Vẽ kỹ thuật cơ khí - GVC.Ths. Hoàng Thị Chất

Chia sẻ: Nguyễn Thị Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:172

Thêm vào BST

Báo xấu

816
lượt xem 281
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vẽ kỹ thuật là môn học kỹ thuật cơ sở được dạy ở các trường đại học kỹ thuật nhằm cung cấp cho sinh viên những kiến thức cơ bản về cách đọc và lập bản vẽ kỹ thuật. Nhờ những bản vẽ này mà người cán bộ kỹ thuật nói rõ được ý đồ thiết kế của mình và thực hiện được ý đồ đó. Tài liệu vẽ kỹ thuật cơ khí này cung cấp cho người học những hiểu biết cơ bản về vẽ kỹ thuật để có khả năng thành lập và đọc bản vẽ như các vật liệu và dụng cụ vẽ, những tiêu chuẩn về cách trình bày bản vẽ, trình tự để thực hiện một bản vẽ. Hy vọng đây sẽ là tài liệu có ích cho bạn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Vẽ kỹ thuật cơ khí - GVC.Ths. Hoàng Thị Chất

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I GVC.Ths. HOÀNG TH CH T V K THU T CƠ KHÍ HÀ N I 2008
M ð U V k thu t là môn h c k thu t cơ s ñư c d y các trư ng ñ i h c k thu t nh m cung c p cho sinh viên nh ng ki n th c cơ b n v cách ñ c và l p b n v k thu t. Nh nh ng b n v này mà ngư i cán b k thu t nói rõ ñư c ý ñ thi t k c a mình và th c hi n ý ñ ñó. Ngày nay khi mà m c ñ chuyên môn hoá và h p tác hoá trong h u h t các lĩnh v c s n xu t và ñ i s ng ñã ñ t t i m c ñ cao, thì b n v k thu t ñã tr thành “Ti ng nói” c a k thu t. Các b n v k thu t ñư c xây d ng b ng các phương pháp bi u di n khoa h c, chính xác tuân theo nh ng quy t c th ng nh t ñư c quy ñ nh trong các “Tiêu chu n Nhà nư c”. Nhi m v c a môn V k thu t là cung c p cho ngư i h c nh ng hi u bi t cơ b n v v k thu t ñ có th có kh năng thành l p và ñ c b n v . B n v ph i ñư c v chính xác , sáng s a ñ ngư i ñ c d hi u và tránh nh m l n vì th ñòi h i ph i v chính xác, t m và c n nhi u th i gian khi v b ng d ng c c m tay. Còn khi v b ng máy ti t ki m ñư c th i gian nh các ti n ích c a các thao tác nhanh và chính xác. Môn v k thu t còn rèn luy n cho sinh viên tác phong làm vi c khoa h c, có ý th c t ch c và k lu t, tính c n th n, kiên nh n … c a ngư i làm công tác khoa h c k thu t. V k thu t là môn h c k thu t cơ s mang nhi u tính th c hành. Trong quá trình h c t p, ngư i h c c n ph i n m v ng các ki n th c cơ b n như: lý lu n v các phép chi u, các phương pháp bi u di n v t th , n m v ng các quy ñ nh c a Tiêu chu n Nhà nư c v b n v , m t khác ph i thư ng xuyên rèn luy n các k năng th c hành. Năm 1963, U ban Khoa h c và K thu t Nhà nư c nay là B Khoa h c & Công ngh ñã ban hành các tiêu chu n Vi t Nam v “B n v cơ khí”. ðó cũng là nh ng Tiêu chu n Nhà nư c ñ u tiên c a Vi t Nam. Năm 1964 các “Tiêu chu n v h th ng qu n lý b n v ” ñư c ban