Vài thách thức đối với thư viện số và những chiến lược đối phó

Chia sẻ: Phạm Huy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

116
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bắt nguồn từ sự phát triển của Internet, thư viện số đã trải qua một vài giai đoạn phát triển và có những thành tựu quan trọng trong việc cung cấp nguồn thông tin và dịch vụ tốt hơn, thuận tiện hơn cho người dùng tin. Tuy nhiên, vì phải dựa trên những thành tựu mới nhất về công nghệ, thư viện điện tử phải vượt qua một số khó khăn. Bài viết này sẽ đề cập đến 3 thách thức quan trọng và chiến lược đối phó nhằm mục đích giúp các thư viện cung cấp các dịch vụ tốt hơn, đó là: Lưu trữ nguồn thông tin số hoá, vấn đề bản quyền, và việc hỗ trợ người dùng tin. Mời bạn đọc cùng tham khảo tài liệu để nắm bắt thông tin chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Vài thách thức đối với thư viện số và những chiến lược đối phó

Vµi th¸ch thøc ®èi víi th− viÖn sè vµ nh÷ng chiÕn l−îc ®èi phã Vò ThÞ Nha ¾t nguån tõ sù ph¸t triÓn cña Internet, B tr÷, t×m kiÕm vµ cung cÊp th«ng tin sè ho¸. th− viÖn sè ®· tr¶i qua mét vµi giai ®o¹n VÊn ®Ò l−u tr÷ nguån tin sè hãa ph¸t triÓn vµ cã nh÷ng thµnh tùu quan träng trong viÖc cung cÊp nguån th«ng tin vµ §Þnh nghÜa nµy ph¶n ¸nh thùc tÕ r»ng, dÞch vô tèt h¬n, thuËn tiÖn h¬n cho ng−êi phÇn lín c¸c th− viÖn sè hiÖn nay, vµ trong dïng tin. Tuy nhiªn, v× ph¶i dùa trªn nh÷ng t−¬ng lai gÇn, sÏ dùa trªn nÒn t¶ng cña c¶ 2 thµnh tùu míi nhÊt vÒ c«ng nghÖ, th− viÖn lo¹i h×nh nguån t− liÖu vµ dÞch vô cña th− ®iÖn tö ph¶i v−ît qua mét sè khã kh¨n. Bµi viÖn truyÒn thèng vµ th− viÖn sè. Trong mét viÕt nµy sÏ ®Ò cËp ®Õn 3 th¸ch thøc quan m«i tr−êng phøc t¹p nh− vËy, th− viÖn sè sÏ träng vµ chiÕn l−îc ®èi phã nh»m môc ®Ých ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu vÊn ®Ò vµ th¸ch thøc gióp c¸c th− viÖn cung cÊp c¸c dÞch vô tèt cÇn ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt. h¬n, ®ã lµ: l−u tr÷ nguån th«ng tin sè ho¸, Th¸ch thøc ®Çu tiªn ®Õn tõ c¸c vÊn ®Ò kü vÊn ®Ò b¶n quyÒn, vµ viÖc hç trî ng−êi dïng thuËt, mµ quan träng nhÊt lµ vÊn ®Ò l−u tr÷ tin. nguån tµi liÖu d¹ng sè, ®−îc Russell ®Þnh nghÜa vµo n¨m 2002 (19, tr.14) nh− lµ “viÖc Trong thùc tÕ, cã rÊt nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ l−u tr÷, b¶o qu¶n vµ truy cËp c¸c vËt mang “th− viÖn sè”, vµ bµi viÕt nµy sÏ sö dông kh¸i tin sè ho¸ trong thêi gian dµi”. Lyman vµ niÖm th− viÖn sè cña Fox nªu lªn n¨m 1993. Besser (1998, trÝch dÉn trong 19, tr.7) cho (19, tr. 442). r»ng bèi c¶nh cña viÖc l−u tr÷ sè mµ th− viÖn Th− viÖn sè lµ tËp hîp cña c¸c m¸y tÝnh ®ang ph¶i ®èi mÆt lµ hµng th¸ng, mét nöa sè sè, c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc l−u tr÷ vµ trao ®æi trang web sÏ biÕn mÊt, trong khi ®ã m¹ng th«ng tin cïng víi bèi c¶nh vµ phÇn mÒm cÇn Internet hµng n¨m t¨ng gÊp ®«i vÒ sè l−îng. thiÕt ®Ó s¶n xuÊt vµ cung cÊp c¸c dÞch vô §Ó cã thÓ cung cÊp l−îng th«ng tin cÇn thiÕt, th«ng tin th− viÖn t−¬ng tù nh− c¸c th− viÖn c¶ d¹ng sè vµ truyÒn thèng, c¸c th− viÖn sè truyÒn thèng vÉn lµm ®èi víi tµi liÖu giÊy vµ ph¶i thu thËp vµ l−u tr÷ mét sè l−îng lín c¸c c¸c lo¹i h×nh tµi liÖu truyÒn thèng kh¸c trong th«ng tin chÊt l−îng cao. Th«ng tin sè ho¸ do qu¸ tr×nh thu thËp, biªn môc, t×m kiÕm vµ phæ ®ã lµ mét phÇn quan träng cña vèn tµi liÖu. biÕn th«ng tin… Mét th− viÖn sè ®óng nghÜa Wells (21, tr. 16) cho r»ng “th«ng tin ph¶i vµ hoµn chØnh ph¶i bao gåm tÊt c¶ c¸c dÞch ®−îc thu thËp mét c¸ch bÒn v÷ng, cã thÓ lµ vô c¬ b¶n cña th− viÖn truyÒn thèng, ®ång ®éc lËp víi m«i tr−êng sè, cã thÓ n»m trong thêi tËn dông ®−îc c¸c lîi thÕ cña viÖc l−u m«i tr−êng nµy, ®iÒu ®ã cã thÓ ®¶m b¶o r»ng T¹p chÝ th− viÖn viÖt nam 2(10) 19
sÏ cã c¬ héi ®Ó nh÷ng th«ng tin nµy sÏ hiÖn dµnh cho tõng lo¹i tµi liÖu. §©y lµ c¸ch ®¸ng h÷u trong mét thêi gian dµi ®ñ ®Ó cung cÊp tin cËy duy nhÊt ®Ó gi÷ ®−îc c¸c tÝnh n¨ng, cho b¹n ®äc trªn c¸c ®Þa chØ web c«ng céng”. giao diÖn vµ c¶m gi¸c nguyªn b¶n cña mét Tuy nhiªn, ®©y lµ mét nhiÖm vô nÆng nÒ, nh− tµi liÖu sè. ý t−ëng trung t©m cña c¸ch tiÕp Rothenberg (18) ®· tõng l−u ý, viÖc l−u tr÷ vµ cËn nµy lµ cho phÐp sao l−u ®−îc c¸c phÇn b¶o qu¶n tµi liÖu sè cÇn cã mét sè nh÷ng yªu mÒm lçi thêi, sao cho nh÷ng phÇn mÒm ®äc cÇu cô thÓ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi tÊt c¶ nh÷ng t− d÷ liÖu sè nµy cã thÓ ch¹y trong t−¬ng lai, dï liÖu sè ®Æc biÖt, ®éc ®¸o víi nh÷ng yÕu tè ®· lçi thêi, trong nh÷ng hÖ thèng ch−a ®−îc then chèt cÇn ph¶i ®−îc l−u tr÷, ®ã lµ kh¶ x¸c ®Þnh. MÆc dï viÖc b¶o tån ®−îc mäi tÝnh n¨ng cho phÐp sao chÐp mét c¸ch hoµn h¶o, n¨ng cña c¸c v¨n b¶n sè vµ kh«ng kh¶ thi cho phÐp truy cËp kh«ng giíi h¹n vÒ ®å ho¹, nÕu tiÕp cËn theo c¸ch nµy, nh−ng viÖc t¸i t¹o vµ kh¶ n¨ng phæ biÕn mµ kh«ng cÇn nh÷ng c¸c tÝnh n¨ng cña v¨n b¶n nh− ng−êi ta mong chi phÝ ph¸t sinh trong ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng muèn, vµ kiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c cña chóng kü thuËt sè võa ®ñ, vµ ®iÒu quan träng lµ cã lµ cã thÓ thùc hiÖn ®−îc. thÓ ®äc b»ng m¸y ®Ó nh÷ng th«ng tin nµy cã C¸c gi¶i ph¸p vÒ mÆt qu¶n lý cho vÊn ®Ò thÓ truy cËp ®−îc, t×m kiÕm ®−îc vµ cã thÓ nµy còng cã thÓ ®−îc ¸p dông. Borgman ®−îc xö lý b»ng c¸c m¸y mãc tù ®éng ®Ó cã (2000) cho r»ng th− viÖn sè chØ cã thÓ ho¹t thÓ söa ®æi, ®Þnh d¹ng l¹i vµ thay ®æi néi ®éng h÷u hiÖu th«ng qua c¸c mèi quan hÖ dung tïy ý trong mäi giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh hîp t¸c nh»m chia sÎ nguån lùc, qua ®ã t¹o t¹o ra vµ truyÒn b¸ th«ng tin. Trong thùc tÕ cã nªn mét m«i tr−êng cho phÐp truy cËp liªn mét vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ vÊn ®Ò kh¶ n¨ng truy th«ng tíi th«ng tin víi nhiÒu ®èi t¸c. Beagrie cËp cña th«ng tin sè ho¸ trong thêi gian dµi, (5) kiÕn nghÞ: ®ã lµ viÖc C¬ quan Hµng kh«ng Vò trô Hoa B¶n chÊt vµ ph¹m vi cña viÖc l−u tr÷ th«ng Kú (NASA) ®ang gÆp r¾c rèi trong viÖc kh«ng tin sè ho¸ dµi h¹n ®ßi hái c¸c ho¹t ®éng hîp cã m¸y mãc cã thÓ ®äc ®−îc mét khèi l−îng t¸c gi÷a c¸c tæ chøc. Kh«ng mét c¬ quan lín th«ng tin l−u tr÷ trong c¸c ®Üa tõ v× kiÓu riªng lÎ nµo cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn vai trß l−u l−u tr÷ th«ng tin nµy ®· trë nªn lçi thêi vµ thÞ tr÷ tÊt c¶ c¸c tµi liÖu sè, c¸c tho¶ thuËn vµ tr−êng kh«ng cung cÊp c¸c m¸y vµ ch−¬ng liªn minh hîp t¸c lµ cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ xö lý tr×nh cho phÐp ®äc th«ng tin tõ ®Üa tõ n÷a. ®−îc mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò, vÝ dô nh− ph©n H¬n n÷a, vÊn ®Ò mang tÝnh th¸ch thøc víi chia tr¸ch nhiÖm cho tõng lÜnh vùc hoÆc lo¹i c¸c lo¹i h×nh tµi liÖu sè nguyªn thuû (born h×nh tµi liÖu cô thÓ, møc ®é trïng lÆp th«ng tin digital), vÝ dô nh− c¸c tµi liÖu siªu v¨n b¶n l−u tr÷, hoÆc c¸c ®iÓm truy cËp, c¸c nguån tµi ®éng, lµ chóng ph¶i b¶o toµn ®−îc nh÷ng chÝnh, vµ c¸c quèc gia hoÆc vïng kh¸c nhau. tÝnh n¨ng liªn kÕt ®éc ®¸o cña chóng, bao Liªn minh c¸c th− viÖn ®¹i häc vµ th− viÖn gåm kh¶ n¨ng tÝch hîp th«ng tin tõ c¸c nguån nghiªn cøu (Mü) (Consortium of University tin truyÒn thèng kh¸c nhau nh− s¸ch, Ên Research Libraries), c¬ quan ®−îc lËp ra ®Ó phÈm ®Þnh kú, th− tÝn, tin nh¾n trªn ®iÖn tho¹i, liªn kÕt ho¹t ®éng cña c¸c th− viÖn nh»m d÷ liÖu, h×nh ¶nh vµ video. ph¸t huy tèi ®a ¶nh h−ëng cña hä trong viÖc §Ó v−ît qua th¸ch thøc nµy, Erlandsson l−u tr÷ vµ b¶o tån th«ng tin ®iÖn tö, lµ mét vÝ (1997) vµ Rothenberg (1998) ®Ò xuÊt gi¶i dô cô thÓ vÒ nh÷ng ph¶n øng h÷u hiÖu cña ph¸p vÒ mÆt kü thuËt, ®ã lµ theo hä, c¸ch tèt th− viÖn ®èi víi nh÷ng th¸ch thøc vÒ l−u tr÷ nhÊt lµ ch¹y c¸c phÇn mÒm nguyªn thuû sè ho¸ (19, tr. 26). Mét hµnh ®éng cÇn thiÕt 20
kh¸c cÇn ph¶i ®−îc thùc hiÖn ®Ó ®èi mÆt víi còng cã thÓ quan t©m ®Õn viÖc sè ho¸ mét sè vÊn ®Ò nµy ®ã lµ c¸c th− viÖn nªn ph¸t triÓn tµi liÖu cò. Tµi liÖu nµy cã thÓ kh«ng cã b¸n vµ ®Èy m¹nh thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch trong trªn thÞ tr−êng n÷a nh−ng vÉn cßn b¶n quyÒn. viÖc b¶o tån vÜnh viÔn c¸c t− liÖu sè. Tuy NÕu th− viÖn muèn sè ho¸ tµi liÖu nµy, hä nhiªn, hä cÇn ®−îc h−íng dÉn vÒ c¸ch thøc ph¶i hoÆc lµ yªu cÇu cÊp giÊy phÐp tõ ng−êi x©y dùng nh÷ng v¨n b¶n chÝnh s¸ch nµy (19, gi÷ b¶n quyÒn cho phÐp sè ho¸ tµi liÖu, hoÆc tr. 27). lµ chÊp nhËn nguy c¬ bÞ kiÖn vµ tiÕn hµnh sè VÊn ®Ò b¶n quyÒn ho¸ tµi liÖu. Ng−êi gi÷ b¶n quyÒn th−êng Ýt khi cÊp phÐp sè ho¸ tµi liÖu vÉn ®ang cßn C¸c t− liÖu sè ®ang ®−îc t¹o ra hµng ngµy trong thêi h¹n b¶n quyÒn nÕu hä vÉn cã ý cho phÐp ng−êi dïng tin cã thÓ truy cËp c¶ ®Þnh in l¹i hoÆc t¸i b¶n cã söa ch÷a tµi liÖu trong hiÖn t¹i vµ trong t−¬ng lai (10). ®ã, bao gåm c¶ viÖc xuÊt b¶n ®iÖn tö (10). Kochtanek (13, tr. 264) cho r»ng: T×nh thÕ nµy sÏ cµng khã kh¨n h¬n nÕu ng−êi Mét vÊn ®Ò lu«n lu«n ®−îc ®Æt ra trong thÕ gi÷ b¶n quyÒn lµ c¸c nhµ xuÊt b¶n v× hä xem giíi sè ®ã lµ t¸c quyÒn vµ viÖc truy cËp th«ng th− viÖn nh− lµ mèi ®e do¹ cho thÞ tr−êng cña tin. B¶n quyÒn lµ c¸ch lµm truyÒn thèng ®Ó hä (14); v× vËy trong thiªn niªn kû kü thuËt sè, b¶o vÖ quyÒn së h÷u th«ng tin (th−êng lµ cña sÏ cã rÊt nhiÒu viÖc cÇn lµm vµ gi¶i quyÕt. nhµ xuÊt b¶n chÝnh chø kh«ng ph¶i t¸c gi¶) Nh÷ng xung ®ét l©u ®êi gi÷a th− viÖn vµ vµ sù kiÓm so¸t cña hä ®èi víi viÖc phæ biÕn c¸c nhµ xuÊt b¶n vÉn diÔn ra vµ nÕu ®iÒu nµy th«ng tin vµ dÉn ®Õn viÖc thu phÝ sö dông/truy vÉn tiÕp diÔn vµ kh«ng cã thay ®æi g×, bøc cËp. §©y lµ lý do dÉn ®Õn sù t¨ng tr−ëng cña tranh t−¬ng lai sÏ kh«ng s¸ng sña h¬n ®èi víi c«ng nghiÖp xuÊt b¶n (c¶ Ên phÈm in vµ Ên th− viÖn sè (7). Tuy nhiªn, ®· cã kh¸ nhiÒu nç phÈm ®iÖn tö) nh− chóng ta ®· thÊy ngµy lùc trong viÖc cung cÊp quyÒn truy cËp miÔn nay. Sau ®ã lµ ®Õn céng ®ång ng−êi sö dông phÝ th«ng qua Internet, vÝ dô nh− Trang l−u web víi nhËn thøc chèng l¹i viÖc th−¬ng m¹i tr÷ h×nh ¶nh ®éng trªn Internet ho¸ viÖc cung cÊp th«ng tin mµ ng−êi dïng (www.moviearchive.org), L−u tr÷ Internet tin cho r»ng cÇn ®−îc cung cÊp mét c¸ch (www.archive.org), vµ PubMed miÔn phÝ vµ kh«ng giíi h¹n. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/PubMed/) (7). VÊn ®Ò b¶n quyÒn trong thÕ giíi sè lµ mét §ång thêi, phong trµo “truy cËp më” (open th¸ch thøc, bëi lÏ vËt mang tin sè kh«ng access, bao gåm c¶ c¸c häc liÖu më - open gièng nh− c¸c vËt mang tin truyÒn thèng nh− courseware OCW) – ®ang ph¸t triÓn m¹nh s¸ch b¸o, CD, v.v… LuËt B¶n quyÒn sè cña hiÖn nay còng lµ mét ®éng th¸i tèt gãp phÇn Hoa Kú (The Digital Copyright Act) cho phÐp vµo viÖc më réng nguån th«ng tin cho ng−êi c¸c th− viÖn cã quyÒn t¹o ra 3 b¶n sao cña dïng tin, gióp cñng cè quan ®iÓm cho r»ng tri mét tµi liÖu ch−a xuÊt b¶n ®Ó l−u tr÷, dù thøc lµ tµi s¶n chung cña tÊt c¶ mäi ng−êi, phßng vµ l−u chiÓu ®Ó nghiªn cøu t¹i mét th− kh«ng ph¶i lµ lo¹i hµng hãa th−¬ng m¹i (15). viÖn kh¸c. Tuy nhiªn, mét b¶n sao d¹ng sè Th− viÖn cÇn tham gia vµo phong trµo trªn cña mét tµi liÖu ch−a xuÊt b¶n nh−ng cã b¶n b»ng viÖc ñng hé vµ hç trî c¸c nç lùc nµy vµ quyÒn kh«ng ®−îc phÐp truy cËp bªn ngoµi khuyÕn khÝch nh÷ng c¸ch tiÕp cËn míi, trong toµ nhµ th− viÖn hoÆc c¬ quan l−u tr÷, vµ nh− ®ã “c¸c nhµ cung cÊp th«ng tin nh×n nhËn th− vËy kh«ng ®−îc phÐp cung cÊp qua Internet. viÖn vµ b¶n th©n hä nh− lµ nh÷ng bªn cïng H¬n n÷a, c¸c th− viÖn vµ c¬ quan l−u tr÷ chia sÎ kh¸ch hµng” (14). Th− viÖn ®· vµ sÏ T¹p chÝ th− viÖn viÖt nam 2(10) 21
