Văn hóa Việt Nam và quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền: Phần 2

Chương III - 1. Phương hướng bảo đảm sự tiếp biến...<br /> <br /> Chương III<br /> <br /> P H Ư Ơ N G H Ư Ớ N G C ơ BẢN XÁY D ự N G N H À N Ư Ớ C<br /> PHÁP Q U Y Ể N T R O N G BỐI C Ả N H VĂN H O Á<br /> TRUYỀN T H Ô N G VIỆT N A M<br /> <br /> I. PHƯƠNG HƯỚNG ĐẢM BẢO sự TIẾP BIẾN NHÀ Nước PHẢP<br /> QUYẾN TRONG Bốt CẢNH VÁN HOÁ TRUYÉN THỐNG VIỆT NAM<br /> <br /> 1. Chuyển tải tinh thẩn Tổ quốc luận vào xã hội hiện đại<br /> <br /> Do đặc điểm của vàn hoá Việt Nam, chúng ta không thể<br /> ứng dụng y nguyên quan niệm của phương Tây về quyến<br /> <br /> con ngưòi với tư cách là quyền cá nhân vào Việt Nam trong<br /> tiên trình xây dựng Nhà nước pháp quyền. Theo quá trình<br /> tất yếu của sự phát triển dân chủ, chúng ta đương nhiên<br /> thừa nhận các quyền cá nhân, nhưng với phương thức<br /> khác. Trong khí quvển văn hoá của xã hội ta, sự khang<br /> định “phẩm giá cá nhản" và nhửng cải “riêng” của cá nhân<br /> <br /> phải gắn liên vối sự “chung". “Hoà nhi bất đồng” đó là con<br /> đường khẳng định phẩm giá cá nhản ở một xã hội còn mang<br /> nặng truyền thống văn hoá phương Đông(1). Các quyền<br /> 'n Hoàng Ngọc Hiến: Cộng sinh văn hoá và giao lưu văn hoá Đồng Tây.<br /> Việt Nam học, tập II. Nxb Thế giới, Hà Nội, 2000, tr.82.<br /> 131<br /> <br /> Xây dựng Nhà nước pháp quyến trong bối cảnh văn hoá...<br /> <br /> tự do, độc lập dân tộc là điều kiện cho các quyền của cá<br /> <br /> nhân. Quyển dân tộc là quyền con người - quyên tập thể,<br /> cho nên việc ghi nhận cũng như việc tạo lập những cơ chê<br /> bảo vệ quyền con ngưòi phải tôn trọng nguyên tắc thònẹ<br /> <br /> nhất giữa quyền cá nhân và lợi ích cộng đồng. Quyển của<br /> cộng đồng dân tộc được đảm bảo bằng nghĩa vụ của cá nhản<br /> đổi vối cộng đồng dân tộc. Lốì sống trọng nghĩa vụ tạo nên<br /> <br /> sức mạnh của người Việt. Nhà nước pháp quyền Việt Nam<br /> hiện nay cần phải quan tâm đến việc khai thác thế mạnh<br /> <br /> của lối sông này để đảm bảo quyền của cộng đồng dân tộc quyền của con người.<br /> <br /> Vấn đề đặt ra là cần phải có những cơ chế để chuyển tái<br /> những ưu điểm của lối sốhg trọng nghĩa vụ trong xã hội<br /> hiện đại. Nếu tinh thần Tổ quốc luận được phát huy bầng<br /> những cơ chế hợp lý trong thòi buổi hiện nay để mọi người<br /> đều làm việc, cốhg hiến hết mình cho sự phồn vinh của Tô<br /> <br /> quốíc thì sẽ rất ích nước, lợi dân. Phải chăng tinh thần yêu<br /> nước chỉ được phát huy trong thời buổi triến tranh trước<br /> đây? Nếu sức mạnh của tinh thần yêu nước được phát huy<br /> trong thòi buổi kinh tê thị trường hiện nay cũng giống như<br /> trong thời kỳ chiến tranh trước đây thì nền kinh tê Việt<br /> <br /> Nam sẽ có một nội lực đặc thù để phát triển. Trách nhiệm<br /> của Nhà nước là phải tạo ra những cơ chê chuyển tải tinh<br /> <br /> thần vì Tổ quốc, tinh thần yêu nước của những người chiên<br /> sỹ thành tinh thần vì Tổ quôc, tinh thần yêu nưóc của mọi<br /> người trong xã hội hiện nay.<br /> 132<br /> <br /> Chươn g III - 1. Phương hướng báo đảm sự tiếp biến...<br /> <br /> Trong truyền thông, tinh thần yêu nước sẽ quật khởi<br /> khi nước nhà bị xâm lảng. Trước sự lâm nguy của Tổ quốc<br /> <br /> thì tinlh thần Tô quốc luận được phát huy cao độ. Như vậy,<br /> cơ sỏ của tinh thần yêu nước, tinh thần vì Tổ quốc là ý thức<br /> về sự nguy nan của đất nước. Cơ chê để phát huy tinh thần<br /> Tô quốc luận là khơi dậy ý thức vê sự hưng vong của Tô<br /> quôc. Muốn yêu nưốc thì phải có tinh thần canh tân đất<br /> <br /> nước. Và một tinh thần canh tân đất nước chỉ có được khi<br /> người tta nhận thức được những bất cập của đất nưốc. Việt<br /> <br /> Nam lả một nước đang phát triển, đang trong thời kỳ quá<br /> độ lên chủ nghĩa xã hội. Nhìn ra thê giới, không thể không<br /> <br /> thừa n hận nước ta còn nhiều yếu kém. Muốn khơi dậy tinh<br /> thần vi Tổ quốc phải chính thức, thẳng thắn và công khai<br /> vạch r;a những hạn chế, nhược điểm của mình. Tinh thần<br /> <br /> yêu nước, vì Tổ quôc sẽ được khơi dậy và được chuyển tải<br /> thành những thành quả, những sản phẩm hiện thực, góp<br /> phán đưa đất nước tiến lên nếu những yếu kém của chúng<br /> <br /> ta đượtc chính thức chỉ ra.