Vấn đề thế kỷ châu Á

3<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> VÊN §Ò THÕ Kû CH¢U ¸<br /> <br /> Hå sÜ quý(*)<br /> <br /> <br /> I. §Æt vÊn ®Ò NÕu Trung Quèc vµo n¨m 2000 cã<br /> Sau h¬n mét thêi gian kh«ng dµi t¨ng nÒn kinh tÕ ®øng thø 6 thÕ giíi, th× ®Õn<br /> tr−ëng kinh tÕ víi tèc ®é trung b×nh gÇn n¨m 2010 ®· cã tæng GDP ®¹t tíi 1.335<br /> 10%/n¨m, NhËt B¶n, tõ chç thua kÐm tÊt tû USD (t−¬ng ®−¬ng 5.800 tû USD tÝnh<br /> c¶ c¸c n−íc ph−¬ng T©y, n¨m 1964 ®· gia theo PPP) (xem thªm: 34) v−ît qua<br /> nhËp khèi OECD, n¨m 1968 v−¬n lªn NhËt, §øc, Ph¸p vµ Anh, v−¬n lªn hµng<br /> chiÕm vÞ trÝ thø hai vÒ tæng GDP trong thø hai thÕ giíi, sau Mü. C¸c dù b¸o ®Òu<br /> thÕ giíi t− b¶n, vµ n¨m 1982 ®¹t ng−ìng cho r»ng thêi ®iÓm Trung Quèc v−ît Mü<br /> GDP 10.000 USD/ ®Çu ng−êi/ n¨m, trë vÒ tæng GDP sÏ diÔn ra rÊt gÇn, cã thÓ<br /> thµnh c−êng quèc kinh tÕ ®Çu tiªn ë ch©u chØ ngay vµo nh÷ng n¨m ®Çu thËp niªn<br /> ¸. Kh«ng chØ cã NhËt B¶n, ë ch©u ¸, §µi sau. Ch−a hÕt, ë ch©u ¸, bªn c¹nh Trung<br /> Loan c¸n ®Ých GDP 10.000 USD n¨m Quèc cßn cã nh÷ng n−íc kh¸c còng ®·<br /> 1987, Hång K«ng n¨m 1988, Singapore tõng ph¸t triÓn rÊt ngo¹n môc vµ cã lóc<br /> n¨m 1989, Hµn Quèc n¨m 1990. N¨m ®· ®−îc dù b¸o sÏ sím “cÊt c¸nh”.<br /> 1996 Hµn Quèc gia nhËp OECD. HiÖn Philippines, Thailand, Malaysia... lµ<br /> ch©u ¸ cã 5 n−íc tham gia khèi G20 gåm nh÷ng n−íc nh− vËy. Råi ngay c¶ ViÖt<br /> Trung Quèc, NhËt B¶n, Hµn Quèc, Ên Nam nh÷ng n¨m 2000 còng ®· ®−îc kú<br /> §é vµ Indonesia(*). väng lµ “con hæ t−¬ng lai”.(*)<br /> <br /> C¶ thÕ giíi giËt m×nh tr−íc ®iÒu kú MÆc cho tõ n¨m 2008 nÒn kinh tÕ thÕ<br /> diÖu ch©u ¸ - tõ chç nghÌo ®ãi, qu¸ tr×nh giíi gÆp khñng ho¶ng vµ sa sót, n¨m<br /> “hãa rång” cña mÊy n−íc NICs diÔn ra 2011, Ng©n hµng ADB vÉn xuÊt b¶n<br /> chØ ch−a ®Çy 30 n¨m, trong khi hÇu hÕt cuèn s¸ch “Ch©u ¸ 2050: hiÖn thùc hãa<br /> c¸c n−íc t− b¶n ch©u ¢u ®i chÆng ®−êng thÕ kû ch©u ¸” dù b¸o kh¸ chi tiÕt lé tr×nh<br /> nµy ph¶i mÊt hµng tr¨m n¨m. cña “ThÕ kû ch©u ¸” (xem b¶ng bªn).<br /> <br /> Nh−ng kh«ng dõng ë c¸c n−íc NICs, §ã lµ néi dung c¬ b¶n cña kh¸i niÖm<br /> ®iÒu kú diÖu ch©u ¸ d−êng nh− vÉn “ThÕ kû ch©u ¸”, nh×n tõ ph−¬ng diÖn<br /> ®ang tiÕp tôc. kinh tÕ.<br /> <br /> <br /> (*)<br /> C¸c sè liÖu nµy do CIA, OECD, IMF vµ WB<br /> (*)<br /> c«ng bè. Chóng t«i chän vµ so¹n theo GS. TS., ViÖn tr−ëng ViÖn Th«ng tin KHXH.<br /> http://www.indexmundi.com. Hosiquy.thongtin@gmail.com<br /> 4 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9. 2012<br /> <br /> <br /> Nh−ng vÊn ®Ò sÏ kh¸c ®i nÕu “ThÕ chi phèi thÕ giíi. “Mü tµn phai” (Fade<br /> kû ch©u ¸” ®−îc nh×n tõ ph−¬ng diÖn x· Away) kh«ng chØ lµ h×nh t−îng kÝch<br /> héi hoÆc v¨n hãa. Møc ®é l¹c quan sÏ thÝch t©m lý Mü ë c¸c ®Çu ãc chiÕn l−îc,<br /> gi¶m ®¸ng kÓ nÕu ng−êi ta chó ý ®Õn mµ cßn lµ kh¸i niÖm ®−îc ®Æt ra tõ n¨m<br /> nh÷ng vÊn n¹n x· héi ë Trung Quèc, 2011 ®Ó ph©n tÝch t−¬ng quan ®Þa chÝnh<br /> Philippines, ViÖt Nam vµ ë mét sè n−íc trÞ toµn cÇu (16).<br /> kh¸c, nh− kho¶ng c¸ch giµu nghÌo vµ Trong chiÕn l−îc “ThÕ kû Th¸i B×nh<br /> tr×nh ®é an sinh x· héi, tÖ tham nhòng D−¬ng”, vÊn ®Ò biÓn §«ng, kh«ng ngÉu<br /> vµ kh¶ n¨ng khèng chÕ lîi Ých nhãm, an nhiªn vµ còng kh«ng bÊt ngê, ®ang gi÷<br /> sinh x· héi vµ møc ®é b×nh ®¼ng - c«ng vÞ trÝ lµ vÊn ®Ò chñ yÕu vµ ®Æc biÖt quan<br /> b»ng, n¹n bu«n ng−êi vµ t×nh tr¹ng an träng do sù biÕn ®éng cña t×nh h×nh khu<br /> Tû träng GDP ch©u ¸ trong GDP toµn cÇu 1700-2050 (2, p.16) vùc. BiÓn §«ng ®· bÞ<br /> “khuÊy ®éng”<br /> (Stirring) (12, 13) vµ<br /> râ rµng lµ ngµy cµng<br /> nãng kh«ng chØ ®èi<br /> víi ViÖt Nam mµ cßn<br /> ®èi víi khu vùc ch©u<br /> ¸ vµ thÕ giíi.