Dù các hình th c nh n th c khác nhau có th có tiêu chu n riêng, nh ng không có tiêuứ ậ ứ ể ẩ ư
chu n nào thay th tiêu chu n ẩ ế ẩ th c ti nự ễ , và xét đ n cùng, chúng cũng ph thu c vào tiêuế ụ ộ
chu n ẩth c ti nự ễ . Vì v y, C.Mác vi t: “V n đ tìm hi u xem t duy c a con ng i có thậ ế ấ ề ể ư ủ ườ ể
đ t t i chân lý khách quan hay không, hoàn toàn không ph i là m t v n đ lý lu n mà là m tạ ớ ả ộ ấ ề ậ ộ
v n đ ấ ề th c ti n.ự ễ Chính trong th c ti n mà con ng i ph i ch ng minh chân lý…”ự ễ ườ ả ứ 55.
Th c ti n là tiêu chu n chân lý ph i đ c hi u m t cách bi n ch ng, b i vì nó v aự ễ ẩ ả ượ ể ộ ệ ứ ở ừ
mang tính t ng đ i v a mang tính tuy t đ i. ươ ố ừ ệ ố Tính tuy t đ iệ ố nói lên tính khách quan c a tiêuủ
chu n th c ti n trong vi c xác đ nh chân lý, khi th c ti n ẩ ự ễ ệ ị ự ễ đ c xác đ nhượ ị m t giai đo nở ộ ạ
phát tri n nh t đ nh. ể ấ ị Tính t ng đ i ươ ố c a tiêu chu n th c ti n th hi n ch th c ti n khôngủ ẩ ự ễ ể ệ ở ỗ ự ễ
ch mang y u t khách quan mà còn bao hàm c y u t ch quan, và b n thân nó là m t quáỉ ế ố ả ế ố ủ ả ộ
trình luôn v n đ ng, bi n đ i và phát tri n. Nh ng y u t ch quan s đ c kh c ph c, tínhậ ộ ế ổ ể ữ ế ố ủ ẽ ượ ắ ụ
xác đ nh c a th c ti n giai đo n phát tri n ti p theo s khác đi. Vì v y, ị ủ ự ễ ở ạ ể ế ẽ ậ tiêu chu n th cẩ ự
ti n không cho phép bi n nh ng tri th c mà con ng i nh n th c đ c m t giai đo nễ ế ữ ứ ườ ậ ứ ượ ở ộ ạ
55 C.Mác và Ph.Ăngghen, Toàn t p, ậ T. 3, Nxb. Chính tr qu c gia, Hà N i, 1995, tr. 9-10.ị ố ộ
Page 297 of 487
ho t đ ng th c ti n nh t đ nh thành chân lý tuy t đích b t di b t d ch, mà là đòi h i ph iạ ộ ự ễ ấ ị ệ ấ ấ ị ỏ ả
ti p t c ki m nghi m chúng m i giai đo n nh n th c ti p theo c a con ng iế ụ ể ệ ở ọ ạ ậ ứ ế ủ ườ .
Quán tri t ệtính bi n ch ng c a tiêu chu n chân lý – th c ti nệ ứ ủ ẩ ự ễ s giúp chúng ta xây d ngẽ ự
quan đi m th c ti nể ự ễ . Quan đi m này đòi h i: ể ỏ
Vi c nh n th c c a chúng ta dù b t c giai đo n, trình đ nào đ u ph i xu t phát tệ ậ ứ ủ ở ấ ứ ạ ộ ề ả ấ ừ
th c ti n, d a trên c s th c ti n, đi sâu vào th c ti n, ph i coi tr ng vi c t ng k t th cự ễ ự ơ ở ự ễ ự ễ ả ọ ệ ổ ế ự
ti n; H c đi đôi v i hành; Lý lu n ph i g n li n v i th c ti n.ễ ọ ớ ậ ả ắ ề ớ ự ễ
Xa r i ờquan đi m th c ti nể ự ễ s d n đ n ẽ ẫ ế ch nghĩa giáo đi u, quan liêu, b o thủ ề ả ủ, s saẽ
vào ch nghĩa t ng đ i, quan đi m ch quan, duy ý chíủ ươ ố ể ủ .
