Trồng xen ổi trong vườn cam sành tại huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang

Đào Thanh Vân và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 97(09): 19 - 22<br /> <br /> TRỒNG XEN ỔI TRONG VƯỜN CAM SÀNH TẠI HUYỆN HÀM YÊN,<br /> TỈNH TUYÊN QUANG<br /> Đào Thanh Vân*, Hà Duy Trường<br /> Trường Đại học Nông Lâm – ĐH Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Để phòng trừ có hiệu quả với rầy chổng cánh Diaphorina citri Kuwayana là môi giới truyền bệnh<br /> vàng lá greening đối với cam sành tại huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang có thể trồng xen ổi với<br /> mật độ 600 cây/ha. Trên vườn cam sành trồng xen ổi không xuất hiện rầy chổng cánh và bệnh<br /> greening đồng thời thu nhập từ quả ổi là 38.946.000đ/ha.<br /> Từ khoá: Rầy chổng cánh, cam sành Hàm Yên, trồng xen ổi.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ*<br /> Rầy chổng cánh có tên khoa học là<br /> Diaphorina citri Kuwayana, thuộc họ<br /> Psyllidae, bộ Homoptera. Rầy chổng cánh là<br /> loại sâu hại phổ biến trên cây họ cam quýt.<br /> Ấu trùng và trưởng thành (thành trùng) rầy<br /> chổng cánh chích hút dinh dưỡng của lá và<br /> chồi non làm cho chồi non lụi dần, sần sùi, lá<br /> non nhỏ và bị xoăn lại.[1]<br /> Sự gây hại nguy hiểm nhất của rầy chổng<br /> cánh hiện nay là truyền vi khuẩn Candidtus<br /> asiaticum gây bệnh Greening cho các cây ăn<br /> quả có múi. Thông qua việc chích hút trên<br /> những cây bị nhiễm bệnh và sau đó tiếp tục<br /> tấn công trên những cây không nhiễm bệnh,<br /> rầy chổng cánh sẽ truyền bệnh cho cây này<br /> qua vòi chích hút và qua nước bọt do vi<br /> khuẩn Candidtus aciaticum có thể tồn tại và<br /> được nhân lên về số lượng trong tuyến nước<br /> bọt của rầy chổng cánh.[1]<br /> Để phòng trừ có hiệu quả với rầy chổng<br /> cánh, ngoài kỹ thuật canh tác và sử dụng<br /> thuốc hóa học để phòng chống, thời gian gần<br /> đây các nhà khoa học ở Viện nghiên cứu cây<br /> ăn quả miền Nam đã nghiên cứu thành công<br /> và đưa ra áp dụng một kỹ thuật canh tác mới,<br /> đó là trồng xen ổi vào vườn cam để xua đuổi<br /> rầy chổng cánh [2]. Trồng xen 600 cây ổi/ha<br /> trong các vườn quýt tại huyện Bạch Thông,<br /> tỉnh Bắc Kạn cho kết quả tốt, hạn chế sự phát<br /> sinh, phát triển và gây hại của rầy chổng cánh<br /> và không phát hiện thấy cây quýt có biểu hiện<br /> nhiễm bệnh vàng lá greening.[3].<br /> *<br /> <br /> Tel. 0912039940; Email: vannga01@ỵhoo.com<br /> <br /> Để nâng cao hiệu quả kinh tế trồng cây cam,<br /> hạn chế tác hại của các bệnh nguy hiểm thì việc<br /> nghiên cứu trồng xen ổi trong vườn trồng cam<br /> sành tại Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang là cần<br /> thiết, có cơ sở khoa học và ý nghĩa thực tiễn.<br /> VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG<br /> PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu: giống cam sành Hàm<br /> Yên, giống ổi Đài Loan.