<br /> “ThÕ kû ch©u ¸”<br /> chØ cã thÓ trë thµnh<br /> hiÖn thùc nÕu ë biÓn<br /> §«ng kh«ng cã chiÕn<br /> tranh (14).<br /> ninh trËt tù x· héi, tr×nh ®é qu¶n lý vµ II. Sù dÞch chuyÓn v¨n minh vµ hai kh¸i niÖm<br /> møc ®é cëi më x· héi, chÊt l−îng gi¸o ch©u ¸<br /> dôc vµ viÖc thùc hiÖn quyÒn con ng−êi,<br /> B¾t ®Çu tõ cuèi thÕ kû XIX, nh÷ng<br /> v.v... Mét sè nhµ nghiªn cøu ®¸nh gi¸<br /> r»ng, cã thÓ kh¶ n¨ng ®¹t tíi thÞnh lý thuyÕt vÒ sù dÞch chuyÓn cña nÒn v¨n<br /> v−îng cña toµn ch©u ¸ vÉn cßn kh¸ xa, minh thÕ giíi, vÒ ngµy tµn, buæi hoµng<br /> hoÆc “ThÕ kû ch©u ¸” ë møc ®é nµo ®ã, h«n cña ch©u ¢u ®· thÊy xuÊt hiÖn (xem:<br /> vÉn chØ lµ kh¸i niÖm hoang t−ëng (xem 28, 10). Nh−ng m·i nhiÒu thËp niªn sau<br /> thªm: 17, 18). ®ã, sù trçi dËy cña ch©u ¸ vÉn lµ mét<br /> chñ ®Ò Ýt ®−îc coi lµ thùc tÕ. ChØ tõ sau<br /> VÊn ®Ò cßn phøc t¹p h¬n vµ khã dù nh÷ng n¨m 80 (thÕ kû XX), kh¶ n¨ng<br /> b¸o h¬n, nÕu “ThÕ kû ch©u ¸” ®−îc nh×n v−¬n tíi thÞnh v−îng cña ch©u ¸ míi<br /> tõ ph−¬ng diÖn ®Þa chÝnh trÞ. ë ®©y, ®−îc bµn luËn nhiÒu h¬n. Råi tõ nh÷ng<br /> “ThÕ kû ch©u ¸” hãa ra cã liªn quan rÊt n¨m 90, sau khi mÊy “con rång” ch©u ¸<br /> chÆt víi “ThÕ kû Th¸i B×nh D−¬ng” (4), xuÊt hiÖn, ®Æc biÖt khi Trung Quèc ®¹t<br /> mét quan niÖm cña c¸c nhµ chiÕn l−îc ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng cao vµ liªn tôc<br /> Mü ®Æt ra cho n−íc Mü, nh»m tr¸nh sù trong nhiÒu n¨m liÒn, th× viÖc dù b¸o<br /> suy gi¶m vÒ vÞ thÕ quèc gia, vÒ vai trß thÕ kû XXI sÏ lµ ThÕ kû cña ch©u ¸ míi<br /> VÊn ®Ò thÕ kû ch©u ¸ 5<br /> <br /> thùc sù trë thµnh chñ ®Ò nãng trªn c¸c tr−ëng, thËm chÝ ngay c¶ trong c¬n lèc<br /> diÔn ®µn häc thuËt vµ chÝnh trÞ - x· héi. khñng ho¶ng 2008-2009, khiÕn ch¼ng<br /> mÊy ai cßn d¸m nghi ngê vÞ thÕ míi cña<br /> Kh¸ nhiÒu häc gi¶ ph−¬ng T©y, víi ch©u ¸ sÏ x¸c lËp trong thÕ kû míi. Míi<br /> nh÷ng c¸ch lý gi¶i tõ c¸c gãc nh×n kh¸c ®©y, 8/2011, b»ng mét nghiªn cøu ®Þnh<br /> nhau, vÒ nh÷ng néi dung t−ëng nh− l−îng c«ng phu, Ng©n hµng ADB cßn<br /> kh¸c nhau, nh−ng l¹i cïng ®i vµo mét xuÊt b¶n mét b¸o c¸o 130 trang dù b¸o<br /> chñ ®Ò chung, víi cïng mét mèi quan chi tiÕt lé tr×nh cña viÖc hiÖn thùc hãa<br /> t©m - vÊn ®Ò vÞ thÕ míi cña ch©u ¸ - ThÕ kû ch©u ¸ ®Õn n¨m 2050 (2).<br /> ch©u ¸, víi nh÷ng g× mµ ng−êi ta ®·<br /> ë mét ph¹m vi kh¸c, hÑp h¬n vµ cã<br /> chøng kiÕn trong h¬n nöa thÕ kû qua,<br /> vÎ xo¸y s©u h¬n vµo nh÷ng bµn luËn ®Þa<br /> liÖu cã tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ lµm lan táa<br /> chÝnh trÞ, ®Æc biÖt lµ tõ vµi n¨m gÇn<br /> sù thÞnh v−îng ®Õn c¸c quèc gia cßn l¹i,<br /> ®©y, th× vÊn ®Ò tËp trung vµo vÞ thÕ so<br /> ®Ó trë thµnh mét trung t©m v¨n minh<br /> s¸nh gi÷a Mü víi Trung Quèc. Trung<br /> míi trong thÕ kû nµy? Trong t−¬ng quan<br /> Quèc t¨ng tr−ëng nhanh, can thiÖp m¹nh<br /> víi mét ch©u ¸ ph¸t triÓn nhanh vµ liªn<br /> h¬n vµo c¸c vÊn ®Ò cña khu vùc vµ thÕ<br /> tôc, th× ch©u ¢u, ph−¬ng T©y vµ Mü sÏ<br /> giíi, v−¬n kh¾p toµn cÇu vÒ s¶n xuÊt<br /> thÕ nµo? LiÖu cã gièng nh− t×nh huèng<br /> hµng hãa. Trong khi ®ã, Mü suy gi¶m<br /> trªn chiÕc cÇu bËp bªnh, nÕu mét bªn<br /> ®¸ng kÓ vÒ kinh tÕ trong 2 n¨m khñng<br /> lªn cao th× bªn kia ph¶i h¹ xuèng hay<br /> ho¶ng 2008-2009, gÆp khã kh¨n vµ thËm<br /> kh«ng? Vµ ®Æc thï h¬n, biÓn §«ng -<br /> chÝ sa lÇy t¹i mét vµi ®iÓm nãng chÝnh<br /> Th¸i B×nh D−¬ng cã ph¶i lµ khu vùc trÞ, Ýt nhiÒu ®iÒu chØnh søc m¹nh can<br /> mang trong nã nh÷ng vÊn ®Ò ¶nh h−ëng thiÖp,... khiÕn nhiÒu dù b¸o cµng<br /> ®Õn toµn côc, gièng nh− mét “ngßi næ” nghiªng vÒ sù trçi dËy cña Trung Quèc<br /> chi phèi sù an toµn cña trËt tù toµn cÇu? vµ ch©u ¸ h−ng thÞnh, ®ång thêi cho<br /> r»ng vai trß cña Mü ngµy mét “tµn phai”.