Trồng bần chua (Sonneratia Caseolaris (L.) engl.) thử nghiệm chắn sóng, hạn chế xói lở tại xã Hiệp Thạnh, huyện Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/311776186<br /> <br /> TRỒNG BẦN CHUA (SONNERATIA CASEOLARIS (L.) ENGL.) THỬ NGHIỆM<br /> CHẮN SÓNG, HẠN CHẾ XÓI LỞ TẠI XÃ HIỆP THẠNH, HUYỆN DUYÊN HẢI, TỈNH<br /> TRÀ VINH Viên Ngọc Nam (*), Đỗ Thị Diễm (*), Trần Th...<br /> Conference Paper · June 2015<br /> CITATIONS<br /> <br /> READS<br /> <br /> 0<br /> <br /> 93<br /> <br /> 3 authors, including:<br /> Vien Ngoc Nam<br /> Nong Lam University<br /> 28 PUBLICATIONS   542 CITATIONS   <br /> SEE PROFILE<br /> <br /> Some of the authors of this publication are also working on these related projects:<br /> <br /> The Sustainable Wetlands Adaptation and Mitigation Program (SWAMP) View project<br /> <br /> Đề tài mã số SPD2016.01.09 View project<br /> <br /> All content following this page was uploaded by Vien Ngoc Nam on 21 December 2016.<br /> <br /> The user has requested enhancement of the downloaded file.<br /> <br /> TRỒNG BẦN CHUA (SONNERATIA CASEOLARIS (L.) ENGL.) THỬ<br /> NGHIỆM CHẮN SÓNG, HẠN CHẾ XÓI LỞ TẠI XÃ HIỆP THẠNH,<br /> HUYỆN DUYÊN HẢI, TỈNH TRÀ VINH<br /> Viên Ngọc Nam (*), Đỗ Thị Diễm (*), Trần Thanh Nhàn (**)<br /> <br /> 1. MỞ ĐẦU<br /> Trồng rừng ngập mặn để ổn định bờ biển, phòng hộ ven biển, trồng cây gây rừng đã<br /> xuất hiện tại Việt Nam từ năm 1975 sau khi chiến tranh kết thúc (Barry Clough, 2014). Trong<br /> những năm gần đây việc trồng cây gây rừng, phục hồi và khôi phục rừng ngập mặn đã được<br /> thực hiện với nhiều mục đích khác nhau. Tuy nhiên điều đáng tiếc là chưa có dự án nào thực sự<br /> thành công do đánh giá hiện trường trồng rừng không đúng hoặc chọn loài cây không phù hợp.<br /> Điều kiện thủy văn tại hiện trường là yếu tố quan trọng hàng đầu cần được xem xét trong bất kì<br /> dự án khôi phục rừng phòng hộ nào. Chi cục Kiểm Lâm tỉnh Trà Vinh đã tiến hành trồng rừng<br /> thí nghiệm chống sạt lở, chắn sóngtại xã Hiệp Thạnh, huyện Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh,tuy nhiên<br /> chưa đánh giá các yếu tố môi trường có liên quan trước khi trồng. Do đó nghiên cứu đặc điểm<br /> tự nhiên và tình hình trồng rừng Bần chua (Sonneratia caseolaris (L.) Engl.) thử nghiệm chắn<br /> sóng, hạn chế xói lở bờ biển ở xã Hiệp Thạnh, huyện Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh nhằm tìm hiểu<br /> các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến kết quả trồng rừng cũng như hiện trạng rừng mới trồng<br /> từ đó cung cấp những thông tin ban đầu làm cơ sở cho việc theo dõi và trồng rừng tại địa phương<br /> trong tương lai được thành công.<br /> Mục tiêu của bài này là (1) nắm bắt 1 số yếu tố môi trường để xem xét mức độ ảnh<br /> hưởng đến sự phát triển của rừng trồng, (2) Cung cấp cơ sở dữ liệu ban đầu để theo dõi động<br /> thái phát triển của rừng trồng chắn sóng, hạn chế xói lở ở khu vực nghiên cứu theo thời gian.<br /> 2. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> 2.1. Phương pháp<br /> Thí nghiệm được bố trí theo kiểu khối hoàn toàn ngẫu nhiên (Randomized Complete<br /> Block Design) gồm 3 lô, 3 nghiệm thức và 3 lần lặp lại. Như vậy có tất cả là: 3 x 3 x 3 = 27 ô<br /> thí nghiệm (Hình 1). Mỗi nghiệm thức trồng 42 cây Bần chua, 3 lô thí nghiệm được bố trí dọc<br /> theo bờ biển có tổng diện tích trồng là 4.200 m2, với diện tích mỗi lô là 1.400 m2. Giữa các lô<br /> cách nhau 30 – 100 m tùy theo điều kiện cụ thể, tính theo chiều dọc bờ biển. Thí nghiệm sử<br /> dụng lô có hình chữ nhật với chiều dài 45 m vuông góc với bờ biển, chiều ngang 31 m song<br /> song với bờ biển, trên cùng một dạng lập địa để đối chứng giữa các nghiệm thức.<br /> - Nghiệm thức 1: Trồng Bần chua bằng phương pháp cải tạo đất theo hố (đào hố và đổ bùn<br /> mới vào sau đó trồng cây).<br /> - Nghiệm thức 2: Trồng Bần chua bằng phương pháp không cải tạo đất.<br /> - Nghiệm thức 3: Trồng Bần chua bằng phương pháp cải tạo theo băng (đổ bùn mới theo<br /> băng sau đó trồng cây).<br /> Bao lưới mùng giảm áp lực sóng lúc triều gần cạn, gia tăng tích tụ bùn như sau: Bao<br /> xung quanh của 3 lô (với mỗi lô riêng biệt nhau) gồm 2 hàng rào lưới, khoảng cách từ ranh bên<br /> ngoài lô đến vòng lưới thứ nhất cách nhau 10 m; vòng lưới thứ 2 cách vòng lưới thứ nhất 10 m<br /> tính chiều trở ra bên ngoài lô. Mỗi 1 cọc được cắm cách nhau 1,5 m để buộc dây giữ lưới, lưới<br /> có chiều ngang 50 cm, chôn lưới xuống dưới mặt đất 20 cm, phần lưới thẳng đứng từ mặt đất<br /> trở lên là 30 cm.<br /> ----------------------------------------------------------------------------------------PGS.TS. Viên Ngọc Nam (*), KS. Đỗ Thị Diễm (*), KS. Trần Thanh Nhàn (**)<br /> (*)<br /> Đại học Nông Lâm Tp. Hồ Chí Minh, (**) Chi cục Kiểm Lâm tỉnhSóc Trăng.<br /> <br /> Cự ly trồng: Cây cách cây là 1,5 m và hàng cách hàng là 2,5 m.<br /> Mật độ trồng là 2.700 cây/ha.<br /> Tiêu chuẩn cây trồng:<br /> Do điều kiện lập địa chịu ảnh hưởng của gió biển theo mùa, hàng ngày phải chịu sự xô<br /> đẩy của sóng biển cho nên cây giống phải tuyển chọn theo một số tiêu chuẩn kỹ thuật cao và có<br /> khả năng chống chịu đối với điều kiện khắc nghiệt của thời tiết và yếu tố sóng biển. Ngoài ra,<br /> do vùng ngập nước ven biển có độ ngập triều trên 1,5 m nên cây con cần đảm bảo tiêu chuẩn<br /> sau: Có độ tuổi từ 18 tháng đến 20 tháng, đường kính cổ rễ > 3 cm và chiều cao vút ngọn là 2,2<br /> – 2,5 m. Hình dạng cây Bần chua phải thân thẳng, tán đều, không gãy ngọn, không sâu bệnh,<br /> không cong queo.