Truyện thơ Quốc ngữ Nam Kỳ đầu thế kỷ XX: Những vấn đề về xuất bản, biên soạn và phân loại

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 33 (58) - Thaùng 10/2017<br /> <br /> <br /> <br /> Truyện thơ Quốc ngữ Nam Kỳ u th<br /> Những vấn ề về xuất bản, biên soạn và phân loại<br /> <br /> Verse-narrative written in Vietnamese romanized script in the South of Vietnam in<br /> the early 20th century: Publishing, editing and classifying<br /> <br /> ThS. Dương Mỹ Thắm,<br /> Trường Đại học Văn Hiến<br /> <br /> Dương My Tham, M.A.,<br /> Van Hien University<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Vào những thập niên đầu thế kỷ XX, truyện thơ Quốc ngữ Nam Kỳ được xuất bản, tái bản với số lượng<br /> lớn và bày bán phổ biến khắp các hiệu sách với giá bình dân. Thời đó, truyện thơ Quốc ngữ được người<br /> dân Nam Kỳ lục tỉnh yêu chuộng. Tuy nhiên, do điều kiện lịch sử và nhu cầu thưởng thức của người<br /> dân thay đổi nên về sau ít ai còn lưu giữ loại truyện thơ này. Vì vậy, việc tìm kiếm tư liệu gặp rất nhiều<br /> khó khăn. Trong phạm vi bài viết, chúng tôi giới thiệu khái quát những vấn đề xuất bản, tình hình tư<br /> liệu và trên cơ sở đó phân loại truyện thơ Quốc ngữ Nam Kỳ theo cách riêng.<br /> Từ khóa: truyện thơ, Quốc ngữ, Nam Kỳ, phân loại.<br /> Abstract<br /> In the early decades of the 20th century, verse-narrative written in Vietnamese Romanized script in the<br /> south of Vietnam was published and republished massively and sold in most of the bookstores with the<br /> reasonable price. Accordingly, the verse-narative was appreciated by readers from the six southern<br /> provinces. Because of historical conditions and the change of readers’ taste, however, only few people<br /> have stored this type of verse-narative. Therefore, it is challenging to search for its documentation. This<br /> paper aims to present the overview of publishing issues and the literary resources, from which verse-<br /> narrative written in Vietnamese Romanized script in the south of Vietnam is classified in a different way.<br /> Keywords: verse-narrative, Vietnamese Romanized script, Southern Vietnam, classification.<br /> <br /> <br /> <br /> Truyện thơ Quốc ngữ Nam Kỳ được “Nam Kỳ” trong khái niệm truyện thơ<br /> viết bằng chữ Quốc ngữ, chủ yếu sử dụng Quốc ngữ Nam Kỳ là muốn đặt truyện thơ<br /> thể thơ lục bát và xuất bản ở Sài Gòn từ Quốc ngữ vào đúng bối cảnh lịch sử giai<br /> cuối thế kỷ XIX đến giữa thế kỷ XX. đoạn cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX. Gắn<br /> Truyện được sáng tác dựa vào truyện dân liền với sự ra đời và phát triển truyện thơ<br /> gian Việt Nam, truyện thơ Nôm, tuồng, tích Quốc ngữ là hình thức diễn xướng nói thơ.<br /> Trung Quốc, truyền thuyết Phật giáo và sự Để hình thức nói thơ ngày càng hấp dẫn<br /> kiện có thực ở Nam Kỳ. Người viết dùng từ người nghe, trong quá trình biên soạn<br /> <br /> <br /> 119<br /> TRUY N THƠ QUỐC NGỮ NAM KỲ U TH NHỮNG VẤN Ề VỀ XUẤT BẢN, BIÊN SOẠN VÀ PHÂN LOẠI<br /> <br /> <br /> truyện thơ Quốc ngữ, các “tác giả” đã kết thơ tái bản đến lần thứ 6, thứ 7 như Thoại<br /> hợp hình thức nói thơ với hình thức nghệ Khanh Châu Tuấn, Lâm Sanh Xuân Nương,<br /> thuật tuồng. Sự pha trộn này đã tạo nên một Phạm Công Cúc Hoa, Quan Âm diễn ca,<br /> bộ phận mới trong thể loại truyện thơ Quốc Nàng Út, Con Tấm con Cám, thơ Sáu Nhỏ,<br /> ngữ Nam Kỳ, đó là thơ tuồng. Truyện thơ Tiết Đinh San cầu Phàn Lê Huê; thậm chí<br /> Quốc ngữ Nam Kỳ bao gồm cả truyện thơ có những quyển tái bản lần thứ 12, 13 như<br /> Quốc ngữ và thơ tuồng Quốc ngữ được thơ Vân Tiên, thơ Sáu Trọng.<br /> xuất bản ở Nam Kỳ đầu thế kỷ XX. Hình thức trình bày các quyển thơ cơ<br /> Sau khi giới thiệu hình thức xuất bản bản giống nhau. Trang bìa được in bằng<br /> truyện thơ Quốc ngữ Nam Kỳ, bài viết s giấy màu loại mỏng, có hình minh họa một<br /> trình bày khái uát tình hình tư liệu, trên cơ cảnh nào đó trong truyện. Góc trên bên<br /> sở đó phân loại truyện thơ uốc ngữ Nam phải của trang bìa là giá quyển thơ, góc<br /> Kỳ theo cách riêng. trên bên trái là số lần tái bản. Nhưng đến<br /> 1. Hình thức xuất bản truyện thơ thập niên 50, hầu hết trên trang bìa của các<br /> Quốc ngữ Nam Kỳ quyển thơ không có số lần tái bản, và một<br /> Vào những năm đầu thế kỷ XX, các số quyển không in giá bán như những<br /> nhà in ở Nam Kỳ bắt đầu uan tâm đến quyển thơ đã in đầu thế kỷ XX. Tên thơ<br /> việc xuất bản truyện thơ. Đây là loại sách thường được in bằng hai loại văn tự, là Hán<br /> được in bằng chữ quốc ngữ, giá bán từ văn và Quốc ngữ, hoặc chữ Nôm và Quốc<br /> 0$20 (hai mươi xu) đến 0$60 (sáu mươi ngữ, đôi khi cũng có những trường hợp đặc<br /> xu) một quyển tuỳ theo độ dày, mỏng, trơn biệt kết hợp cả ba loại văn tự: Hán, Nôm và<br /> hay có hình. Vào thời điểm này, 1 tạ lúa quốc ngữ. Ngay dưới tên truyện thơ thường<br /> (68 kilos) có giá từ 2$00 (hai đồng) đến ghi rõ "bổn cũ soạn lại", "bổn cũ diễn<br /> hơn 3$00, tùy theo thời điểm được mùa chánh", "soạn y bổn Nôm", hay "tân soạn"<br /> hay mất mùa (1). Như vậy, để mua 1 quyển và tên người soạn, người đứng ra xuất bản.