<br /> Cã thÓ b¾t gÆp nh÷ng thuËt ng÷ Ên<br /> t−îng thuéc c¸c néi dung kh¸c nhau Trong giíi lý luËn, cã kh¸ nhiÒu<br /> nh−ng cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn sè ng−êi xem nÒn v¨n minh ph−¬ng T©y<br /> phËn cña ch©u ¸ th−êng ®−îc nh¾c ®Õn ®ang ®i ®Õn håi kÕt vµ tíi ®Çu thÕ kû<br /> trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y: ThÕ kû Th¸i XXI sÏ buéc ph¶i nh−êng b−íc cho ch©u<br /> B×nh D−¬ng (Pacific Century), ThÕ kû ¸. Nh−ng ng−êi cã tiÕng nãi næi tréi h¬n<br /> ch©u ¸ (Asian Century), M« h×nh ®µn c¶, víi nhiÒu t¸c phÈm kh¼ng ®Þnh sù<br /> sÕu bay (Flying-geese Pattern), Con s− tö suy tµn cña “®Õ chÕ T©y ph−¬ng” lµ<br /> Trung Hoa thøc giÊc (Chinese lion Niall Ferguson, gi¸o s− lÞch sö t¹i §¹i<br /> woke), Ch©u ¢u giµ nua (Old Europe), häc Harvard. Sau nhiÒu n¨m gi¶ng d¹y<br /> Ph−¬ng T©y c¸o chung (The End of vµ viÕt kh¸ nhiÒu vÒ “−u thÕ ph−¬ng<br /> West), N−íc Mü phai tµn (America Fade T©y” - ph−¬ng T©y víi h¬n 5 thÕ kû ®·<br /> Away), v.v... Cuéc khñng ho¶ng tµi kiÕn t¹o nªn nh÷ng gi¸ trÞ rùc rì vµ ®·<br /> chÝnh 1997-1998 ë ch©u ¸ tuy cã lµm trë thµnh “®éng lùc chÝnh cña søc m¹nh<br /> c¸c nhµ dù b¸o giËt m×nh, khi ph¶i ®èi toµn cÇu”, n¨m 2011 «ng ®· cho ra m¾t<br /> mÆt víi lêi mØa mai thÕ kû ch©u ¸ ch−a cuèn s¸ch “V¨n minh: ph−¬ng T©y vµ<br /> ®Õn nh−ng ®· qua råi, nh−ng ngay sau phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi” (Civilization:<br /> ®ã, ch©u ¸ ®· lÊy l¹i nhÞp ®iÖu t¨ng The West And The Rest) (xem: 7). Ngay<br /> 6 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9. 2012<br /> <br /> <br /> lËp tøc cuèn s¸ch g©y ®−îc tiÕng vang, trong c«ng viÖc (The Work Ethic) (8).<br /> ®−îc xuÊt b¶n t¹i nhiÒu n−íc vµ ®−îc ®Ò NÕu ph−¬ng §«ng biÕt øng dông c¶ 6 ý<br /> nghÞ gi¶i th−ëng. Theo «ng, thÕ giíi t−ëng nµy, th× quyÒn lùc chi phèi thÕ<br /> ®ang chøng kiÕn giai ®o¹n cuèi cña thêi giíi chuyÓn tõ T©y sang §«ng sÏ diÔn ra<br /> kú chi phèi cña ph−¬ng T©y, nÒn v¨n nh− mét qui luËt.<br /> minh ®−îc n¶y sinh tõ cuéc c¸ch m¹ng<br /> Vµ, d−êng nh− trong khi vÉn øng<br /> khoa häc vµ ®· ®¹t ®−îc cùc thÞnh trong<br /> dông tèt 6 nh©n tè nµy, ph−¬ng §«ng<br /> thêi ®¹i c«ng nghiÖp vµ hËu c«ng<br /> l¹i ®ang s¸ng t¹o ®−îc thªm nh÷ng yÕu<br /> nghiÖp. Vµi chôc n¨m gÇn ®©y, ph−¬ng<br /> tè kh¸c ®Ó ®¹t ®−îc thÞnh v−îng.<br /> T©y suy yÕu dÇn vµ trong thËp niªn ®Çu<br /> cña thÕ kû XXI, thêi ®iÓm rÏ ngoÆt cña Theo dâi chñ ®Ò nµy, c¸c nhµ nghiªn<br /> cña nÒn v¨n minh ph−¬ng T©y chÝnh lµ cøu cã thÓ b¾t gÆp kh¸ nhiÒu t¸c gi¶ cã<br /> khi sù th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai cña quan ®iÓm vÒ mét ch©u ¸ h−ng thÞnh,<br /> Mü lín ®Õn møc nghiªm träng, vµ ngay víi mét Trung Quèc trçi dËy khã cã thÓ<br /> lóc ®ã, c¸c ng©n hµng trung −¬ng cña c¶n b−íc, bÊt chÊp tÊt c¶ nh÷ng nghi<br /> Trung Quèc vµ ch©u ¸ nh¶y vµo hç trî. ng¹i ®ang lín dÇn vÒ nh÷ng th¸i ®é<br /> Khi ®ã, nhiÒu n−íc ph−¬ng T©y nghiªng ch−a xøng tÇm c−êng quèc. Nh−ng ë<br /> ng¶ v× khñng ho¶ng vµ suy tho¸i, cßn ®©y, vÒ mÆt häc thuËt, cã sù ph©n biÖt<br /> Trung Quèc, tr¸i víi nhiÒu dù b¸o bi thó vÞ xung quanh kh¸i niÖm ch©u ¸.<br /> quan, l¹i chØ suy gi¶m nhÑ, nhê vµo gãi<br /> kÝch cÇu cña chÝnh phñ vµ sù níi réng Theo Anthony Bubalo vµ Malcolm<br /> tÝn dông. Cook, hai häc gi¶ cña ViÖn ChÝnh s¸ch<br /> quèc tÕ Lowy t¹i Sydney (Australia), cã<br /> Niall Ferguson ®· so s¸nh thµnh<br /> Ýt nhÊt hai c¸ch hiÓu vÒ kh¸i niÖm ch©u<br /> tùu cña Trung Quèc tõ n¨m 1978 ®Õn<br /> ¸. NÕu hiÓu ch©u ¸ víi trôc c¸c quèc gia<br /> n¨m 2004, GDP t¨ng tr−ëng 10 lÇn<br /> g¾n liÒn víi Th¸i B×nh D−¬ng, tr¶i dµi<br /> trong 26 n¨m, víi nh÷ng g× mµ n−íc<br /> tõ TriÒu Tiªn, NhËt B¶n tíi Indonesia,<br /> Anh ®¹t ®−îc trong giai ®o¹n 1830-1900,<br /> Australia,... th× ®ã lµ mét ch©u ¸ theo<br /> GDP t¨ng tr−ëng 4 lÇn trong 70 n¨m.