Tổng hợp hen phế quản

Tổng hợp hen phế quản<br /> <br /> 1. Đại cương<br /> 1.1. Định nghĩa và phân loại<br /> 1.1.1. Định nghĩa<br /> + Viêm mạn tính đường thở<br /> + Tham gia của nhiều loại tế bào viêm và các thành phần của tế bào, chủ yếu là tế bào Mast,<br /> bạch cầu ái toan ( E ), lymphoT, đại thực bào, bạch cầu đa nhân trung tính ( N ) và các tế bào<br /> biểu mô phế quản<br /> + Cơ địa nhạy cảm.<br /> -> Hay đi kèm theo tăng tính phản ứng phế quản với nhiều tác nhân kích thích gây co thắt cơ<br /> trơn phế quản -> Gây khó thở rít, ho, tức ngực từng đợt tái diễn, thường bị về đêm và sáng sớm<br /> -> tự hồi phục hoặc do điều trị<br /> <br /> 1.1.2. Phân loại<br /> Hen ngoại sinh<br /> ( hen dị ứng )<br /> <br /> + Khởi phát từ khi còn trẻ ( hen sớm )<br /> + Thường kèm với eczema hoặc viêm mũi dị<br /> ứng<br /> + Có tiền sử gia đình bị hen hoặc tạng Atopic<br /> + Test da dương tính với dị nguyên.<br /> <br /> Hen nội sinh<br /> ( hen nhiễm trùng )<br /> <br /> + Không do dị ứng<br /> + Trên 30 tuổi<br /> + Không có tiền sử gia đình bị hen<br /> + Triệu chứng dai dẳng,<br /> + Test da âm tính<br /> + Không rõ yếu tố làm bùng nổ cơn hen ( trừ<br /> nhiễm trùng và Aspyrin )<br /> + IgE máu bình thường.<br /> <br /> 1. 2. Cơ chế bệnh sinh<br /> <br /> Tăng tính phản ứng của<br /> phế quản:<br /> <br /> Tế bào viêm và<br /> các trung gian<br /> hoá học<br /> <br /> Viêm đường thở -> tăng<br /> phản ứng phế quản -> co<br /> hẹp phế quản khi đáp ứng<br /> với các tác nhân kích<br /> thích:<br /> <br /> + Phổ biến nhất<br /> hiện nay<br /> + Các tế bào<br /> viêm ( Mast., E,<br /> B, LT…) -><br /> -> tác động trực tiếp lên<br /> giải phóng các<br /> cơ trơn phế quản<br /> men + yếu tố<br /> -> gián tiếp do giải phóng hoá ứng động +<br /> các trung gian hoá học:<br /> các trung gian<br /> Histamin, Bradykinin,<br /> hoá học + các<br /> Leucotriene C, D, E và<br /> Cytokin -> tác<br /> các yếu tố hoạt hoá tiểu<br /> động trực tiếp<br /> cầu -> co thắt, phù nề,<br /> lên cơ trơn phế<br /> tăng tiết phế quản + một quản, gây phản<br /> số protein trong bạch cầu ứng viêm,. phù<br /> ái toan còn có khả năng<br /> nề, co thắt và<br /> gây phá huỷ biểu mô phế thành cơn hen<br /> quản.<br /> <br /> Cơ chế thần<br /> kinh<br /> <br /> Các yếu tố kích thích<br /> <br /> Mất cân bằng<br /> của hệ thần kinh<br /> thực vật ( thần<br /> kinh tự động )<br /> đường thở:<br /> <br /> + Nhiễm khuẩn, virut ( đặc biệt<br /> nhiễm virut đường hô hấp trên<br /> )<br /> + Hít phải dị nguyên<br /> + Bụi ô nhiễm môi trường<br /> + Hút thuốc thụ động.<br /> + Thay đổi thời tiết<br /> + Một số thuốc -> Aspirin,<br /> thuốc giảm đau Nonsteroide<br /> -> làm bùng nổ cơn hen.<br /> + Gắng sức.