hành. Các Tiêu chu n trên ñã bư c ñ u th ng nh t các quy ñ nh v b n v k thu t nư c ta. ð n nay các Tiêu chu n ñó ngày càng ñư c s a ñ i và hoàn thi n cho phù h p v i s phát tri n c a s n xu t và s ti n b c a khoa h c, k thu t. Hi n nay các Tiêu chu n v b n v k thu t nói riêng và các Tiêu chu n v tài li u thi t k nói chung ñư c Nhà nư c ban hành trong nhóm các tiêu chu n v “H th ng tài li u thi t k ”. ð th ng nh t “Ti ng nói” c a k thu t trên ph m vi r ng l n hơn, t ch c qu c t v tiêu chu n hóa (International Organiazation for Standardization) vi t t t là ISO – thành l p t năm 1946 ñã ban hành các Tiêu chu n qu c t v b n v k thu t. Vi c áp d ng nh ng Tiêu chu n Qu c gia và Qu c t cũng như các Tiêu chu n ngành, Tiêu chu n xí nghi p vào th c ti n s n xu t có ý nghĩa r t l n ñ i v i n n kinh t qu c dân. Nó ñã thúc ñ y các ti n b k thu t, nâng cao năng su t lao ñ ng, ch t lư ng và h giá thành s n ph m. Góp ph n giáo d c ngư i lao ñ ng v tư tư ng, v l l i làm vi c trong n n s n xu t l n . Là nh ng ngư i làm công tác khoa h c, k thu t trong tương lai chúng ta ph i có ý th c trong vi c tìm hi u và ch p hành các Tiêu chu n Qu c gia và Qu c t cũng như các Tiêu chu n ngành, Tiêu chu n xí nghi p trong quá trình h c t p môn v k thu t cũng như vi c áp vào công vi c thi t k và ch ñ o s n xu t sau này. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………………………………… 1.
CHƯƠNG I V T LI U VÀ D NG C V ð l p các b n v k thu t c n ph i có nh ng v t li u và d ng c v thích h p. L a ch n ñúng và s d ng thành th o các d ng c v là m t trong nh ng ñi u ki n ñ m b o ch t lư ng b n v và nâng cao hi u su t công tác. . Sau ñây là m t s v t li u và d ng c thư ng dùng trong v k thu t. 1.1. V T LI U V 1.1.1. Gi y v Thư ng có các lo i gi y sau ñây: - Gi y v tinh (gi y crôki), là lo i gi y dày, hơi c ng có m t m t nh n và m t m t ráp. Khi v b ng chì hay b ng m c ñ u v trên m t nh n. - Gi y can dùng ñ sao ch p b n v . - Gi y v phác là lo i gi y thư ng, gi y k li ho c gi y k ô vuông. 1.1.2. Bút v Ch dùng bút chì ñen ñ th c hi n các b n v kĩ thu t. Bút chì ñen có nhi u lo i, bút lo i c ng ký hi u b ng ch H (2H, 3H ... 6H) và bút lo i m m ký hi u b ng ch B (2B, 3B ... 6B). Ch s ñ ng trư c ch H ho c B càng l n thì bút có ñ c ng ho c ñ m m càng l n. Bút chì lo i v a có ký hi u là HB. Trong v kĩ thu t, thư ng dùng lo i bút chì HB ñ v m , v các nét m nh và bút chì 2B ñ tô ñ m các nét v ho c ñ vi t ch . Bút chì thân g ñư c vót nh n hay vót theo hình lư i ñ c (H. 1-1). Hình 1-1 Ngày nay ngư i ta thư ng dùng các lo i bút chì b m (H. 1-2), r t thu n ti n khi s d ng. Nên dùng lo i bút lõi chì có ñư ng kính và ñ c ng phù h p. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………………………………… 2.