<br /> thơ người ta phải bán từ 6 đến 18 ký lúa. Cuối trang bìa là tên, địa chỉ nhà in và năm<br /> Điều rất thú vị là trong suốt gần 4 thập kỷ xuất bản được ghi bằng hai loại văn tự<br /> giá lúa ngày càng tăng nhưng giá truyện quốc ngữ và Pháp văn. Bìa sau thường in<br /> thơ vẫn giữ nguyên sau mỗi lần tái bản. Có danh mục các thứ thơ, tiểu thuyết, tuồng,<br /> những cuốn tái bản hơn 10 lần, kể cả thay cải lương đã và s xuất bản. Càng về sau,<br /> đổi nhà xuất bản, chủ bổn, người biên trang bìa càng được thiết kế đơn giản hơn,<br /> soạn… nhưng vẫn giữ nguyên giá ban đầu, bỏ bớt chữ Hán, Nôm, tên truyện thơ được<br /> như trường hợp thơ Vân Tiên (có hình), tái thể hiện bằng Quốc ngữ.<br /> bản lần thứ 13 nhưng giá vẫn giữ nguyên là Truyện thơ uốc ngữ đã được xuất bản<br /> 0$60. Đến thập niên 50, mỗi quyển thơ có ở Nam Kỳ với số lượng khá lớn, song do<br /> giá trung bình là 2$00. yếu tố thời gian và những biến cố lịch sử<br /> Thơ thường được in khổ 16cm x 24cm, nên chúng còn được lưu giữ không nhiều<br /> dày từ 16 đến 30 trang (kể cả bìa). Đặc biệt, tại các Thư viện quốc gia Việt Nam, Thư<br /> nếu có xen k hình v hoặc pha lẫn các hình viện Khoa học Tổng hợp Thành phố Hồ<br /> thức tuồng thì mỗi cuốn có thể dày đến 100 Chí Minh và Thư viện Khoa học Xã hội<br /> trang. Thơ bán rất chạy, số lượng mỗi lần in vùng Nam Bộ. Truyện thơ uốc ngữ được<br /> có thể từ 1.000 đến 3.000 bản. Nhiều quyển các nhà in xuất bản thành các tập sách độc<br /> <br /> 120<br />  DƯƠNG MỸ THẮM<br /> <br /> <br /> lập. Ngoài ra còn có các tác phẩm được in cầu Phàn Lê Huê, Tiết Giao đoạt ngọc,<br /> thành nhiều kỳ trên các báo, tạp chí như: Tống Tử Vưu (thơ), Tống Tử Vưu truyện,<br /> Lục súc tranh công, Nhị thập tứ hiếu trên Trần Đại lang, Trần Minh khố chuối, Trần<br /> Gia Định báo. Hiện nay, Thư viện quốc gia Sanh Ngọc Anh, Triệu Tử Long Đương<br /> Việt Nam đang là nơi lưu giữ truyện thơ Dương Trường Bản, Trò Đông thơ, Trụ<br /> quốc ngữ nhiều nhất và chủ yếu dưới hình Vương mê Đắc Kỷ, Trương Ngộ thơ, Tứ<br /> thức vi phim. đại kỳ thơ, Văn Doan diễn ca, Văn Doan<br /> Hiện tại, chúng tôi sưu tầm được gần thơ, Vân Tiên cờ bạc, Võ Tòng sát tẩu, Xử<br /> 200 tập thơ. Trong đó, trừ những tập tái án Quách Hoè… Ngoài ra cũng có nhiều<br /> bản có cùng tựa đề, tác giả người biên soạn bản khác trùng tên với các tác phẩm kể trên<br /> và nhà in, hiện đã thu thập được 156 tác nhưng khác tác giả và nhà in.<br /> phẩm, như: Bá Ấp Khảo loạn cung, Bá Nha Tất nhiên, số tác phẩm đã tìm được<br /> Tử Kỳ, Bạch Viên Tôn Các, Cậu Hai chưa phản ánh đầy đủ tình hình xuất bản<br /> Miêng [Miên], Cha Hồ Chú Nhẫn, Chàng truyện thơ uốc ngữ lúc bấy giờ, nhưng về<br /> Chuột Lệ Tiên, Chàng Nhái Kiển Tiên thơ, cơ bản đã ít nhiều bao quát gần hết số tác<br /> Chàng Nhái (thơ), Chiêu Quân cống Hồ, phẩm mà các nhà in cũng như độc giả khi<br /> Đào Trinh Luông Sanh, Đỗ Thập Nương, ấy quan tâm. Chỉ còn một số ít truyện thơ<br /> Đơn Hùng Tín, Dương Ngọc thơ, Hạng Võ Quốc ngữ Nam Kỳ đã được giới thiệu trên<br /> biệt Ngu Cơ, Hậu Chàng Nhái, Hậu Con các trang bìa sau của các truyện thơ, trên<br /> Tấm con Cám, Hậu Hoàng Trừu, Hậu báo mà hiện nay chúng tôi chưa tìm được,<br /> Lang Châu, Hậu Nàng Út, Hậu Phạm ví như Thơ Năm Tỵ, Thơ Bảy Tài, Hạnh<br /> Công, Hậu Thạch Sanh, Hậu Vân Nguyên cống Hồ, Thơ giết chó khuyên<br /> Tiên, Hoàng Trừu, Lâm Sanh Lâm Thoại, chồng, Bùi Kiệm kiện Phú Loan, Đơn<br /> Lâm Sanh Xuân Nương, Lang Châu thơ, Nguyệt Nga kêu oan cho Bùi Kiệm…<br /> Lang Châu toàn truyện, Lục Vân Tiên thơ, 2. Truyện thơ Quốc ngữ Nam Kỳ<br /> Lưu Bình Dương Lễ, Lý Công thơ, Lý Thi nhìn từ phương thức biên soạn<br /> Ân Đào Báo Nghĩa, Mục Liên Thanh Đề, Qua khảo sát thông tin trên trang bìa<br /> Nam Kinh Bắc Kinh, Nàng Chuột trinh tiết, của các tập truyện thơ, chúng tôi thấy hầu<br /> Nàng Út, Ngọc Cam Ngọc Khổ, Nhị thập hết các tác phẩm đều được miêu tả phẩm<br /> tứ hiếu, Nữ trung báo oán, Ông phò nhị cách của nó như: "Bổn cũ soạn lại", "bổn<br /> tẩu, Phạm Công Cúc Hoa, Phan Công thơ, cũ diễn chánh", "soạn y bổn Nôm", "soạn<br /> Phàn Lê Huê phá Hồng Thuỷ trận, Phụng theo