<br /> chiÒu däc. Cßn mét ch©u ¸ kh¸c - ch©u<br /> §Çu thÕ kû XXI, GDP cña Mü gÊp 8 lÇn<br /> ¸ n»m ngang, víi trôc c¸c quèc gia nh−<br /> cña Trung Quèc, cßn hiÖn nay, chØ gÊp<br /> Nga, Ên §é, Trung Quèc (3)... NÕu nh×n<br /> kho¶ng 4 lÇn. Kh¶ n¨ng tæng s¶n l−îng<br /> ch©u ¸ theo kh¸i niÖm thø hai nµy th×<br /> GDP Trung Quèc v−ît Mü cã thÓ rÊt gÇn.<br /> sù h−ng thÞnh cña ch©u ¸ cßn râ h¬n<br /> Theo Niall Ferguson, 6 yÕu tè (hay kÎ s¸t<br /> n÷a. ViÖc ph©n biÖt ch©u ¸ theo chiÒu<br /> thñ(∗)) t¹o nªn sù thÞnh v−îng - killer<br /> däc vµ theo chiÒu ngang ®· chØ ra nh÷ng<br /> apps of prosperity gióp ph−¬ng T©y v−ît<br /> ®iÓm vµ nh÷ng hiÖn t−îng chØ cã tÝnh<br /> lªn trong suèt 500 n¨m qua lµ: 1/C¹nh<br /> chÊt t−¬ng ®èi trong c¸c quan niÖm häc<br /> tranh (Competition), 2/ C¸ch m¹ng khoa<br /> thuËt, nhÊt lµ trong ®Þa chÝnh trÞ. NÕu<br /> häc (Scientific Revolution), 3/ QuyÒn së<br /> ng−êi nghiªn cøu vµ c¸c nhµ chiÕn l−îc<br /> h÷u (Property Rights), 4/ Y tÕ hiÖn ®¹i<br /> chó ý tíi ®iÒu nµy, ng−êi ta cã thÓ tr¸nh<br /> (Modern Medicine), 5/ X· héi tiªu dïng<br /> ®−îc nh÷ng thiªn kiÕn vâ ®o¸n khi qu¸<br /> (The Consumer Society) vµ 6/ §¹o ®øc<br /> thiªn vÒ chØ mét logic cña c¸c hiÖn t−îng.<br /> Tuy nhiªn, ®»ng sau c¸c quan niÖm Êy,<br /> (∗ )<br /> Nguyªn gèc: Killer. sù ph¸t triÓn cña ch©u ¸ vµ kh¶ n¨ng<br /> VÊn ®Ò thÕ kû ch©u ¸ 7<br /> <br /> chi phèi thÕ giíi cña khu vùc nµy trong NhËt B¶n trë thµnh c−êng quèc kinh tÕ,<br /> t−¬ng lai gÇn lµ ®iÒu mµ phÇn ®«ng c¸c kh¼ng ®Þnh ®iÒu thÇn kú cña n−íc NhËt<br /> häc gi¶ ®· gÇn nh− kh¼ng ®Þnh. hËu chiÕn(∗).<br /> C¸i nh×n tæng thÓ vÒ mét ch©u ¸ lín Xu thÕ phôc h−ng cña NhËt B¶n,<br /> m¹nh trong thÕ kû XXI vµ sù dÞch ngay tõ lóc tho¸t khái chÕ ®é chiÕm<br /> chuyÓn nÒn v¨n minh thÕ giíi tõ T©y ®ãng cña Mü vµo n¨m 1952, ®· g©y<br /> sang §«ng lµ mét thùc tÕ t−ëng nh− ®¬n tiÕng väng ®Õn Hµn Quèc, §µi Loan vµ<br /> gi¶n, nÕu nh×n tõ gãc ®é kinh tÕ häc ph¸t nhiÒu n−íc ch©u ¸ kh¸c, ®¸nh thøc<br /> triÓn. Nh−ng vÊn ®Ò sÏ trë nªn phøc t¹p kh¸t väng tho¸t nghÌo ë khu vùc nµy.<br /> h¬n nÕu nã ®−îc ph©n tÝch tõ gãc ®é x· Hong Kong, Philippines, Indonesia råi<br /> héi - v¨n hãa hoÆc lÞch sö. Vµ thÕ kû Thailand, vµ sau ®ã lµ Singapore,<br /> ch©u ¸ sÏ trë nªn ®Æc biÖt phøc t¹p, Malaysia ®· nhËn ra tiÕng väng vµ b¾t<br /> thËm chÝ rÊt kh«ng tÊt nhiªn, nÕu kh¸i ®Çu thÊy bøc bèi víi t×nh tr¹ng l¹c hËu.<br /> niÖm nµy ®−îc coi lµ kh¸i niÖm thuÇn Khi c¸c nÒn kinh tÕ gi÷ ®−îc tèc ®é t¨ng<br /> tóy ®Þa chÝnh trÞ - vÊn ®Ò thÕ kû ch©u ¸ tr−ëng ngµy cµng æn ®Þnh th× giÊc m¬<br /> trong t− duy chiÕn l−îc - chÝnh trÞ, phô “cÊt c¸nh” ngµy cµng hiÖn râ vµ th«i<br /> thuéc mét c¸ch ®¸ng kÓ vµo viÖc gi¶i thóc c¬n kh¸t ph¸t triÓn.<br /> quyÕt c¸c vÊn ®Ò kh¸c nh− thÕ kû Th¸i Kh«ng r¬i vµo nh÷ng c¸i bÉy cña sù<br /> B×nh D−¬ng hay Sù suy yÕu t−¬ng ®èi ph¸t triÓn ®Ó råi ph¶i dõng l¹i ë møc vµi<br /> cña Mü… ngh×n USD/®Çu ng−êi/n¨m, bèn nÒn<br /> III. Trung Quèc víi thÕ kû ch©u ¸ kinh tÕ §«ng ¸ gåm Hµn Quèc, §µi<br /> Loan, Hong Kong vµ Singapore tiÕp tôc<br /> VÊn ®Ò thùc sù ®−îc b¾t ®Çu tõ<br /> ph¸t triÓn vµ ®¹t ng−ìng 10.000 USD/<br /> nh÷ng n¨m 1950 víi hiÖn t−îng “ThÇn<br /> ®Çu ng−êi chØ ch−a ®Çy 20 n¨m sau mèc<br /> kú NhËt B¶n”. Cô thÓ lµ, sau ChiÕn<br /> ®Çu tiªn cña thu nhËp trung b×nh. §ã lµ<br /> tranh thÕ giíi thø Hai, NhËt B¶n víi<br /> n¨m 1987 víi §µi Loan, n¨m 1988 víi<br /> nh÷ng kinh nghiÖm c«ng nghiÖp hãa cã<br /> Hong Kong, n¨m 1989 víi Singapore vµ<br /> tõ tr−íc chiÕn tranh, nuèt nçi cay ®¾ng<br /> n¨m 1990 víi Hµn Quèc. C¶ thÕ giíi<br /> cña kÎ b¹i trËn, chÊp nhËn lµ m¾t xÝch<br /> giËt m×nh - bèn nÒn kinh tÕ §«ng ¸ ®·<br /> cña Mü trong “vßng cung chèng Céng”,<br /> “cÊt c¸nh”, hay cßn gäi lµ “ho¸ rång”, trë<br /> quyÕt t©m lµm l¹i n−íc NhËt b»ng ph¸t<br /> thµnh c¸c n−íc c«ng nghiÖp míi<br /> triÓn kinh tÕ. KÕt qu¶ thËt ngo¹n môc.