VAI TRÒ CỦA COWORKING SPACES ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG KHỞI NGHIỆP
Nguyễn Đức Minh*
1 - Phạm Hải Linh**
2
Đặng Bảo Quyên***
3
- Nguyễn Quang Trường****
4
TÓM TẮT: Mục tiêu nghiên cứu: Mục tiêu nghiên cứu khoa học của đề tài là cho thấy được mối quan hệ giữa
Startup (Khởi nghiệp) và Co-working spaces (Không gian làm việc chung)
Về ý nghĩa khoa học, bài nghiên cứu khoa học sẽ làm rõ được các nhân tố tác động đến mối quan hệ giữa
Co-working spaces và Start up cũng như là tầm ảnh hưởng của không gian làm việc chung đến những
thành công của khởi nghiệp sáng tạo
Về ý nghĩa thực tiễn, thông qua việc phân tích vai trò và mối quan hệ mật thiết giữa khởi nghiệp sáng tạo
và không gian làm việc chung, bài nghiên cứu đã đưa ra được định hướng quốc gia nhằm phát triển hệ sinh
thái khởi nghiệp và giải pháp, đề xuất nhằm phát triển co-working spaces để hỗ trợ cho startup.
Từ khóa: Coworking Space (CWS), Startup, Khởi nghiệp sáng tạo, không gian làm việc chung, doanh nghiệp
khởi nghiệp, môi trường làm việc.
GIỚI THIỆU CHUNG
Theo số liệu thống kê của Cục Phát triển Doanh nghiệp (Bộ kế hoạch đầu tư) năm 2016, có hơn
600.000 doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam và chiếm 95% tổng số doanh nghiệp của nước ta. Phần lớn,
các doanh nghiệp này phát triển kinh doanh trên nền tảng kỹ thuật số (SMB Digital)và được xem là bước
đệm để tiến tới hình thành các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo
(Startups) là những doanh nghiệp mới nổi lên, có tốc độ phát triển nhanh nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường
bằng cách phát triển một mô hình kinh doanh hiệu quả với những sản phẩm, dịch vụ, quy trình hoặc nền
tảng sáng tạo. Những doanh nghiệp này chính là những là nhân tốquan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh
tế - xã hội của đất nước.
Vấn đề tìm ra mô hình làm việc mới nhằm nâng cao năng suất lao động và môi trường làm việc đang là
mối quan tâm lớn của doanh nghiệp nói chung và các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo nói riêng. Vì vậy
“không gian làm việc chung” (CWS) đã ra và được kì vọng sẽ là người dẫn đường giúp cho các doanh nghiệp
vừa và nhỏ tiến lên phía trước, xây dựng được chỗ đứng của mình trong nền kinh tế Việt Nam hiện nay.
Từ những lí do trên, nhóm chúng tôi đã lựa chọn để thực hiện đề tài “Mối quan hệ giữa không gian
làm việc chung và sự phát triển khởi nghiệp Việt Nam”.
* nguyenducminh98aof@gmail.com
** allisonlinh@gmail.com
*** dbquyenquyen@gmail.com
****,***** Truongnguyen98hp@gmail.com, Khoa TCDN, Học viện Tài chính, Hà Nội, Việt Nam
1123
INTERNATIONAL CONFERENCE STARTUP AND INNOVATION NATION
NHỮNG NGHIÊN CỨU ĐÃ ĐƯỢC THỰC HIỆN
Trước hết ở Việt Nam hiện nay, không gian làm việc chung vẫn còn là một mô hình mới vì vậy nên
chưa thực sự có những nghiên cứu khoa học kĩ lưỡng về sự tác động của không gian làm việc chung đến
khởi nghiệp. Dù vậy, ở trên thế giới, đã có nhiều công trình nghiên cứu đưa ra đánh giá chung, những phân
tích khách quan về những tác động của không gian làm việc chung đến sự phát triển của doanh nghiệp tại
châu Á (tiêu biểu “Coworking-spaces in Asia: A Business Model Design Perspective). Tuy nhiên đặc điểm
của doanh nghiệp của các quốc gia trên thê giới là khác nhau, vì vậy các bài nghiên cứu khoa học này chưa
thực sự làm nổi bật được tầm ảnh hưởng của không gian làm việc chung đến với doanh nghiệp vừa và nhỏ,
đặc biệt là khởi nghiệp tại Việt Nam.
Ngoài ra, phần đề tài này trước đây thường được đặt trong phạm vi hẹp: nghiên cứu sự tác động của
không gian làm việc chung ở một bộ phận nhỏ người lao động, cụ thể là freelancer (người lao động tư do)
(tiêu biểu “The rise of coworking spaces: A literature review: mới nói đến sự ra đời của CWS đã ảnh hưởng
thế nào đến các Freelancer và thị trường lao động nói chung, “The ambivalence of coworking: On the
politics of an emerging work practice”: chỉ ra về môi trường làm việc mới và tác động đến thị trường lao
động), các bài viết hầu hết vẫn chưa đưa ra được tác động của mô hình CWS đối với việc phát triển mạnh
mẽ của khởi nghiệp sáng tạo trong thời gian gần đây nên không bao quát được hết những tác động tích cực
của không gian làm việc chung đến bộ phận doanh nghiệp cũng như nền kinh tế.
Từ những hạn chế của những bài nghiên cứu trước cùng bối cảnh kinh tế xã hội Việt Nam hiện nay,
nhóm nhận thấy rằng việc nghiên cứu về mỗi quan hệ giữa không gian làm việc chung và khởi nghiêp là vô
cùng cấp thiết vì vấn đề này sẽ không chỉ ảnh hưởng đến định hướng quốc gia với hệ sinh thái khởi nghiệp
mà còn tạo cơ hội phát triển cho không gian làm việc chung để hỗ trợ cho doanh nghiệp.
Không gian làm việc chung là nơi mọi người làm việc và cùng nhau chia sẻ một không gian chung
(Common Area), với đầy đủ tiện nghi cũng như có đầy đủ trang thiết bị cần thiết.Vì vậy có thể nói tiện ích
và cộng đồng là hai yếu tố chính hình thành nên không gian làm việcNhững dịch vụ cơ bản tại Coworking
Space sẽ bao gồm:
• Phòng làm việc riêng (Private room): để phù hợp với những team Startup và các doanh nghiệp SME,
những văn phòng được cung cấp sẽ có diện tích phù hợp cho 5-15 người, với mức giá chỉ từ $350 - $900/
tháng (~ 7.700.000VNĐ – 19.800.000VNĐ/tháng).
• Chỗ ngồi linh động (Flexible Desk): khách hàng sẽ được tùy ý chọn chỗ ngồi trong không gian làm
việc chung. Mức giá đối với dịch vụ này là từ $70-$80/tháng (~1.540.000VNĐ – 1.760.000VNĐ/tháng).
