TỔN TƯƠNG MẠCH MÁU NGOẠI BIÊN

Chia sẻ: Nguyen Quynh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

65
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'tổn tương mạch máu ngoại biên', y tế - sức khoẻ, y dược phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: TỔN TƯƠNG MẠCH MÁU NGOẠI BIÊN

TOÅN THÖÔNG MAÏCH MAÙU NGOAÏI BIEÂN Moät Soá Kinh Nghieäm Veà Chaån Ñoaùn Vaø Ñieàu Trò Phaãu Thuaät Treân 1161 Tröôøng Hôïp Ñoàng Löu Ba*, Huyønh Quang Khaùnh** vaø cs. TOÙM TAÉT: Trong thôøi gian 15 naêm (töø thaùng 1-1991 ñeán 1-2005) khoa ngoaïi Loàng Ngöïc –Maïch maùu beänh vieän Chôï Raãy ñaõ phaãu thuaät 1161 tröôøng hôïp toån thöông maïch maùu ngoaïi bieân. Trong soá ñoù coù 35% laø ña chaán thöông, choaùng chieám 17% caùc tröôøng hôïp. Chuùng toâi ñaõ xöû lyù nhö sau: - Caét cuït thì ñaàu: 12 tröôøng hôïp (1,03%) - Phuïc hoài löu thoâng maïch maùu: 1009 tröôøng hôïp (86,92%) - Coät thaét maïch: 134 tröôøng hôïp (11,54%) - Caét cuït kyø 2: 11 tröôøng hôïp (0,95%) - Ñaõ coù 13 beänh nhaân cheát (1,12%) Maëc duø ñaõ coù nhieàu tieán boä veà sô cöùu kyø ñaàu vaø chuyeån thöông nhanh... nhöng chuùng toâi vaãn nhaän thaáy coù nhieàu sai soùt daãn tôùi töû vong hay caét cuït chi. SUMMARY: PERIPHERAL VASCULAR INJURIES Some experiences in diagnosis and surgery treatment on 1161 cases Dong Luu Ba, Huynh Quang Khanh During 15 years (from jan 1991 to jan 2005) at the Thoracic and cardiovascular surgery department Cho Ray hospital we had operated for 1161 patients with peripheral vasculars injuries. 35% patients had been vascular injuried combines with many organs trauma and 17% combines with shock. We had operated: - first stage amputated: 12 cases (1.03%) - vascular anastomosis: 1009 cases (86.92%) - vascular tied: 134 cases (11.54%) - second stage amputated: 11 cases (0.95%) - 13 cases died Now aday, first aid and emergency transport have been much progressive but there are many mistakes so that many patients had been amputated or died. I. ÑAËT VAÁN ÑEÀ: Toån thöông maïch maùu ngoaïi bieân (TTMMNB) laø moät loaïi toån thöông naëng. Trong chieán tranh TTMMNB thöôøng do maûnh hoûa khí(3,4,5). Do caáp cöùu, chuyeån thöông coøn nhieàu khoù khaên neân töû vong cao vaø soá naïn nhaân bò taøn pheá do caét cuït chi cuõng raát lôùn. Trong thôøi bình, tai naïn löu thoâng vaø baïo haønh laø 2 nguyeân nhaân chính gaây TTMMNB(1,2). Tuy coù nhieàu thuaän lôïi veà chuyeån thöông vaø phöông tieän kyõ thuaät so vôùi thôøi chieán, nhöng sai soùt vaãn coøn nhieàu daãn tôùi töû vong hay caét cuït chi ñaùng tieác. * BS CKII –Tröôûng khoa ngoïai Loàng ngöïc maïch maùu BV Chôï Raãy. ** BS CKI- Khoa ngoïai Loàng ngöïc maïch maùu BV Chôï Raãy.