<br /> (NICs/NIEs(∗∗)), lµm nªn ®iÒu kú diÖu<br /> Tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ trung b×nh<br /> ch©u ¸ thÕ kû XX.<br /> h»ng n¨m tõ n¨m 1945 ®Õn n¨m 1950<br /> ®¹t 9,4%; tõ n¨m 1950 ®Õn n¨m 1955<br /> (∗)<br /> ®¹t 10,9%; tõ n¨m 1950 ®Õn n¨m 1987 C¸c sè liÖu nµy do CIA, OECD, IMF vµ WB<br /> c«ng bè. Chóng t«i chän vµ so¹n theo<br /> ®¹t 7,1%. N¨m 1952, tæng s¶n phÈm<br /> http://www.indexmundi.com.<br /> quèc néi (GDP) cña NhËt B¶n ®· t−¬ng (∗∗ )<br /> NIEs - gäi ®Çy ®ñ lµ “C¸c nÒn kinh tÕ c«ng<br /> ®−¬ng víi tr−íc chiÕn tranh. N¨m 1968, nghiÖp hãa míi” (Newly Industrialized<br /> Economies). NICs - “C¸c n−íc c«ng nghiÖp hãa<br /> nî n−íc ngoµi ®· thÊp h¬n cho vay, míi” (Newly Industrialized Countries). Sè liÖu nãi<br /> NhËt B¶n v−¬n lªn vÞ trÝ thø hai vÒ tæng vÒ n¨m GDP cña §µi Loan vµ Hµn Quèc ®¹t tíi<br /> GDP trong thÕ giíi t− b¶n. N¨m 1982, 10.000 USD/®Çu ng−êi kh«ng thèng nhÊt trong<br /> c¸c tµi liÖu kh¸c nhau. Theo IMF, §µi Loan ®¹t<br /> GDP tÝnh tæng thÓ lµ 4.177 tû USD, 10.000 USD/®Çu ng−êi n¨m 1990 vµ Hµn Quèc<br /> b×nh qu©n ®Çu ng−êi lµ 10.326,34 USD, n¨m 1992. Cßn theo c¸c tµi liÖu kh¸c th× §µi Loan<br /> 8 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9. 2012<br /> <br /> <br /> Cßn Trung Quèc, b»ng qu¸ tr×nh Trung Quèc ®−îc c«ng nhËn lµ nÒn kinh<br /> t¨ng tr−ëng kinh tÕ m¹nh mÏ tõ ®Çu tÕ ®øng thø hai thÕ giíi sau khi NhËt<br /> thËp niªn 90 sau chuyÕn “tuÇn du B¶n th«ng b¸o GDP cña m×nh lµ 1.286<br /> ph−¬ng Nam” cña §Æng TiÓu B×nh n¨m tû USD (= 5.474 tû USD tÝnh theo PPP),<br /> 1992 víi tuyªn bè “mÌo tr¾ng mÌo ®en” thÊp h¬n so víi con sè 1.335 tû USD<br /> næi tiÕng(∗), ®Õn nay, quèc gia ®«ng d©n (5.800 tû USD tÝnh theo PPP) cña Trung<br /> nhÊt thÕ giíi nµy ®· chøng tá ®−îc lµ Quèc. NghÜa lµ, Trung Quèc ®· thÕ chç<br /> “con s− tö ®· tØnh ngñ” (lêi Napoleon gÇn NhËt B¶n ë vÞ trÝ nÒn kinh tÕ lín thø<br /> 200 n¨m tr−íc) (xem thªm: 33). ViÖc duy hai thÕ giíi (34). NhiÒu nhµ kinh tÕ cho<br /> tr× tÝnh chÊt cña chÕ ®é chÝnh trÞ cò, r»ng, nÕu gi÷ ®−îc møc t¨ng tr−ëng nh−<br /> nh−ng l¹i c¶i c¸ch t¸o b¹o vÒ kinh tÕ, n¨m 2010 lµ 10,3%, trong thËp niªn<br /> tham dù vµ can thiÖp s©u vµo ®êi sèng sau, quy m« kinh tÕ Trung Quèc sÏ<br /> quèc tÕ, trªn c¬ së kÝch thÝch tham väng ngang ngöa víi Mü.<br /> phôc h−ng nÒn v¨n minh Trung Hoa Sù ph¸t triÓn cña Trung Quèc bªn<br /> truyÒn thèng, ®· t¹o ra mét Trung quèc c¹nh c¸c con rång ch©u ¸ tõ cuèi thÕ kû<br /> ®¹i lôc cã vai trß khã phñ nhËn ®èi víi XX ®· lµm dÊy lªn nh÷ng dù b¸o, bµn<br /> ch©u ¸ vµ ®èi víi thÕ giíi ë thÕ kû XXI. luËn vÒ diÖn m¹o míi cña ch©u ¸. Cã<br /> Sau khñng ho¶ng tµi chÝnh ch©u ¸ nh÷ng nghi ng¹i vÒ mét kh¸i niÖm ch©u<br /> 1997-1998, kinh tÕ Trung Quèc vÉn t¨ng ¸ kh«ng thèng nhÊt (t−¬ng ®èi) do ë khu<br /> tr−ëng cao, ®¹t 9,1% n¨m 2003, 9,5% vùc nµy vÉn hiÖn râ tÝnh côc bé vµ thiÕu<br /> n¨m 2004 vµ 9,8% n¨m 2005. TÝnh b×nh liªn kÕt, hay thiÕu t−¬ng ®ång gi÷a c¸c<br /> qu©n 1970-2008, t¨ng tr−ëng kinh tÕ n−íc trong sù ph¸t triÓn. Nh−ng kh¸c<br /> Trung Quèc lµ 7,9%, thuéc lo¹i cao nhÊt víi ch©u ¢u, ch©u ¸ x−a nay ch−a bao<br /> thÕ giíi (31, p.207). Th¸ng 12/2005, Tæng giê lµ mét khèi thèng nhÊt, dï lµ thèng<br /> côc Thèng kª Trung Quèc ®· tÝnh to¸n nhÊt vÒ c¸ch thøc hay chiÒu h−íng ph¸t<br /> vµ c«ng bè, Trung Quèc trë thµnh nÒn triÓn. Vµ ®iÒu ®ã chØ lµm phøc t¹p h¬n<br /> kinh tÕ ®øng thø s¸u thÕ giíi (v−ît c¸c kÕ s¸ch trong chiÕn l−îc vÜ m« cña<br /> Italia víi GDP kho¶ng 2.000 tû USD). nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi ®èi víi mét<br /> N¨m 2006, Trung Quèc tù c«ng bè lµ ch©u ¸ cña thÕ kû míi mµ th«i.