• Chỗ ngồi cố định (Dedicated desk): nhìn chung, ghế ngồi cố định được tính phí cao hơn chỗ ngồi linh
động cung vì khách hàng cấp bàn làm việc riêng, tại bàn làm việc này, người thuê có thể để lại những vật
dụng và trang thiết bị cá nhân như laptop, máy tính bàn, máy in hoặc trang trí riêng khu vực bàn của mình
theo ý muốn, mức giá dao động từ $90-$114/tháng (~1.980.000VNĐ – 2.500.000VNĐ/tháng)
• Phòng họp (Meeting Room): các Coworking Space hiện tại cũng không cung cấp các không gian
phòng họp quá lớn nhưng vẫn đầy đủ các trang thiết bị như: bảng viết, màn hình TV, loa,... quy mô thường
dành cho từ 8-20 người (phù hợp với các team startup và doanh nghiệp SME), với mức giá từ $7 - $18/h
(~154.000VNĐ – 400.000VNĐ/h)
• Phòng hội thảo (Conference room): để phục vụ cho những buổi hội thảo, tọa đàm, ra mắt quảng bá
sản phẩm, giới thiệu sách, hỗ trợ địa điểm cho các sự kiện của sinh viên… Các Coworking Space thường có
không gian để tổ chức hội thảo cho 30 -70 người, chi phí cho một buổi hội thảo sẽ dao động từ $90 - $120/1
buổi 4h (~1.980.000VNĐ – 2.640.000VNĐ/1 buổi 4h)
1124 HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC TẾ KHỞI NGHIỆP ĐỔI MỚI SÁNG TẠO QUỐC GIA
• Văn phòng ảo (Virtual Office): cung cấp dịch vụ văn phòng ảo với đầy đủ địa chỉ kinh doanh, biển
tên công ty, lễ tân tiếp khách, nhận bưu phẩm... với mức giá từ $45/tháng (~1000.000/tháng)
• Không gian tổ chức sự kiện (Event Space): cung cấp những không gian tổ chức sự kiện, hỗ trợ setup
theo yêu cầu của khách hàng với đầy đủ trang thiết bị như: loa đài, máy chiếu… hỗ trợ cung cấp tea break
với quy mô giá cả tương tự thuê phòng hội thảo.
• Dịch vụ và tiện ích chung: Cung cấp các dịch vụ như quầy bar, thư viện, không gian nghỉ ngơi, phòng giải
trí… Khách hàng gần như không phải trả cho các chi phí trên vì gói dịch vụ đã bao gồm hầu hết các tiện ích này.
Ngoài ra, các Coworking Space còn cung cấp các dịch vụ như nhận đồ, nhận bưu phẩm, tiếp khách hộ…
Hình thức đăng kí kinh doanh chính của các Coworking Space thường là: Trung gian trong việc mua,
bán hoặc cho thuê bất động sản trên cơ sở phí hoặc hợp đồng; Quản lí bất động sản trên cơ sở phí hoặc hợp
đồng; Dịch vụ cho thuê chỗ ngồi. Bên cạnh đó, các Coworking còn đăng kí các ngành kinh doanh phụ như:
Hoạt động của trụ sở văn phòng, Hoạt động tư vấn quản lý, Dịch vụ hành chính văn phòng tổng hợp...
Hình thức tổ chức pháp lý của đa phần các Coworking Space tại Việt Nam hiện tại đang là Công ty cổ
phần và số ít là công ty TNHH. Chính nhờ sự bùng nổ trong trào lưu khởi nghiệp trong những năm gần đây
mà các nhà đầu tư đã quyết định khai thác mỏ vàng mang tên “Coworking Space”, thúc đẩy những người
thành lập các Coworking Space thực hiện quá trình cổ phần hóa để phát triển và cạnh tranh với các đối thủ
khác của mình.
Khách hàng chính của các Không gian làm việc chung là: Công ty khởi nghiệp, người làm việc tự do
(Freelancer), nhà sáng lập doanh nghiệp, nhân viên công ty…
Chi phí so với việc thuê mặt bằng ở bên ngoài thì rẻ hơn rất nhiều. Đối với những dự án ngắn hạn thì
Co-working Space là một lựa chọn không thể tuyệt vời hơn. Đối với mục đích dài hạn, thuê theo tháng thì
bên Co-working Space có hỗ trợ để có giá cả phù hợp nhất.
Không gian được thiết kế đẹp, sáng tạo, để giúp những người làm việc luôn có cảm hứng để đưa ra
những ý tưởng độc đáo và luôn cảm thấy tươi mới. Mô hình dựa trên thiết kế năng động, một văn phòng
được thiết kế theo mô hình mới này phải có đủ 3 yếu tố: sức khỏe, khả năng cá nhân hóa chỗ làm việc, và
tiện nghi.