ph¶i tiÕp tôc gi÷ vai trß then chèt trong viÖc n¨ng ho¹t ®éng liªn th«ng (interoperability – gióp cho nguån vèn tri thøc cña x· héi kh«ng tÝnh n¨ng cho phÐp c¸c hÖ thèng kh¸c nhau bèc h¬i mét c¸ch v« Ých khi hä ®¸p øng nhu cã thÓ cung cÊp vµ chÊp nhËn dÞch vô cña cÇu th«ng tin cña céng ®ång vµ hç trî cho nhau, cã thÓ trao ®æi th«ng tin vµ dÞch vô trùc viÖc ph¸t triÓn c¸ nh©n vµ quyÒn diÔn ®¹t ý tiÕp). Arms (3, tr. 207) lµ mét trong nh÷ng nhµ kiÕn c¸ nh©n, t¹o ra nh÷ng thay ®æi trong luËt nghiªn cøu cho r»ng, viÖc t×m kiÕm th«ng tin b¶n quyÒn sao cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn n»m r¶i r¸c ë nhiÒu hÖ thèng m¸y tÝnh kh¸c cña x· héi vµ c«ng nghÖ (7). nhau chØ lµ mét khÝa c¹nh trong nh÷ng th¸ch VÊn ®Ò hç trî ng−êi dïng tin thøc lín ®èi víi kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn th«ng. Hç trî b¹n ®äc t×m kiÕm th«ng tin lµ mét trong nh÷ng dÞch vô then chèt cña th− viÖn sè Hç trî ng−êi sö dông th− viÖn sè cßn bao (3, tr. 183). §iÒu nµy còng t¹o ra mét th¸ch gåm viÖc cung cÊp c¸c c«ng cô ®Þnh h−íng thøc lín cho c¸n bé th− viÖn sè, nh÷ng ng−êi ®Ó hç trî cho viÖc truy cËp th«ng tin hiÖu qu¶, ph¶i hoµn thµnh nhiÖm vô khã kh¨n lµ hç trî vµ ®©y lµ mét nhiÖm vô khã kh¨n cña th− viÖn ng−êi sö dông t×m kiÕm th«ng tin trong m«i sè (2). Arms cho r»ng, c¸c c«ng cô truy cËp tr−êng web. Sö dông tµi nguyªn vµ dÞch vô cã thÓ hç trî v−ît qua th¸ch thøc nµy bao th− viÖn sè cã nghÜa lµ ng−êi dïng tin sÏ hiÕm gåm t×m kiÕm th«ng tin th− môc, xem l−ít khi ®Õn tßa nhµ th− viÖn ®Ó tham dù c¸c líp danh môc chñ ®Ò, t×m kiÕm toµn v¨n vµ c«ng tËp huÊn kü n¨ng t×m kiÕm th«ng tin. Kaczor cô hç trî. M¸y tÝnh cho phÐp truy cËp nhanh (11) cho r»ng, ng−êi sö dông th− viÖn th−êng chãng vµo rÊt nhiÒu nguån tin, tuy nhiªn mµn thÝch tù häc c¸c kü n¨ng h¬n lµ häc tõ th− h×nh m¸y tÝnh th× kh«ng thuËn tiÖn cho viÖc viÖn. Arms (3, tr. 19) còng cã quan ®iÓm nghiªn cøu c¸c h×nh ¶nh còng nh− xem l−ít t−¬ng tù, r»ng, víi th− viÖn sè, b¹n ®äc mét quyÓn s¸ch ë phÇn b¶ng tra th× tiÖn lîi th−êng ®i th¼ng ®Õn nguån tin mµ kh«ng h¬n so víi ®äc trªn m¸y tÝnh (2). th«ng qua viÖc ®Õn tËn tßa nhµ th− viÖn hoÆc §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, Kaczor (11) cho liªn hÖ víi bÊt kú nguån trung gian chuyªn r»ng, c¸c th− viÖn cÇn lµm cho b¹n ®äc c¶m nghiÖp nµo. Allen (1, tr. 151) nhÊn m¹nh r»ng thÊy tho¶i m¸i h¬n khi häc c¸c kü n¨ng sö rÊt khã diÔn ®¹t nh÷ng h−íng dÉn t×m kiÕm