Baùo caùo naøy toång hôïp moät soá baùo caùo tröôùc ñaây cuûa chuùng toâi veà caùc tröôøng hôïp TTMMNB ñaõ gaëp taïi khoa ngoaïi loàng ngöïc –maïch maùu beänh vieän Chôï Raãy trong thôøi gian 15 naêm vôùi 1161 tröôøng hôïp. Chuùng toâi xin ñaùnh giaù khaùi quaùt veà tình hình ñieàu trò ngoaïi khoa TTMMNB taïi moät beänh vieän lôùn ôû phía nam, mong ruùt ra moät vaøi kinh nghieäm veà chaån ñoaùn vaø xöû lyù toån thöông nguy hieåm naøy. II. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: Chuùng toâi duøng phöông phaùp hoài cöùu caét ngang Caùc tröôøng hôïp TTMMNB nhaäp vieän ñöôïc xöû lyù phaãu thuaät taïi khoa ngoaïi loàng ngöïc –maïch maùu beänh vieän Chôï raãy trong 15 naêm (töø 1-1991 ñeán 1-2005) Trong baùo caùc naøy khoâng tính ñeán caùc tröôøng hôïp cheát tröôùc khi nhaäp vieän hoaëc caùc tröôøng hôïp naèm ñieàu trò taïi caùc khoa khaùc cuõng nhö loaïi tröø caùc naïn nhaân coù toån thöông maïch maùu lôùn trong loàng ngöïc hay oå buïng. III. KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU: 1. Tuoåi vaø giôùi tính: Phaàn lôùn naïn nhaân naèm trong löùa tuoåi thanh nieân vaø trung nieân. Treû nhaát laø 7 tuoåi, giaø nhaát laø 78 tuoåi. phaân boá tuoåi 479 41.23% 600 328 307 28.25% 26.45% 400 34 13 2.95% 200 1.12% 0 50 Bieåu ñoà 1: Phaân boá tuoåi 174 987 15% 85% nam nöõ
Bieåu ñoà 2: giôùi tính Ña phaàn laø nam giôùi. 2. Thôøi gian töø khi toån thöông ñeán khi vaøo beänh vieän Chôï Raãy: Baûng 1: Phaân boá veà thôøi gian: Thôøi gian (giôø) Soá tröôøng hôïp Tæ leä % 317 27.3 ≤6 7-12 402 34.62 13-24 235 20.24 25-48 176 15.16 31 2.67 ≥ 49 Coäng 1161 100 3. Taùc nhaân gaây thöông toån: Baûng 2: Taùc nhaân Soá tröôøng hôïp Tæ leä % Chaán thöông kín 590 50.82 Vaät saéc nhoïn 544 46.86 Maûnh kim khí 15 1.29 Do thaày thuoác 12 1.03 Coäng 1161 100 4. Soác vaø ña chaán thöông: Soác coù 35,7% (415 tröôøng hôïp) Ña chaán thöông 29,97% (348 tröôøng hôïp) Baûng 3: Caùc thöông toån keát hôïp Caùc thöông toån keát hôïp Soá tröôøng hôïp Tæ leä % Gaõy xöông lôùn 176 15.16 Chaán thöông soï naõo 59 5.08 Chaán thöông, veát thöông ngöïc 38 3.27 Chaán thöông, veát thöông buïng 23 1.98 Daäp naùt nhieàu phaàn meàm 52 4.48 Coäng 1161 100 Coù 231 tröôøng hôïp coù keøm toån thöông daây thaàn kinh 5. Trieäu chöùng chaån ñoaùn: Chaån ñoaùn TTMMNB thöôøng deã. Neáu laø veát thöông hôû, maùu chaûy nhieàu. Trong caùc tröôøng hôïp chaán thöông kín coù keøm caùc toån thöông keát hôïp khaùc hoaëc coù soác chaån ñoaùn seõ khoù khaên hôn. Chuùng toâi phaûi laøm ECHO Doppler maïch maùu hay chuïp maïch maùu vôùi maùy soá hoùa xoùa neàn (DSA). Moät soá tröôøng hôïp ñöôïc chuïp maïch maùu ngay trong cuoäc moå.