Hình 1-2 1.1.3. T y Ch nên dùng lo i t y m m, khi c n t y xoá các nét v b ng m c ñen, có th dùng lư i dao c o ho c bút ph m c tr ng. Ngoài ra còn có m t s v t li u khác như m c ñen, gi y nhám (ñ mài ñ u bút chì), ñinh mũ ñ c ñ nh gi y v trên bàn v ... 1.2. D NG C V VÀ CÁCH S D NG 1.2.1. Bàn v M t bàn v thư ng làm b ng g m m, m t bàn ph i ph ng và nh n, hai biên trái và ph i c a bàn v thư ng n p b ng g c ng ñ m t bàn không b vênh. M t biên trái c a bàn v ph i ph ng và nh n ñ có th trư t thư c ch T m t cách d dàng (H. 1-3). Hình 1-3 1.2.2. Thư c ch T Thư c ch T làm b ng g ho c b ng ch t d o, nó g m có thân ngang m ng và ñ u T. Mép trư t c a ñ u T vuông góc v i mép trên c a thân ngang, ñ u T cũng có th quay ñư c so v i thân ngang. Hình 1-4 Thư c ch T dùng ñ v ch các ñư ng th ng n m ngang, khi v ch, bút chì ñư c v ch theo mép trên c a thân ngang. ð các ñư ng v song song v i nhau, ta có th trư t mép c a ñ u thư c T d c theo biên trái c a bàn v (H. 1-4). Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………………………………… 3.
1.2.3. Êke Êke v k thu t thư ng là m t b g m hai chi c, m t chi c có hình tam giác vuông cân và m t chi c có hình n a tam giác ñ u. Êke thư ng làm b ng g m ng ho c ch t d o. Có th dùng êke ph i h p v i thư c ch T ho c hai êke ph i h p v i nhau ñ v ch các ñư ng th ng ñ ng, các ñư ng nghiêng song song và các góc … (H. 1-5). Hình 1-5 1.2.4. Thư c cong Thư c cong là thư c dùng ñ v các ñư ng cong mà không v ñư c b ng com pa như các ñư ng elíp, parabon, hypebon ... Thư c cong có nhi u lo i khác nhau ñư c làm b ng g ho c ch t d o. Khi v , trư c h t c n xác ñ nh ñư c m t s ñi m c a ñư ng cong, sau ñó dùng thư c cong n i các ñi m ñó l i, sao cho m t cung nào ñó c a thư c cong ñi qua ít nh t ba ñi m c a ñư ng cong ñ ñư ng cong ñư c trơn ñ u (H. 1-6). Hình 1-6 1.2.5. H p compa H p compa v k thu t thư ng dùng có các d ng c sau: compa v ñư ng tròn, compa ño, bút k m c … Dư i ñây trình bày cách s d ng m t s d ng c ñó. -Compa v ñư ng tròn Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………………………………… 4.
Compa v ñư ng tròn dùng ñ v các ñư ng tròn có ñư ng kính l n hơn 12mm. N u v nh ng ñư ng tròn có ñư ng kính l n thì ch p thêm c n n i (H. 1-7). Khi v c n chú ý m y ñi m sau ñây: - ð u kim và ñ u chì (hay ñ u m c) ñ t vuông góc v i m t b n v . - Khi v nhi u ñư ng tròn ñ ng tâm, nên dùng kim có ng n ñ u ho c dùng cách ñ nh tâm ñ kim không b n sâu xu ng ván v làm cho l ñâm to ra d n ñ n nét v không chính xác. - Dùng ngón tay tr và tay cái c m ñ u núm compa, quay m t cách ñ u ñ n và liên t c theo m t chi u nh t ñ nh. - Compa v ñư ng tròn bé Compa v ñư ng tròn bé dùng ñ v ñư ng tròn có ñư ng kính dư i 12mm (H. 1-8). Cách s d ng compa như các hình dư i ñây: Hình 1-7 Hình 1-8 - Compa ño Compa ño dùng ñ ño ñ dài ño n th ng t thư c k li ñ t lên b n v . Hai ñ u kim c a compa ñ t ñúng vào hai ñ u mút c a ño n th ng ho c hai v ch trên thư c k li, sau ñó ñưa lên b n v b ng cách n nh hai ñ u kim xu ng m t gi y v . (Hình 1-9). Hình 1-9 - Bút k m c Bút k m c là bút dùng ñ k m c lên gi y crôki, gi y thư ng ho c lên gi y can b ng m c ñen. Khi dùng bút k m c c n chú ý m y ñi m sau ñây: - Không tr c ti p nhúng ñ u bút vào bình m c, mà ph i dùng bút s t ho c bút lông ñ l y m c, tra m c vào khe gi a hai mép c a k , c n gi cho ñ cao c a m c có trong bút k cao kho ng t 6 ñ n 8 mm ñ ñ m b o cho nét v ñ u. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………………………………… 5.