dông th− viÖn còng nh− Internet th«ng qua phøc t¹p b»ng ng«n ng÷ viÕt, vµ ®ã l¹i lµ trang web cña th− viÖn h¬n lµ c¸c buæi h−íng nh÷ng h−íng dÉn cÇn thiÕt ®Ó gióp b¹n ®äc dÉn kü n¨ng truyÒn thèng tæ chøc t¹i c¸c cã thÓ t×m kiÕm, sö dông th«ng tin tèt h¬n, phßng tËp huÊn cña th− viÖn. C¸c trang web hoÆc hiÓu râ h¬n vÒ nh÷ng g× ®ang diÔn ra t¹i th− viÖn ®−îc thiÕt kÕ tèt víi giao diÖn hç trî th− viÖn hay trªn m¹ng Internet. Thªm vµo xem l−ít lµ mét gi¶i ph¸p kh¸c cho vÊn ®Ò ®ã, lµm sao ®Ó qu¶ng b¸, ®−a nh÷ng bµi nµy v× nã gióp lµm cho c¸c ®Æc ®iÓm næi tréi h−íng dÉn ®ã ®Õn víi c«ng chóng vµ thu hót vµ c¸c kho tµi liÖu th− viÖn trë nªn h÷u h×nh hä sö dông chóng nhiÒu h¬n – tøc lµ t×m c¸ch h¬n (5). Novak (16) th× cho r»ng, c¸c c¸n bé ®Ó ng−êi dïng tin tËn dông nh÷ng h−íng dÉn th− viÖn ph¶i hiÓu ng−êi dïng tin mong muèn ®−îc cung cÊp, vµ t×m c¸ch ®Ó hä cã nh÷ng g× tõ trang web cña m×nh vµ ®iÒu nµy sÏ gióp ph¶n håi, ®ãng gãp ý kiÕn cho th− viÖn vÒ hä x©y dùng nh÷ng trang web víi giao diÖn nh÷ng tµi liÖu h−íng dÉn nµy – còng lµ mét th©n thiÖn vµ tæ chøc c¸c nguån t− liÖu sè th¸ch thøc n÷a (1). VÊn ®Ò nµy trë nªn phøc theo c¸ch ®Ó cã thÓ hç trî tèt nhÊt viÖc truy t¹p h¬n khi c¸c th− viÖn sè n©ng cao tÝnh cËp th«ng tin dÔ hiÓu vµ cã ý nghÜa. §iÒu nµy 22
sÏ gióp cho viÖc chuyÓn ®æi gi÷a c¸c nguån nhiÒu bªn, trong ®ã cã c¸n bé th− viÖn. Nh− tin ®Ó t×m th«ng tin phï hîp nhÊt ®−îc dÔ Tennant (20) ®· chØ ra “th¸ch thøc chÝnh lµ c¬ dµng h¬n trong m«i tr−êng sè hãa (17). héi nh×n tõ phÝa sau”, nh÷ng khã kh¨n mµ th− §èi víi c¸c th− viÖn ®¹i häc, cÇn ph¶i lång viÖn sè hiÖn ®ang gÆp ph¶i lµ nh÷ng c¬ héi ghÐp ch−¬ng tr×nh kiÕn thøc th«ng tin vµo néi ®Ó c¶i thiÖn chÊt l−îng dÞch vô vµ nguån tµi dung c¸c khãa häc chÝnh quy. §iÒu nµy cÇn liÖu nh»m môc tiªu mang ®Õn nh÷ng nguån cã sù hîp t¸c vµ phèi hîp gi÷a c¸n bé th− tin vµ dÞch vô tèt nhÊt trong thêi ®¹i bïng næ viÖn vµ c¸c khoa (6), gióp t¹o ra mét c¸ch th«ng tin. tiÕp cËn mang tÝnh “céng ®ång häc tËp” trong c«ng t¸c h−íng dÉn ng−êi dïng tin theo Tµi liÖu tham kh¶o ph−¬ng thøc t−¬ng t¸c gi÷a gi¶ng viªn-sinh 1) Allen, G. (2001). Bibliographic instruction viªn-th− viÖn viªn vµ qu¶ng b¸ cho “doanh on the Internet. In L. Liu (Ed.), The role and nghiÖp häc tËp” - education enterprise (12). impact of the Internet on library and information M« h×nh dÞch vô tham kh¶o qua “chat” còng lµ services (pp. 145-162). Westport: Greenwood mét c¸ch hiÖu qu¶ ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy Press. v× nã cho phÐp ng−êi dïng tin trao ®æi víi c¸n 2) Arms, C. R. (1996). Historical collections bé th− viÖn tham kh¶o mét c¸ch nhanh nhÊt for the National Digital Library: Lessons and ®Ó ®¸p øng nhu cÇu th«ng tin cña hä (1). challenges at the