a. Caùc trieäu chöùng laâm saøng trong TTMMNB: Coù veát thöông treân ñöôøng ñi cuûa maïch maùu - Coù tình traïng maùu chaûy nhieàu qua veát thöông - Coù khoái maùu tuï lôùn - Maát maïch phía ngoaïi bieân - Thieáu maùu caáp phaàn chi ngoaïi bieân - Bieåu hieän maát maùu toaøn thaân - b. Caän laâm saøng: Baûng 4: Caùc bieän phaùp caän laâm saøng cô baûn Phöông phaùp Soá tröôøng hôïp Tæ leä % ECHO Doppler 174 14.98 Chuïp DSA tröôùc moå 96 8.27 Chuïp ñoäng maïch trong cuoäc moå 105 9.04 Coäng 375 32.29 • Qua soá lieäu treân cho thaáy maëc duø beänh vieän Chôï Raãy coù nhöõng phöông tieän chaån ñoaùn hieän ñaïi nhöng quyeát ñònh phaàn lôùn döïa vaøo laâm saøng. • Chuïp maïch cho keát quaû chính xaùc • ECHO Doppler vaãn coøn cho keát quaû aâm tính hoaëc döông tính giaû 6. Vò trí toån thöông cuûa maïch maùu: * Trong 1161 naïn nhaân - Toån thöông maïch maùu vuøng ñaàu coå vaø neàn coå laø: 291 tröôøng hôïp (25.06%) - Toån thöông maïch maùu chi treân: 348 tröôøng hôïp (29.97) - Toån thöông maïch maùu chi döôùi: 522 tröôøng hôïp (44.96%) * Vôùi 1476 toån thöông Trong ñoù coù 886 naïn nhaân toån thöông: 1 maïch maùu 235 naïn nhaân toån thöông: 2 maïch maùu 40 naïn nhaân toån thöông: 3 maïch maùu * Coù 1164 toån thöông ñoäng maïch 312 toån thöông tónh maïch Baûng 5: Toån thöông ñoäng maïch: Ñoäng maïch Soá laàn thöông toån Tæ leä % Coäng Caûnh goác 53 4.55 Caûnh ngoaøi 89 7.64 Caûnh trong 37 3.17 293 Ñoát soáng 17 1.46 Caùc nhaùnh lôùn cuûa ñoäng maïch caûnh ngoaøi 97 8.33
Döôùi ñoøn 45 3.86 Naùch 32 2.74 Caùnh tay 92 7.90 349 Quay 103 8.84 Truï 77 6.61 Chaäu goác 22 1.89 Chaäu ngoaøi 25 2.14 Chaäu trong 16 1.37 Ñuøi chung 69 5.92 522 Ñuøi noâng 54 4.63 Ñuøi saâu 27 2.31 Khoeo 143 12.28 Caùc maïch maùu caúng chaân 166 14.26 Coäng 1164 100 1164 Baûng 6: Toån thöông tónh maïch Tónh maïch Soá laàn thöông toån Tæ leä % Coäng Caûnh ngoaøi 42 13.46 69 Caûnh trong 27 8.65 Thaân caùnh tay ñaàu 11 3.52 Döôùi ñoøn 17 5.44 86 Naùch 16 5.12 Caùnh tay 42 13.46 Chaäu goác 16 5.12 Chaäu ngoaøi 25 8.01 Chaäu trong 18 5.76 157 Ñuøi 46 14.74 Khoeo 52 16.66 Coäng 312 100 312 7. Xöû trí phaãu thuaät (1161 beänh nhaân): Phuïc hoài löu thoâng: 1109 beänh nhaân. Khaâu beân, noái, gheùp (chuû yeáu gheùp baèng tónh - maïch töï thaân, chæ coù 6 tröôøng hôïp gheùp baèng oáng nhaân taïo) Coät maïch: 134 beänh nhaân - Caét cuït kyø ñaàu: 12 tröôøng hôïp - Coù 9 tröôøng hôïp noái chi ñöùt lìa hay gaàn lìa thaønh coâng - 8. Keát quaû vaø bieán chöùng:
