intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Vấn đề biên giới - lãnh thổ giữa Việt Nam và Campuchia tại Trung kỳ vào nửa sau thế kỷ XIX

Chia sẻ: Cothumenhmong Cothumenhmong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

24
lượt xem
2
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết nghiên cứu vấn đề biên giới - lãnh thổ giữa Việt Nam và Campuchia tại Trung kỳ vào nửa sau thế kỷ XIX. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết để nắm chi tiết nội dung nghiên cứu.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Vấn đề biên giới - lãnh thổ giữa Việt Nam và Campuchia tại Trung kỳ vào nửa sau thế kỷ XIX

VAN DE BIEN GIOTI - LANH THO' G I O A VIET NAM VA<br /> CAMPUCHIA TAI TRUNG KY VAO NUTA SAU THE KY XIX<br /> <br /> <br /> L £ TRUNG D C N G *<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> B ien gidi Vi$t Nam Campuchia<br /> doan tai Trung K^ Id doan bien gidi<br /> di tit nga ba bien gidi Ldo - Campuchia -<br /> day chi Id ve 1^ thuyet. Trdn thpc td, cac bp<br /> lac, cU dan ban dia d day vdn chUa c6 lien<br /> h$ hdnh chfnh vdi chfnh quyen cua Dai<br /> Vi§t Nam, thupc dia phdn cac tinh Kon Viet. Cho tai ndm 1819, Le Vdn Duygt, theo<br /> Turn, Gia Lai, Dak LSk va Dak Nong ngdy lenh Gia Long, Vdn phai dap Tvah Man<br /> nay. Net dde thii ciia vung bien gidi nay Id Trudng Luy, nay thudng goi Id TrUdng luy<br /> nhidu niii cao, rting gi^ che phii vd dan cU Quang Ngai, noi tC( huyen Ha Dong (Quang<br /> thua thdt. Nam tdi huy§n Bong Sdn (Binh Dinh) de<br /> Khu vUc ndy vdn la dia ban cU t n i cua phan dinh lanh th^ Nha Nguyen vdi lanh<br /> nhieu bp lac thupc cac s4c tpc khac nhau, thd cua cac ddn tpc Tay Nguy§n.<br /> doi khi lien kdt lai trong cac lien minh bp Trong sd cac sdc tpe vung Tay Nguyen,<br /> lac dpc lap, ma sOl eu cua ta thudng goi Id sii cu Viet Nam thudng nhac tdi hai "nUdc"<br /> "nUdc" va "chila bao gid ket hOp lai thdnh Thuy Xa va Hoa Xa, Id hai thupc quoc cua<br /> quoc gia" (1). Tii sau nam 1471, sau khi Dai ViSt, nam cl khu vpc tinh Gia Lai va<br /> ddnh thdng Chi§m Thanh, vua L6 Thanh Dak Lak, Dak Nong ngdy nay.<br /> Tdng chia dd't nUdc ndy thanh 3 qude gia: Sach Phu bien tap luc cua Le Quy^ Don,<br /> Chiem Thdnh, Hoa Anh, Nam Bdn vd ap viet vdo ndm 1776, cho biet:<br /> dung chinh sach chU hdu ddi vdi hp (2). Hai "Hai vi Thuy Vuong vd Hoa ViiOng nUdc<br /> nUdc Hoa Anh va Nam Ban tUdng ting hdu Nam Bdn, nUdc ndy cd 50 Idng le thupc.<br /> nhu hoan toan vdi toan bp viing cao nguyen trong do cd nui Bd Nam. Ndi rat cao vd Idn,<br /> cac tinh Nam Trung Bp ngdy nay, bao gom: lam trdn son cho mptphUdng.