<br /> nÒn kinh tÕ ®øng thø t− thÕ giíi, tÝnh<br /> Dï ch©u ¸ ®−îc hiÓu theo c¸c kh¸i<br /> theo USD, v−ît Ph¸p vµ Anh. Ngµy<br /> niÖm kh¸c nhau ®Õn thÕ nµo vµ dï ch©u<br /> 16/8/2010, theo tê New York Times,<br /> lôc nµy kh«ng ph¶i chØ lµ Trung Quèc<br /> n¨m 1987 vµ Hµn Quèc n¨m 1990 hoÆc 1991. Tuy<br /> do trªn thùc tÕ cã mét lo¹t n−íc ch©u ¸<br /> nhiªn nhanh chËm 1-2 n¨m ë ®©y kh«ng lµm thay trong h¬n 30 n¨m nay ®ang tham dù<br /> ®æi b¶n chÊt vÊn ®Ò ®ang bµn. vµo sù trçi dËy cña khu vùc, nh−ng<br /> (∗)<br /> N¨m 1962, t¹i héi nghÞ L− S¬n, ®Ó nãi lý lÏ cña<br /> m×nh vÒ quan hÖ s¶n xuÊt, §Æng TiÓu B×nh nh¾c thµnh phÇn ®¸ng kÓ nhÊt, ®¸ng nãi<br /> l¹i mét c©u ng¹n ng÷ Tø Xuyªn: “BÊt kú mÌo nhÊt ®Ó thÕ giíi tin r»ng cã mét ch©u ¸<br /> tr¾ng mÌo ®en, hÔ b¾t ®−îc chuét th× ®Òu lµ mÌo ®ang lín m¹nh vµ sÏ chi phèi thÕ giíi<br /> 不管黑貓白貓 捉到老鼠就是好貓<br /> tèt” ( , -<br /> nhiÒu h¬n trong thÕ kû XXI lµ sù t¨ng<br /> BÊt qu¶n h¾c miªu b¹ch miªu, trãc ®¸o l·o thö<br /> tùu thÞ h¶o miªu). Th¸ng 2/1976, Mao Tr¹ch c−êng vai trß vµ vÞ thÕ cña Trung Quèc.<br /> §«ng ra chØ thÞ phª ph¸n vµ b¾t giam §Æng v× “lý Víi h¬n 30 n¨m c¶i c¸ch vµ më cöa, thÕ<br /> luËn con mÌo”. Khi th¨m Th©m QuyÕn n¨m<br /> 1992, d−êng nh− §Æng ®· nh¾c l¹i c©u nãi nµy vµ giíi ngµy nay ®· quen víi nhiÒu t¸c<br /> tõ ®ã, t− t−ëng nµy ®−îc ca ngîi nhiÒu. ®éng toµn cÇu cña nÒn kinh tÕ Trung<br /> VÊn ®Ò thÕ kû ch©u ¸ 9<br /> <br /> Quèc. Trung Quèc thùc tÕ ®· lµ mét nhµ Tµi liÖu tham kh¶o<br /> ®Çu t− vµ th−¬ng m¹i cã uy quyÒn, mét 1. Atkinson, Philip. The End Of Western<br /> chñ nî lín cña nhiÒu n−íc ¸, Phi, kÓ c¶ Civilization, 2012.<br /> n−íc Mü vµ lµ mét nh©n tè cã thÓ lµm http://www.ourcivilisation.com/the<br /> thay ®æi c¸c xu thÕ cña thÞ tr−êng toµn end.htm<br /> cÇu. C¸c nhµ chiÕn l−îc cña nÒn kinh tÕ<br /> Trung Quèc thêi gian gÇn ®©y th−êng 2. ADB. Asia 2050: Realizing the Asian<br /> Century, 2011.<br /> kh«ng ngÇn ng¹i t×m c¸ch ®iÒu chØnh l¹i<br /> http://www.unido.org/fileadmin/u<br /> c¸c chuÈn th−¬ng m¹i vµ c¸c ®iÒu kiÖn<br /> ser_media/UNIDO_Worldwide/Asia<br /> ®Çu t− quèc tÕ cho phï hîp víi quan<br /> _and_Pacific_Programme/Document<br /> ®iÓm cña m×nh. DÜ nhiªn c¸c n−íc kh¸c<br /> s/AsianDevelopmentBankreport_asi<br /> còng t×m c¸ch ®µm ph¸n víi Trung a-2050.pdf<br /> Quèc nh»m ®Þnh h−íng l¹i ®èi víi<br /> Trung Quèc. Tuy nhiªn, cã nhiÒu ®iÒu 3. Bubalo, Anthony & Cook, Malcolm.<br /> ®· v−ît ra khái kinh nghiÖm cña WTO Horizontal Asia. The American<br /> vµ mét vµi hiÖp −íc quèc tÕ. Sù nghi Interest. 2010, May/June.<br /> ng¹i dÇn t¨ng theo thêi gian, kh«ng h¼n http://www.the-american-<br /> do lÖ thuéc vµo c¸c nç lùc më réng qu©n interest.com/article.cfm?piece=804<br /> sù cã xu h−íng d©n téc chñ nghÜa cïng 4. Clinton, Hillary Rodham, Secretary<br /> víi nh÷ng tham väng trë thµnh c−êng of State. Press Availability. National<br /> quèc biÓn mµ ng−êi ta thÊy ®Æc biÖt râ Convention Center. Hanoi, Vietnam.<br /> tõ n¨m 2009. “ChÕt d−íi tay Trung July 23, 2010.<br /> Quèc” ®· trë thµnh cuèn s¸ch b¸n ch¹y http://www.state.gov/secretary/rm<br /> n¨m 2011 ë Mü vµ ë nhiÒu n−íc kh¸c; /2010/07/145095.html<br /> vµ nÕu tÝnh ®Õn møc ®é phæ biÕn trªn 5. Clinton, Hillary. America's Pacific<br /> m¹ng th× cuèn s¸ch nµy gÇn nh− lµ lêi Century. Foreign Policy. November,<br /> c¶nh b¸o toµn cÇu (23). 