bổn Nôm", "thơ mới", "thơ hậu"…<br /> Kiều Lý Đáng, Phụng Nghi Đình, Quan Âm Căn cứ vào nghĩa của các cụm từ và<br /> diễn ca, Quan Công phục Huê Dung, Sáu phương thức biên soạn tác phẩm, chúng tôi<br /> Trọng thơ, Sử Công, Tam Nương thơ, Tam tạm phân loại truyện thơ Quốc ngữ thành 4<br /> Tạng thỉnh kinh đông độ, Tề Thiên Đại nhóm: Phiên âm từ truyện Nôm (Soạn y<br /> Thánh loạn thiên đình, Thạch Sanh Lý bổn Nôm), bổn cũ soạn lại (dọn lại, sửa<br /> Thông, Thằng Lảnh bán heo, Thơ đi lại…), viết tiếp (thơ hậu), sáng tác (thơ<br /> Tây, Thơ mài gươm dạy vợ, Thơ Mụ Đội, mới). Theo chúng tôi, cách phân loại theo<br /> Thơ phật tổ ra đời, Thơ Sáu Nhỏ, Thoại nhận thức của người xưa về bản chất tác<br /> Khanh Châu Tuấn, Tiên Bửu thơ tuồng, phẩm cần được tham chiếu với nguồn văn<br /> Tiết Cương khởi nghĩa, Tiết Đinh San liệu của chúng để có một cái nhìn r hơn<br /> <br /> 121<br /> TRUY N THƠ QUỐC NGỮ NAM KỲ U TH NHỮNG VẤN Ề VỀ XUẤT BẢN, BIÊN SOẠN VÀ PHÂN LOẠI<br /> <br /> <br /> về truyện thơ Quốc ngữ Nam Kỳ. 1942. Trên trang bìa chính của tác phẩm<br /> Ưu điểm của cách phân loại theo này có ghi rõ tác giả là cụ Đồ Chiểu. Ngoài<br /> phương thức biên soạn, miêu tả bản chất ra họ còn sử dụng cụm từ "soạn y bổn<br /> tác phẩm của người xưa là tính lịch sử của Nôm" đặt ngay dưới tên tác phẩm. Các<br /> nó, cho ph p sử dụng lại các từ, ngữ mà thông tin trên cho chúng ta thấy được tác<br /> các tác giả người biên tập truyện thơ uốc phẩm này có nguồn gốc từ bản Nôm của<br /> ngữ đã dùng. Cách phân loại này s làm Nguyễn Đình Chiểu và trong quá trình biên<br /> nổi bật công việc và ý thức của những soạn ra tác phẩm này người soạn đã tuyệt<br /> người đặt thơ, biên soạn, xuất bản thơ thời đối trung thành với bản Nôm. So sánh với<br /> bấy giờ. Truyện Lục Vân Tiên do các nhà nghiên<br /> 2.1. Phiên âm từ truyện Nôm (Soạn y cứu như: Ca Văn Thỉnh và Nguyễn Quang<br /> bổn Nôm) Tuân phiên âm thì bản “soạn y bổn Nôm”<br /> Qua khảo sát văn bản, cho thấy "soạn có nội dung hoàn toàn trùng khớp. Vậy<br /> y bổn Nôm" có nghĩa là tác phẩm này được chúng tôi có thể khẳng định “soạn y bổn<br /> soạn lại từ truyện thơ Nôm và người soạn Nôm” là phiên âm tác phẩm từ chữ Nôm ra<br /> tuyệt đối trung thành với bản Nôm. Nói quốc ngữ.<br /> cách khác, họ chỉ làm công việc của người Hai tập Lục Vân Tiên còn lại được nhà<br /> phiên âm Nôm ra quốc ngữ. Người làm in Bảo Tồn in lần thứ nhất, năm 1928 do<br /> công việc này đầu tiên là Trương Vĩnh Ký. Phạm Văn Thơm chịu trách nhiệm xuất<br /> Ông đã phiên âm, chú giải những truyện bản; và tác phẩm được nhà in Xưa Nay in<br /> thơ Nôm ra uốc ngữ như : Kim Vân Kiều lần thứ 3, năm 1929 do Phạm Văn Thình<br /> truyện (1875), Lục súc tranh công (1887), chịu trách nhiệm xuất bản. Trên trang bìa<br /> Phan Trần (1889)(2). Tiếp theo Trương của cả 2 tác phẩm này đều dùng cụm từ<br /> Vĩnh Ký là Trương Minh Ký: ông cũng đã "bổn cũ soạn lại" nhưng ở trang bìa phụ lại<br /> phiên âm các truyện thơ Nôm ra quốc ngữ dùng cụm từ "soạn y bổn cũ". Ngoài những<br /> và đăng trên Gia Định báo, như : Lục súc khó khăn vì không xác định được văn bản<br /> tranh công (đăng từ số 2, ngày 13/1/1891), nguồn mà 2 tác phẩm này sử dụng và<br /> Nhị thập tứ hiếu (đăng từ số 49, ngày không tiếp cận được văn bản Nôm, chúng<br /> 8/12/1896). tôi còn gặp vấn đề khác. Đó là việc dùng<br /> Truyện thơ uốc ngữ Lục Vân Tiên các cụm từ "bổn cũ soạn lại", "soạn y bổn<br /> xuất bản bằng uốc ngữ là một ví dụ điển cũ" không thống nhất trong cùng một tác<br /> hình cho loại “soạn y bổn Nôm”. Chúng tôi phẩm. Trong trường hợp này, “bổn cũ soạn<br /> sưu tầm được 7 tác phẩm Lục Vân Tiên, lại” có thể có nghĩa là phiên ra uốc ngữ<br /> trong đó có 3 tác phẩm là "bổn cũ soạn lại một tác phẩm vốn viết bằng chữ Nôm, việc<br /> có hát nam hát khách", 1 tác phẩm là "bổn “soạn lại” này chỉ là chuyển đổi hệ thống<br /> cũ diễn chánh" và 3 tác phẩm còn lại là văn tự ghi ch p tác phẩm. Xét về mặt nội<br /> "soạn y bổn cũ", "soạn y bổn Nôm" hoặc dung lẫn hình thức, 2 tác phẩm này giống<br /> "bổn cũ soạn lại". Trong số này, chúng tôi hoàn toàn với tác phẩm Lục Vân Tiên của<br /> quan tâm nhóm 3 tác phẩm "soạn y bổn Nguyễn Đình Chiểu đã được hiệu đính và<br /> Nôm". Tác phẩm đầu tiên là truyện thơ in trong Từ điển truyện Lục Vân Tiên(3)<br /> quốc ngữ Lục Vân Tiên do nhà in Phạm hoặc Nguyễn Đình Chiểu toàn tập(4). Vậy<br /> Văn Thình tái bản lần thứ 13 vào năm chúng ta có thể tạm kết luận mức độ trung<br /> <br /> 122<br />  DƯƠNG MỸ THẮM<br /> <br /> <br /> thành của 2 tác phẩm này với bổn Nôm của là người cuối cùng hoàn chỉnh văn bản. Vì<br /> Nguyễn Đình Chiểu gần như tuyệt đối. Vì những l trên, chúng tôi tạm thời xem<br /> vậy, chúng tôi tạm xếp 2 tác phẩm này vào người xuất bản truyện thơ "soạn y bổn<br /> loại "soạn y bổn Nôm". Nôm" là ngư ph n t ph .