Library of Congress. D-Lib Magazine. Retrieved March 11, 2003, from the Bªn c¹nh nh÷ng th¸ch thøc trªn, ®Ó cã thÓ World Wide Web: cung cÊp nguån tµi liÖu sè phong phó, tÊt http://dlib.org/dlib/may96/loc/05c-arms.html nhiªn cßn rÊt nhiÒu th¸ch thøc kh¸c mµ th− 3) Arms, W. Y. (2000). Digital libraries. viÖn sè ph¶i ®èi mÆt, vÝ dô nh− sù ph¸t triÓn Cambridge, Ma.: MIT Press. liªn tôc cña c¬ së h¹ tÇng th«ng tin toµn cÇu dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi vÒ c«ng nghÖ; sù 4) Beagrie, N., & Greenstein, D. (1998). A ph¸t triÓn cña c¸c c«ng nghÖ hç trî viÖc t×m strategic policy framework for creating and pre- serving digital collections. Retrieved March 6, kiÕm th«ng tin trªn m¹ng; tu©n thñ vµ ph¸t 2003, from the World Wide Web: triÓn c¸c tiªu chuÈn vÒ tÝnh n¨ng ho¹t ®éng http://www.ukoln.ac.uk/services/papers/bl/fram liªn th«ng vµ th− viÖn sè liªn kÕt. Tuy nhiªn ework/sec2 nh×n chung, chØ trõ trong mét vµi lÜnh vùc ®Æc 5) Borgman, C. L. (2000). From Gutenberg biÖt, th− viÖn sè vµ th− viÖn sÏ vÉn tån t¹i to the Global information infrastructure: Access song song – c¸c th− viÖn sÏ vÉn duy tr× mét to information in the networked world. kho tµi liÖu truyÒn thèng lín bªn c¹nh viÖc Cambridge: MIT Press. cung cÊp c¸c dÞch vô sè hãa, vµ c¸c nhµ xuÊt 6) Buchanan, L. E., Luck, D. L., & Jones, T. b¶n vÉn tiÕp tôc cã thÞ tr−êng lín cho c¸c s¶n C. (2002). Integrating information literacy into phÈm truyÒn thèng cña m×nh (3, tr. 19). the virtual university: A course model. Library Trong t−¬ng lai xa, d−êng nh− kh«ng g× cã trends, 51(2), 144-168. thÓ ng¨n ®−îc xu h−íng ph¸t triÓn cña th− 7) Clark, J. (2001). Libraries and the fate of viÖn sè vµ xuÊt b¶n ®iÖn tö. C¸c th¸ch thøc digital content: Copyright law and creation and vÒ mÆt c«ng nghÖ, luËt ph¸p vµ x· héi vÉn patron use of library electronic resources. tån t¹i, nh−ng ng−êi ta sÏ kh¾c phôc ®−îc Library journal, 126(11), 44-52. nh÷ng trë ng¹i nµy th«ng qua viÖc ¸p dông 8) Erlandsson, A. (1997). Electronic nh÷ng gi¶i ph¸p bao gåm sù tham gia cña Records Management: A Literature Review. T¹p chÝ th− viÖn viÖt nam 2(10) 23
Paris: International Council on Archives' (ICA) preservation: Who is providing electronic Study. access for tomorrow? In C. F. Thomas (Ed.), 9) Fox, E. (1993). Perspectives on digital Libraries, the Internet, and scholarship: Tools libraries. Journal of the American Society of and trends converging (pp. 1-30). N.Y.: Marcel Information Science, 44(8), 440-491. Dekker. 