ých chung trong qu¸ tr×nh mua s¾m c¸c yÕu tè ®Çu vµo, t¹o vèn ®Çu t−, trao ®æi lao ®éng vµ c¸c dÞch vô kinh tÕ kü thuËt trong trång, ch¨m sãc, thu h¸i, chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm, x©y dùng th−¬ng hiÖu. 1.2 C¬ së thùc tiÔn vÒ t¨ng c−êng QHHT trong s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ 1.2.1 QHHT trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ cña c¸c n−íc trªn thÕ giíi C¸c n−íc ®· thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ cao gi÷a s¶n xuÊt n«ng nghiÖp - s¶n xuÊt chÌ nguyªn liÖu do c¸c hé n«ng d©n, trang tr¹i ®¶m nhiÖm vµ chÕ biÕn - s¶n xuÊt c«ng nghiÖp do c¸c c«ng ty, tËp ®oµn chÌ ®¶m nhiÖm. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt chÌ th−êng lµm chñ vïng nguyªn liÖu, ng−êi lµm chÌ chØ lµm thuª cho c¸c doanh nghiÖp. ChÝnh phñ mµ ®iÓn h×nh lµ Uû ban ChÌ cã tr¸ch nhiÖm x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch vµ c¸c chÕ tµi ®iÒu tiÕt toµn bé c¸c ho¹t ®éng vµ c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c ®¬n vÞ tham gia s¶n xuÊt, chÕ biÕn tiªu thô chÌ tõ viÖc trång, s¶n xuÊt, chÕ biÕn, tiªu thô cho ®Õn b¶o hé vµ ph¸t triÓn th−¬ng hiÖu. C¸c n−íc nµy ®Òu cã nh÷ng trung t©m nghiªn cøu khoa häc trong ngµnh chÌ nh»m t¨ng c−êng sù liªn kÕt gi÷a c¸c c¬ quan nghiªn cøu víi c¸c doanh nghiÖp vµ ng−êi lµm chÌ ®Ó gia t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. Kinh phÝ ho¹t ®éng cho c¸c c¬ quan nghiªn cøu phÇn lín do ChÝnh phñ cÊp, phÇn cßn l¹i do c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh chÌ ®ãng gãp. C¸c n−íc s¶n xuÊt chÌ lín ®Òu cã thÞ tr−êng ®Êu gi¸, gióp c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt chÌ tiÕt kiÖm ®−îc chi phÝ vµ b¸n ®−îc gi¸ cao. 1.2.2 QHHT trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ ë ViÖt Nam Ngµnh s¶n xuÊt chÌ gåm c¸c doanh nghiÖp trång chÕ biÕn chÌ quèc doanh trung −¬ng do Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n trùc tiÕp qu¶n lý; c¸c doanh nghiÖp trång, chÕ biÕn chÌ quèc doanh ®Þa ph−¬ng vµ ngoµi quèc doanh do UBND tØnh qu¶n 3
lý; c¸c HTX vµ c¸c hé n«ng d©n s¶n xuÊt chÌ d−íi sù qu¶n lý cña UBND c¸c huyÖn vµ c¸c x·. §Æc biÖt lµ sù ra ®êi mét sè tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh chÌ cña c¶ n−íc nh−: Tæng c«ng ty chÌ ViÖt Nam n¨m 1987, HiÖp héi chÌ ViÖt Nam n¨m 1988... ®· thÓ hiÖn sù lín m¹nh cña ngµnh chÌ ViÖt Nam. C¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt chÌ cña ViÖt Nam tõ chç ®¬n lÎ nay ®· ph¸t triÓn thµnh mét hÖ thèng víi c¸c mèi QHHT trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc tõ dÞch vô kinh tÕ vµ kü thuËt, t− vÊn, quy ho¹ch, th«ng tin, nghiªn cøu vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, chÕ biÕn, xóc tiÕn th−¬ng m¹i, x©y dùng th−¬ng hiÖu,... cho ®Õn qu¶ng b¸ v¨n ho¸ trµ. 1.2.3 QHHT trong s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ ë tØnh Th¸i Nguyªn C¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh chÌ ë tØnh Th¸i Nguyªn ®· t¹o thµnh mét hÖ thèng cã tæ chøc vµ cã c¸c mèi QHHT kh¸ ®Çy ®ñ. C¸c hé n«ng d©n, chñ thÓ quan träng cña ngµnh s¶n xuÊt chÌ ở Th¸i Nguyªn, ®· thùc hiÖn nhiÒu QHHT gi÷a c¸c hé víi nhau vµ víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiªu thô chÌ: mua s¾m yÕu tè ®Çu vµo, ®æi c«ng, trao ®æi th«ng tin, kinh nghiÖm trong trång, ch¨m sãc, thu h¸i, chÕ biÕn vµ tiªu thô chÌ. C¸c tæ chøc chÝnh quyÒn th«ng qua Së NN&PTNT, Trung t©m KhuyÕn n«ng trî gióp c¸c hé s¶n xuÊt chÌ b»ng c¸c ho¹t ®éng chuyÓn giao khoa häc kü thuËt, hç trî xóc tiÕn th−¬ng m¹i, trî gi¸ c©y gièng, vay vèn −u ®·i ®Çu t− cho c©y chÌ. 1.2.4 Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm tõ thùc tiÔn QHHT trong s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam Qua nghiªn cøu lý luËn vµ thùc tiÔn, chóng t«i rót ra mét sè bµi häc sau: Mét lµ, hîp t¸c tù nguyÖn v× lîi Ých cña hé n«ng d©n lµ cã tÝnh quy luËt. C¸c hé n«ng d©n ®Òu cã nhu cÇu hîp t¸c, tõ gi¶n ®¬n ®Õn phøc t¹p, tõ chuyªn ngµnh ®Õn ®a ngµnh, tõ h×nh thøc thÊp ®Õn h×nh thøc cao. Hai lµ, c¬ së n¶y sinh c¸c quan hÖ kinh tÕ hîp t¸c cña n«ng d©n ®Òu b¾t nguån tõ ¸p lùc kinh tÕ vµ tÝnh céng ®ång. Ba lµ, c¸c QHHT cña n«ng d©n ®−îc thùc hiÖn trong tÊt c¶ c¸c c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, nh−ng chñ yÕu ®−îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c ho¹t ®éng dÞch vô kinh tÕ, kü thuËt vµ tÝn dông theo h−íng chuyªn m«n ho¸ nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt, ph¸t huy søc m¹nh tËp thÓ, t¹o ra khèi l−îng s¶n phÈm hµng ho¸ lín ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Bèn lµ, sù ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc hîp t¸c, c¸c h×nh thøc hîp t¸c vµ quy m« hîp t¸c xuÊt ph¸t tõ quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt thiÕt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt. ViÖc lùa chän ho¹t ®éng vµ c¸c lÜnh vùc hîp t¸c do c¸c hé n«ng d©n quyÕt ®Þnh. N¨m lµ, nhu cÇu hîp t¸c tuú thuéc vµo tõng ngµnh, tõng lÜnh vùc, tõng vïng. §Ó mèi QHHT ngµy cµng chÆt chÏ, cã hiÖu qu¶ th× vai trß cña nhµ n−íc rÊt quan träng, cÇn ph¶i cã bé phËn qu¶n lý, h−íng dÉn. S¸u lµ, c¸c chñ thÓ trong c¸c QHHT s¶n xuÊt kinh doanh n«ng nghiÖp gi÷a c¸c hé n«ng d©n vµ víi c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ kh¸c dùa trªn nguyªn t¾c tù nguyÖn, b×nh ®¼ng, cïng cã lîi vµ cïng chÞu tr¸ch nhiÖm, h−íng tíi sù ph¸t triÓn chung cña céng ®ång. Ch−¬ng 2 §Æc ®iÓm ®Þa bμn nghiªn cøu vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1 §Æc ®iÓm ®Þa bµn nghiªn cøu Th¸i Nguyªn lµ mét tØnh trung du miÒn nói cã tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 352.621,50 ha, trong ®ã diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ 99.440,69 ha chiÕm 28,2% tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn. D©n sè cña tØnh n¨m 2007 lµ 1.137.671 ng−êi. VÒ 4
c¬ b¶n, Th¸i Nguyªn vÉn lµ mét tØnh n«ng nghiÖp víi 76,08% d©n sè sèng ë khu vùc n«ng th«n. Tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña tØnh n¨m 2008 −íc ®¹t 11%, b×nh qu©n giai ®o¹n 2003 - 2007 ®¹t 10,5%. §Æc ®iÓm tù nhiªn næi bËt cña tØnh lµ cã ®Þa h×nh vµ thæ nh−ìng rÊt phï hîp cho sù ph¸t triÓn cña c©y chÌ. C¨n cø vµo tiÒm n¨ng vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tØnh Th¸i Nguyªn ®· quy ho¹ch vïng chÌ träng ®iÓm cña tØnh bao gåm 6 huyÖn, thÞ: §Þnh Ho¸, §¹i Tõ, Phó L−¬ng, §ång Hû, Phæ Yªn vµ thµnh phè Th¸i Nguyªn. TÝnh ®Õn n¨m 2007 tØnh Th¸i Nguyªn cã diÖn tÝch chÌ lµ 16.726 ha, trong ®ã diÖn tÝch chÌ kinh doanh lµ 15.118 ha chiÕm 90,39%; n¨ng suÊt b×nh qu©n ®¹t 92,73 t¹/ha; s¶n l−îng ®¹t 140.182 tÊn víi tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n giai ®o¹n 2000 - 2007 lµ 1,112 lÇn. 2.2 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.2.1 VÊn ®Ò chän ®Þa bµn nghiªn cøu: Chän 3 huyÖn cña vïng chÌ träng ®iÓm: §¹i Tõ ®¹i diÖn cho c¸c huyÖn cã diÖn tÝch chÌ lín, §ång Hû ®¹i diÖn cho c¸c huyÖn cã diÖn tÝch chÌ trung b×nh, Th¸i nguyªn ®¹i diÖn cho c¸c huyÖn cã diÖn tÝch chÌ nhá, c¸c doanh nghiÖp, hîp t¸c x· chÌ ®Òu tËp trung ë ba ®Þa ph−¬ng nµy. 2.2.2 Ph−¬ng ph¸p thu thËp tµi liÖu • Thu thËp th«ng tin thø cÊp th«ng qua c¸c nguån tµi liÖu s¸ch, b¸o, t¹p chÝ chuyªn ngµnh, c¸c b¸o c¸o tæng kÕt vµ héi th¶o cña c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c¸c c¬ quan nghiªn cøu, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cã liªn quan. C¸c tµi liÖu nµy sÏ ®−îc tæng hîp, ph©n lo¹i vµ s¾p xÕp theo tõng nhãm phï hîp víi néi dung nghiªn cøu. • Thu thËp th«ng tin s¬ cÊp: §iÒu tra c¸c hé n«ng d©n s¶n xuÊt chÌ t¹i ba huyÖn cña vïng chÌ träng ®iÓm. T¹i mçi huyÖn, chän ba x· cã diÖn tÝch s¶n xuÊt chÌ lín, ®¹i diÖn, t¹i mçi x· chän mÉu ngÉu nhiªn 30 hé lµ quy m« mÉu ®ñ lín cã ý nghÜa thèng kª ®Ó ®iÒu tra. Kh¶o s¸t tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp, HTX trªn ba huyÖn, thµnh phè ®iÓm nghiªn cøu. §iÒu tra chän mÉu ngÉu nhiªn 35 hé thu gom chÌ t¹i c¸c trung t©m thuéc ba huyÖn, thµnh phè ®iÓm nghiªn cøu. 2.2.3 Ph−¬ng ph¸p xö lý sè liÖu: Sö dông ch−¬ng tr×nh SPSS, Excell ®Ó tæng hîp c¸c phiÕu ®iÒu tra, xö lý, ph©n tÝch sè liÖu. 2.2.4 Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch • Ph−¬ng ph¸p thèng kª: Sö dông trong chän mÉu, ®iÒu tra, tæng hîp vµ ph©n tÝch c¸c d÷ liÖu thu thËp ®−îc th«ng qua c¸c chØ tiªu t−¬ng ®èi, tuyÖt ®èi, sè b×nh qu©n ®Ó t×m ra b¶n chÊt cña vÊn ®Ò nghiªn cøu. • Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch so s¸nh: Dïng ®Ó ®èi chiÕu c¸c chØ tiªu, c¸c hiÖn t−îng kinh tÕ ®· ®−îc l−îng ho¸ cïng néi dung vµ tÝnh chÊt t−¬ng tù nh− nhau th«ng qua tÝnh to¸n c¸c tû sè, so s¸nh th«ng tin tõ c¸c nguån kh¸c nhau, so s¸nh theo thêi gian, kh«ng gian ®Ó cã ®−îc nh÷ng nhËn xÐt x¸c ®¸ng vÒ vÊn ®Ò nghiªn cøu. • Ph−¬ng ph¸p chuyªn gia, chuyªn kh¶o: Chñ yÕu ®−îc dïng trong nghiªn cøu toµn diÖn vµ chi tiÕt c¸c hé s¶n xuÊt vµ c¸c mèi quan hÖ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã hiÖu 5