<br /> Địa điểm nghiên cứu: Tại xã Yên Lâm,<br /> huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang<br /> Thời gian nghiên cứu: (3/2010-3/2012)<br /> Nội dung nghiên cứu:<br /> Thí nghiệm gồm 2 công thức:<br /> + Công thức 1: Trồng xen ổi<br /> + Công thức 2: Không trồng xen ổi (đối chứng)<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> + Bố trí thí nghiệm trên vườn sản xuất của nông<br /> dân tại xã: Yên Lâm, huyện Hàm Yên, tỉnh<br /> Tuyên Quang theo phương pháp bố trí khảo<br /> nghiệm cây trồng trên đồng ruộng (định cây<br /> theo dõi các chỉ tiêu về sinh trưởng, phát triển).<br /> + Các chỉ tiêu nghiên cứu về cây trồng theo<br /> phương pháp nghiên cứu cây ăn quả của Trần<br /> Thế Tục (1992). Các chỉ tiêu nghiên cứu về<br /> sâu bệnh hại theo phương pháp nghiên cứu<br /> của Viện Bảo vệ thực vật.<br /> + Phương pháp xử lý số liệu: xử lý thống kê<br /> trên Excel và IRRISTAT<br /> KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN<br /> Cam là cây ăn quả có múi không rụng lá hàng<br /> năm, tán cây là cơ sở hình thành lên năng suất<br /> và sản lượng quả. Kết quả theo dõi đặc điểm<br /> tán cây được trình bày ở bảng 1.<br /> 19<br /> <br /> Đào Thanh Vân và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 97(09): 19 - 22<br /> <br /> Bảng 1. Ảnh hưởng của trồng xen ổi đến đặc điểm hình thái<br /> tán cây cam tại Hàm Yên<br /> Đơn vị: cm<br /> Giống<br /> Vườn cam trồng xen ổi<br /> Vườn cam không trồng xen ổi<br /> CV%<br /> LSD05<br /> <br /> Chiều cao cây<br /> (cm)<br /> 347,90<br /> 298,20<br /> 3,70<br /> 21,55<br /> <br /> Đường kính<br /> tán (cm)<br /> 252,70<br /> 206,20<br /> 5,10<br /> 22,37<br /> <br /> Chiều cao phân<br /> cành (cm)<br /> 24,20<br /> 29,70<br /> 4,50<br /> 2,55<br /> <br /> Dạng tán<br /> Hình bán cầu<br /> Hình bán cầu<br /> <br /> Sự chênh lệch có ý nghĩa ở độ tin cậy 95% về chiều cao cây, đường kính tán và chiều cao phân<br /> cành giữa hai công thức trồng xen ổi và không trồng xen ổi. Nguyên nhân là do trồng xen ổi thì<br /> cây cam có xu hướng vươn cao để tranh chấp về ánh sáng. Mặt khác, các đợt lộc của cây cam<br /> trên vườn trồng xen ổi tránh được 1 số loại sâu bệnh đến gây hại, tạo điều kiện thuận lợi cho lộc<br /> phát triển.<br /> Bảng 2. Ảnh hưởng của trồng xen ổi đến tình hình sinh trưởng<br /> các đợt lộc của cam sành tại Hàm Yên<br /> Giống<br /> Vườn cam trồng xen ổi<br /> Vườn cam không trồng xen ổi<br /> CV%<br /> LSD05<br /> <br /> Số lộc<br /> (lộc)<br /> 44,50<br /> 41,90<br /> 12,10<br /> 9,00<br /> <br /> Lộc Xuân<br /> Chiều dài<br /> lộc (cm)<br /> 55,10<br /> 48,30<br /> 11,70<br /> 6,00<br /> <br /> Số lá/lộc<br /> (lá)<br /> 21,90<br /> 17,70<br /> 15,10<br /> 6,36<br /> <br /> Số lộc<br /> (lộc)<br /> 38,50<br /> 34,50<br /> 14,0<br /> 9,83<br /> <br /> Lộc Hè<br /> Chiều dài<br /> lộc (cm)<br /> 52,80<br /> 46,90<br /> 13,20<br /> 5,92<br /> <br /> Số lá/lộc<br /> (lá)<br /> 22,50<br /> 19,20<br /> 15,30<br /> 6,16<br /> <br /> Lộc Xuân và lộc Hè là 2 đợt lộc chính của cây ăn quả có múi. Kết quả theo dõi tình hình ra lộc<br /> của cây cam sành cho số liệu ở bảng 2. Các chỉ tiêu về số lộc/vụ và số lá/lộc không có sự sai khác<br /> có ý nghĩa giữa cây trong vườn cam trồng xen ổi và cây trong vườn không trồng xen ổi. Chiều<br /> dài lộc của cây cam trồng trong vườn có trồng xen ổi dài hơn cây cam trồng trong vườn thuần<br /> không có ổi cả ở vụ Xuân và vụ Hè.