Trùng Chính sách nâng cao chất lượng quan hệ gia đình: một số vấn đề về lý luận và thực tiễn

Nghi©n ciiu<br /> Gia d i n h v^ G i d i<br /> So 5 - 2 0 1 1<br /> <br /> Chinh sach nang cao chat lirang quan he gia dinh:<br /> mot so vanfleve ly luan va thuc tiin<br /> Phung Thi Kim Anh<br /> Vi6n Gia dinh vS Gidi<br /> <br /> Tom tat: Trong thdi dai mdi thie't che hdn nhan va gia dinh<br /> dang cd nhiing thay ddi quan trong, nhUng nd vin chie'm mot vi<br /> tri quan trong trong ddi song con ngUdi, vi vay, chinh phu cl<br /> nhieu quoc gia khac nhau dang no lUc ap dung nhiing chinh<br /> sach, chu trUdng, sang kien de ciing cd' do ben vxing va nang cao<br /> chit lUdng moi quan he gia dinh. Bai viet trinh bay mot so chinh<br /> sach nang cao chat lUdng moi quan he gia dinh 6 mot so quoc gia<br /> tren the gidi. Chinh sach gia dinh la mot bo phfin ciia chinh sach<br /> phuc ldi xa hoi, va chinh sach nang cao chi^t lUdng moi quan h§<br /> gia dinh la mot phin trong chinh sach gia dinh ciia moi qudc gia<br /> vdi muc tieu quan trong la dieu tiet cac moi quan h§ trong gia<br /> dinh nhu quan he vd chong, quan he cha me con cai, va giiia<br /> con cai tru6ng thanh va cha me cao tudi. De xiiy dUng chinh sach<br /> nang cao cha't lUdng gia dinh, cin chu y den cac dac diem ve lich<br /> s^, kinh te, vSn hda xa hoi, che do chinh trj, he thd'ng phiic ldi<br /> de cd nhiing sang kien, chUdng trinh hanh dong cd tfnh iing<br /> dung cao.<br /> Tii khoa: Chinh sach Gia dinh tren the gidi; Chinh sach nang<br /> cao cha't lUdng quan h^ gia dinh.<br /> <br /> Dat van de<br /> Gia dinh la mdt trong nhiing chu dl nghidn cuu d nhilu qud'c gia tren<br /> the' gidi. Die biet trong thdi dai mdi, su bilh ddi cua cac xu the xa hdi<br /> <br /> Phung Thj Kim Anh<br /> <br /> 19<br /> <br /> khien eho thilt che'gia dinh eiing cd nhilu bie'n ddi. Nhiing thay ddi quan<br /> hgng ed the kd din nhu ty le kit hdn giam, dd tudi bit diu kit hdn tang<br /> eiing vdi su gia tang ty le ly hdn, hdn nhan thuc tl. Dilu nay khien hdn<br /> nhan gia dinh trd thanh mdt ciu tnie dl bj tdn thuang va dl bj pha vd.<br /> Nlu trudc kia hdn nhin gia dinh dugc coi la nin tang cua xa hdi, thi ngay<br /> nay vi tri do dudng nhu dang lung lay. Tuy nhien, gia dinh vin ludn ludn<br /> chie'm mdt vi tri quan trgng hong ddi sd'ng con ngudi, vi vay, chi'nh phu d<br /> nhilu qud'c gia khac nhau nd luc ap dung eac chfnh sach xa hdi dd cung cd<br /> dd bin vumg gia duih va nang cao chit lugng mdi quan he trong gia dinh.<br /> Chinh sach gia dinh (family policy) dugc djnh nghia la tit ca nhirng<br /> hoat ddng, chu truang, chinh sach cua Nha nudc ddi vdi gia dinh va danh<br /> cho gia dinh. Chfnh sach gia dinh nhim muc dfch dilu tilt cac mdi quan<br /> he then chdt trong gia dinh nhu quan he vg - chdng, quan he cha me - con<br /> cai thdng qua chuomg trinh hanh ddng vdi muc tieu cudi cung la cung cd<br /> gia dinh bin vumg (Mercier va Garasky, 1997; Neyer, 2003). Nhin chung,<br /> chinh sach gia dinh dugc phan chia thanh ba ITnh vuc chu ye'u: mdt la he<br /> thd'ng luat phap hen quan den gia dinh nhu cac dao luat vl ket hdn, ly hdn,<br /> nhan con nudi, trach nhiem nudi con; thii hai la cac chinh sach hd trg gia<br /> dinh nhu miln giam thue, hd trg nudi con va nghi de, nghi cham sdc con<br /> dm; thii ba la ehfnh sich vl djch vu gia dinh nhu he thd'ng nha tre, chfnh<br /> sach nha d (Pankratz, 2009).