Coù 13 tröôøng hôïp cheát (1.12%) - 16 tröôøng hôïp sau moå chaûy maùu thöù phaùt phaûi moå laïi - 19 tröôøng hôïp suy thaän caáp phaûi chaïy thaän nhaân taïo - 11 tröôøng hôïp caét cuït chi kyø 2 do phaãu thuaät phuïc hoài löu thoâng maïch maùu hay noái - chi thaát baïi. Naâng toång soá caét cuït chi leân 23 tröôøng hôïp chieám 2,05%. • Caùc beänh nhaân ñeàu ñöôïc khaùm laïi sau ra vieän sau 1-2 tuaàn. • Vieäc theo doõi laâu daøi chöa ñöôïc thöïc hieän thöôøng xuyeân • Coù moät soá ít sau coät thaét maïch coù thieáu maùu maõn tính chuùng toâi coù laøm phaãu thuaät baét caàu noái... IV. BAØN LUAÄN: TTMMNB trong thôøi bình khoâng hieám gaëp maø coù xu höôùng taêng nhanh. - Töø naêm 1991-1997 moãi naêm 34 tröôøng hôïp - Töø 1997-2002 moãi naêm coù 68 tröôøng hôïp - Töø 2002-2005 moãi naêm 146 tröôøng hôïp Taùc nhaân gaây thöông toån chuû yeáu do tai naïn löu thoâng vaø naïn baïo haønh. Caùc tai naïn do thaày thuoác gaây ra trong thuû thuaät can thieäp tim maïch hoïc cuõng baét ñaàu xaûy ra vaø coù theå seõ nhieàu theâm khi caùc kyõ thuaät naøy phaùt trieån ôû nhieàu cô sôû y teá. * Veà chaån ñoaùn: - Chuùng toâi chuû yeáu döïa vaøo laâm saøng - Caùc tröôøng hôïp chaán thöông kín ñaëc bieät laø chaán thöông gaây toån thöông ñoäng maïch khoeo chuùng toâi thöôøng duøng ECHO Doppler ñeå goùp phaàn chaån ñoaùn. Möùc ñoä chính xaùc cuûa ECHO Doppler cuûa beänh vieän Chôï Raãy khoaûng 80%. Ñaõ coù nhöõng tröôøng hôïp aâm tính giaû hay döông tính giaû. - Chuïp ñoäng maïch vôùi maùy DSA cho keát quaû chính xaùc vaø giuùp cho phaãu thuaät vieân tieân löôïng cuoäc moå. Nhöng do chi phí cao vaø trong caùc tröôøng hôïp choaùng naëng vieäc di chuyeån beänh nhaân ñeå chuïp maïch maùu seõ trôû neân nguy hieåm. - Trong tröôøng hôïp nghi ngôø coù TTMMNB maø khoâng theå thöïc hieän ñöôïc caùc giaûi phaùp treân chuùng toâi moå thaêm doø vaø chuïp ñoäng maïch ngay treân baøn moå neáu caàn baèng maùy chuïp X Quang di ñoäng thoâng thöôøng coù ñeå saün ôû khu vöïc nhaø moå. * Veà ñieàu trò phaãu thuaät: - Trong thôøi chieán caùc phaãu thuaät vieân Vieät Nam thöôøng coät thaét maïch maùu. - Trong thôøi bình do beänh nhaâ ñöôïc ñöa tôùi beänh vieän sôùm vaø coù caùc phaãu thuaät vieân chuyeân khoa keøm caùc phöông tieän kyõ thuaät töông ñoái ñaày ñuû neân chuùng toâi chuû tröông moå phuïc hoài löu thoâng maïch maùu. Baûng 7: Caùc phöông phaùp phaãu thuaät so saùnh vôùi moät soá beänh vieän vaø giai ñoaïn PP phaãu thuaät Beänh vieän/taùc giaû Phuïc hoài löu thoâng Coät maïch Caét cuït kyø ñaàu Vieät Ñöùc (1979-1985) 66.66% 30.30% 2.22% Löông Töø Haûi Thanh