Không gian làm việc chung mang lại sự linh hoạt về giờ giấc và về số lượng ngày trong tuần, đồng
thời việc tự do chọn lựa chỗ ngồi cũng thúc đẩy sự trao đổi và tương tác giữa các nhân viên, nâng cao tính
đa dạng của các hoạt động trên mặt bằng sử dụng, đáp ứng nhu cầu có không gian riêng, không gian nghỉ
thư giãn, không gian họp với đối tác, không gian làm việc nhóm.
Vốn đầu tư vào Co-working Space không cần quá lớn, đặc biệt, nó rất phù hợp với những người trẻ,
muốn khởi nghiệp, đây là một cách đầu tư rất an toàn.
Cơ sở vật chất chỉ là phần xác, còn phần hồn của một Co-working space là cần thời gian và công sức
để xây dựng được cộng đồng, đây là điểm phân biệt sức hút của mô hình này với mô hình khác. Không gian
tại các co-working space cũng thường được bố trí để các thành viên tương tác với nhau một cách tự nhiên,
tổ chức những chương trình hội thảo, workshop để cung cấp kiến thức và kinh nghiệm cho Startup.
Ngoài ra, sự phát triển và đa dạng về mô hình Coworking Space cũng đem đến rất nhiều lợi ích cho
cộng đồng Startup và Freelancers. Những nhà sáng lập Coworking Space hiểu rằng đây không phải thị
trường mà “Winer take it all” (người chiến thắng giành được tất cả), mỗi khách hàng đều có sở thích khác
nhau về không gian làm việc và cách làm việc. Đồng thời, để cho khách hàng của mình không bị nhàm chán
với không gian của mình khi đã sử dụng dịch vụ lâu (như điểm yếu của các văn phòng truyền thống), các
1125
INTERNATIONAL CONFERENCE STARTUP AND INNOVATION NATION
Coworking Space còn thực hiện tổ chức các sự kiện “trao đổi khách hàng” với nhau thông qua các chính
sách giảm giá giới thiệu các cơ hội mới cho khách hàng của mình.
VAI TRÒ CỦA CO-WORKING SPACE TRONG HỆ SINH THÁI KHỞI NGHIỆP
“Hệ sinh thái khởi nghiệp” là “tổng hợp các mối liên kết chính thức và phi chính thức” giữa các chủ thể
khởi nghiệp (tiềm năng hoặc hiện tại), tổ chức khởi nghiệp (công ty, nhà đầu tư mạo hiểm, nhà đầu tư thiên
thần, hệ thống ngân hàng…) và các cơ quan liên quan (trường đại học, các cơ quan nhà nước, các quỹ đầu
tư công…) Tiến trình khởi nghiệp (tỉ lệ thành lập doanh nghiệp, số lượng doanh nghiệp có tỉ lệ tăng trưởng
tốt, số lượng các nhà khởi nghiệp…) tác động trực tiếp đến môi trường khởi nghiệp tại các địa phương.
“Hệ sinh thái khởi nghiệp” ngày càng phát triển, đóng góp trong sự phát triển đó là mô hình không
gian làm việc chung. Tốc độ phát triển của mô hình này trên thế giới là 53%/năm trong 5 năm qua, còn
nguồn cung Co-working space tại Việt Nam đang tăng trung bình 58%/năm.
Mô hình mới mẻ này đã thổi một làn gió mới vào phong trào khởi nghiệp. Đây vừa là một hình thức
của khởi nghiệp nhưng cũng là nơi để những người muốn khởi nghiệp tìm đến để sử dụng dịch vụ. Đây là
mối quan hệ tương hỗ. Những người khởi nghiệp tìm đến không gian làm việc chung để được đáp ứng nhu
cầu về chỗ làm việc, vừa đẹp, sáng tạo. Khi các doanh nghiệp thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau cùng làm việc
trong một không gian sẽ phát huy được thế mạnh chuyên sâu của từng doanh nghiệp, có điều kiện hỗ trợ
nhau kịp thời tùy vào thế mạnh mỗi bên, từ đó hình thành nên những cộng đồng làm việc hiệu quả.