2011.<br /> Trong mèi t−¬ng quan, ph¶i nãi lµ http://www.foreignpolicy.com/artic<br /> kh«ng kÐm phÇn trùc tiÕp tíi hiÖn les/2011/10/11/americas_pacific_c<br /> t−îng Trung Quèc trçi dËy - thÕ kû ch©u entury?page=full<br /> ¸, cÇn thiÕt ph¶i nãi ®Õn vÊn ®Ò BiÓn 6. Center for a New American Security.<br /> §«ng - vïng biÓn ®· thùc sù “bÞ khuÊy Cooperation from Strength: The<br /> ®éng” (Stirring) trong thêi gian gÇn ®©y United States, China and the South<br /> (xem: 12, 13). VÊn ®Ò lµ ë chç, kh¸c víi China Sea. January, 2012.<br /> c¸c vïng biÓn kh¸c, kÓ c¶ vïng §«ng http://www.cnas.org/files/documen<br /> B¾c Th¸i B×nh D−¬ng, biÓn §«ng khi “bÞ ts/publications/CNAS_Cooperation<br /> khuÊy ®éng” ®· g©y ¶nh h−ëng kh«ng FromStrength_Cronin_1.pdf<br /> nhá, thËm chÝ lµm thay ®æi quan ®iÓm 7. Ferguson, Niall. Civilization: The<br /> chiÕn l−îc cña mét sè n−íc, trong ®ã cã West And The Rest. U.S.: Penguin<br /> Mü. Vµ trªn thùc tÕ, vÊn ®Ò biÓn §«ng Press, 2011.<br /> tõ n¨m 2010 ®· chi phèi kh¶ n¨ng thùc<br /> tÕ cña ThÕ kû ch©u ¸. 8. Ferguson, Niall. The 6 killer apps of<br /> prosperity, 2011.<br /> (cßn n÷a) http://www.ted.com/talks/niall_fer<br /> 10 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9. 2012<br /> <br /> <br /> guson_the_6_killer_apps_of_prosperi power-declinism?id=FoZ4F7oMNW<br /> ty.html b7y04UpK20GKfyrbir7aLsgUrHpHE<br /> 9. Friedman, Thomas & Michael N0jQVczVWeQ0QSkXGLNwv2vj2<br /> Mandelbaum. That Used To Be Us. 17. Kurlantzick, Joshua. The Asian<br /> How America Fell Behind in the Century? Not Quite Yet. Current<br /> World It Invented and How We Can History. January, 2011.<br /> Come Back, 2011. 18. Kuroda, Haruhiko. Is the Asian<br /> http://www.thomaslfriedman.com/ century upon us?<br /> bookshelf/that-used-to-be-us. http://www.chinadaily.com.cn/opinio<br /> 10. Fukuyama, Francis. The End of n/2011-05/10/content_12476305.htm.<br /> History and The Last Man. NY.: 19. Kurth, James. Pillars of the Next<br /> Harper Perennial, 1993. American Century. Tracing the<br /> 11. Fuller, Graham. Old Europe - or old foundations of American global<br /> America? International Herald strength, from past to future. The<br /> Tribune, 12/2/2003. American Interest. Vol. 5, No.2.<br /> November/ December, 2009.<br /> http://www.digitalnpq.org/archive<br /> 20. L−u ¸ Ch©u. Sù ®¸ng sî cña n−íc Mü.<br /> / 2003spring/fuller.html<br /> http://trankinhnghi.blogspot.com<br /> 12. International Crisis Group. Stirring<br /> /2012/03/nghe-nguoi-trung-hoa-noi-<br /> up the South China Sea (I): Regional<br /> ve-hoa-ky-va.html<br /> Responses. Asia Report No.223, 23<br /> 21. L−u Minh Phóc. GiÊc m¬ Trung<br /> Apr 2012<br /> Quèc. T− duy n−íc lín vµ ®Þnh vÞ<br /> http://www.crisisgroup.org/~/medi<br /> chiÕn l−îc trong thêi ®¹i hËu Mü. H.:<br /> a/Files/asia/north-east-asia/223-<br /> Thêi ®¹i, 2011.<br /> stirring-up-the-south-china-sea-i.pdf<br /> 同主题阅读 未来 年中国的六场<br /> :[ZGPT] 50<br /> 13. International Crisis Group. Stirring<br /> up the South China Sea (II):<br /> 战争：将彻底打破世界格局 .<br /> http://www.mitbbs.com/article_t/<br /> Regional Responses. Asia Report<br /> MiscNews/31207047.html<br /> No.229, 24 Jul 2012.<br /> 22. Marquand, David. The End of the<br /> http://www.crisisgroup.org/~/medi<br /> West: the Once and Future Europe.<br /> a/Files/asia/north-east-asia/229-<br /> Princeton University Press: 2011.<br /> stirring-up-the-south-china-sea-ii-<br /> 23. Navarro, Peter & Greg Autry. Dead<br /> regional-responses<br /> by China, Confronting Dragon – A<br /> 14. Kaplan, Robert D. The South China<br /> Global Call for Action. U.S.: Pearson<br /> Sea Is the Future of Conflict.