<br /> Quang Nam, Quang Ngai, Binh Dinh, Phii Thuy Vuang d vi phia ddng ndi Bd<br /> Yen, Khdnh Hda, Binh Thudn, trai ddi tdi Nam, cdn Hoa Vuang d ve phia tdy nui, cd<br /> tdn Boloven (Lao) d phia Tay (3). Tuy dia phdn rieng vd Idm nhd gdc bang go de<br /> nhiSn, quydn ton chu cua D^i Vi$t ap ddt d d, bp ha cd den may tram ngiibi" (4).<br /> <br /> <br /> •PGS.TS. Vi^n Stt hpc<br /> Rghlfln cihi Lich sJr. sd 5.2012<br /> <br /> Le Quy Don cdn chi ro v\ trf cua Thuy niidc Ldo, nam gidp thudc man Binh Hba,<br /> Xa vd Hoa Xa: bdc gidp thudc man Binh Dinh" (8).<br /> "Tii ngudn An Lac di Iin cdc thdn Hd Dg,i Nam ThUc It^c con xde djnh vi tri<br /> Nghieu, Ddt Cdy, qua deo La Hai gidp ddt cua Hda Xd vd Thuy Xd so vdi Trdn Tay<br /> phu Phu Yen, den cdc xiC Sdng L6i, NUdc Thdnh (Campuchia thdi Minh Mang). Theo<br /> Nong, Thuang Nhd din ngudn Hd L6i Id dd, ndu xudt phdt tC( huygn Sdn Bdc (9)<br /> chS cdc Sdch ngUdi De, ngUifi Man d (tiic "hudng vi phia ddng tim duifng md di, qua<br /> gpi De Id ngiidi Chdm, Man Id ngiidi Mpi) 15 ngdy mdi din cho d cua Qude trUdng<br /> cpng 3 ngdy, lai tii ddy cho ngiidi Man tiin Thuy Xd. Ddt nUdc dy ddng gidp nUdc Hod<br /> bdo hp ddn theo diidng nui md di hdt 14 Xd, tdy gidp huyin San Bob, nam gidp man<br /> ngdy thi den ndi hai vua Thuy Xd vd Hoa Diin Diin, bdc gidp Lai Man... Nudc Hod<br /> Xd nude Nam Bdn. Thdy Vuong d phia Xd chd Qu6c trudng d cdch nUdc Thuy Xd 3<br /> Bdng nui, Hoa Vuong dphia Tdy nui" (5). ngdy dudng" (10).<br /> Dai Nam nhdt thong chi chi ro hdn: "Tit Ngay sau do, Dai Nam Thi/c luc chi ra<br /> huyen ly (Ddng Xudn - Phu Yen) di vi phia mpt hdnh trinh khac: "... hdnh trinh tii<br /> Tdy 20 dam den xd PhUdc Diic, lai di 2 huyin San Bob din cho Quoc trUdng [Thuy<br /> dam den thdn Phu Thdnh, lai di 1 dam den Xd} d, udc dp 6 ngdy, cdch cho cf cda Quoc<br /> thdn Ci^ Phu, lai di them 5 dam de'n thdn trudng Hod Xd dp 2 ngdy dUifng. Ddt nUdc<br /> Vdn Hda, tie ddy di ve phia Tdy sudt din dy, ddng gidp nUdc Hod Xd, tdy gidp man<br /> dia gidi niidc Thuy Xd, Hoa Xd. Hai bin Phu Npn, tiep gidp vdi cdc huyin Sdn Phu,<br /> dudng cd nhieu trai sdch ngUdi Man, nui San Bdc, Que Ldm; nam bdc tidp gidp cdc<br /> khe hiem trd, lai cd nhiiu cop" (6). bp lac ngudi man khdng biet den tdn ddu.<br /> Dai Viet dia dii todn biin cua Nguyin xa dy ddu nhieu nui khe cdng chi thdp be<br /> Vdn Sieu ciing cho biet vd vi tri hai nUdc khdng cd hinh thi'danh san dai xuyen" (11).