<br /> + Một số loại thức ăn -> tôm,<br /> cua , cá…<br /> + Nghề nghiệp -> tiếp xúc một<br /> số muối kim loại, bụi gỗ…<br /> + Tâm lý -> vui buồn quá độ > cơn hen<br /> + Nội tiết -> có thai và kinh<br /> nguyệt.<br /> - Phản xạ dạ dày thực quản -><br /> trào ngược dịch dạ dầy.<br /> <br /> + Hệ phó giao<br /> cảm -> chất<br /> trung gian là<br /> Axetylcholin -><br /> co thắt phế<br /> quản.<br /> + Hệ giao cảm > chất trung<br /> gian là:<br /> Adrenalin -><br /> giãn phế quản.<br /> + Hệ không<br /> giao cảm và<br /> không phó giao<br /> cảm ( NANC ).<br /> <br /> 2. Triệu chứng lâm sàng:<br /> 2.1.Triệu chứng lâm sàng cơn hen điển hình<br /> + Có thể có triệu chứng báo hiệu hắt hơi, sổ mũi, ho khan, tức ngực.<br /> + Khó thở -> cơn chậm, rít, thường về đêm, chủ yếu khó thở thì thở ra, cơn nặng phải ngồi chống<br /> tay , há miệng thở, cơn có thể kịch phát hoặc liên tục.<br /> + Gần hết cơn -> ho tăng dần, khạc đờm trắng, dính quánh, như bột sắn chín. Nếu bội nhiễm thì<br /> đờm nhầy mủ màu vàng hoặc xanh, càng khạc đờm ra càng đỡ dần và hết cơn.<br /> + Ngoài cơn vẫn làm việc bình thường.<br /> + Khám phổi trong cơn -> gõ vang, rung thanh bình thường, rì rào phế nang giảm, có ran rít, ran<br /> ngáy ( tuỳ mức độ ) ở khắp 2 phổi.<br /> <br /> 2. 2. Các loại cơn hen<br /> <br /> Cơn kịch phát<br /> <br /> Cơn liên tục<br /> <br /> Cơn ác tính<br /> <br /> + Cơn khó thở điển hình<br /> + Xuất hiện đột ngột<br /> + Kéo dài vài phút đến<br /> hàng giờ ( 1-3 giờ )<br /> <br /> + Khó thở chậm rít<br /> + Kéo dài 4 – 5 giờ đến<br /> một vài ngày.<br /> <br /> + Cơn liên tục nặng<br /> + Kéo dài trên 24 giờ do tắc nghẽn phế<br /> quản tận<br /> + Điều trị bằng thuốc hen thông thường<br /> không kết quả<br /> + Biến chứng suy hô hấp, suy tim phải, tử<br /> vong.<br /> <br /> 3. Cận lâm sàng<br /> <br /> Phân loại<br /> <br /> Công thức máu<br /> <br /> X quang<br /> <br /> Xét nghiệm đờm có<br /> <br /> Đặc điểm<br /> <br /> -> E tăng trên 10%.<br /> -> nếu bội nhiễm bạch cầu tăng, N tăng.<br /> <br /> -> hình ảnh giãn phổi cấp ( trong cơn hen : phổi tăng sáng, gian sườn<br /> giãn, vòm hoành hạ thấp và dẹt, tăng kích thước khoảng sáng sau tim )<br /> <br /> -> E<br /> -> tế bào phế quản<br /> -> tinh thể Charcot-Leyden<br /> <br /> -> rối loạn thông khí tắc nghẽn có hồi phục hoặc rối loạn hỗn hợp<br /> Chức năng hô hấp<br /> <br /> + Test hồi phục phế quản<br /> Các test dùng trong<br /> chẩn đoán<br /> {Nếu hen điển hình > chẩn đoán dựa vào<br /> các triệu chứng lâm<br /> sàng .Nhưng tiêu<br /> chuẩn khách quan để<br /> chẩn đoán hen phế<br /> quản là bệnh nhân bị<br /> tắc nghẽn đường thở<br /> hay thay đổi}<br /> <br /> -> cách đơn giản nhất để khẳng định chẩn đoán.<br /> -> đo FEV1 -> xịt 2 nhát Salbbutamol liều 200mg – 300mg -> sau 30<br /> phút đo lại -> FEV1 tăng trên 15% -> dương tính.<br /> + Đo PEF<br /> -> thay đổi > 20% trong ngày ( sáng, tối ) -> có giá trị chẩn đoán.