qu¶ trªn ®Þa bµn nghiªn cøu. Tranh thñ ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c chuyªn gia vÒ kinh tÕ - kü thuËt th«ng qua tµi liÖu nghiªn cøu vµ ý kiÕn trùc tiÕp cña hä trong ®¸nh gi¸, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c mèi QHHT trong s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ ë ®Þa bµn nghiªn cøu. • Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ngµnh hµng: Sö dông trong tiÕp cËn vµ ph©n tÝch c¸c mèi QHHT gi÷a c¸c hé n«ng d©n, c¸c HTX, c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ khoa häc vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ, x· héi trong c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn, tiªu thô chÌ vµ lîi Ých ®¹t ®−îc khi thùc hiÖn c¸c QHHT ®ã. • Sö dông m« h×nh t−¬ng quan håi quy ®Ó ®o l−êng c¸c mèi liªn hÖ kinh tÕ cña c¸c vÊn ®Ò nghiªn cøu: §o l−êng mèi quan hÖ gi÷a thu nhËp vµ c¸c mèi QHHT, c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng tíi c¸c mèi QHHT trong s¶n xuÊt tiªu thô chÌ. Ch−¬ng 3 thùc tr¹ng QHHT trong s¶n xuÊt vμ tiªu thô chÌ ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh th¸i nguyªn 3.1 Thùc tr¹ng QHHT gi÷a c¸c t¸c nh©n víi hé n«ng d©n trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ, hé n«ng d©n cã nhiÒu mèi QHHT nh− hîp t¸c víi doanh nghiÖp, hîp t¸c víi tæ chøc ®Þa ph−¬ng (HTX, ®oµn thÓ: Héi Phô n÷, Héi Cùu chiÕn binh...), hîp t¸c víi c¸c hé n«ng d©n kh¸c. Hé cã mèi QHHT thÊp nhÊt lµ 3; hé cã QHHT lín nhÊt lµ 15. Trung b×nh mçi n«ng hé cã kho¶ng 10 mèi quan hÖ trong tæng sè 16 mèi quan hÖ ®−îc ®Ò cËp ë phiÕu ®iÒu tra. Sè hé cã QHHT nhiÒu víi tæ chøc, ®¬n vÞ, c¸ nh©n tËp trung tõ 8 - 13 mèi quan hÖ, hé cã ®−îc nhiÒu mèi quan hÖ nhÊt lµ 15 vµ chiÕm tØ lÖ rÊt nhá kho¶ng 0,4%. 3.2.1. QHHT trong s¶n xuÊt chÌ bóp t−¬i 3.2.1.1. QHHT trong mua s¾m c¸c yÕu tè ®Çu vµo • T×nh h×nh hîp t¸c trong t¹o vèn ®Çu t− cho c©y chÌ B¶ng 3.3a: Hîp t¸c t¹o vèn ®Çu t− cho c©y chÌ cña c¸c hé ®iÒu tra * Sè hé Tæng sè C¬ cÊu theo Nguån kh¸c: vay ng−êi Tæ chøc cho vay vay vèn tiÒn nguån vay quen, b¹n bÌ. (hé) (1000®) (%) QHHT Ng©n hµng cña c¸c hé trong huy NN&PTNT 76 194.000 71,58 ®éng vèn chñ yÕu víi Ng©n hµng C.s¸ch ng©n hµng N«ng nghiÖp x· héi 7 12.250 4,52 & PTNT vµ víi ng−êi HTX N«ng nghiÖp 1 2.000 0,74 th©n. Sè hé vay vèn ®Çu Nguån kh¸c* 23 62.790 23,17 t− cho chÌ kh«ng nhiÒu, Tæng vèn ®i vay 271.040 100,00 vèn vay chØ chiÕm tû lÖ Tæng vèn tù cã nhá trong 3.953.776 tæng vèn ®Çu t− cho s¶n xuÊt chÌ. Møc vay tõ c¸c tæ chøc tÝn dông còng thÊp: Ýt nhÊt lµ 500.000® vµ cao nhÊt lµ 10.000.000®, c¸c kho¶n vay chñ yÕu tõ 1000.000® ®Õn 5.000.000®. 6
Bªn c¹nh viÖc hîp t¸c víi c¸c doanh nghiÖp trong t¹o vèn ®Çu t−, c¸c hé n«ng d©n cßn nhËn ®−îc sù hîp t¸c, gióp ®ì cña c¸c c¬ quan Nhµ n−íc trong ®Çu t− ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ. Uû ban nh©n d©n tØnh Th¸i Nguyªn ®· ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm chÌ nh−: - Ng−êi trång chÌ ®−îc vay vèn l·i suÊt −u ®·i víi møc vay: Trång míi b»ng h¹t: 10 triÖu ®ång/ha; trång míi b»ng cµnh: 20 triÖu ®ång/ha, thêi h¹n vay 36 th¸ng b¾t ®Çu tr¶ vµ tr¶ dÇn trong 3 n¨m tiÕp theo. - TØnh cho phÐp c¸c huyÖn vïng chÌ ®−îc hîp ®ång 3 c¸n bé khuyªn n«ng c©y chÌ, kinh phÝ tr¶ cho sè c¸n bé nµy lÊy tõ nguån sù nghiÖp n«ng nghiÖp cho c©y chÌ. Ng©n s¸ch Nhµ n−íc cÊp 100% ®Ó thùc hiÖn c«ng t¸c khuyÕn n«ng … - Trî gi¸ gièng chÌ míi ®−a vµo s¶n suÊt trªn ®Þa bµn tØnh theo kÕ ho¹ch h»ng n¨m trång b»ng cµnh (møc trî gi¸ lµ 30% gi¸ c©y gièng). - Ng©n s¸ch tØnh ®Çu t− t¹o c¸c nguån n−íc ®Ó nh©n d©n cã n−íc t−íi chÌ (nh− ®Çu t− thuû lîi cho c©y lóa). - C¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn chÌ cã tr¸ch nhiÖm gióp ®ì c¸c x· trong vïng chÌ nguyªn liÖu x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n. • T×nh h×nh hîp t¸c trong mua gièng vµ vËt t− n«ng nghiÖp B¶ng 3.4a: T×nh h×nh hîp t¸c cña hé víi c¸c t¸c nh©n kh¸c trong mua vËt t− * Tæ chøc kh¸c: Ban n«ng nghiÖp §¹i Tæ x·, ch−¬ng §.vÞ HT DN % X HT lý chøc % B¸n % kh¸c % hé kh¸c. tr×nh, dù ¸n, QHHT VËt t− lÎ * gi÷a c¸c doanh nghiÖp 4,8 1,1 88,8 víi c¸c hé n«ng d©n §¹m 13 3 240 15 5,56 trong s¶n xuÊt 1 1 9 chÌ lµ rÊt h¹n 5,9 0,7 84,8 chÕ, chØ cã kho¶ng 1/3 L©n 16 2 229 19 7,04 c¸c doanh 3 4 1 nghiÖp cã liªn 5,5 1,1 85,5 kÕt víi hé n«ng d©n Kaly 15 3 231 12 4,44 trong ®Çu t− 6 1 6 øng tr−íc, 4,0 0,3 86,6 bao tiªu chÌ bóp t−¬i. Sù NPK 11 1 234 9 3,33 liªn kÕt nµy lµ 7 7 7 rÊt láng lÎo vµ Thuèc 3,7 0,0 88,1 cã xu h−íng ngµy cµng BVTV 10 0 238 0 0,00 gi¶m. QHHT 0 0 5 gi÷a c¸c HTX víi c¸c hé n«ng d©n còng rÊt h¹n chÕ. HiÖn t¹i hÇu nh− c¸c HTX chÌ kh«ng cßn cung cÊp dÞch vô vËt t− cho c¸c hé x· viªn còng nh− c¸c hé s¶n xuÊt chÌ kh¸c. Nh÷ng ng−êi thu gom kh«ng cã hîp t¸c víi c¸c hé trong s¶n xuÊt chÌ bóp t−¬i. Bªn c¹nh viÖc hîp t¸c víi c¸c doanh nghiÖp, HTX vµ c¸c tæ chøc x· héi kh¸c trong mua vËt t−, c¸c hé cßn hîp t¸c víi nhau trong mua s¾m c¸c lo¹i m¸y mãc, c«ng cô lao ®éng(ccl®) phôc vô s¶n xuÊt chÌ nh−ng møc ®é hîp t¸c thÊp: 48/270 hé chiÕm 17,78%, dÉn ®Õn l·ng phÝ trong sö dông vèn, tèc ®é lu©n chuyÓn vèn chËm. 3.2.1.2. QHHT trong qu¸ tr×nh ch¨m sãc, th©m canh chÌ B¶ng 3.11: T×nh h×nh hîp t¸c cña c¸c hé trong ch¨m sãc chÌ Sè hé PhÇn tr¨m Néi dung (hé) (%) 7