<br /> <br /> 45 m<br /> <br /> 30 m<br /> NT 2<br /> NT 1<br /> NT 3<br /> NT 3<br /> NT 2<br /> NT 1<br /> NT 1<br /> NT 3<br /> NT 2<br /> L<br /> <br /> L<br /> <br /> L<br /> <br /> Hình 1: Sơ đồ bố trí thí nghiệm<br /> Dùng máy định vị toàn cầu (GPS) để xác định vị trí các cây trong khu vực trồng rừng<br /> thử nghiệm. Ứng dụng công nghệ thông tin, viễn thám và thông tin địa lý (GIS) và phần mềm<br /> Statgraphics để lưu trữ vị trí, số liệu cũng như cơ sở dữ liệu, làm cơ sở cho việc đánh giá và<br /> theo dõi tình hình phát triển của cây Bần chua theo không gian và thời gian.<br /> <br /> Mực<br /> <br /> 2m<br /> <br /> Băng<br /> Nhuộm<br /> <br /> Phai màu<br /> <br /> Hình 2: Dụng cụ đo triều bằng băng nhuộm<br /> <br /> Sử dụng dụng cụ đo triều bằng băng nhuộm và bảng thủy triều ở Trạm Cửa Định An<br /> (2014) để xác định tần số ngập triều, địa hình tại những vị trí cắm dụng cụ đo.<br /> Sử dụng máy địa bàn 3 chân để đo địa hình trên 3 tuyến địa hình đi qua 3 lô thí nghiệm.<br /> Đồng thời dùng các dụng cụ để đo độ mặn, pH, ...<br /> Đo lần 1 là tháng 7/2014: Các chỉ tiêu Hvn, D10, phân tích đất, nước (pH, mặn). Do<br /> CCKL tỉnh Trà Vinh thực hiện.<br /> Đo lần 2 là tháng 10/2014: Các chỉ tiêu Hvn, D10, độ mặn, pH của đất và nước, độ cao<br /> địa hình, độ ngập triều.<br /> Đo lần 3 là tháng 12/2014,<br /> 2.2. Phạm vi nghiên cứu<br /> Trồng Bần chua thử nghiệm chắn sóng, hạn chế xói lở tại xã Hiệp Thạnh, huyện Duyên<br /> Hải, tỉnh Trà Vinh.<br /> 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN<br /> 3.1. Yếu tố môi trường trong khu vực nghiên cứu<br /> Thành phần cơ giới đất cát có tỷ lệ như sau: Cát là 94,9%, sét là 2,9%, thịt là 2,2%. Đối<br /> với đất bùn có tỷ lệ: Cát 4,6%, sét 22%, thịt 73,4%. Qua kết quả phân tích cho thấy cây Bần<br /> chua được trồng trên vùng đất cát điều này hạn chế đến sinh trưởng của cây Bần chua.<br /> Độ mặn của đất và nước đo sau khi trồng 1 tháng là 0,8 – 0,9‰. Nhưng khi trồng được<br /> 4 tháng độ mặn trong đất và nước đã có sự thay đổi từ 4,3 - 6,7‰. Kết quả phân tích độ mặn<br /> cho thấy nó khá phù hợp với yêu cầu sinh thái của loài Bần chua. Tuy nhiên trong thời gian lấy<br /> mẫu có ảnh hưởng của nước mưa do đó độ mặn đã bị nước mưa giảm bớt.<br /> Về pH của đất và nước tương đối cao, dao động trong khoảng từ 7 – 9, đây là vùng nước<br /> gần biển nên pH như vậy là bình thường. Độ bùn ngập sau khi trồng 4 tháng thay đổi lớn. Nhiều<br /> vị trí không đổ bùn nhưng do tác động của sóng và gió biển đã làm cho bùn không thể cố định<br /> tại một số vị trí đã bố trí thí nghiệm do đó ảnh hưởng rất nhiều đến sinh trưởng của cây Bần<br /> chua. Không có bùn ngập cây không thể sinh trưởng do không phù hợp với đất cát hoặc ngập<br /> bùn quá sâu khiến rễ sinh khí không thể sinh trưởng dẫn đến cây chết.