<br /> Năm 1928, Nhà in Xưa nay xuất bản Bên cạnh đó, còn có một số truyện thơ<br /> truyện thơ uốc ngữ Lâm Sanh Xuân Quốc ngữ được soạn lại từ truyện thơ Nôm<br /> Nương. Trên trang bìa chính có ghi r đây nhưng “tác giả” không được gọi là người<br /> là bản in lần thứ nhất, giá 30 xu, người soạn hay người chép ra quốc ngữ như<br /> xuất bản là Lê Văn Tịnh. Ở bìa phụ Lê Văn thường lệ mà được gọi là "dịch giả". Theo<br /> Tịnh có dùng cụm từ "soạn y bổn cũ" và chúng tôi, nhiều khả năng chữ "dịch" ở đây<br /> ông nhắc lại một lần nữa bằng cụm từ có nghĩa là chuyển tác phẩm từ loại văn tự<br /> "soạn y bổn Nôm" trước khi bắt đầu câu này sang văn tự khác, và công việc chính<br /> thơ đầu tiên. Cụm từ "soạn y bổn cũ" hay của các "dịch giả" là phiên âm Nôm ra<br /> "soạn y bổn Nôm" đều khẳng định đây là quốc ngữ. Các "dịch giả" Nguyễn Đức<br /> truyện thơ được soạn lại từ truyện thơ Nôm Lương, Lê Duy Thiện và Nguyễn Kim<br /> và người soạn tuyệt đối trung thành với Đính thực chất là người phiên âm truyện<br /> bản gốc và chỉ phiên âm Nôm ra quốc ngữ. thơ Nôm sang quốc ngữ.<br /> Tuy nhiên, chúng tôi không thấy thông tin 2.2. Bổn cũ soạn lại<br /> nào về người phiên âm hay biên soạn tác Trong Từ điển từ ngữ Nam Bộ của<br /> phẩm này. Huỳnh Công Tín, cụm từ "bổn cũ soạn lại"<br /> Đối với loại truyện thơ "soạn y bổn có nghĩa là “giữ nguyên cái đã có, thực hiện<br /> Nôm", trên trang bìa của các tác phẩm theo cái cũ”(5). Với nghĩa này thì cụm từ<br /> thường không thể hiện thông tin về tác giả "bổn cũ soạn lại" rất gần nghĩa với cụm từ<br /> mà chỉ có người đứng ra chịu trách nhiệm "soạn y bổn Nôm". Theo chúng tôi “bổn cũ<br /> xuất bản, trừ trường hợp duy nhất là tác soạn lại” không chỉ là thực hiện theo cái cũ<br /> phẩm Lục Vân Tiên (1942) có ghi rõ tên tác mà là tác phẩm được soạn lại từ truyện thơ<br /> giả (cụ Đồ Chiểu). Dựa vào trường hợp Nôm, người biên soạn “tác giả” có thể dựa<br /> này, chúng ta có thể thấy những người xuất vào cốt truyện có sẵn để thêm bớt, thay đổi<br /> bản cho rằng tác giả của truyện thơ loại một vài tình tiết, nhân vật hoặc thay đổi câu<br /> này là tác giả của văn bản Nôm. Như vậy, chữ thậm chí có thể thêm vào các hình thức<br /> việc các tác phẩm khác không ghi rõ tên tuồng để sáng tạo ra một tác phẩm mới.<br /> tác giả có l vì chúng được phiên âm từ Khảo sát trên các trang bìa của truyện<br /> những truyện thơ Nôm khuyết danh. Vậy thơ Quốc ngữ Nam Kỳ, cụm từ "bổn cũ<br /> người phiên âm Nôm ra quốc ngữ là ai, soạn lại" là được dùng nhiều nhất, bên<br /> phải chăng chính là người xuất bản? Xét về cạnh đó chúng tôi tìm thấy những cụm từ<br /> bản chất, loại truyện thơ này là những khác có nghĩa rất gần như "bổn cũ dọn lại",<br /> truyện được phiên âm Nôm ra quốc ngữ, "bổn cũ sửa lại", "bổn cũ diễn chánh",<br /> mức độ trung thành với bản gốc là tuyệt "soạn theo bổn Nôm". Xét về nghĩa, theo<br /> đối nên chắc chắn người chịu trách nhiệm Đại Nam quốc âm tự vị, từ dọn có nghĩa "là<br /> xuất bản không thể chỉ nghe hoặc đọc ở sắp đặt, bài trí"(6); sửa có nghĩa là "lặp lại,<br /> đâu đó, ghi lại, rồi đứng ra xuất bản. Họ làm lại, sắp đặt làm cho chính đính, tề<br /> phải là người trực tiếp phiên âm hoặc ít ra chỉnh"(7). Như vậy, các truyện thơ uốc<br /> <br /> 123<br /> TRUY N THƠ QUỐC NGỮ NAM KỲ U TH NHỮNG VẤN Ề VỀ XUẤT BẢN, BIÊN SOẠN VÀ PHÂN LOẠI<br /> <br /> <br /> ngữ dùng cụm từ "bổn cũ dọn lại", "bổn cũ là Nguyễn Kim Đính đã dùng khả năng<br /> sửa lại" đều thuộc loại truyện thơ "bổn cũ ngôn ngữ của mình để thuật lại bằng tiếng<br /> soạn lại". Đối với các truyện thơ sử dụng Việt thông ua hệ văn tự uốc ngữ nội<br /> cụm từ "soạn theo bổn Nôm", vừa nghe dung "truyện Tàu" (truyện Trung Quốc)<br /> ua người đọc có thể nghĩ đây là loại vốn được viết bằng Hán văn. Hay nói cách<br /> truyện thơ "soạn y bổn Nôm", nhưng khi khác liệu có phải Nguyễn Kim Đính đã<br /> phân tích nghĩa của từng từ thì rõ ràng từ chuyển thể các truyện Trung Quốc có tên<br /> "y" và từ "theo" có nghĩa khác nhau. Một là Tống Tử Vưu, Trần Đại Lang dưới dạng<br /> đằng là giữ nguyên vẹn, trung thành tuyệt nguyên tác chữ Hán sang truyện thơ uốc<br /> đối với văn bản Nôm, một đằng là kế thừa ngữ? Trong trường hợp này, theo chúng tôi<br /> văn bản Nôm và không nhất thiết phải giữ Nguyễn Kim Đính chỉ là người phiên âm<br /> nguyên văn bản gốc, tức có thể bổ sung, truyện thơ Nôm ra uốc ngữ, chứ không hề<br /> sửa chữa theo ý muốn chủ quan của người làm công việc của người dịch. Vì tác phẩm<br /> soạn. Vậy loại truyện thơ có sử dụng cụm Tống Tử Vưu của Nguyễn Kim Đính giống<br /> từ "soạn theo bổn Nôm" cũng được xếp hoàn toàn với Tống Tử Vưu truyện của<br /> vào loại truyện thơ "bổn cũ soạn lại". Huỳnh Tịnh Của. Điều này có nghĩa nó<br /> Về nghĩa của cụm từ "bổn cũ diễn cũng được xếp vào loại "Bổn cũ soạn lại"<br /> chánh", theo Đại Nam quốc âm tự vị từ và việc tác giả dùng cụm từ "Dịch truyện<br /> diễn có nghĩa là "rộng"(8); chánh có nghĩa Tàu" chỉ thể hiện tác phẩm này có nguồn<br /> là "việc chánh, ngay thật, chắc chắn"(9). gốc từ truyện Trung Quốc.