<br /> Bảng 3. Ảnh hưởng của trồng xen ổi đến mức độ<br /> hại của một số loại sâu hại trên vườn cam sành tại<br /> Hàm Yên<br /> Loại sâu hại<br /> <br /> Tần xuất bắt gặp<br /> Trồng<br /> Không trồng<br /> xen ổi<br /> xen ổi<br /> +<br /> ++<br /> +<br /> ++<br /> ++<br /> ++<br /> +<br /> <br /> Sâu vẽ bùa<br /> Rệp cam<br /> Sâu nhớt<br /> Rầy chổng cánh<br /> Sâu đục thân,<br /> +<br /> +<br /> đục cành<br /> Nhện đỏ<br /> +<br /> ++<br /> Ghi chú : +<br /> : rất ít gặp, mật độ thấp<br /> + + : gặp nhiều, mật độ trung bình<br /> +++ : gặp thường xuyên, mật độ cao<br /> <br /> 20<br /> <br /> Trên vườn cây có múi có rất nhiều loại sâu<br /> gây hại, kết quả điều tra 1 số loại sâu hại<br /> chính cho thấy: sâu vẽ bùa, rệp cam và nhện<br /> đỏ ở vườn có trồng xen ổi rất ít gặp, mật độ<br /> thấp trong khi đó trên vườn đối chứng không<br /> trồng xen ổi gặp nhiều, mật độ trung bình.<br /> Đặc biệt rầy chổng cánh là môi giới chính<br /> truyền bệnh greening không thấy xuất hiện tại<br /> các vườn có trồng xen ổi. Điều này phù hợp<br /> với các nghiên cứu của Viện nghiên cứu cây<br /> ăn quả miền Nam và Trung tâm Nghiên cứu<br /> nông nghiệp quốc tế Nhật Bản chính là do<br /> trong lá ổi có chất Terpenoids xua đuổi rầy<br /> chổng cánh.<br /> <br /> Đào Thanh Vân và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 97(09): 19 - 22<br /> <br /> Bảng 4 . Ảnh hưởng của trồng xen ổi đến mật độ rày chổng cánh trên vườn cam sành tại Hàm Yên<br /> Công thức<br /> Không trồng xen<br /> Trồng xen ổi<br /> <br /> Mật độ rầy (con/cành)<br /> Vụ Hè<br /> Vụ Thu<br /> 0,30<br /> 0,25<br /> 0,05<br /> 0,00<br /> <br /> Vụ Xuân<br /> 0,13<br /> 0,00<br /> <br /> Vụ Đông<br /> 0,00<br /> 0,00<br /> <br /> Theo dõi tình hình xuất hiện rầy chổng cánh trên vườn cam cho thấy: rày chổng cánh xuất hiện ở<br /> cả 3 vụ: Xuân, Hè, Thu nhưng ở mức độ nhẹ tại vườn cam không trồng xen ổi. Mật độ rầy của vụ<br /> Hè (0,30 con/cành) cao hơn vụ Thu (0,25 con/cành) và vụ Xuân (0,13 con/cành). Đối với vườn<br /> cam trồng xen ổi cũng có thấy sự xuất hiện của rầy chổng cánh ở vụ Hè nhưng ở mức độ rất thấp<br /> (0,05 con/cành) và hoàn toàn không thấy xuất hiện trên vườn ở các vụ khác. Như vậy trồng xen<br /> ổi trong vườn cam đã ngăn chặn không cho rầy chổng cánh Diaphorina citri Kuwayana xâm<br /> nhập gây nguy cơ truyền bệnh vàng lá greening.<br /> Bảng 5. Ảnh hưởng của trồng xen ổi đến tỷ lệ cây cam mắc bệnh greening tại Hàm Yên<br /> Công thức<br /> <br /> Số mẫu giám định<br /> <br /> Số mẫu dương tính<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Không trồng xen<br /> Trồng xen ổi<br /> <br /> 30<br /> 30<br /> <br /> 5<br /> 0<br /> <br /> 16,67<br /> 0,00<br /> <br /> Tiến hành lấy mẫu và giám định bệnh greening bằng phương pháp ứng dụng công nghệ sinh học<br /> Polymerase Chain Reaction (PCR) để xác định chính xác bệnh greening cho kết quả như sau:<br /> trên vườn trồng thuần có tới 16,67% cây có phản ứng dương tính với bệnh greening, trong khi đó<br /> trên vườn trồng xen ổi không có mẫu nào dương tính. Điều đó chứng tỏ cây ổi trồng xen trong<br /> vườn có tác dụng xua đuổi rầy chổng cánh là môi giới chính truyền bệnh greening trên cây cam.