QHHT trong ch¨m sãc v−ên chÌ Sè hé hîp t¸c 226 83,7 Sè hé kh«ng hîp t¸c 44 16,3 Hîp t¸c trong kh©u: §èn tØa 210 77,78 T−íi chÌ 41 15,19 Phun thuèc B¶o vÖ thùc vËt 192 71,11 Kh©u kh¸c 58 0,37 * Kh©u kh¸c: gi©m chÌ, dÆm chÌ, bãn ph©n QHHT cña c¸c hé trong viÖc ch¨m sãc chÌ chñ yÕu lµ trong c¸c kh©u ®èn tØa, phun thuèc BVTV, t−íi chÌ vµ mét sè kh©u kh¸c nh− lµm cá, dÊp chÌ víi c¸c møc ®é hîp t¸c kh¸c nhau. Hai kh©u mµ c¸c hé cã nhu cÇu hîp t¸c nhiÒu nhÊt lµ ®èn tØa vµ b¶o vÖ thùc vËt. Kh©u t−íi n−íc cã sè hé tham gia hîp t¸c Ýt nhÊt (41 hé), tËp trung ë c¸c hé cã diÖn tÝch lín. Tæng sè c«ng ch¨m sãc v−ên chÌ cña c¸c hé ®iÒu tra lµ 26.520 c«ng trong ®ã sè c«ng hîp t¸c lµ 4.335 c«ng chiÕm 16,35%. B×nh qu©n sè c«ng hîp t¸c trªn mét sµo trong ch¨m sãc chÌ lµ 2,13 c«ng, trong ®ã sè c«ng mµ c¸c hé ®æi c«ng cho nhau lµ 0,66 c«ng, thuª lao ®éng ngoµi lµ 1,29 c«ng vµ h×nh thøc kh¸c lµ 0,18 c«ng. Trong qu¸ tr×nh ch¨m sãc chÌ c¸c hé (84,07%) cßn hîp t¸c kh¸ chÆt chÏ víi Trung t©m khuyÕn n«ng, Së NN&PTNT, ChÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng trong chuyÓn giao khoa häc kü thuËt n©ng cao kiÕn thøc vµ tr×nh ®é th©m canh chÌ th«ng qua c¸c líp tËp huÊn, héi nghÞ ®Çu bê... C¸c doanh nghiÖp, HTX gÇn nh− kh«ng cung cÊp ®−îc dÞch vô kinh tÕ, kü thuËt nµo ngo¹i trõ c¸c dÞch vô kü thuËt ë hai HTX s¶n xuÊt chÌ an toµn H−¬ng Trµ vµ Tr¹i Cµi lµ hai HTX míi ®−îc thµnh lËp. 3.2.1.3. QHHT trong thu h¸i chÌ bóp t−¬i: 230/270 hé cã hîp t¸c víi nhau trong thu h¸i chÌ th«ng qua trao ®æi lao ®éng. B¶ng 3.16: T×nh h×nh hîp t¸c cña c¸c hé trong thu h¸i chÌ bóp t−¬i Sè Sè C¬ cÊu C¬ cÊu Tiªu chÝ hé l−îng (%) (%) (hé) (c«ng) Quan hÖ hîp t¸c trong thu h¸i chÌ Tæng sè hé ®iÒu tra 270 100,00 Hé cã hîp t¸c 230 85,19 Hé kh«ng hîp t¸c 40 14,81 Tæng sè c«ng thu h¸i 49.991 100,00 Sè c«ng hîp t¸c 31.170 62,35 Sè c«ng hé tù ®¶m nhËn 18.821 37,65 H×nh thøc hîp t¸c lao ®éng Tæng sè c«ng hîp t¸c 31.170 100,00 §æi c«ng 194 20.151 64,65 Thuª Lao ®éng 145 10.361 33,24 8
H×nh thøc kh¸c 30 658 2,11 Sè c«ng hîp t¸c b×nh 15,28 qu©n/sµo VÒ c¬ b¶n, c¸c hé cã sù hîp t¸c víi nhau kh¸ chÆt chÏ trong thu h¸i vµ ®· gi¶i quyÕt ®−îc tÝnh thêi vô trong kh©u nµy, ®ång thêi tËn dông ®−îc nguån lao ®éng nhµn rçi cña c¸c hé gia ®×nh kh¸c. C¸c t¸c nh©n kh¸c kh«ng cã QHHT víi c¸c hé trong thu h¸i chÌ bóp t−¬i. 3.2.2. QHHT trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn chÌ C¸c hé (95,93%) hîp t¸c víi nhau trong trao ®æi kü thuËt vµ kinh nghiÖm chÕ biÕn chÌ, chØ cã 32,22% hé hîp t¸c trong sö dông c«ng cô chÕ biÕn. C¸c hé hîp t¸c trong viÖc sö dông c«ng cô chÕ biÕn th−êng cã quan hÖ huyÕt thèng vµ cã diÖn tÝch chÌ nhá. Hîp t¸c trong trao ®æi kinh nghiÖm chñ yÕu th«ng qua c¸c cuéc nãi chuyÖn, mét sè hé trùc tiÕp h−íng dÉn cho nhau c¸ch chÕ biÕn (®Æc biÖt lµ c¸c hé x· viªn HTX). QHHT trong chÕ biÕn chÌ chØ cã gi÷a nh÷ng hé n«ng d©n s¶n xuÊt chÌ víi nhau. Ngoµi ra, c¸c hé cßn nhËn ®−îc sù trî gióp vµ hîp t¸c víi Së N«ng nghiÖp vµ PTNT Th¸i Nguyªn th«ng qua c¸c cuéc thi b¶o ®¶m chÊt l−îng chÌ, tham quan trong n−íc. 3.2.3. QHHT trong tiªu thô chÌ • QHHT trong tiªu thô chÌ bóp t−¬i cña c¸c hé Cã 25 hé hîp t¸c víi c¸c doanh nghiÖp vµ 48 hé hîp t¸c víi t− th−¬ng thu gom chÌ bóp t−¬i cho c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn. Gi¸ mua chÌ bóp t−¬i cña c¸c doanh nghiÖp lµ rÊt thÊp, ch−a b¶o ®¶m hµi hßa lîi Ých cña ng−êi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C¸c hé n«ng d©n s¶n xuÊt chÌ ë thµnh phè Th¸i Nguyªn gÇn nh− kh«ng b¸n chÌ bóp t−¬i. Bëi ®ã lµ vïng chÌ ®Æc s¶n, gi¸ thu mua chÌ bóp t−¬i hiÖn t¹i cña c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn lµ qu¸ thÊp. ChØ c¸c hé cã ký hîp ®ång vµ nhËn ®Çu t− cña c¸c doanh nghiÖp míi b¸n chÌ bóp t−¬i cho c¸c doanh nghiÖp. • QHHT trong tiªu thô chÌ bóp kh« cña c¸c hé PhÇn lín l−îng chÌ bóp kh« ®−îc c¸c hé b¸n cho c¸c t− th−¬ng. Tuy nhiªn, QHHT gi÷a hä lµ rÊt láng lÎo, dÔ bÞ ph¸ vì khi lîi Ých cña mçi bªn tham gia kh«ng ®−îc b¶o ®¶m. ChØ cã 2,86% ng−êi thu gom cã ký hîp ®ång víi hé s¶n xuÊt chÌ. C¸c QHHT thiÕu tÝnh ph¸p lý ®· kh«ng g¾n chÆt hä víi nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ. PhÇn thua thiÖt th−êng thuéc vÒ ng−êi s¶n xuÊt. QHHT gi÷a nh÷ng ng−êi thu gom víi c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ kh¸c còng rÊt láng lÎo. Hä gÇn nh− lµ ®éc lËp vµ rÊt tù chñ trong qu¸ tr×nh tiªu thô c¸c s¶n phÈm chÌ. Sù ®éc lËp vµ tù chñ nµy thÓ hiÖn hä lµ nh÷ng ng−êi ®· b¶o ®¶m ®¹t ®−îc c¸c lîi Ých trong qu¸ tr×nh kinh doanh chÌ. QHHT gi÷a c¸c n«ng hé víi c¸c HTX míi chØ dõng l¹i trong viÖc c¸c HTX ®øng ra b¶o l·nh tæ chøc thu gom råi b¸n l¹i cho c¸c doanh nghiÖp. Mét sè Ýt HTX ®· thùc hiÖn ®−îc hîp t¸c toµn diÖn tõ viÖc kiÓm so¸t qu¸ tr×nh ch¨m sãc, sö dông ph©n bãn vµ b¶o vÖ thùc vËt ®Õn ®ãng gãi vµ tæ chøc tiªu thô. Hîp t¸c trong qu¸ tr×nh tiªu thô chÌ bóp kh« gi÷a c¸c hé n«ng d©n víi nhau cßn thÊp (31,85%), chñ yÕu lµ viÖc trao ®æi th«ng tin vÒ gi¸ c¶, thuª chung ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn. Hîp t¸c ë møc cao h¬n ®ã lµ c¸c hé tiÕn hµnh cïng tiªu thô d−íi mét tªn hay uy tÝn cña mét hoÆc mét nhãm hé. 9
3.3.5. §¸nh gi¸ mèi quan hÖ gi÷a thu nhËp vµ QHHT trong s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ QHHT và thu nhập thuộc các nhóm trung bình và cao đều có giá trị tỉ lệ trªn 70%. C¸c hé cã c¸c mèi QHHT nhiÒu ®· cã thu nhËp cao h¬n c¸c hé cã Ýt mèi QHHT trong s¶n xuÊt kinh doanh chÌ. Thèng kª Chi-b×nh ph−¬ng cña hai biÕn trªn cã gi¸ trÞ b»ng 46, 256 vµ mét x¸c suÊt t−¬ng øng (p-value) hoÆc møc ý nghÜa (significant level) < 0,0005 (x¸c suÊt ®−îc dù b¸o trong b¸o c¸o kÕt xuÊt lµ 0). Theo lý thuyÕt, nÕu nh− x¸c suÊt mµ ®ñ nhá (
• N©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ thu nhËp cho hé n«ng d©n, ph¸t huy tèt lîi thÕ so s¸nh cña ®Þa ph−¬ng. 4.4. Gi¶i ph¸p t¨ng c−êng QHHT trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ 4.4.1 Gi¶i ph¸p chung 4.4.1.1 T¨ng c−êng nhËn thøc vÒ hîp t¸c, hîp t¸c x∙ Nh÷ng nhËn ®Þnh cña hé n«ng d©n ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn vÒ vai trß cña HT, HTX lµ rÊt mê nh¹t, tõ 64,81% ®Õn 74,44% hé cho r»ng tæ HT, HTX kh«ng cã vai trß g× trong cung cÊp dÞch vô kinh tÕ, kü thuËt, t¹o viÖc lµm. Do ®ã, ®· ¶nh h−ëng ®Õn nhËn thøc ®óng, lµm lu mê tÝnh −u viÖt cña KTHT. V× vËy cÇn ph¶i thay ®æi nhËn thøc ng−êi d©n ®Ó hä thÊy ®−îc lîi Ých to lín tõ hîp t¸c mang l¹i trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung, s¶n xuÊt chÌ nãi riªng th«ng qua c¸c khãa tËp huÊn, c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, thËm chÝ cÇn ®−a vµo ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y cña c¸c tr−êng ®¹i häc, cao ®¼ng, trung häc chuyªn nghiÖp vµ d¹y nghÒ. 4.4.1.2 §µo t¹o, båi d−ìng nguån nh©n lùc ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn, ®¹i ®a sè chñ hé n«ng d©n cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp. Sè ng−êi tèt nghiÖp THCS chiÕm tØ lÖ kh¸ cao 71,9%, sè ng−êi tèt nghiÖp THPT vµ tiÓu häc chiÕm 27,8%. Tr×nh ®é chuyªn m«n hÇu nh− ch−a qua ®µo t¹o. C«ng t¸c ®µo t¹o h−íng tíi c¸c néi dung nh− t¨ng c−êng nhËn thøc cho hé n«ng d©n vÒ hîp t¸c, KTHT vµ HTX, c¸c kiÕn thøc vÒ kinh tÕ hé, th−¬ng m¹i ho¸ vµ marketing chÌ. §èi víi c¸c c¸n bé qu¶n trÞ HTX, cÇn tæ chøc c¸c kho¸ ®µo t¹o vÒ qu¶n trÞ kinh doanh nh−: KiÕn thøc c¬ b¶n vÒ Qu¶n trÞ HTX, X©y dùng chiÕn l−îc kinh doanh vµ ph¸t triÓn HTX, X©y dùng kÕ ho¹ch kinh doanh dÞch vô, Marketing... C¸c néi dung nµy nªn tæ chøc thµnh c¸c kho¸ ®µo t¹o tõ 1 - 3 ngµy. Kinh phÝ thùc hiÖn do ®Þa ph−¬ng hoÆc do c¸c tæ chøc kinh tÕ - x· héi kh¸c tµi trî. 4.4.2 Gi¶i ph¸p t¨ng c−êng quan hÖ hîp t¸c trong kh©u s¶n xuÊt 4.4.2.1 Quy ho¹ch vµ hoµn thiÖn vïng chuyªn m«n ho¸ chÌ Sù næi tiÕng cña chÌ Th¸i lµ chÌ xanh víi h−¬ng th¬m vÞ ®−îm mµ khã cã chÌ ë tØnh nµo cã thÓ s¸nh ®−îc. V× vËy, viÖc quy ho¹ch vïng chÌ cÇn h−íng tíi ph¸t huy lîi thÕ nµy. Quy ho¹ch c«ng nghiÖp chÕ biÕn theo nguyªn t¾c nhµ m¸y chÕ biÕn chÌ ph¶i g¾n víi vïng nguyªn liÖu. C¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn ph¶i cã ®Çu t− cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. ChØ cÊp phÐp ®Çu t− cho doanh nghiÖp cã ®Çu t− cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ®¶m b¶o tù chñ Ýt nhÊt 30 % nguyªn liÖu cho chÕ biÕn nh»m g¾n doanh nghiÖp chÕ biÕn víi n«ng d©n vµ h¹n chÕ t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh trong thu mua nguyªn liÖu. X©y dùng hÖ thèng qu¶n lý chÊt l−îng chÌ tõ tØnh ®Õn c¬ së ®Ó kiÓm so¸t chÊt l−îng vµ nguån gèc, xuÊt xø chÌ tiªu thô trªn thÞ tr−êng. 4.4.2.2 KhuyÕn c¸o c¸c mèi QHHT hiÖu qu¶ Tr−íc hÕt lµ h×nh thµnh c¸c hé chuyªn ®¶m nhËn viÖc cung øng vËt t−, b¶o vÖ thùc vËt. Sau ®ã lµ c¸c hé cã kü thuËt, kinh nghiÖm chÕ biÕn giái sÏ ®¶m nhiÖm chuyªn viÖc chÕ biÕn nh»m t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt l−îng cao, ®ång ®Òu vµ æn ®Þnh. TiÕp ®Õn lµ c¸c hé chuyªn ®¶m nhiÖm kh©u tiªu thô, marketing... sau dÇn kinh doanh cã hiÖu qu¶ sÏ ph¸t triÓn thµnh c¸c tæ chøc hîp t¸c. C¸c hé s¶n xuÊt chÌ cÇn t¨ng c−êng QHHT trong mua s¾m c¸c yÕu tè ®Çu vµo phôc vô cho s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ theo hai h−íng sau: - Thø nhÊt lµ ®Èy m¹nh QHHT gi÷a c¸c hé vµ doanh nghiÖp d−íi h×nh thøc: Doanh nghiÖp cung cÊp c¸c yÕu tè ®Çu vµo nh− gièng, ph©n bãn... coi nh− øng tr−íc ®ång thêi b¶o ®¶m bao tiªu s¶n phÈm ®Çu ra (chÌ bóp t−¬i) cho c¸c n«ng hé. C¸c hé 11