Vieät Ñöùc (1991-1997) 51.90% 28.01% 2.86% Ñaëng Hanh Ñeä Chôï Raãy (1991-1997) 70.53% 28.01% 1.43% Ñoàng Löu Ba N=240 Chôï Raãy (1997-2002) 79.75% 18.15% 1.58% N=336 Chôï Raãy (6 thaùng 2003) 92.4% 5.1% 2.5% Cao Ñaèng Khang- Ñoàng Löu Ba N=79 Trong baùo caùo naøy toång hôïp trong 15 naêm: - Phuïc hoài löu thoâng laø: 86.92% (1009 tröôøng hôïp) - Coät maïch: 11.54% (134 tröôøng hôïp) - Caét cuït kyø ñaàu: 1.03% (12 tröôøng hôïp) * Phaãu thuaät phuïc hoài löu thoâng maïch maùu giuùp beänh nhaân phuïc hoài laïi chöùc naêng chi thì toát hôn nhöng vôùi caùc toån thöông maïch maùu ít quan troïng hay beänh nhaân ñang choaùng naëng, coät maïch vaãn laø phaãu thuaät nhanh choùng ñeå cöùu soáng naïn nhaân. * Töû vong cuûa chuùng toâi laø 1.12%, laø keát quaû töông ñoái khaû quan. V. KEÁT LUAÄN: Trong 15 naêm khoa ngoaïi loàng ngöïc –maïch maùu beänh vieän Chôï Raãy ñaõ moå 1161 TTMMNB. Chuùng toâi nhaän thaáy xu höôùng TTMMNB ngaøy caøng taêng maø nguyeân nhaân chuû yeáu laø do tai naïn löu thoâng vaø naïn baïo haønh. Phuïc hoài löu thoâng maïch maùu laø phöông phaùp phaãu thuaät phoå bieán taïi beänh vieän Chôï Raãy phuïc hoài toát chöùc naêng cho ngöôøi lao ñoäng. Tuy nhieân trong moät soá tröôøng hôïp phaãu thuaät coät maïch maùu laø caàn thieát ñeå cöùu soáng naïn nhaân. Maëc duø trong ñieàu kieän thôøi bình vieäc sô cöùu, chuyeån thöông toát hôn nhöng vaãn coøn nhöõng sai soùt daãn tôùi beänh nhaân maát maùu naëng, ñeán muoän neân töû vong hay caét cuït chi moät caùch ñaùng tieác. Ñeå giaûi quyeát TTMMNB toát caàn phaûi laøm toát caùc phöông phaùp sô cöùu ban ñaàu vaø vieäc trang bò kyõ thuaät cuõng nhö huaán luyeän cho phaãu thuaät vieân caùc beänh vieän tænh thaønh. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO CHÍNH: 1. Löông Töø Haûi Thanh: Moät soá nhaän xeùt qua vieäc ñieàu trò veát thöông maïch maùu thôøi bình taïi beänh vieän Vieät Ñöùc. 2. Dang Hanh De et col: Plaires cardio-vasculaires. Medicine Digest-1996. 3. De Bakey ME, Simeon. FA: Battle injuries arteries in World War II. An analysis of 271 cases. Ann Surg 1946. 123: 534-579. 4. Rich. NM; Baugh. JH; Hughes, CW: Acute arterial Injuries in Viet Nam War, 1000 cases. Trauma 1970; 10: 359-369. 5. Rob. CG: A history of arterial surgery. Arch Surg 1995: 110-424.