<br /> Thực tế, các truyện thơ có sử dụng cụm từ Trong số các truyện thơ uốc ngữ mà<br /> "bổn cũ diễn chánh" như : Đào Trinh chúng tôi sưu tầm được có một số truyện<br /> Luông Sanh, Lục Vân Tiên, Nam Kinh Bắc thơ không sử dụng các cụm từ "bổn cũ<br /> Kinh, Thạch Sanh Lý Thông… là những soạn lại", "bổn cũ dọn lại", "bổn cũ sửa<br /> truyện được soạn lại từ truyện thơ Nôm, lại". Tuy nhiên, dựa vào bản chất của loại<br /> người soạn giữ lại cốt truyện thêm bớt, truyện thơ "bổn cũ soạn lại", chúng tôi đưa<br /> thay đổi tình tiết, câu chữ để tạo nên các ra hai yếu tố chính để làm cơ sở phân loại.<br /> tác phẩm mới. Vậy, các truyện thơ này Thứ nhất truyện phải được soạn lại từ<br /> cũng được xếp cùng nhóm với loại truyện truyện thơ Nôm; thứ hai, trên trang bìa thể<br /> thơ "bổn cũ soạn lại". hiện rõ truyện đã được diễn ra quốc ngữ,<br /> Trên trang bìa tác phẩm Tống Tử Vưu chép ra quốc ngữ, soạn lại và thêm thắt bởi<br /> do nhà in Đông Pháp xuất bản lần thứ nhất những “tác giả” cụ thể.<br /> năm 1929 và tác phẩm Trần Đại Lang 2.3. Sáng tác (Thơ mới)<br /> cũng do nhà in Đông Pháp xuất bản lần thứ Theo Đại Nam quốc âm tự vị, Thơ có<br /> nhất năm 1929, hoặc tác phẩm cùng tên nghĩa “là sách, chuyện” (Thư 書), hay “chữ<br /> Trần Đại Lang do nhà in Phạm Văn Cường nghĩa hoặc lời nói đặt ra có câu có vần theo<br /> xuất bản năm 1928 đều ghi "Dịch truyện điệu văn chương” (Thi 詩)(10). Đối với<br /> Tàu" ngay dưới tên tác phẩm. Cuối mỗi truyện thơ Quốc ngữ Nam Kỳ, người ta<br /> trang bìa đều ghi thêm "Nguyễn Kim Đính dùng chữ Thơ (書)có nghĩa là chuyện để<br /> dịch và xuất bản". Vậy cụm từ "Dịch đặt tên cho tác phẩm. "Thơ mới" là truyện<br /> truyện Tàu" ở đây có nghĩa là gì? Có phải thơ được sáng tác mới hoàn toàn bằng chữ<br /> <br /> <br /> 124<br />  DƯƠNG MỸ THẮM<br /> <br /> <br /> quốc ngữ, tức nội dung cốt truyện không nội dung tác phẩm mới có thể nhận biết<br /> dựa vào truyện thơ Nôm. Trong trường hợp chúng thuộc nhóm "Thơ hậu".<br /> này, truyện thơ Quốc ngữ được trực tiếp 3. Phân loại truyện thơ Quốc ngữ<br /> biên soạn theo truyện cổ tích, tuồng, tích, Nam Kỳ theo nguồn gốc thể tài<br /> tiểu thuyết Trung Quốc hay các sự kiện Hiện nay, chúng tôi có gần 200 truyện<br /> lịch sử - xã hội Việt Nam mà không qua thơ uốc ngữ Nam Kỳ, phong phú về nội<br /> truyện thơ Nôm. Cách đơn giản nhất để dung, đa dạng về hình thức. Để thuận lợi<br /> nhận biết "Thơ mới" là dựa vào các chữ cho việc nghiên cứu, trước hết người viết<br /> dùng trên trang bìa của mỗi cuốn thơ, như : phải phân loại chúng theo từng nhóm. Các<br /> "thơ mới", "tân soạn". Đối với các truyện nhà nghiên cứu về truyện thơ Nôm đã có rất<br /> thơ không sử dụng những từ, ngữ quen nhiều ý kiến khác nhau trong việc phân loại<br /> thuộc trên thì chúng ta cần phải dựa vào truyện thơ Nôm. Họ dựa vào các tiêu chí<br /> cốt truyện để phân loại chúng. Những khác nhau để chia truyện thơ Nôm thành<br /> truyện thơ uốc ngữ được soạn trực tiếp từ các loại sau: “Truyện Nôm bình dân”,<br /> truyện cổ tích, tiểu thuyết Trung Quốc truyện Nôm bác học” (phong cách sáng<br /> hoặc được sáng tác dựa vào các sự kiện tác), “truyện Nôm khuyết danh”, “truyện<br /> lịch sử của Việt Nam không thông qua Nôm hữu danh” (tác giả)... Đối với truyện<br /> truyện thơ Nôm đều là "thơ mới". Trên thơ Quốc ngữ, chúng tôi xét thấy s không<br /> trang bìa của những truyện này thường thể thể phân chia theo tiêu chí phong cách sáng<br /> hiện rõ tên tác giả tức "người đặt thơ". tác, vì tất cả những tác phẩm mà chúng tôi<br /> 2.4. Viết tiếp (Thơ hậu) đang có đều là những truyện có nội dung<br /> "Thơ hậu" là truyện thơ uốc ngữ mang đậm tính chất uần chúng và nghệ<br /> được sáng tác mới hoàn toàn. Tác giả "Thơ thuật hết sức mộc mạc, giản dị. Nếu căn cứ<br /> hậu" lấy kết thúc truyện của "bổn cũ soạn vào mối quan hệ với tác giả để phân loại<br /> lại" làm mở đầu cho câu chuyện tiếp theo, truyện thơ Quốc ngữ, chúng tôi e rằng s<br /> đặc biệt cốt truyện được họ sáng tạo dựa không hợp lý vì ngoài