<br /> + Test gắng sức<br /> -><br /> -><br /> -><br /> -><br /> <br /> khi chức năng phổi bình thường<br /> không có tiền sử thiếu máu cơ tim<br /> đi bộ 6phút<br /> 50% bệnh nhân hen giảm PEF ít nhất 15% sau đi bộ<br /> <br /> + Test kích thích<br /> -> hít Histamin hoặc Methacolin -> gây thành cơn hen ở nồng độ thấp<br /> hơn rất nhiều so với người bình thường(100mg so với »10.000mg ở<br /> người bình thường ).<br /> -> nguy hiểm -> chỉ làm ở những nơi có kinh nghiệm và bệnh nhân hen<br /> không rõ ràng.<br /> Chú ý: một số bệnh nhân bị hen, nhưng chỉ có triệu chứng ho, đặc biệt<br /> ho về đêm, nếu nghi ngờ hen có thể làm test hồi phục và điều trị thử .<br /> + Test dị nguyên -> để chẩn đoán hen ngoại sinh.<br /> <br /> 4. Thể lâm sàng<br /> <br /> Hen trẻ em<br /> <br /> + Cơn khó thở rít<br /> + Thường kèm nhiễm vi rút đường hô hấp cấp > 1/3 số bệnh nhân sau này có thể bị hen nhưng<br /> thường được chẩn đoán viêm phế quản co thắt > chẩn đoán như thế dẫn đến điều trị không<br /> thích hợp ( dùng kháng sinh + giảm ho )<br /> -> hen nặng -> dị dạng lồng ngực -> giảm phát<br /> triển cơ thể.<br /> Có 2 loại cơ điạ kèm theo thở rít ở trẻ em:<br /> <br /> Hen gắng sức<br /> <br /> + Khí lạnh, khô<br /> -> {1} tăng áp lực<br /> thẩm thấu của<br /> đường hô hấp<br /> -> {2} kích thích -><br /> co thắt đường thở +<br /> tăng các yếu tố hoá<br /> ứng động N và<br /> Histamin.<br /> <br /> Hen nghề nghiệp<br /> <br /> + Tiếp xúc với bụi ô<br /> nhiễm do nghề nghiệp > công nhân ở xưởng<br /> cao su, tiếp xúc với<br /> Epoxy , công nhân ở<br /> xưởng gỗ , bánh mì, sản<br /> xuất một số thuốc và<br /> sản phẩm sinh học,<br /> bông, vải, sợi…<br /> Gọi ý chẩn đoán:<br /> <br /> + Không có cơ địa dị ứng:<br /> -> chỉ bị thở rít<br /> -> khi có nhiễm vi rút đường hô hấp<br /> -> khi trẻ lớn hơn, đường thở của trẻ phát triển > tự khỏi.<br /> + Cơ địa dị ứng:<br /> -> khó thở nặng hơn khi có nhiễm vi rút đường<br /> hô hấp<br /> -> hen suốt thời kỳ trẻ con<br /> -> thường kèm theo các bệnh dị ứng như:<br /> eczema, viêm mũi dị ứng, dị ứng với các thức<br /> ăn hoặc dấu hiệu khác của dị ứng )<br /> <br /> + Có thể tránh hen<br /> do gắng sức bằng<br /> thở khí ấm và ẩm<br /> khi gắng sức, hoặc<br /> dùng thuốc kích<br /> thích b2 trước khi<br /> gắng sức.<br /> <br /> -> một công nhân có<br /> thể tạng Atopy<br /> -> chưa từng bị hen<br /> -> thường bị cơn hen ở<br /> cuối ngày làm việc<br /> hoặc buổi tối sau khi<br /> làm việc về<br /> -> đỡ khó thở sau khi<br /> được nghỉ cuối tuần.<br /> <br /> => Cả hai nhóm trên nếu điều trị tích cực như<br /> hen đều có kết quả tốt.<br /> <br /> 5. Biến chứng<br /> + Cấp tính -> hen ác tính, tâm phế cấp , tràn khí màng phổi.<br /> + Mạn tính -> khí phế thũng, biến dạng lồng ngực, suy hô hấp mạn, tâm phế mạn.<br /> <br />