<br /> De cung cd do bin vumg cua gia dinh va ning cao chit lucmg cic mdi<br /> quan he trong gia dinh, hiu hit eae qud'c gia diu cd nhiing chinh sich, chu<br /> truang, sang kie'n nhim giai quye't nhiing thay ddi vl bdi canh kinh te va<br /> xa hdi dang diln ra mdt each nhanh chdng va tie ddng de'n mgi mat cua<br /> ddi sd'ng gia dinh. Tit ca cac each tilp can chfnh sach ddi vdi vin dl gia<br /> dinh, true tie'p hoac gian tilp, nhim mue tieu tao mdi trudng xa hdi de<br /> nang cao nhan thiie eua ngudi dan vl vai trd cua gia dinh (Acker, 2008).<br /> Cac chuang trinh hanh ddng dugc dua ra dua tren muc tieu cua chinh<br /> saeh gia dinh va dugc long ghep vao ca chl ehfnh sich. Ngoai ra, de dat<br /> dugc muc tieu cua chfnh sach cin cd su phd'i hgp giiia Nha nudc vdi cac<br /> td chiic xa hdi. Cac bien phip can thiep thudng nhim true tilp vao gia dinh<br /> nhu mdt dom vi ca ban cua xa hdi hoac eac nhdm dl bj tdn thucmg nhu tre<br /> em, ngudi cao tudi, phu nii; cae nhdm xa hdi khac nhu ngudi ngheo, ngudi<br /> dan tde thidu sd ciing cd thd la muc tieu cua chinh sach gia dinh. Cac vin<br /> dl ma eac khung thiet che'hudng de'n thdng qua cac khuyen nghi tii chfnh<br /> sach la ca sd di xiy dung cac chuang frinh hanh ddng danh cho gia dinh,<br /> tur viee thuc hien cac chuang trinh nhim phat tridn gia dinh lien quan din<br /> <br /> 20<br /> <br /> Nghidn curu Gia dinh vi Gidi. Quyg'n 21, so' 5, tr. 18-30<br /> <br /> muc tieu iih;ii tridn xa hdi hay eac chinh sach dac thu danh cho gia dinh<br /> (Acker, 2008). Ngoni ra, cac chfnh sach va chuong trinh hanh ddng thudng<br /> cd tac (I6ng ddi vdi cac loai hinh gia dinh khac nhau, cac nhdm xa hdi<br /> khac nhau. 'ITidng thudng cac uu tiln cu thd tap trung vao viec dam bao<br /> nhu ciu vat cha't ca ban cho nhirng gia dinh thude nhdm xa hdi dl bj tdn<br /> thuang (Mercier va Garasky, 1997).<br /> Nhu vay, cac sang kiln chfnh sach dugc dua ra nhim tic ddng den cac<br /> mat ciui ddi sdng gia dinh mdt each true tilp hoac gian tie'p. Vf du nhu:<br /> nang cao ddi sd'ng gia dinh thdng qua su hd trg vl thu nhip cung nhu hd<br /> trg xa hdi danh cho gia dinh hoac tre em; tip trung vao viec bao ve quyin<br /> lie em hoac thanh thilu nien; cai thien he thdng nha tre hoac tim kiem sir<br /> kit hcrp can bing giira trach nhiem gia dinh va cdng vile; nang cao tinh<br /> bin vimg ciia hdn nhin; ning cao chit lugng cudc sd'ng ciia ngudi cao tudi<br /> cung nhu cha me dan thin; cac chinh sach nhim muc tieu giam thidu viec<br /> sir dung chit kich thfch; phdng chdng bao lue gia dinh va bao hanh U-e em<br /> cung nhu chuang trinh giio due cho cha me, nang cao binh ding gidi; tao<br /> CO hdi cdng bing cho ngudi din tde thidu sd; md ra cac ca hdi ve mat kinh<br /> tl, xa hdi cho cac nhdm dl bj tdn thucmg nhu xda ddi giam ngheo, nang<br /> cao chit lugng giao due va y tl; va cac sang kiln lien quan de'n chinh sach<br /> dan sd va phat tridn cdng ddng (DSPDDESA. 2001).<br /> Cac qud'c gia khic nhau cd nhiing each tie'p cin chinh sach khac nhau<br /> trong viec cai thien chi't lugng quan he gia dinh. Vf du nhu New Zealand<br /> coi gia dinh la mdt dan vj tu quan nen chinh qu}, en chi cd nhiing bien phap<br /> can thiep khi nghia vu va lgi ich cua cac thanh \ien gia dinh bj vi pham.