<br /> 3.2. Độ ngập triều và thời gian ngập<br /> Qua kết quả đo đạc cho thấy địa hình từ các vị trí ≥ 3,75 m để có thể trồng rừng là rất<br /> khó khăn, cần điều tra hiện trường kỹ trước khi trồng do thời gian phơi đất trong năm dài. Cụ<br /> thể tại vị trí ≥ 4 m thời gian phơi đất là 9/12 tháng, vị trí cao 3,75 m thời gian phơi đất là 3/12<br /> tháng và ngoài ra tại các tháng còn lại số ngày ngập trong tháng rất thấp. Những vị trí ≤ 3,5 m<br /> có thời gian ngập triều thường xuyên hơn nên rất thích hợp cho việc trồng cây Bần chua. Tuy<br /> nhiên ở các vị trí ≤ 2,75 m ngập triều tất cả các ngày trong tháng nên không thích hợp để trồng<br /> cây Bần chua.<br /> 3.3. Địa hình<br /> Tuyến 1 đi qua lô 1 cho thấy thấp hơn nhiều so với mực nước biển trung bình. Điểm<br /> thấp nhất có độ cao là 0,6 m, điểm cao nhất trong lô đầu tiên có độ cao là 0,97 m (Hình 3).<br /> Tuyến 2 đi qua vị trí lô thí nghiệm 2 có chênh lệch về độ cao khá rõ nét. Trong đó điểm thấp<br /> nhất thấp hơn mực nước biển trung bình là 2,25 m và điểm cao nhất còn thấp hơn 1,73 m (Hình<br /> 4). Tuyến 3 có điểm thấp nhất là 0,8 m, kém mực nước biển trung bình là 0,93 m và điểm cao<br /> <br /> Độ cao (cm)<br /> <br /> nhất kém khoảng 0,75 m (Hình 5). Như vậy cho thấy khu vực trồng rừng hiện tại có địa hình<br /> quá thấp nên cây Bần chua không thể sinh trưởng bình thường.<br /> 600<br /> 577<br /> <br /> 500 480<br /> 457<br /> 400<br /> <br /> 440<br /> <br /> 409<br /> <br /> 379<br /> <br /> 330<br /> <br /> 300<br /> <br /> 275<br /> <br /> 292<br /> <br /> Lô 1<br /> 200<br /> <br /> 243<br /> 202<br /> 160<br /> <br /> 100<br /> 77 82<br /> <br /> 60<br /> <br /> 97<br /> <br /> 115<br /> <br /> 0<br /> 0<br /> <br /> 10<br /> <br /> 20<br /> <br /> 30<br /> <br /> 40<br /> <br /> 50<br /> <br /> 60<br /> <br /> 70<br /> <br /> 80<br /> <br /> 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 210<br /> Khoảng cách (m)<br /> <br /> Độ cao (cm)<br /> <br /> Hình 3 Biểu đồ độ cao địa hình ở tuyến 1, lô 1<br /> 600<br /> <br /> 536<br /> <br /> 500 480<br /> <br /> 400<br /> 385<br /> 300<br /> 275<br /> <br /> 436<br /> <br /> 441<br /> 415<br /> 333<br /> <br /> 309<br /> 281<br /> <br /> Lô 2<br /> <br /> 200<br /> <br /> 289<br /> <br /> 285<br /> 240<br /> <br /> 188<br /> 100<br /> <br /> Hình 102<br /> 4: 80<br /> Biểu 120<br /> đồ độ cao địa hình ở tuyến 2, lô 2<br /> <br /> 80 76<br /> <br /> 0 50<br /> 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 210 220 230<br /> Khoảng cách (m)<br /> <br /> Hình 4 Biểu đồ độ cao địa hình ở tuyến 2, lô 2<br /> Độ cao (cm)<br /> <br /> 600<br /> <br /> 500 480<br /> <br /> 527<br /> 494<br /> <br /> 400<br /> <br /> 436<br /> <br /> 300<br /> 275<br /> <br /> 338<br /> <br /> 324<br /> <br /> 288<br /> <br /> Lô 3<br /> <br /> 265<br /> <br /> 200<br /> 199<br /> 100<br /> 100<br /> 93 98 100<br /> 81 89<br /> 70<br /> <br /> 169<br /> <br /> 120<br /> <br /> 0<br /> 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 210 220 230 240 250 260<br /> Khoảng cách (m)<br /> <br /> Hình 5 Biểu đồ độ cao địa hình ở tuyến 3, lô 3<br /> <br />