®¶m b¶o s¶n xuÊt chÌ nguyªn liÖu ®óng sè l−îng, chÊt l−îng doanh nghiÖp yªu cÇu vµ b¸n cho doanh nghiÖp víi gi¸ tho¶ thuËn trªn c¬ së gi¸ c¶ thÞ tr−êng b¶o ®¶m tÝnh minh b¹ch trong viÖc ®¸nh gi¸ phÈm cÊp, tr¸nh Ðp cÊp, Ðp gi¸. - Thø hai lµ khuyÕn khÝch, hç trî c¸c hé tù thµnh lËp tæ chøc cung cÊp c¸c yÕu tè ®Çu vµo. C¸c tæ chøc do c¸c hé tù nguyÖn thµnh lËp ra, tù chñ cung øng c¸c lo¹i ph©n bãn, thuèc trõ s©u, dÞch vô kinh tÕ, kü thuËt... víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ hé tù mua, thùc hiÖn tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt. 4.4.2.3 T¨ng c−êng chuyÓn giao khoa häc c«ng nghÖ Trong thùc tÕ, c«ng t¸c hç trî øng dông ®æi míi, n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ, khuyÕn n«ng... th−êng ®−îc tiÕn hµnh th«ng qua c¸c tæ chøc h¬n lµ trùc tiÕp tíi c¸c hé n«ng d©n c¸ thÓ. T¨ng c−êng chuyÓn giao khoa häc vµ c«ng nghÖ, tuyªn truyÒn c¸c chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ hç trî ph¸t triÓn KTHT ®Ó c¸c hé nhËn biÕt ®−îc c¸c c¬ héi lµ ®iÒu kiÖn h×nh thµnh nªn c¸c tæ, nhãm hîp t¸c vµ HTX ®Ó tiÕp nhËn nh÷ng hç trî tõ bªn ngoµi, tõ ®ã thóc ®Èy viÖc t¨ng c−êng QHHT trong s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ. 4.4.2.4 T¨ng c−êng ®Çu t− x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho n«ng th«n T¨ng c−êng ®Çu t− cho c¬ së h¹ tÇng cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ lín, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn KTHT. Trong ®Çu t− x©y dùng c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, cÇn −u tiªn cho ph¸t triÓn m¹ng l−íi giao th«ng. C¬ së h¹ tÇng thø hai cÇn ®−îc −u tiªn ®Çu t− lµ hÖ thèng thuû lîi. §©y lµ mét khã kh¨n lín ë c¸c vïng chÌ hiÖn nay v× chÌ ®−îc canh t¸c trªn ®Þa h×nh cao vµ dèc, th−êng xuyªn thiÕu n−íc trong s¶n xuÊt, nguån n−íc t−íi chñ yÕu lµ n−íc trêi. §Èy m¹nh nghiªn cøu ¸p dông c«ng nghÖ t−íi tiªu tiÕt kiÖm, hiÖu qu¶ phï hîp víi ®Æc ®iÓm vïng chÌ trung du, miÒn nói sÏ tËp hîp ®−îc sù hîp t¸c cña hé n«ng d©n trong ®Çu t− cho thuû lîi, th©m canh t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l−îng chÌ. 4.4.3 Gi¶i ph¸p t¨ng c−êng quan hÖ hîp t¸c trong kh©u chÕ biÕn 4.4.3.1 H×nh thµnh c¸c tæ hîp t¸c chÕ biÕn C¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc, c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n cÇn hç trî c¸c hé s¶n xuÊt chÌ h×nh thµnh nªn c¸c tæ hîp t¸c chÕ biÕn th«ng qua viÖc chung vèn ®Çu t− mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ, x©y dùng nhµ x−ëng chÕ biÕn cã sù hç trî ®Çu t− vèn cña c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n. C¸c thµnh viªn tham gia tæ hîp t¸c chÕ biÕn tù x©y dùng quy chÕ, kÕ ho¹ch sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ còng nh− c¸c yªu cÇu vÒ kü thuËt ch¨m sãc th©m canh chÌ, tiªu chuÈn vÒ kinh tÕ, kü thuËt vµ an toµn vÖ sinh thùc phÈm nh»m t¹o ra sù ®ång ®Òu vµ æn ®Þnh chÊt l−îng s¶n phÈm cña tæ hîp t¸c... Khi c¸c tæ hîp t¸c chÕ biÕn kh¼ng ®inh ®−îc sù tån t¹i vµ hiÖu qu¶ trong kinh doanh sÏ lµ ®éng lùc ®Ó thu hót c¸c hé kh¸c tham gia vµo tæ hîp t¸c chÕ biÕn, tiÕn tíi hîp t¸c trong nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c. 4.4.3.2 Ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ ngµnh nghÒ Ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Ó ph¸t huy nh÷ng nguån lùc s½n cã cña ®Þa ph−¬ng, æn ®Þnh ®êi sèng kinh tÕ, v¨n ho¸ x· héi cho hiÖn t¹i nh−ng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi l©u dµi cho vïng cÇn ph¶i ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ ngµnh nghÒ nh»m t¹o ra nhiÒu viÖc lµm thu hót lao ®éng n«ng nghiÖp ®Ó thóc ®Èy viÖc dån ®iÒn, ®æi thöa, t¨ng quy m« diÖn tÝch vµ ®Çu t− s¶n xuÊt chÌ trªn mét lao ®éng lµm c¬ së cho viÖc t¨ng c−êng hîp t¸c gi÷a c¸c hé s¶n xuÊt chÌ, tiÕt kiÖm chÝ phÝ, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. Khi c«ng nghiÖp vµ ngµnh nghÒ ph¸t triÓn, ®iÒu kiÖn ®Ó ®Çu t− cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n sÏ ®−îc c¶i thiÖn. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn, cÇn chó träng tíi viÖc ®iÒu chØnh ph©n phèi lîi nhuËn hîp lý gi÷a s¶n 12