truyện thơ Lục Vân<br /> vào sự tưởng tượng của bản thân tạo nên Tiên, số tác phẩm còn lại mà chúng tôi đang<br /> một tác phẩm hoàn toàn mới từ nội dung có đều là những truyện thơ khuyết danh. Vì<br /> đến hình thức. Qua tên gọi của tác phẩm, vậy, chúng tôi chọn cách phân loại theo<br /> chúng ta rất dễ nhận biết các truyện thơ nguồn gốc thể tài để phân loại truyện thơ<br /> quốc ngữ thuộc nhóm "Thơ hậu", vì tác giả Quốc ngữ Nam Kỳ. Cách phân loại này<br /> thường lấy chữ "hậu" kết hợp với tên "bổn giúp chúng ta thấy được thi pháp, phong<br /> cũ soạn lại" của nó, như Hậu chàng cách của từng thể tài. Theo đó, truyện thơ<br /> Nhái, Hậu Lang Châu, Hậu Nàng Út, Hậu Quốc ngữ Nam Kỳ có mấy loại sau:<br /> Phạm Công, Hậu Thạch Sanh, Hậu Vân Truyện thơ ổ tích, truyện thơ truyền<br /> Tiên, Hậu con Tấm con Cám, Hậu Hoàng thuyết Phật giáo, truyện thơ tuồng tích<br /> Trừu, Hậu Vân Tiên… Tuy nhiên, cũng có Trung Quốc, truyện thơ th i sự.<br /> những trường hợp ngoại lệ khác như tác 3.1. Truyện thơ cổ tích<br /> phẩm Cha Hồ chú Nhẫn. Đây là truyện thơ Chúng tôi dùng khái niệm truyện thơ<br /> quốc ngữ thuộc nhóm "Thơ hậu", nội dung cổ tích là để chỉ các loại truyện được kể<br /> được kể tiếp theo truyện Chàng Lía. Đối bằng văn vần có nội dung cốt truyện từ<br /> với trường hợp này, chúng ta phải dựa vào chuyện xưa, tích cũ được lưu truyền trong<br /> <br /> 125<br /> TRUY N THƠ QUỐC NGỮ NAM KỲ U TH NHỮNG VẤN Ề VỀ XUẤT BẢN, BIÊN SOẠN VÀ PHÂN LOẠI<br /> <br /> <br /> dân gian Việt Nam. Truyện thơ cổ tích có cứu, chúng tôi tiếp tục phân loại truyện thơ<br /> nội dung khá rộng, gồm nhiều loại đề tài cổ tích thành nhiều nhóm nhỏ, như: truyện<br /> với nhiều kiểu nhân vật khác nhau, như: thơ cổ tích thần kỳ, truyện thơ cổ tích thế<br /> truyện các nhân vật dũng sĩ, các nhân vật sự, truyện thơ cổ tích loài vật.<br /> tài giỏi, thông minh, truyện về các nhân vật 3.1.1. Truyện thơ cổ tích thần kỳ<br /> ngốc nghếch, các nhân vật bất hạnh, như: Truyện thơ cổ tích thần kỳ kể lại<br /> người mồ côi, người em út, người con những sự việc xảy ra trong đời sống gia<br /> riêng, người nghèo khổ, người quái dị hình đình và xã hội con người; mà ở đó những<br /> dạng, truyện về các con vật nói năng và xung đột, mâu thuẫn trong gia đình, như:<br /> hành động như con người, truyền thuyết về xung đột giữa anh chị em (Chàng Nhái<br /> các anh hùng thảo dã... Chủ đề quen thuộc Kiển Tiên, Chàng Chuột Lệ Tiên, Nàng<br /> của truyện thơ cổ tích là chính nghĩa thắng Út...), xung đột giữa dì ghẻ con chồng,<br /> gian tà, thiện thắng ác. Các vấn đề này giữa chị em cùng cha khác mẹ (Con Tấm<br /> được các tác giả dân gian thể hiện một cách con Cám), xung đột có tính bi kịch về hôn<br /> độc đáo, sống động trên cơ sở kế thừa nội nhân, gia đình (Thoại Khanh Châu Tuấn,<br /> dung và hình thức nghệ thuật của truyện cổ Phạm Công Cúc Hoa, Lâm Sanh Xuân<br /> tích. Truyện thơ cổ tích chiếm số lượng lớn Nương...) được giải quyết nhờ vào lực<br /> trong danh mục tác phẩm truyện thơ Quốc lượng siêu nhiên. Những ông Tiên, ông<br /> ngữ xuất bản ở Nam Kỳ đầu thế kỷ XX, Bụt... luôn đứng về phía thiện, trợ giúp cho<br /> như: Cha Hồ Chú Nhẫn, Chàng Chuột Lệ nhân vật đau khổ, đang gặp bế tắc để đưa<br /> Tiên, Chàng Nhái Kiển Tiên thơ, Chàng họ tới hạnh phúc. Đây là nhóm tác phẩm<br /> Nhái, Đào Trinh Luông Sanh, Dương Ngọc chiếm số lượng lớn nhất trong danh mục<br /> thơ, Hậu Chàng Nhái, Hậu Con Tấm con truyện thơ cổ tích.<br /> Cám, Hậu Hoàng Trừu, Hậu Lang Châu, 3.1.2. Truyện thơ cổ tích thế sự<br /> Hậu Nàng Út, Hậu Phạm Công, Hậu Truyện thơ cổ tích thế sự khác loại<br /> Thạch Sanh, Hậu Vân Tiên, Hoàng Trừu, truyện thơ cổ tích thần kỳ ở chỗ, truyện kể<br /> Lâm Sanh Lâm Thoại, Lâm Sanh Xuân lại những sự kiện khác thường ly kỳ nhưng<br /> Nương, Lang Châu thơ, Lang Châu toàn những sự kiện này được rút ra từ thế giới<br /> truyện, Lục súc tranh công, Lục Vân Tiên trần tục của con người, không có hoặc rất ít<br /> thơ, Lưu Bình Dương Lễ, Lý Công thơ, Lý yếu tố thần kỳ. Trong truyện thơ cổ tích thế<br /> Thi Ân Đào Báo Nghĩa, Nam Kinh Bắc sự yếu tố thần kỳ không có vai trò quan<br /> Kinh, Nàng Chuột trinh tiết, Nàng Út, trọng đối với sự phát triển của câu chuyện.