- Trư c khi v , c n ñi u ch nh c ñ u bút ñ nét v có b r ng phù h p. - Khi v , gi cho hai mép c a ñ u bút ñ u ti p xúc v i m t gi y ñ nét v ñ u ñ n, cán bút hơi nghiêng v hư ng di chuy n c a bút. (H.1-10). Ngày nay, thư ng dùng bút m c kim có các c nét khác nhau (H. 1-11). Hình 1-10 Hình1-11 1.3. TRÌNH T HOÀN THÀNH M T B N V ð hoàn thành m t b n v b ng chì hay b ng m c, c n ph i ti n hành theo m t trình t nh t ñ nh. Khi v c n chia thành hai bư c l n, bư c v m và bư c tô ñ m. Dùng lo i bút chì c ng H, 2H ñ v m , sau ñó ki m tra l i b n v r i m i tô ñ m. Dùng lo i bút chì m m B ho c 2B tô ñ m các nét cơ b n và bút chì có ký hi u B ho c HB tô các nét ñ t và vi t ch . V các ñư ng tròn nên ch n chì m m hơn chì v ñư ng th ng. C n mài ñ u chì trên gi y nhám cho nh n ñ u . Không nên tô ñi tô l i t ng ño n c a nét v . Nói chung, nên tô các nét khó v trư c, các nét d v sau, tô các nét ñ m trư c, các nét m nh sau, k các ñư ng nét trư c, ghi con s , ghi các ký hi u và vi t ch sau. Trình t tô các nét v như sau: 1- V ch các ñư ng tr c và ñư ng tâm b ng nét ch m g ch m nh. 2- Tô ñ m các nét cơ b n theo th t : - ðư ng cong l n ñ n ñư ng cong bé. - ðư ng b ng t trên xu ng dư i. - ðư ng th ng t trái sang ph i. - ðư ng xiên góc t trên xu ng dư i và t trái sang ph i. 3- Tô các nét ñ t theo th t như trên. 4- K các ñư ng gióng, ñư ng ghi kích thư c, ñư ng g ch g ch c a m t c t … 5- V các mũi tên, ghi các con s kích thư c, vi t các ký hi u và ghi chú b ng ch . 6- Tô khung và v khung tên. 7- Cu i cùng ki m tra b n v l n cu i và s a ch a. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………………………………… 6.