<br /> Thuy Xa, Hoa Xa: "Thuy Xd, Hoa Xd d Trong bdi viet "Hoi iHc vi tb Du thdnh<br /> ngodi coi Nam Bdn nUdc Chiim Thdnh cd. lap mpt ngdi chUa, hay Id vdn di vi Hda<br /> Bdy gid trong Thiidng dao tinh Phii An cd Vuang vd Thuy Vuon^', Lecldre Adhdmar,<br /> nui Bd Nam rat cao. Thuy Xd d phia ddng Khdm sU Phap h Campuchia vdo ndm<br /> nui ay, phia ddng gidp don Phuc SOn, tinh 1903, cho bidt, Thuy VUdng vd Hoa VUdng<br /> Phu An, phia nam thi Id mdn quen thupc d Id hai thu Bnh eua ngudi Jarai, dinh cU h<br /> Thach Thdnh (trong Thach Thdnh cd tiiOng phfa B&c cao nguyen giQa song SrSpok h<br /> dd gpi Id Ho Vuang thdnh vudng Udc 4 phia Tdy vd TrUdng Sdn cua Vi$t Nam 5<br /> mdu), phia bdc thi mdn la d tinh Chiim phfa Dong. Tpa dp chfnh xdc ciia khu vpc<br /> (Binh Dinh). Hoa Xd d phia tdy nui dy, ndy Id giiia eae Vi tuydn 13-14 vd cde Kinh<br /> phia tdy tiep gidp vdi SOn Bdc sd nam nUdc tuydn 105 - 106 (12). Chiing toi da trUc tidp<br /> Chdn Lap, phia nam thi Id lac man. phia tra eiiu tpa dp n&y tr§n ban do Ddng dUdng<br /> trin la sdng Dai Giang, phia dudi Id sdng 1886 (Map of Indo-China showing<br /> Ba Giang Idm gidi han bd coi 2 nUdc dy" proposed Burma - Siam - China railway<br /> (7). (13)) v^ thdy r i n g vdng Vi tuydn 13-14 di<br /> Vd vi trf cua Hda Xa, Dai Nam Thiic luc qua viing Dak L5k eiia Viet Nam v^ Stung<br /> chdp ndm 1829 vidt: "Gidi han Hoa Xd: Treng- cua Campuchia, phfa Bic eua<br /> ddng gidp thupc man Phd Yin, tdy gidp Sambor. Tuy nhiSn, vdng Kinh tuydn 105-<br /> V&n de bien gidi - lanh Jhd...<br /> <br /> 106 tr§n ban dd nky lai di qua xa v l phfa phdn Idn nhiing vUng da't a'y vd cho Lao va<br /> Tay, vUdt ea sang bd Tfiy song Mekong. sau dd cho Viet Nam trong nhQng nam<br /> Didu nky khong phP hpp vdi nhQng mo ta 1893 - 1904, Sarin Chhak cho r i n g viing<br /> khac vd vi tri cua Thuy Xa vh Hoa Xa. Li§u Dak Lak, dupc tra vd Vi$t Nam, vdn thupc<br /> c6 phai ky thuat ve ban do v^o nhiing nSm lanh thd Campuchia (16). Dl minh hoa cho<br /> 80 the ky XIX cdn cd nhilu sai adt? Mftc dii quan dilm nay, dng dfin ra mot tdm ban dl<br /> vky, kdt hdp vdi mP ta eua Besnard, chu dudng bien gidi ciia Campuchia vdi 5 dilm<br /> tinh Dak L^k, theo dd, Thuy Xk vk Hda X& ma ong ta cho la vdn ciia Campuchia bi c l t<br /> n i m giQa sdng Ayoun vk Sdng Ba (14), cho cdc nudc Idng gilng, trong dd dilm I la<br /> chiing tPi cho r i n g vPng ddt Thuy X&, Hoa khu vUc tmh Dak L l k ngSy nay ciia Vi^t<br /> Xd ed t h i k6o dM tH Dak Lak d phfa D6ng Nam {xem. bdn dd 1).<br /> va an sau hdn nQa vao lanh tho Campuchia B&n don 1: 6 v u n g lanh tho difpc Sarin<br /> hi§n nay. Chhak c h o \k cua Campuchia, bi s&p nhSp<br /> v&o ckc nii6c l^ng gi^ng<br /> Nhu vay, cdc nguon sii lieu deu thdng (vilng difoc ddnh d£(u 11^ vClng da^l lhu6c D ^ Lik cOa<br /> nhdt r i n g viing ddt Hoa Xa va Thuy Xa ^ Viet Nam)<br /> n i m b Tay Nguygn, ndi giap gidi vdi Phu<br /> Yen ve hUdng Dong. Tuy nhien, vi trf chfnh<br /> xSc cua tiing nUdc so vdi nhau thi cac ^<br /> kidn khong thdng nhS't. Mot sd ngUdi (Le<br /> Quy Don, Nguyen Van Sieu) cho rang Thiiy<br /> Xa d phfa Dong, Hda Xa d phfa TSy; Dai<br /> Nam Thuc liic thi cho rang Hoa Xa 6 phia<br /> Dong, Thuy Xa b phfa Tay. Day cung la f<br /> kien cua Hoai Dung trong mpt bai vidt vd<br /> Thiiy Xa, Hoa Xa cong bo^ tren Tap chf Tri<br /> Tdn. sd98, nSm 1943 (15).