<br /> Bảng 6. Sơ bộ tính toán hiệu quả của trồng xen ổi trong vườn cam tại huyện Hàm Yên<br /> Công thức<br /> Không trồng xen ổi<br /> Trồng xen ổi<br /> <br /> NS quả ổi<br /> (Kg/cây)<br /> <br /> Thu nhập từ<br /> cây ổi (đ/cây)<br /> <br /> Chi cho cây<br /> ổi (đ/cây)<br /> <br /> Thu - chi<br /> (đ/cây)<br /> <br /> Lãi thuần<br /> (đ/ha/vụ)<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 8,07<br /> <br /> 104.910<br /> <br /> 40.000<br /> <br /> 64.910<br /> <br /> 38.946.000<br /> <br /> Giá bán quả ổi trung bình: 13.000đ/kg<br /> <br /> Ngoài tác dụng tăng độ che phủ đất, xua đuổi<br /> côn trùng, hạn chế sâu bệnh hại, trồng xen ổi<br /> trong vườn cam còn có tác dụng nâng cao thu<br /> nhập cho người làm vườn. Kết quả sơ bộ tính<br /> toán cho thấy trên vườn có trồng xen ổi, ở<br /> giai đoạn kiến thiết cơ bản (3 năm sau trồng)<br /> cây ổi đã cho thu nhập 38.946.000đ/ha. Đây<br /> là nguồn thu rất có hiệu quả cho người làm<br /> vườn để tăng thu nhập và có điều kiện đầu tư<br /> vào cây trồng chính là cây cam sành.<br /> <br /> KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ<br /> Kết luận<br /> - Trồng xen ổi trong vườn cam sành tại Hàm<br /> Yên, Tuyên Quang có xu hướng làm cho tán<br /> cây vươn cao hơn so với cây cam trong vườn<br /> trồng thuần.<br /> - Trồng xen ổi 600 cây/ha trong vườn cam<br /> sành có tác dụng xua đuổi rầy chống cánh và<br /> khống chế bệnh greening hại cam.<br /> - Thu hoạch từ cây ổi trồng xen trong vườn<br /> cam sành đạt 38.946.000đ/ha<br /> <br /> 21<br /> <br /> Đào Thanh Vân và Đtg<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Đề nghị<br /> - Áp dụng kỹ thuật trồng xen ổi 600 cây/ha<br /> trong vườn cam sành để hạn chế sâu bệnh và<br /> tăng thu nhập.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1]. Nguyễn Thị Thu Cúc, Phạm Hoàng Oanh<br /> (2004), Dịch hại trên cam, quít, chanh, bưởi<br /> (Rutaceae) và IPM. Nxb Nông nghiệp.<br /> <br /> 97(09): 19 - 22<br /> <br /> [2].Nguyễn Tân, Ổi Đài Loan cho thu nhập cao.<br /> http://nongnghiep.vn/nongnghiepvn/72/2/2/97275/oidai-loan-cho-thu-nhap-cao.aspx. Ngày 10 /7/ 2012.<br /> [3]. Đào Thanh Vân (2010), Thử nghiệm kỹ thuật<br /> trồng xen ổi trong vườn cam, quýt tại huyện Bạch<br /> Thông, tỉnh Bắc Kạn. Báo cáo tống kết đề tài cấp<br /> tỉnh Bắc Kạn.<br /> <br /> SUMMARY<br /> INTERPLANTING GUAVA IN KING ORANGE ORCHARDS<br /> IN HAM YEN DISTRICT, TUYEN QUANG PROVINCE<br /> Dao Thanh Van*, Ha Duy Truong<br /> College of Agriculture and Forestry – TNU<br /> <br /> Tuyen Quang province might interplants between guava and Ham Yen king orange with the<br /> density of 600 plants/ha to prevent effectively Diaphoria citri Kuwayana, which mainly infects<br /> greening disease into Ham Yen king orange. The result indicated that there were no more<br /> Diaphorina citri Kuwayana and greening disease occurrence in the interplanting orchard of guava<br /> and king orange in Ham Yen district. Moreover, 38.946.000VND/ha was obtained as production<br /> income.<br /> Key words: Diaphorina citri Kuwayana, Ham Yen king orange, Guava interplanting..<br /> <br /> Ngày nhận bài: 20/7/ 2012, ngày phản biện: 25/7/2012, ngày duyệt đăng:10/10/2012<br /> *<br /> <br /> Tel. 0912039940; Email: vannga01@ỵhoo.com<br /> <br /> 22<br /> <br />