<br /> Ngọc Cam Ngọc Khổ, Nữ trung báo oán, Nhân vật trung tâm thường chủ động và<br /> Phạm Công Cúc Hoa, Phan Công thơ, Sử tích cực hơn so với nhân vật trung tâm<br /> Công, Tam Nương thơ, Thạch Sanh LýN trong truyện thơ cổ tích thần kỳ. Những<br /> Thông, Thằng Lảnh bán heo, Thơ mài mâu thuẫn, xung đột trong truyện thơ cổ<br /> gươm dạy vợ, Thơ Mụ Đội, Thoại Khanh tích thế sự được giải quyết theo logic của<br /> Châu Tuấn, Tiên Bửu thơ tuồng, Trần hiện thực và thỉnh thoảng nhân vật trung<br /> Minh khố chuối, Trần Sanh Ngọc Anh, Trò tâm không nhận được “cái kết có hậu”. Các<br /> Đông thơ, Trương Ngộ thơ, Văn Doan diễn tác phẩm như: Cha Hồ chú Nhẫn, Hoàng<br /> ca, Văn Doan thơ… Trừu, Lưu Bình Dương Lễ, Mài gươm dạy<br /> Vì vậy, để thuận lợi cho việc nghiên vợ, Nữ trung báo oán, Thằng Lảnh bán<br /> <br /> 126<br />  DƯƠNG MỸ THẮM<br /> <br /> <br /> heo, Thơ Chàng Lía, Trương Ngộ, Thơ Văn truyện bắt nguồn từ những tích truyện cổ<br /> Doan, Văn Doan diễn ca... đều thuộc nhóm Trung Quốc được lưu truyền trong dân<br /> truyện cổ tích thế sự. gian hoặc những vở tuồng được lấy ra từ<br /> 3.1.3. Truyện thơ cổ tích loài vật tiểu thuyết Trung Quốc. Qua khảo sát trong<br /> Truyện thơ cổ tích loài vật là loại danh mục truyện thơ Quốc ngữ Nam Kỳ,<br /> truyện kể bằng văn vần có tính chất thế truyện thơ tuồng tích Trung Quốc là nhóm<br /> sự, mượn chuyện về loài vật để nói bóng tác phẩm chiếm số lượng lớn thứ 2 sau loại<br /> gió, kín đáo chuyện đời, chuyện người, truyện thơ cổ tích, như: Bá Ấp Khảo loạn<br /> nhằm nêu lên bài học luân lí. Truyện thơ cung, Bá Nha Tử Kỳ, Bạch Viên Tôn Các,<br /> cổ tích loài vật có số lượng hạn chế nhất Chiêu Quân cống Hồ, Đỗ Thập Nương,<br /> trong danh mục truyện thơ Quốc ngữ Nam Đơn Hùng Tín, Hạng Võ biệt Ngu Cơ, Nhị<br /> Kỳ, như: Nàng Chuột trinh tiết, Lục súc thập tứ hiếu, Ông phò nhị tẩu, Phàn Lê<br /> tranh công. Huê phá Hồng Thuỷ trận, Phụng Kiều Lý<br /> Truyện thơ cổ tích là kết quả sáng tạo Đáng, Phụng Nghi Đình, Quan Công phục<br /> của các tác giả dân gian. Họ đã sáng tạo Huê Dung, Tam Tạng thỉnh kinh đông độ,<br /> bằng cách chỉnh lý, lắp ghép các tình tiết, Tề Thiên Đại Thánh loạn thiên đình, Tiết<br /> các môtip có sẵn trong kho tàng truyện cổ Cương khởi nghĩa, Tiết Đinh San cầu Phàn<br /> dân gian để tạo thành một câu chuyện hoàn Lê Huê, Tiết Giao đoạt ngọc, Tống Tử<br /> toàn mới. Trong quá trình biên soạn truyện Vưu, Tống Tử Vưu truyện, Trần Đại Lang,<br /> thơ cổ tích, tác giả dân gian đã “sửa đổi lại Triệu Tử Long - Đương Dương Trường<br /> mới” rất nhiều nội dung. Nội dung câu Bản, Trụ Vương mê Đắc Kỷ, Tứ đại kỳ thơ,<br /> chuyện trong truyện thơ cổ tích đã được cụ Võ Tòng sát tẩu, Xử án Quách Hoè…<br /> thể hóa, nhân vật dù mang lý tưởng nhưng Trên trang bìa của các quyển thơ<br /> cũng bắt đầu có tâm lý, tính cách, lời thoại Đương Dương Trường Bản, Triệu Tử Long<br /> cũng nhiều hơn… Tuy nhiên, sự sáng tạo đoạt ấu chúa, Quan Công phục Huê Dung,<br /> ấy dù nhiều hay ít cũng không thể vượt ra Quan Công phò nhị tẩu... đều ghi “đặt theo<br /> ngoài khuôn khổ của chuyện xưa, tích cũ. tích truyện Tam quốc” và đặt tên trùng khít<br /> 3.2. Truyện thơ truyền thuyết Phật giáo với các vở tuồng Đương Dương Trường<br /> Truyện thơ truyền thuyết Phật giáo là Bản, Quan Công phục Huê Dung trong<br /> loại truyện dân gian được kể bằng văn vần quyển Tuồng Tam Quốc (1930), chủ bút<br /> có các yếu tố kỳ diệu, huyễn tưởng nhưng Đặng Lễ Nghi, chủ bổn Phạm Văn Thình,<br /> lại được cảm nhận là xác thực, diễn ra nhà in Xưa Nay, in lần thứ tư, 42 trang.<br /> trong thời gian tôn giáo và thuộc nhóm đề Khi đặt thơ, tác giả không đơn thuần lấy<br /> tài Phật giáo. Dựa vào danh mục các tác trọn vẹn một chương, một hồi trong tiểu<br /> phẩm truyện thơ Quốc ngữ xuất bản ở Nam thuyết Tam Quốc để sáng tạo nên tác phẩm<br /> Kỳ đầu thế kỷ XX, chúng ta thấy có một số mà là dựa theo tích truyện được nhiều<br /> tác phẩm là truyện thơ truyền thuyết Phật người biết đến, giống với cách mở đầu và<br /> giáo, như: Mục Liên Thanh Đề, Quan Âm kết thúc của các vở tuồng. Tất cả những<br /> diễn ca, Thơ Phật Tổ ra đời… điều này gợi cho chúng tôi, phải chăng các<br /> 3.3. Truyện thơ tuồng tích Trung Quốc tác giả truyện thơ đã sáng tạo trên nội dung<br /> Truyện thơ tuồng tích Trung Quốc là của những vở tuồng nhiều hơn là từ những<br /> loại truyện được kể bằng văn vần có cốt trang viết của tiểu thuyết?<br /> <br /> 127<br /> TRUY N THƠ QUỐC NGỮ NAM KỲ U TH NHỮNG VẤN Ề VỀ XUẤT BẢN, BIÊN SOẠN VÀ PHÂN LOẠI<br /> <br /> <br /> Trong danh mục truyện thơ tuồng, tích các loại truyện thơ có cốt truyện bắt nguồn<br /> Trung Quốc có một số tác phẩm nếu chỉ từ hiện thực lịch sử- xã hội ở Việt Nam<br /> dựa vào nội dung thì không thể xác định được gọi là truyện thơ thời sự như: Cậu<br /> được nguồn gốc vì nội dung cốt truyện của Hai Miêng [Miên], Sáu Trọng thơ, Thầy<br /> chúng rất giống với loại truyện thơ cổ tích. Thông Chánh, Thơ đi Tây, Thơ Sáu Nhỏ,<br /> Trường hợp Trần Đại Lang, hiện tại chúng Vân Tiên cờ bạc… Người làm thơ ghi lại<br /> tôi có 6 bản trong đó có 2 bản do Nguyễn những sự kiện xảy ra theo như họ trông<br /> Kim Đính dịch có ghi rõ trên trang bìa thấy hoặc nghe kể. Chuyện xảy ra nghe<br /> “dịch truyện Tàu”. Tống Tử Vưu cũng là được thế nào người ta ghi lại thế ấy, chỉ<br /> một trường hợp tương tự, vì vậy, chúng tôi thêm vào đôi chút ý kiến chủ quan hoặc<br /> căn cứ vào nguồn văn liệu có trên trang bìa một số chi tiết cho truyện thêm hấp dẫn<br /> của văn bản. Hiện nay, chúng tôi có 6 bản chứ không hề tự ý dựng lên cốt truyện.