<br /> <br /> Tom lai, tvt cu6i thd ky XV, do kdt qua<br /> Ngudn; Oiann Qihak, Cdc dudng biin gidj ciia Campuchia vdi<br /> ciia viec Chi§m Thanh bi chia cat, vung cao cdc nude cii trong Lien bang Ddng Duong - Ldo vd V'Kt Nam<br /> nguyen Kontum - Dak Lak, ndi cU tru ciia (NamKyvdTrungK^)<br /> Hoa Xa va Thuy Xa, la mpt vung dpc lap, Didu edn lUu y la, trong khi kh4ng dinh<br /> nhUng cd quan h$ thdn thudc vdi Viet Nam. viing ddt nay la "vung lanh tho cua<br /> Lien quan den Ddk Lak va quan h§ ciia Campuchia" chU "khdng phdi cua ngUdi<br /> v^ng nay vdi Campuchia, nam 1964, hoc Annam" (17), Sarin Chhak khong dUa ra<br /> gia va nha hoat ddng chinh tri Campuchia ba't cCt mpt ludn cut nao de chUng minh cho<br /> Sarin Chhak bao v$ luan an tidn sy luat quan dilm cua minh. Tai lieu duy nhdt<br /> hpe tai Paris vdi di tai ve cac dUdng biSn dupc d§n ra de chUng minh cho nhan dinh<br /> gidi cua Campuchia. Trong Phdn thii nhdt nay la ta'm Bdn dd Chinh tri Ddng Duang<br /> cua luan an, co tdn la "Biin gidi ciia tinh eiia Francois Delonele phat hanh vao thang<br /> Stung Tren^, khi ph§ phan viec Phap, sau 10>1889, dUa theo cac nguon: Bdn do qudn<br /> khi Idy lai tii tay Xiem mpt viing rpng Idn sU, tdi liiu chinh thUc cua Viet Nam, Midn<br /> cua Campuchia thupc ta ngan song Diin, Xiim cUng nhu tdi lieu cua cdc nhd<br /> 111 Mekong nam 1893, tpa hd nhU da cat mpt tJidm hiim QCem bdn do 2).<br /> Rghifin cihi Ljch sd-. stf 5.8012<br /> <br /> D l tim h i i u thflc - hfl xung quanh vdn<br /> Bkn dd 2: B&n d l c h i n h t r j D 6 n g DUcfng<br /> cjia Frnn^ioig Delonele - nfim 1889<br /> dd nay, theo ehiing toi, ta edn di ngupc<br /> ddng ljch sfl, tim c^ch xdc dinh quan h§<br /> gifla Chfln Lap vdi Lam Ap - Chigm Thanh<br /> va Thiiy Xk, Hoa Xa cung nhfl gifla hai<br /> "nfldc" nay vdi Vi$t Nam.<br /> Nhfl da bidt, nfldc Lam Ap (tfl thd ky DC<br /> la ChiSm Thanh) dupc hinh thanh tfl nSm<br /> 190 do kdt qua cua ckc eudc nli day cua<br /> ngfldi ddn viing Tflpng Lam (ngay nay la cac<br /> tinh Quang Nam, Quang Ngai, Binh Dinh)<br /> chdng lai kch thdng tri Nha Hkn. Trung tam<br /> ciia Lam Ap n i m d vflng Binh - Tri - Thi§n<br /> ngay nay. Nguydn Van Huy trong bai vidt<br /> Ngudn: Oiann Chhak, - Cdc dudng biin giai cua Campuchia vdi TYm hieu cdng dong ngUdi Chdm tai Viet<br /> cdc nu
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2