<br /> Mdt sd qud'c gia khac nhu Nam Phi khdng cd chfnh sach dac thii danh cho<br /> gia dinh ma chi cd nhiing chucmg trinh nhim vao cac nhdm xa hdi dl bi<br /> tdn thuang nhu gia dinh dan thin, gia dinh thude nhdm thidu sd<br /> (DSPDDESA, 2001). Trong khi mdt sd qud'c gia nhu Phap, Thuy Didn,<br /> Dire cd chfnh sach gia dinh thd'ng nhi't va toan dien thi chfnh sach gia dinh<br /> d My dugc coi la da dang bdi net die trung ciia nudc nay la mdt qud'c gia<br /> da van hoa, da dan tde nin cac chii truang chinh saeh lien quan dl'n cai<br /> thien chit lucmg gia dinh rit phong phii (Acker, 2008). Khi nhin nhin cac<br /> mdi quan he trong gia dinh li ca ban va eac thanh vien gia dinh ehiu tie<br /> ddng cua hoan canh gia dinh va trach nhiem gia dinh, chinh sach nang cao<br /> chit lugng mdi quan he trong gia dinh phai coi gia dinh la mdt nhin td chii<br /> ylu trong viec cham sdc siic khoe, giio due va cac nhu ciu xa hdi ca ban<br /> cho ca nhan.<br /> Trong phin tie'p theo bai vie't didm lai mdt sd chfnh sach nang cao chi't<br /> <br /> Phung Thi Kim Anh<br /> <br /> 21<br /> <br /> lugng mdi quan he gia dinh vdi ba mdi quan he ca ban nhit: quan he vg chdng, quan he cha me eon cii va quan he cha me cao tudi - con cai<br /> trudng thanh.<br /> 1. Moi quan he vd - chong<br /> <br /> Mdi quan he vg chdng hay quan he hdn nhan la md'i quan he ca ban<br /> nhit trong cic quan he gia dinh. Nham tao cho cac cap vg chdng cd ca hdi<br /> td't nhi't dd cd mdt cudc hdn nhan thanh cdng phu thude vao hang loat eac<br /> yeu td tii phia ca nhan va nha nudc, va nhiing ylu td nay tic ddng theo<br /> nhilu each thiic khae nhau. Thdng diep ca ban nhit cua chfnh sach hdn<br /> nhin gia dinh la chi cd tinh yeu thi chua dii nin tang cho md'i quan he<br /> hdn nhin bin viing, ma nd phu thude vao viee cic cap vg chdng cin dugc<br /> hge each chung sd'ng eiing nhau va dd'i mit vdi thuc t l cudc sd'ng hang<br /> ngay. Cac nha hoach djnh chinh sach va cac nha giao due hdn nhan ludn<br /> ludn hieu rang cic cap vg chdng cd the cd nhiing ky vgng va mong udc<br /> phi thuc t l vl hdn nhan, vi the' hg cin dugc hge each xay dung va giii gin<br /> md'i quan he bin vihig nin tang cua hdn nhan hanh phiic. Do dd, chinh<br /> sach giao due hdn nhan la mdt trong nhiing bien phap hang diu de cung<br /> cd md'i quan he (hdn nhan) bing cich day cho cac ci nhin kha nang ddc<br /> lap va trach nhiem ca nhan ddi vdi md'i quan he vg ehdng (Acker, 2008).<br /> Mdt trong nhiing rao can dat ra cho Nha nude li dii nd mudn cung cd<br /> do bin viing ciia hdn nhan hay chip nhan su thay ddi vl cau tnie cac md'i<br /> quan he vg chdng trong xa hdi hien dai, thi hdn nhin vin ludn ludn la su<br /> lua chgn cua ei nhan kd ca khi nha nudc cd can thiep hay khdng. Mdt vin<br /> dl khd khan la lam the'nao khuyen khfch cac cap vg chdng hudng din md'i<br /> quan he bin viing ma khdng can thiep vao cudc sd'ng rieng tu cua ca nhan.<br /> Cac md'i quan he trong hdn nhan cin dugc dat trong bdi canh xa hdi rdng<br /> ldn hom vdi cac luc tic ddng cua cac ylu td van hoa, xa hdi, chfnh tri, kinh<br /> te'. Vi the' dii.Nha nudc cd tic ddng den dau nhung mdt khi cae lue tic<br /> ddng khdng du tinh hd trg thi hieu qua eua cae bien phap can thiep tir Nha<br /> nudc trd nen vd fch. Han niia, tinh cam la nin tang cua hdn nhan, va li vin<br /> dl thude vl ca nhan nen rit khd nim bit. Nhiing dilu dd trd thanh rao can<br /> dd'i vdi ehinh sach khi tic ddng vao cic md'i quan he hdn nhan hay quan<br /> he vg chdng (Acker, 2008).