Đã là những người khởi nghiệp, khả năng tài chính còn rất hạn hẹp, vậy nên sử dụng dịch vụ tại không
gian làm việc chung đã giúp giảm đi các khoản chi phí vận hành của việc đi thuê một văn phòng truyền
thống mà vẫn đảm bảo được môi trường làm việc chuyên nghiệp, sáng tạo và kết nối các Startup cùng các
nhà đầu tư, mở ra nhiều cơ hội thành công.
Coworking Space đã đóng góp một phần lớn công sức vào hệ sinh thái khởi nghiệp, cùng với các
trường đại học, các vường ươm doanh nghiệp (Incubartors), các tổ chức thúc đẩy kinh doanh (Business
Accelerators). Cụ thể:
• Phát triển nguồn nhân lực cho khởi nghiệp đổi mới sáng tạo: nhờ vào các sự kiện, workshop, các buổi
trao đổi kinh nghiệm, các buổi tư vấn về kiến thức và kỹ năng khởi nghiệp sáng tạo…
• Phát triển cơ sở hạ tầng, kỹ thuật cho hoạt động khởi nghiệp sáng tạo: Xây dựng hệ thống cơ sở hạ
tầng đồng bộ, hiện đại với những trang thiết bị tân tiến (máy in 3D, máy CNC…) cùng với không gian đem
lại nguồn cảm hứng lớn.
• Thúc đẩy hoạt động liên kết, kết nối hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo: Tăng cường các hoạt động
hợp tác các nguồn lực trong cộng đồng thành viên của Coworking Space thông qua việc chia sẻ không gian
làm việc, tham gia các buổi hội thảo, workshop…
Việt Nam đã có được thành công bước đầu với Startup và đang có thế hệ startup thứ ba trẻ trung và sôi
nổi hơn. Ngoài lợi thế về sự bùng nổ công nghệ, thị trường mở rộng, tư duy quản lý thông thoáng hơn, thế
hệ startup này còn có lợi thế về thị trường khi Việt Nam mở cửa rộng hơn với thế giới qua hàng loạt thỏa
thuận tự do thương mại từ Á đến Âu.
Cơ hội này giúp Việt Nam trở thành điểm sáng về phong trào khởi nghiệp trong công nghệ (startup)
tại châu Á. Một “quốc gia khởi nghiệp” cần có những cá nhân khởi nghiệp, những người trẻ mở chân trời
để bay lên bằng những ý tưởng mới, vừa mạnh dạn, vừa ngây thơ... Nhưng trên hết là quyết tâm dấn thân
lập nghiệp để hiện thực hóa những đam mê của họ với niềm tin kinh doanh là con đường thực sự dẫn tới
thành công.
1126 HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC TẾ KHỞI NGHIỆP ĐỔI MỚI SÁNG TẠO QUỐC GIA
Khởi nghiệp là ấp ủ một công việc kinh doanh và thành lập một doanh nghiệp. Việc cung cấp những
sản phẩm mới, dịch vụ mới hay thậm chí kinh doanh những mặt hàng đã có mặt trên thị trường nhưng theo
ý tưởng có riêng…. thì đều được gọi là khởi nghiệp. Khởi nghiệp có thể là quá trình tạo ra một lĩnh vực
hoạt động mới cho riêng mình. Khởi nghiệp mang lại rất nhiều giá trị cho bản thân cũng như nhiều lợi ích
cho xã hội, cho người lao động.
Hiện nay, phong trào khởi nghiệp tại Việt Nam đang thu hút rất nhiều sự quan tâm của các bạn trẻ.
Chính vì điều này nên Việt Nam trở thành một môi trường “béo bở” đối với các startup và cũng như đối với
rất nhiều các nhà đầu tư trong và ngoài nước đang hướng đến các bạn trẻ khởi nghiệp.