Câu 36: Ph ng pháp là gì? Hãy trình bày các ph ng pháp nh n th c khoa h c.ươ ươ ậ ứ ọ
1. Ph ng pháp là gì? ươ
a) Đ nh nghĩa: ịPh ng phápươ là h th ng các yêu c u đòi h i ch th ph i tuân thệ ố ầ ỏ ủ ể ả ủ
đúng trình t nh m đ t đ c m c đích đ t ra m t cách t i uự ằ ạ ượ ụ ặ ộ ố ư . Trong đ i th ng, ờ ườ ph ngươ
pháp đ c hi u là ượ ể cách th c, th đo n đ c ch th s d ng nh m đ t m c đích nh t đ nh.ứ ủ ạ ượ ủ ể ử ụ ằ ạ ụ ấ ị
Page 298 of 487
b) Ngu n g c, ch c năng:ồ ố ứ Quan ni m duy v t duy v t bi n ch ngệ ậ ậ ệ ứ không ch coi ph ngỉ ươ
pháp có ngu n g c khách quan, đ c xây d ng t nh ng hi u bi t v thu c tính và quy lu tồ ố ượ ự ừ ữ ể ế ề ộ ậ
t n t i trong th gi i mà còn ch rõ vai trò r t quan tr ng c a nó trong ho t đ ng c a conồ ạ ế ớ ỉ ấ ọ ủ ạ ộ ủ
ng iườ 56. Ph ng pháp là đ i t ng nghiên c u c a ph ng pháp lu n. T duy khoa h c luônươ ố ượ ứ ủ ươ ậ ư ọ
h ng đ n vi c xây d ng và v n d ng các ph ng pháp nh ướ ế ệ ự ậ ụ ươ ư công c tinh th nụ ầ đ nh nể ậ
th c và c i t o hi u qu th gi i. Mu n chinh ph c th gi i không th không xây d ng vàự ả ạ ệ ả ế ớ ố ụ ế ớ ể ự
v n d ng hi u qu các ph ng pháp thích ng cho t ng lĩnh v c ho t đ ng c a con ng i.ậ ụ ệ ả ươ ứ ừ ự ạ ộ ủ ườ
c) Phân lo i: ạPh ng pháp khác nhau không ch v ươ ỉ ề n i dung yêu c uộ ầ mà còn khác nhau
v ềph m vi và lĩnh v c áp d ng.ạ ự ụ
•D a trên ựph m vi áp d ng ạ ụ ph ng pháp đ c chia thành:ươ ượ Ph ng phápươ riêng -
ph ng pháp áp d ng cho t ng ngành khoa h c; ươ ụ ừ ọ Ph ng phápươ chung - ph ng pháp áp d ngươ ụ
cho nhi u ngành khoa h c; ề ọ Ph ng phápươ ph bi n -ổ ế ph ng pháp áp d ng cho m i ngànhươ ụ ọ
khoa h c, cho toàn b ho t đ ng nh n th c và th c ti n c a con ng i. Các ọ ộ ạ ộ ậ ứ ự ễ ủ ườ ph ng phápươ
ph bi n chínhổ ế là các quan đi m, nguyên t c c a tri t h c, mà tr c h t là c a phép bi nể ắ ủ ế ọ ướ ế ủ ệ
56 Quan ni m duy tâmệ cho r ng ph ng pháp có ngu n g c hoàn toàn ch quan, do lý trí c a con ng i t đ t ra đ ti n nh n th c vàằ ươ ồ ố ủ ủ ườ ự ặ ể ệ ậ ứ
hành đ ng.ộ
Page 299 of 487
ch ng - ph ng pháp bi n ch ng. Các ph ng pháp bi n ch ng đ c xây d ng t n i dungứ ươ ệ ứ ươ ệ ứ ượ ự ừ ộ
tri th c ch a trong các nguyên lý, quy lu t, ph m trù c a phép bi n ch ng duy v t, và chúngứ ứ ậ ạ ủ ệ ứ ậ
tác đ ng trong s h tr l n nhau.ộ ự ỗ ợ ẫ
•D a trên ựlĩnh v c áp d ngự ụ , ph ng pháp đ c chia thành:ươ ượ Ph ng phápươ ho t đ ngạ ộ
th c ti nự ễ - ph ng pháp áp d ng trong lĩnh v c ho t đ ng th c ti n c i t o th gi i c a conươ ụ ự ạ ộ ự ễ ả ạ ế ớ ủ
ng i (bao g m các lo i ph ng pháp c b n nh ườ ồ ạ ươ ơ ả ư ph ng pháp ho t đ ng lao đ ng s nươ ạ ộ ộ ả
xu t và ph ng pháp ho t đ ng chính tr – xã h i);ấ ươ ạ ộ ị ộ Ph ng phápươ nh n th c khoa h cậ ứ ọ -
ph ng pháp áp d ng trong quá trình nghiên c u khoa h c. Có nhi u ươ ụ ứ ọ ề ph ng pháp nh n th cươ ậ ứ
khoa h cọ khác nhau có quan h bi n ch ng v i nhau. Trong h th ng các ph ng pháp nh nệ ệ ứ ớ ệ ố ươ ậ
th c khoa h c, m i ph ng pháp đ u có v trí nh t đ nh, áp d ng hi u qu cho m i lo i đ iứ ọ ỗ ươ ề ị ấ ị ụ ệ ả ỗ ạ ố
t ng nghiên c u nh t đ nh; vì v y không đ c coi các ph ng pháp có vai trò nh nhau hayượ ứ ấ ị ậ ượ ươ ư
c ng đi u ph ng pháp này h th p ph ng pháp kia, mà ph i bi t s d ng t ng h p cácườ ệ ươ ạ ấ ươ ả ế ử ụ ổ ợ
ph ng pháp. ươ
2. Các ph ng pháp nh n th c khoa h cươ ậ ứ ọ
Page 300 of 487