<br /> Tống Tử Vưu, trong đó bản Nguyễn Kim Trong danh mục truyện thơ Quốc ngữ<br /> Đính (1929), nhà in Đông Pháp in lần thứ Nam Kỳ có một trường hợp đặc biệt là thơ<br /> 1, tại Gia Định gồm 16 trang có ghi rõ trên Vân Tiên cờ bạc. Đây là tác phẩm nhại<br /> trang bìa cụm từ “Dịch truyện Tàu”. Dù truyện thơ Lục Vân Tiên nhằm phê phán tệ<br /> không tìm được nội dung cốt truyện của nạn cờ bạc trong xã hội lúc bấy giờ một<br /> Trần Đại Lang và Tống Tử Vưu được lấy cách hài hước. Vì vậy, chúng tôi xếp Vân<br /> từ tích truyện nào nhưng cũng đủ để khẳng Tiên cờ bạc vào nhóm truyện thơ thời sự.<br /> định hai tác phẩm trên là những truyện thơ Tóm lại, truyện thơ Quốc ngữ Nam Kỳ<br /> Quốc ngữ có nguồn gốc từ tích truyện của là loại truyện được người dân Nam Kỳ lục<br /> Trung Quốc. tỉnh yêu chuộng vào những thập niên đầu<br /> Ngoài ra, cũng có trường hợp người thế kỷ XX. Truyện được xuất bản, tái bản<br /> soạn truyện thơ nêu nguồn gốc của truyện với số lượng lớn và bày bán phổ biến khắp<br /> bắt nguồn từ tác phẩm của Trung Quốc, các hiệu sách với giá bình dân. Tuy nhiên,<br /> nhưng thực tế kiểm nghiệm lại không đưa do điều kiện thời gian và nhu cầu thưởng<br /> ra kết uả tương đồng. Mở đầu truyện thơ thức của người dân thay đổi nên về sau ít ai<br /> Nữ trung báo oán có câu: “Trải xem Kim còn lưu giữ loại truyện thơ này. Vì vậy,<br /> cổ kỳ quan” khiến người đọc hiểu là tác giả việc tìm kiếm tư liệu gặp rất nhiều khó<br /> biên soạn truyện này dựa theo Kim cổ ỳ khăn. Dựa vào phương thức biên soạn, các<br /> quan nhưng thực tế trong Kim cổ kỳ quan thông tin trên trang bìa, người viết chia<br /> lại không có truyện nào như thế. Trường truyện thơ Quốc ngữ Nam Kỳ thành bốn<br /> hợp này, có thể hiểu là người viết chỉ nhóm chính: "Soạn y bổn Nôm", "Bổn cũ<br /> mượn tên tác phẩm Kim cổ kỳ quan cốt để soạn lại", "Thơ mới" và "Thơ hậu". Trong<br /> dẫn truyện. Vì vậy, chúng tôi dựa vào nội đó, nhóm tác phẩm “Soạn y bổn Nôm” về<br /> dung cốt truyện và tạm xếp Nữ trung báo bản chất là phiên âm Nôm ra chữ Quốc<br /> oán vào nhóm truyện thơ cổ tích thế sự, ngữ, tác giả người phiên âm không chủ ý<br /> chờ khảo sát thêm. thêm bớt, hay chỉnh sửa nội dung tác<br /> 3.4. Truyện thơ thời sự phẩm. Nhóm thứ 2 “bổn cũ soạn lại” là<br /> Bên cạnh truyện thơ cổ tích, truyện thơ nhóm chiếm số lượng đa số trong danh<br /> truyền thuyết Phật giáo, truyện thơ tuồng mục truyện thơ Quốc ngữ Nam Kỳ. Đây là<br /> tích Trung Quốc, ở Nam Kỳ còn xuất hiện nhóm tác phẩm được độc giả ưu chuộng<br /> <br /> 128<br />  DƯƠNG MỸ THẮM<br /> <br /> <br /> nên được tái bản nhiều lần. Chúng tôi đặc 2. Bằng Giang (1992), Văn học Quốc ngữ ở<br /> biệt quan tâm và hứng thú với nhóm tác Nam ỳ 1865 – 1930. Nxb Trẻ, TP.HCM,<br /> trang 43.<br /> phẩm “Thơ mới” và “Thơ hậu”. Hai nhóm<br /> 3. Nguyễn Quảng Tuân, Nguyễn Khắc Thuần<br /> tác phẩm này góp phần tạo nên sự phong (2004), Từ điển truyện Lục Vân Tiên, Nxb<br /> phú và đa dạng về nội dung, hình thức và Thanh Niên, trang 27.<br /> phương thức biên soạn truyện thơ Quốc 4. Ca Văn Thinh, Nguyễn Sỹ Lâm, Nguyễn<br /> ngữ Nam Kỳ. Thạch Giang (1980), Nguyễn Đình Chiểu toàn<br /> Bên cạnh đó, người viết còn kết hợp tập, tập 1, Nxb. Đại học và Trung học chuyên<br /> cách phân loại truyện thơ Quốc ngữ Nam nghiệp, trang 93-176.<br /> 5. Huỳnh Công Tín (2007), Từ điển từ ngữ Nam<br /> Kỳ theo nguồn gốc thể tài với cách phân<br /> Bộ, Nxb Khoa học Xã hội, TP.HCM, trang<br /> loại theo phương thức biên soạn. Sự kết 198.<br /> hợp này giúp người đọc có cái nhìn toàn 6. (8), (9) Huình Tịnh Paulus Của (1895), Đại<br /> diện về nguồn gốc truyện thơ Quốc ngữ Nam quốc âm tự vị, tập 1, Imp. Rey, Curiol &<br /> Nam Kỳ. Cie, Sài Gòn, trang 241, 234, 143.<br /> 10. Huình Tịnh Paulus Của (1896), Đại Nam<br /> Chú thích:<br /> quốc âm tự vị, tập 2, Imp. Rey, Curiol & Cie,<br /> 1. Nông cổ mín đàm, số 199 năm thứ 4, ngày Sài Gòn, trang 313, 403.<br /> 13/7/1905.<br /> <br /> <br /> <br /> Ngày nhận bài: 07/9/2017 Biên tập xong: 15/10/2017 Duyệt đăng: 20 10 2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 129<br />