CHƯƠNG II NH NG TIÊU CHU N V CÁCH TRÌNH BÀY B N V 2.1. TIÊU CHU N V B N V K THU T ð ñ m b o cho b n v k thu t là phương ti n thông tin gi a nh ng ngư i làm công tác k thu t, là tài li u k thu t liên quan ñ n s n ph m vì v y nó ph i ñư c th c hi n b ng nh ng phương pháp bi u di n khoa h c, chính xác theo nh ng quy t c ñư c quy ñ nh th ng nh t trong các Tiêu chu n Nhà nư c Vi t Nam và Tiêu chu n qu c t v b n v k thu t. Nh ng Tiêu chu n Nhà nư c v b n v ñư c ban hành và thông qua vào năm 1963. ð n năm 1974 thì các tiêu chu n này ñư c s a ñ i l i và in thành "H th ng tài li u thi t k ". Dư i ñây là nh ng Tiêu chu n v cách trình bày b n v . 2.2. KH GI Y 2.2.1 Các kh gi y TCVN 2-74 quy ñ nh kh gi y c a các b n v và nh ng tài li u k thu t khác c a t t c các ngành công nghi p và xây d ng. Trong kí hi u trên: TCVN: là ch vi t t t c a "Tiêu chu n Vi t Nam". 2: S hi u c a tiêu chu n ñã ñăng ký. 74: Là hai ch s cu i ch năm 1974 ban hành ho c s a ñ i tiêu chu n.Riêng nh ng tiêu chu n ban hành sau năm 1991 ñư c ghi ñ y ñ t t c các ch s ch năm. Kh gi y là kích thư c c a t gi y sau khi xén tính theo ñơn v ño là mm. Có hai lo i kh gi y chính và các kh ph .Kh gi y chính l n nh t có di n tích 1 m2, các kh gi y chính ti p theo có ñư c b ng cách chia ñôi kh l n hơn k v i nó b ng cách d c ñôi theo ñư ng song song v i c nh ng n (H. 2-1). a, Hình 2-1 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………........................................... 7
T t c các kh gi y chính ñ ng d ng v i nhau (H. 2-2). a, b, Hình 2-2 Ký hi u và kích thư c c a các kh chính theo b ng 1-1 dư i ñây: B ng 1-1 Ký hi u kh gi y 44 24 22 12 11 Kích thư c các c nh kh 1189x841 594x841 594x420 297x420 297x210 gi y tính b ng mm Ký hi u c a t gi y tương A0 A1 A2 A3 A4 ng v i TCVN 2-74 Ngoài các kh chính ra, cho phép s d ng các kh gi y ph , kích thư c các c nh c a kh ph là b i s kích thư c các c nh c a kh 11. Ví d t kh gi y 1.1 (297x 210) ta có th t o ra kh ph 1.3 (297x631) hoăc kh 3.2 (892x420). 2.2.2. Ý nghĩa c a ký hi u kh gi y Ký hi u c a m i kh gi y g m 2 ch s , ch s th nh t là kích thư c m t c nh c a kh gi y chia cho 297, ch s th hai là kích thư c c nh còn l i c a kh gi y chia cho 210. Tích c a hai ch s trong kí hi u là s lư ng kh 11 ch a trong kh gi y ñó, ví d kh 24 g m có: 2 x 4 = 8 kh 11 2.3. KHUNG B N V VÀ KHUNG TÊN M i b n v ñ u ph i có khung b n v và khung tên riêng. N i dung và kích thư c c a chúng ñư c quy ñ nh trong TCVN 3821-83. Sau ñây gi i thi u cách v khung b n v và khung tên thư ng dùng trong nhà trư ng. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………........................................... 8