<br /> Mdi qud'c gia cd nhiing cich tiep can rieng dd'i vdi chfnh sich cung ed<br /> md'i quan he hdn nhan cua minh. Chinh quyin lien bang Uc lua chgn cich<br /> tiep cin "hdi; nhan bin viing" cho chinh sach gia dinh eua minh. Tuyen<br /> ngdn cua Nha nudc la: cung cd va hd trg gia dinh; cam kit cd nhung bien<br /> <br /> 22 Nghien curu Gia dinh va Gidi. Quyen 21, so' 5, tr. 18-30<br /> phap tich cue de nang cao chi't lugng md'i quan he gia dinh, dac bilt la trg<br /> giiip ca nliAn cd c;ii nhin lich cue vdi hdn nhan va cai thiln cac ky nang ve<br /> gia dinh trudc khi xung ddt nay sinh. Vl mat chinh .sach, mac dii Chinh<br /> quyin Uc lo ngai vl xu hudng ft coi trgng hdn nhan va ty le ly hdn tang<br /> cao, song cac chfnh sach hudng dcii viec giai quylt cac vin d l xay ra khi<br /> cd su (In vd han la tang cudng nang cao ky nang giiip cai thien mdi quan<br /> ho hon nhan.<br /> Hien nay, chfnh quyin Uc vin danh kinh phf hd trg cho cac chuang<br /> liinh vc hdn nhin - gia dinh. Va cac td chirc xa hdi tap trung nhilu han<br /> vao dao tao nhan vien cdng tac xa hdi theo hudng chuyen nghiip trong<br /> vice tu \'An va hudng din cho nhiing ngudi chuin bj budc vao hdn nhan.<br /> Nhin chung, chinh quyin Uc thudng liln kit vdi td chirc nha thd va cac td<br /> chiifc cdng ddng de qua dd cung ci'p tu vin vl giao due hdn nhan. Ngoai<br /> ra, chinh quyin Uc da hd trg tai chi'nh giiip thanh lap 65 Irung tam tu vin<br /> quan he gia dinh vdi cac hoat ddng chii y^u la hda giai, tu vin va giiip cac<br /> cap vg chdng hge each giai quylt mau thuin, xung dot trong ddi sd'ng hdn<br /> nhan, ngoai ra trung tam tu vin quan he gia dinh cdn hd trg giiip gia tang<br /> sd lugng chuang trinh tilp xiic vdi con cii (danh cho nhiing bac cha me<br /> da ly hdn), cung ci'p thdng tin eho eae cap ddi chuin bj kit hdn va han chl<br /> viec ly hdn. Ben canh dd, edn ed cac dilu khoan hd trg tai chinh cho nhiing<br /> ngudi gap khd khan vl mdi quan he vdi ban ddi, con cai thdng qua cac<br /> djch vu tu vin va hd trg vl ky nang gia dinh. Chfnh quyen lien bang cung<br /> thie't lap rieng mdt website (Family Relationship Online and Ad\ ice Line)<br /> va sd dien thoai miln phf nhim cung cip thdng tin \ a dua ra ldi khuyen<br /> giup ca nhin xiy dung mdi quan he gia dinh tdt dep.<br /> VI khfa canh phap ly, phan quyet cua tda an gia dinh (chu yeu giai<br /> quylt nhiing van dl liln quan den ly hdn) trong Dao luit Gia dinh nam<br /> 1975 ddi luc gay nen nhiing tranh cai trong chuomg trinh nghi su vdi trgng<br /> tam vl vai trd lam cha. Do dd, nam 2005 chfnh quyin liln bang Uc da<br /> cdng bd chuang trinh cai each hi thd'ng Luat gia dinh vdi trgng tam la hd<br /> trg cae cap vg chdng da ly hdn bing each tao ca hdi cho cac cap vg chdng<br /> nay tham gia thao luan vl trach nhilm cua cha me dd'i vdi con eai sau khi<br /> ly hdn. Ngoai ra cae cap vg chdng bit budc phai tham gia mdt qua trinh<br /> tu vin trong vdng 3 gid ddng hd trudc khi ndp dan len tda an gia dinh.<br /> Nhin chung, chinh sach cua Uc uu tien tap trung hd trg ca nhan dd'i mit<br /> vdi mdi quan he gia dinh, trong dd cd quan he hdn nhan va dilu nay ham<br /> y ring Nha nude khdng phan ddi xu hudng hdn nhan thuc te' dang ngay<br /> cang gia tang. Cic bien phap phdng ngfira mau thuin, xung ddt nay sinh<br /> <br />