10) Gasaway, L. (2002). Digital library proj- ects and copyright. Information outlook, 6(7), 20) Tennant, R. (2001). Digital 38. Opportunities: Moving from surviving to thriv- 11) Kaczor, S. A., & Jacobson, T. E. (1996). ing. Retrieved March 15, 2003, from the World Biliographic instruction for the Internet: Implications of an end-user survey. Research Wide Web: http://escholarship.cdlib.org/rten- strategies, 14(4), 214-223. nant/presentations/2001acrl/acrl.htm 12) Kibirige, H. M., & DePalo, L. (2001). The 21) Wells, G. A. (2003). Libraries and the education function in a digital library environ- ment: A challenge for college and research 21th century: What forms of information distri- libraries. The electronic library, 19(5), 283-295. bution will survive? Journal of Internet Law, 13) Kochtanek, T. R., & Matthews, J. R. 6(7), 12-18. (2002). Library information systems: From library automation to distributed information access solutions. Westport: Libraries Unlimited. 14) Kuny, T., & Cleveland, G. (1998). The B¾t nguån tõ sù ph¸t triÓn cña Internet, th− digital library: Myths and challenges. IFLA jour- viÖn sè ®· tr¶i qua mét vµi giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ nal, 24(2), 107-113. cã nh÷ng thµnh tùu quan träng trong viÖc cung cÊp nguån th«ng tin vµ dÞch vô tèt h¬n, thuËn tiÖn 15) MIT. (2001, June 18, 2001). Mellon, h¬n cho ng−êi dïng tin. Tuy nhiªn, v× ph¶i dùa trªn Hewlett Foundations grant $11M to launch free nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt vÒ c«ng nghÖ, th− viÖn MIT course materials on web. MIT news. ®iÖn tö ph¶i v−ît qua mét sè khã kh¨n. Bµi viÕt ®Ò Retrieved April 6, 2003, from the World Wide cËp ®Õn 3 th¸ch thøc quan träng vµ chiÕn l−îc ®èi Web: phã víi môc ®Ých gióp c¸c th− viÖn cung cÊp c¸c http://web.mit.edu/newsoffice/nr/2001/ocw- dÞch vô tèt h¬n, ®ã lµ: l−u tr÷ nguån th«ng tin sè fund.html hãa, vÊn ®Ò b¶n quyÒn, vµ viÖc hç trî ng−êi dïng 16) Novak, J. (2002). Virtual libraries: tin. Service realities. Australian academic and research libraries, 33(1), 1-13. Originating from the internet development, 17) Pope, N. F. (1998). Digital libraries: digital libraries have gone through some develop- Future potentials and challenges. Library Hi ment stages and some critical achievements in Tech, 16(3/4), 147-153. providing better resources and services. However, 18) Rothenberg, J. (1998). Avoiding techno- the dependence on the latest technologies caused logical quicksand: Finding a viable technical critical challenges for digital libraries. The article foundation for digital preservation. Retrieved reviews three important challenges and coping March 15, 2003, from the World WideWeb: strategies in order to help digital libraries provide http://www.clir.org/pubs/reports/rothenberg/intr better services: electronic content preservation, oduction.html#longevity copyrights, and user training and support. 19) Russell, K. (2002). Libraries and digital 24