xuÊt c«ng nghiÖp vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¹o ®iÒu kiÖn hîp t¸c bÒn v÷ng gi÷a s¶n xuÊt nguyªn liÖu vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn. 4.4.4 Gi¶i ph¸p t¨ng c−êng quan hÖ hîp t¸c trong kh©u tiªu thô 4.4.4.1 Hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc trao ®æi ho¹t ®éng, dÞch vô HiÖn nay, h×nh thøc trao ®æi, mua b¸n trªn thÞ tr−êng chÌ tØnh Th¸i Nguyªn cña c¸c n«ng hé chñ yÕu diÔn ra d−íi h×nh thøc cam kÕt b»ng miÖng trªn c¬ së tin t−ëng lÉn nhau, nªn tÝnh rµng buéc vµ tÝnh ph¸p lý kh«ng cao. V× vËy cÇn t¨ng c−êng c¸c h×nh thøc trao ®æi ho¹t ®éng, dÞch vô d−íi d¹ng hîp ®ång cã tÝnh rµng buéc cao. Tæ chøc chÕ biÕn chung nh»m t¹o ra sù ®ång ®Òu vµ æn ®Þnh vÒ chÊt l−îng cho s¶n phÈm. Trong tr−êng hîp kh«ng chÕ biÕn chung, cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ phÈm cÊp chÊt l−îng nh÷ng s¶n phÈm ®−îc tiªu thô qua nhãm hé hoÆc HTX. 4.4.4.2. Hç trî, më réng thÞ tr−êng trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ C¸c cÊp chÝnh quyÒn, Së Th−¬ng m¹i vµ Du lÞch, Së N«ng nghiÖp vµ PTNT, HiÖp héi vµ Liªn minh HTX hç trî xóc tiÕn th−¬ng m¹i, cung cÊp th«ng tin, t×m kiÕm thÞ tr−êng, tæ chøc c¸c h×nh thøc giíi thiÖu s¶n phÈm chÌ ë trong vµ ngoµi n−íc phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¸c hé, tæ hîp t¸c, HTX vµ c¸c doanh nghiÖp nh− tæ chøc héi chî, héi thi chÌ, lÔ héi v¨n ho¸ trµ, thi ng−êi ®Ñp xø trµ... C¸c ho¹t ®éng nµy cÇn ®−îc tæ chøc cã ®Þnh kú hµng n¨m. Thùc hiÖn sö dông chÌ Th¸i Nguyªn trong c¸c c¬ quan, c¸c héi nghÞ, tiÕp kh¸ch... X©y dùng chî ®Çu mèi, ®iÓm giao dÞch cho thÞ tr−êng chÌ. ThiÕt lËp m¹ng l−íi th«ng tin thÞ tr−êng chÌ tõ tØnh ®Õn huyÖn, x·. 4.4.4.3. X©y dùng truyÒn thèng vµ v¨n ho¸ trµ Th¸i Nguyªn ViÖc t¹o dùng vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ trµ nh»m n©ng cao gi¸ trÞ cña s¶n phÈm chÌ ®ång thêi còng lµ c¸ch thøc t«n vinh ng−êi lµm chÌ. Khi viÖc tiªu dïng s¶n phÈm chÌ ®−îc n©ng cao trë thµnh v¨n ho¸ trµ, nh÷ng ng−êi lµm chÌ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm g×n gi÷ vµ ph¸t triÓn nh÷ng nÐt, b¶n s¾c trong sö dông th−ëng thøc trµ. §Ó lµm ®−îc ®iÒu ®ã, ®¬n lÎ mçi ng−êi s¶n xuÊt chÌ kh«ng thÓ lµm ®−îc mµ ph¶i cã sù hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a nh÷ng ng−êi ng−êi s¶n xuÊt chÌ víi nhau vµ víi céng ®ång. Sù hîp t¸c ®ã sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¸t triÓn KTHT trong s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ, t¨ng c−êng c¸c mèi QHHT gi÷a nh÷ng ng−êi lµm chÌ víi nhau cïng ph¸t triÓn vµ ph¸t huy lîi thÕ kinh tÕ, v¨n ho¸ cña c©y chÌ. 13
KÕt luËn Lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi ®· chøng minh hîp t¸c, KTHT lµ mét xu thÕ tÊt yÕu, trong ®ã “ý t−ëng HTX lµ mét ý t−ëng vÜ ®¹i cña c¸c bËc tiÒn bèi. Vµ ý t−ëng nµy h×nh thµnh mét c¸ch hoµn toµn tù nhiªn tõ nh÷ng ®ßi hái, nhu cÇu thùc tÕ cña con ng−êi trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ”[63]. Ph¸t triÓn vµ t¨ng c−êng c¸c mèi QHHT lµ kh«ng thÓ thiÕu trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung vµ trong s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ nãi riªng. C¸c mèi QHHT chñ yÕu h−íng tíi thùc hiÖn c¸c dÞch vô tÝn dông, kinh tÕ, kü thuËt, chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm trªn c¬ së t«n träng tÝnh tù chñ trong s¶n xuÊt vµ së h÷u t− liÖu s¶n xuÊt cña c¸c hé. C¸c mèi QHHT chó träng h−íng tíi c¸c ho¹t ®éng nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ nh− mua chung vËt t−, m¸y mãc thiÕt bÞ. C¸c ho¹t ®éng hîp t¸c ®· gãp phÇn quan träng vµo sù ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c hé n«ng d©n trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. C¸c kÕt luËn chñ yÕu ®−îc rót ra qua nghiªn cøu c¸c mèi QHHT trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn lµ: 1. C¸c mèi QHHT trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm chÌ bao gåm nhiÒu h×nh thøc víi c¸c tr×nh ®é kh¸c nhau. C¸c mèi quan hÖ nµy diÔn ra trong tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ tiªu thô chÌ. Hé thùc hiÖn QHHT nhiÒu nhÊt lµ 15 mèi quan hÖ, thÊp nhÊt lµ 5 mèi quan hÖ. C¸c hé cã nhiÒu mèi QHHT cã thu nhËp cao h¬n c¸c hé cã Ýt mèi QHHT. Thu nhËp và QHHT cã quan hÖ tuyÕn tÝnh víi nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh chÌ. Lý luËn vµ thùc tiÔn ®· kh¼ng ®Þnh r»ng: c¸c hé n«ng d©n cÇn ph¶i hîp t¸c víi nhau trong tiªu thô s¶n phÈm, nh−ng thùc tÕ c¸c hé s¶n xuÊt chÌ ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn hîp t¸c víi nhau trong ho¹t ®éng nµy l¹i rÊt thÊp (31,85%), trong ®ã chñ yÕu lµ trao ®æi th«ng tin thÞ tr−êng, chØ cã 1,85% hé hîp t¸c tiªu thô s¶n phÈm th«ng qua uy tÝn cña hé hay nhãm hé. 2. QHHT gi÷a c¸c doanh nghiÖp, nh÷ng ng−êi thu gom víi hé n«ng d©n lµ láng lÎo, ch−a b¶o ®¶m lîi Ých cña c¸c bªn tham gia. QHHT gi÷a hé n«ng d©n vµ c¸c c¬ quan Nhµ n−íc, c¸c nhµ khoa häc chñ yÕu lµ viÖc phæ biÕn kü thuËt trång, ch¨m sãc chÌ, th«ng b¸o h−íng dÉn, phßng trõ dÞch bÖnh. HiÖu qu¶ hîp t¸c ®−îc c¸c hé ®¸nh gi¸ ch−a cao, trong ®ã Së NN&PTNT ®ãng vai trß quan träng nhÊt trong c¸c mèi QHHT tæ chøc, chuyÓn giao khoa häc kü thuËt. 