<br /> Education Inc., 2011.<br /> Foreign Policy. Sept/Oct, 2011.<br /> http://www.deathbychina.com/DB<br /> http://www.foreignpolicy.com/artic<br /> C-excerpt.pdf<br /> les/2011/08/15/the_south_china_se<br /> 24. Nehru, Vikram. Collision Course in<br /> a_is_the_future_of_conflict<br /> the South China Sea. The National<br /> 15. Kagan, Robert. The World America<br /> Interest, 2012.<br /> Made. NY.: Alfred A. Knopf, 2012.<br /> 16. Kagan, Robert. Not Fade Away. The http://nationalinterest.org/commen<br /> myth of American decline. The New tary/collision-course-the-south-<br /> Republic. January 11, 2012 china-sea-7380<br /> http://www.tnr.com/article/politics/ 25. Clinton, Hillary, Secretary of State<br /> magazine/99521/america-world- (Cook Islands, August 31, 2012).<br /> VÊn ®Ò thÕ kû ch©u ¸ 11<br /> <br /> Commemorating U.S. Peace and ng-c-chi-m-bi-n-ong-k-ho-ch-ng-pho-<br /> Security Partnerships in the Pacific. ng-minh-m-_-uc-106345685.html<br /> http://www.state.gov/secretary/rm/ 31. UNDP. Human Development Report<br /> 2012/08/197262.htm 2010. NY.: 2011.<br /> 26. Ngo¹i tr−ëng Mü: COC phï hîp víi 32. Uren, David. The Kingdom and the<br /> lîi Ých cña tÊt c¶ c¸c bªn. quarry: China, Autralia fear and<br /> http://hanoimoi.com.vn/newsdetail Greed. Black Inc., 2012.<br /> /The-gioi/558457/ngoai-truong-my-<br /> 33. NguyÔn L−u Viªn. Trung Quèc ®·<br /> coc-phu-hop-voi-loi-ich-cua-tat-ca-<br /> thøc dËy råi... thÕ giíi cã run sî ch−a.<br /> cac-ben.htm<br /> http://vietnamlibrary.informe.com/t<br /> 27. Hå SÜ Quý. Gi¸ trÞ ch©u ¢u: nh÷ng rung-qu-c-no-th-c-d-y-r-ei-a-b-s-nguy-<br /> gîi ý cho sù ph¸t triÓn. T¹p chÝ an-l-u-vi-dt230.html<br /> Nghiªn cøu Ch©u ¢u, 2009, sè 1. 34. Vinh NguyÔn. PhÝa sau viÖc kinh tÕ<br /> 28. Spengler, Oswald. The Decline of the Trung Quèc th¨ng h¹ng.<br /> West (Der Untergang des http://vneconomy.vn/201008171134<br /> Abendlandes) t.1. 1918, t.2. 1922). 14261P0C99/phia-sau-viec-kinh-te-<br /> Oxford University Press: 1991. trung-quoc-thang-hang.htm<br /> 35. Зиновьев А. А. Запад. M. :<br /> 29. “ThÕ kÑt” cña Trung Quèc ë BiÓn §«ng. Центрполиграф, 1995.<br /> http://nghiencuubiendong.vn/tin-ncbd http://www.deloteca.ru/st2/r29/t1/<br /> /1567-qth-ktq-ca-trung-quc--bin-ong id501<br /> 30. Trung Quèc tham väng ®éc chiÕm 36. Зиновьев А. A. Что мы теряем?<br /> biÓn §«ng - KÕ ho¹ch øng phã liªn Сегоднья заnадноевроейская<br /> minh Mü - Australia. циливизация находиться в<br /> http://miscellaneous-land.over- сеpьезной опасности. Литературная<br /> blog.net/article-trung-qu-c-tham-v- газета. № 11-12, 22-28 Марта, 2006.<br /> <br /> <br /> (tiÕp theo trang 36) 10. §ç ThÞ Loan. Ph¸t triÓn nhµ ë x· héi<br /> Tµi liÖu tham kh¶o - kinh nghiÖm tõ Singapore. B¸o<br /> 6. 10 Countries Where Consumer X©y dùng, thø t−, ngµy 03/6/2009.<br /> Spending Could Explode. Business 11. C¸c chÝnh phñ giµu nhÊt thÕ giíi.<br /> Insider, Jun. 23, 2011. http://www.acbtreasury.com.vn<br /> 7. Military spending in South-East 12. Lª Phan ThÞ DiÖu Th¶o, NguyÔn<br /> Asia. The Economist, May 24th 2012. Th¶o Ph−¬ng. Nî c«ng ViÖt Nam –<br /> 8. World Economic Outlook. IMF.: 2011. Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn bµn thªm. T¹p<br /> chÝ Ng©n hµng, sè 11/2011.<br /> 9. V× sao tham nhòng t¹i Singapore thÊp<br /> nhÊt thÕ giíi? http://www.thitruong 13. Mai Thu HiÒn, NguyÔn ThÞ Nh−<br /> otc.com.vn/Tin-kinh-te/1/214992/ NguyÖt. T×nh h×nh nî c«ng vµ qu¶n<br /> Tai-Sao-Tham-Nhung-Tai-Singapore- lý nî c«ng ë ViÖt Nam. T¹p chÝ Ng©n<br /> Thap-Nhat-The-Gioi.htm hµng, sè 14/2011.<br /> 4 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9. 2012<br />