<br /> Đê’ phát huy tinh thần yêu nước hiện nay, Nhà nước<br /> cũng cần phải quan tâm đến việc giáo dục truyền thống yêu<br /> <br /> nước c)ho tất cả mọi người. Một cách hữu hiệu là giáo dục<br /> bằng nihững trang sứ hào hùng của dân tộc. Ngoài ra, tôn<br /> vinh tr ước cộng đồng những tấm gương yêu nưóc và thực sự<br /> có những đóng góp thiết thực cho công cuộc đổi mới hiện<br /> <br /> nay cững là một cách hiệu quả đê phát huy tinh thần Tổ<br /> quôc luận.<br /> 133<br /> <br /> Xây dụng Nhà nước pháp quyển trong bối cảnh vãn hoá...<br /> 2.<br /> <br /> Khai thác sức mạnh cúa chê độ tập quyến và kiẽm<br /> <br /> soát quyển lực trong chế độ tập quyển<br /> <br /> Chê độ tập quyền xã hội chủ nghĩa hiện nay là sự tiêp<br /> nối khuynh hướng tập quyền của văn hoá chính trị truyền<br /> <br /> thống Việt Nam. Chế độ tập quyền có những ưu thế và cả<br /> nhược thế.<br /> <br /> Tập quyền có khả năng huy động được sức mạnh tống<br /> lực để quản trị quốc gia, nhất là để giải quyết những vấn<br /> đề hệ trọng của dân tộc đòi hỏi sự điều hành tập trung bằng<br /> một hệ thông công lực đủ mạnh: ví dụ như vấn đề trị thuỷ<br /> và tự vệ chống xâm làng trong lịch sử. Tiếp biến Nhà nước<br /> <br /> pháp quyền trong bổi cảnh văn hoá Việt Nam, chúng ta cần<br /> phải có cờ chê phát huy ưu thế của chê độ tập quyền là tạo<br /> ra sức mạnh tổng lực.<br /> <br /> Thời nay hơn bất cứ thời nào khác trong lịch sử, sự<br /> thông minh từng cá nhân chỉ phát huy được thông qua sự<br /> thông minh hệ thông của cả cộng đồng. Sự thông minh hệ<br /> <br /> thống đó, giáo sư Hoàng Tụy gọi là “phần mềm hệ thông đế<br /> vận hành một xã hội, một cộng đồng, đó mới thực sự là<br /> nguồn công năng (synergy) tạo ra sức mạnh to lón nhất”1".<br /> Đe phát huy được công năng của tập thê cộng đồng cần tiếp<br /> <br /> tục dân chủ hoá sâu sắc mọi mặt của đời sống xã hội. cần<br /> thiết lập những cơ chê để nhân dân tham gia vào<br /> 111 Hoàng Tụy: Đổi mới mạnh mẽ cơ chế quản lý, phút huy tri tuệ toàn<br /> dân, trọng dụng nhàn tài đê xây dựng đất nước. In trong “Một góc<br /> nhìn của trí thức”, t ậ p l ? In lần thứ hai. Nxb Trẻ và Tạp chí Tia sáng.<br /> 2003. tr.17.<br /> <br /> 134<br /> <br /> Chương III - 1. Phương hướng bảo đảm sự tiếp biến...<br /> <br /> quy trình thiết kê chính sách. Trí tuệ của nhân dân là<br /> nguồn sức mạnh của nhà nưỏc. Nhà nưóc cần khai thác<br /> nguồn tiềm năng trong dân chúng. Một đạo luật dân<br /> nguyện là cần thiết đê huy động tổng lực sức mạnh trong<br /> nhân dân.<br /> Sức mạnh của chê độ tập quyền phụ thuộc vào thiết chế<br /> được coi là điểm quy tụ của quyền lực. Nếu như trong các<br /> chế độ tập quyền truyền thông, thiết chế đó là vua, thì<br /> trong chế độ tập quyển xã hội chủ nghĩa hiện nay thiết chế<br /> đó là Quôc hội. Nếu như trong các chế độ tập quyền truyền<br /> thống, sự thông minh của hệ thống cộng đồng được phát<br /> huy qua sự thông minh của một ông vua thì trong chê độ<br /> tập quyền xã hội chủ nghĩa hiện nay sự thông minh của cả<br /> cộng đồng cần phải được phát huy bởi một Quốc hội. Để huy<br /> động tổng lực của cả xã hội, Việt Nam cần một Quốc hội<br /> huy động được trí tuệ của toàn dân để ban hành được<br /> những đạo luật thông minh. Một cách đơn giản, có thể hiểu<br /> một đạo luật tốt là một đạo luật phản ánh trí tuệ của cả<br /> cộng đồng, và đạo luật đó phải ích nước lợi dân. Những đạo<br /> luật này phải chuyên tải được ý chí và lý trí của dân chúng.<br /> Muốn vậy, Quốc hội phải lắng nghe tiếng nói của dân. Quôc<br /> hội phải thực hiện dân chủ theo lời dạy giản dị nhưng sâu<br /> sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh được ghi trong hồi ký “Nhớ<br /> lại một thời” của Tô" Hữu: “Dân chủ thật ra có nghĩa là: Để<br /> cho dân được mở miệng”