3. C¸c mèi QHHT cña hé n«ng d©n s¶n xuÊt chÌ vÉn cßn mê nh¹t, mang nÆng tÝnh tù ph¸t vµ thiÕu tÝnh hÖ thèng. NhËn thøc cña c¸c hé n«ng d©n vÒ hîp t¸c, KTHT cßn h¹n chÕ vµ chÞu sù ¶nh h−ëng nÆng nÒ cña c¸c QHHT tr−íc ®©y (khi ch−a cã LuËt Hîp t¸c x·). T− duy s¶n xuÊt hµng ho¸ cña c¸c hé n«ng d©n vÉn cßn gi¶n ®¬n. C¸c s¶n phÈm chÌ s¶n xuÊt ra chñ yÕu d−íi d¹ng s¶n phÈm th« truyÒn thèng, ch−a cã bao gãi, mÉu m· vµ nh·n hiÖu theo ®óng nghÜa cña hµng ho¸. 4. M«i tr−êng cho ph¸t triÓn c¸c mèi QHHT trong s¶n xuÊt kinh doanh chÌ ch−a ®−îc tèt. Mét sè hç trî, gióp ®ì cña c¸c tæ chøc ChÝnh phñ vµ phi ChÝnh phñ cho c¸c hé s¶n xuÊt chÌ trong thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c mèi QHHT cßn mang tÝnh h×nh thøc, thiÕu tÝnh cô thÓ vµ thiÕt thùc. Nh÷ng h¹n chÕ trªn ®· ¶nh h−ëng rÊt lín tíi sù ph¸t triÓn vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c©y chÌ, ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng tæng kÕt vµ ®−a ra nh÷ng h×nh thøc hîp t¸c cô thÓ riªng cho s¶n xuÊt kinh doanh chÌ. 14
5. C¸c nh©n tè chñ yÕu ¶nh h−ëng tíi viÖc t¨ng c−êng c¸c mèi QHHT trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn lµ c¸c vÊn ®Ò quy m« ®Êt trång chÌ, lao ®éng, tr×nh ®é d©n trÝ vµ nhËn thøc cña hé n«ng d©n vÒ hîp t¸c, vai trß cña c¸c tæ chøc chÝnh quyÒn vµ x· héi trong hç trî ph¸t triÓn n«ng th«n. Trong ®ã, ¶nh h−ëng cña quy m« ®Êt trång chÌ lµ kh¸ chÆt chÏ, c¸c nh©n tè cßn l¹i cã møc ®é ¶nh h−ëng yÕu. 6. T¨ng c−êng c¸c mèi QHHT trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô chÌ lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn. C¸c cÊp chÝnh quyÒn vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng cÇn hÕt søc quan t©m t¹o m«i tr−êng thuËn lîi thóc ®Èy c¸c mèi QHHT ®ã ph¸t triÓn lµm c¬ së cho ph¸t triÓn KTHT trong s¶n xuÊt tiªu thô chÌ ®Ó ph¸t huy lîi thÕ vµ tiÒm n¨ng c©y chÌ Th¸i Nguyªn. 7. Thùc tiÔn s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt nh»m t¨ng c−êng c¸c mèi QHHT gi÷a c¸c hé n«ng d©n víi Nhµ n−íc, c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc x· héi vµ c¸c nhµ khoa häc. §ã lµ c¸c vÊn ®Ò vÒ quan niÖm, nhËn thøc ch−a ®óng ®¾n vÒ hîp t¸c KTHT, HTX vµ sù ¶nh h−ëng tiªu cùc cña m« h×nh HTX cò ®Ó l¹i; m«i tr−êng cho ph¸t triÓn c¸c mèi QHHT ch−a thùc sù thuËn lîi; quy m« s¶n xuÊt nhá lÎ, c«ng nghÖ l¹c hËu, chÊt l−îng s¶n phÈm thÊp, ch−a ®ång ®Òu, chñ yÕu lµ s¶n phÈm th« vµ ®¬n ®iÖu... lµ nh÷ng nh©n tè chÝnh c¶n trë sù ph¸t triÓn c¸c mèi QHHT trong s¶n xuÊt tiªu thô chÌ. 8. C¸c biÖn ph¸p ®Ò xuÊt trong luËn ¸n ®· ®−îc x©y dùng trªn c¬ së lý luËn ®−îc ®óc kÕt tõ thùc tiÔn ph¸t triÓn hîp t¸c, KTHT vµ HTX cña nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi, nhÊt lµ c¸c n−íc trong khu vùc cã nÒn v¨n ho¸ t−¬ng ®ång, kÕt hîp víi sù nghiªn cøu chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ ph¸t triÓn KTHT, kinh tÕ tËp thÓ, chiÕn l−îc ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ cña ChÝnh phñ vµ c¸c Bé, ngµnh; sù ph©n tÝch s©u s¾c thùc tr¹ng c¸c mèi QHHT trong s¶n xuÊt, tiªu thô chÌ ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn, nªn phï hîp víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®Æt ra. 15
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o TR−êng §¹i häc N«ng nghiÖp hμ néi TrÇn quang huy Nh÷ng gi¶i ph¸p t¨ng c−êng mèi quan hÖ hîp t¸c trong s¶n xuÊt vμ tiªu thô chÌ ë vïng chÌ träng ®iÓm tØnh Th¸i Nguyªn Chuyªn ngμnh: Kinh tÕ n«ng nghiÖp M· sè: 62.31.10.01 Tãm t¾t LuËn ¸n tiÕn sü kinh tÕ Hμ néi - 2010 16
C«ng tr×nh ®−îc hoµn thµnh t¹i: Bé m«n Kinh tÕ Khoa KT&PTNT - Tr−êng §¹i häc N«ng NghiÖp Hμ Néi Hμ Néi, n¨m 2010 Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: T.S. TrÇn V¨n §øc T.S. Bïi §×nh Hoµ Ph¶n biÖn 1: GS. TS. T« Dòng TiÕn Héi Kinh tÕ N«ng l©m nghiÖp ViÖt Nam. Ph¶n biÖn 2: PGS. TS. Vò §×nh Th¾ng Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n. Ph¶n biÖn 3: PGS. TS. NguyÔn §×nh Long ViÖn ChiÕn l−îc vµ ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Luận án đã được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp nhà nước họp tại: TR−êng §¹i häc N«ng nghiÖp hμ néi Vào hồi 08 giờ 30 ngày 16 tháng 6 năm 2010 Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện: Quốc gia - Hà Nội, Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội 17