“Khởi nghiệp phải dựa trên một công nghệ mới hoặc tạo ra một hình thức kinh doanh mới, xây dựng
một phân khúc thị trường mới, nghĩa là phải tạo ra sự khác biệt không chỉ ở trong nước mà với tất cả công
ty trên thế giới”. Vậy, đặc điểm khởi nghiệp phải cho thấy rõ các đặc tính sau:
- Tính đột phá: là việc tạo ra những điều chưa hề xuất hiện trên thị trường hay tạo ra giá trị tốt hơn so
với những thứ đang có sẵn.
- Tăng trưởng: Một công ty khởi nghiệp sẽ không đặt ra giới hạn cho sự tăng trưởng, luôn tham vọng
phát triển đến mức lớn nhất có thể và đạt được mức tăng trưởng nhanh.
Đối với những đặc tính trên, một Startup sẽ có giai đoạn phát triển như sau:
• Thành lập: đây là giai đoạn mà những người sáng lập (Founder) sẽ đưa ra mục tiêu, tầm nhìn, chiến
lược để trả lời cho những câu hỏi: cái gì, cho ai? và Tại sao, như thế nào?
• Kiểm định: Đưa ra sản phẩm ban đầu, làm đi làm lại hoặc thử nhiệm các giả thuyết để chắc chắn rằng
sản phẩm của mình là phương pháp giải quyết vấn đề được đặt ra. Chứng minh được là sẽ có người dùng
ban đầu, có thể phát triển hoặc sẽ có thu nhập. Đưa ra được các chỉ số hiệu suất cốt yếu của hoạt động kinh
doanh (KPI). Bắt đầu huy động thêm nhiều nguồn tài nguyên khác (tiền hoặc công sức) qua đầu tư, cho vay
hoặc chia sẻ lợi nhuận.
• Phát triển: Mở rộng mô hình kinh doanh, tập trung tăng các chỉ số KPI để đo lường tầm phát triển
đối với lượng khách hàng, tỉ lệ nắm giữ trong thị trường... Có thể phát triển nhanh. Đang xem xét hoặc đã
có nguồn đầu tư lớn hoặc có thể huy động đầu tư. Thuê nhân viên, hoàn thiện chất lượng và quy định của
sản phẩm/dịch vụ.
• Duy trì: Đạt được mức phát triển tốt và có thể tiếp tục như vậy. Dễ dàng huy động được vốn hoặc
nguồn nhân lực. Tùy thuộc vào mục tiêu và tầm nhìn, nhà sáng lập sẽ quyết định bước tiếp theo của công ty.
Bất cứ ai cũng có thể khởi nghiệp nếu muốn, không phân biệt tuổi tác, giới tính hay ngành nghề, từ
già trẻ, nam nữ, không phân biệt trong hay ngoài nước, thành thị hay nông thôn miễn sao mỗi người có một
ý tưởng kinh doanh mà ý tưởng đó nếu thực hiện có thể đem lại lợi ích cho bản thân mình và toàn xã hội.
Tuy nhiên hiện nay những ý tưởng khởi nghiệp được hình thành chủ yếu bởi các bạn trẻ đam mê làm
giàu và sáng tạo, những con người trẻ tuổi này tràn đầy nhiệt huyết, họ cũng có đủ sự nhanh nhạy, khả năng
nắm bắt những kiến thức và công nghệ mới, có lòng can đảm và khát khao khẳng định bản thân.
Những điểm mà những người khởi nghiệp cần phải có, phải trau dồi:
- Năng lực sáng tạo: Yếu tố đầu tiên và quan trọng nhất bởi vì chỉ có sự sáng tạo mới làm nên sự khác biệt.
- Vốn khởi nghiệp kinh doanh: Đây là nguồn nuôi dưỡng cho kế hoạch kinh doanh và là một đòn bẩy
cho sự thành công của bạn.
- Thái độ kiên trì: Thực tế đã chứng minh rằng những doanh nhân thành công là những người có tinh
thần quyết tâm cao hơn những người bình thường để vượt qua những trở ngại, có sự đam mê và kiên trì hơn
người để đứng lên từ những thất bại trong thời gian ngắn.