2.3.1. Khung b n v Khung b n v ñư c v b ng nét li n ñ m, k cách các mép c a kh gi y 5mm. Khi c n ñóng thành t p, c nh trái c a khung b n v ñư c k cách mép trái c a kh gi y m t kho ng b ng 25 mm (H. 2-3a). 2.3.2. Khung tên Khung tên có th ñ t theo c nh dài hay c nh ng n c a b n v và ñư c ñ t góc phía dư i, bên ph i, c nh dài c a khung tên xác ñ nh hư ng ñư ng b ng c a b n v . Nhi u b n v có th ñư c th c hi n trên cùng m t t gi y, song m i b n v ph i có khung b n v và khung tên riêng. Khi ñó khung tên c a m i b n v ph i ñ t sao cho các ch và ch s ghi trong khung tên có ñ u hư ng lên trên ho c hư ng sang trái ñ i v i b n v ñó (H. 2-2b). a, b, Hình 2-3 Khung tên c a b n v dùng trong nhà trư ng có n i dung như hình 2-4 dư i ñây: Hình 2-4 Trong ñó: Ô 1: Tên c a bài t p ho c tên g i c a chi ti t. Ô 6: Ngày v Ô 2: V t li u ch t o chi ti t. Ô 7: Ch ký ngư i ki m tra Ô 3: T l c a b n v . Ô 8: Ngày ki m tra Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………........................................... 9
Ô 4: K hi u c a b nv . Ô 9: Tên l p, khoa, trư ng Ô 5: H và tên ngư i v . 2.4. T L - T l c a m t hình bi u di n là t s gi a kích thư c ño ñư c trên hình bi u di n và kích thư c tương ng ño ñư c trên v t th t. - Tuỳ theo ñ l n và m c ñ ph c t p c a v t th ñư c bi u di n mà ngư i ta ch n t l nguyên hình, t l phóng to ho c thu nh . - Tr s kích thư c ghi trên hình bi u di n là kích thư c th c, không ph thu c v o t l c a hình bi u di n ñó. - TCVN 3-74 tương ng v i Tiêu chu n Qu c t ISO 5455:1979 quy ñ nh t l c a các hình bi u di n trên các b n v cơ khí ph i ñư c ch n trong các dãy s sau: T l thu nh 1:2 ; 1:2,5 ; (1:4) ; 1:5 ; 1:10 ; (1:15) ; 1:20 ; 1:25 ; (1:40) ; 1:50 ; (1:75) ; 1:100 ... T l nguyên hình 1:1 T l phóng to 2:1 ; 2,5:1 ; 4:1 ; 5:1 ; 10:1 ; 20:1 ; 40:1 ; 50:1 ; 100:1 Chú ý: - Nên h n ch dùng các t l ghi trong ngo c. - Con s t l ñư c ghi trong ô dành riêng c a khung tên theo ki u 1:1; 1:2 ; 2:1... và không c n ghi ch t l n a. - N u hình bi u di n c a m t b ph n hay m t chi ti t nào khác v i t l chung c a b n v thì ghi theo ki u sau: A B I ; ; TL 2 : 1 TL 4 : 1 TL5 : 1 2.5. ðƯ NG NÉT Trên các b n v k thu t, các hình bi u di n c a v t th ñư c v b ng nhi u lo i ñư ng nét có hình d ng và kích thư c khác nhau. TCVN 8-1993 quy ñ nh các lo i ñư ng nét v và ng d ng c a chúng trên các b n v nh m làm cho các hình bi u di n rõ ràng , ñ p m t và d ñ c.. 2.5.1. Các lo i nét v Các lo i nét v trên b n v cơ khí ñư c li t kê trong b ng 2-1 dư i ñây: B ng 2-1 TT D ng nét v Tên g i ng d ng 1 A Nét li n ñ m A1 - C nh th y, ñư ng bao th y Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………........................................... 10
A2 - ðư ng ren th y, ñ nh răng th y 2 B Nét li n m nh B1 - Giao tuy n tư ng tư ng B2 - ðư ng kích thư c B3 - ðư ng d n, ñư ng gióng kích thư c B4 - Thân mũi tên ch hư ng nhìn B5 - ðư ng g ch g ch m t c t B6 - ðư ng bao m t c t ch p B7 - ðư ng tâm ng n B8 - ðư ng chân ren th y 3 C Nét lư n sóng C1 - ðư ng gi i h n gi a ph n hình c t v i ph n hình chi u trong hình c t k t h p C2 - ðư ng c t lìa D (1) Nét dích d c (2) 4 E Nét ñ t ñ m (2) E1 - ðư ng bao khu t, c nh khu t 5 F Nét ñ t m nh F1 - ðư ng bao khu t, c nh khu t (2) 6 G Nét g ch ch m G1 - ðư ng tâm m nh G2 - ðư ng tr c ñ i x ng G3 - Qu ñ o G4 - M t chia c a bánh răng 7 H Nét c t H1 - V t c a m t ph ng c t 8 J Nét g ch ch m J1 - Ch d n các ñư ng ho c m t c t c n x ñ m lí riêng 9 K Nét g ch hai K1 - ðư ng bao c a chi ti t lân c n ch m m nh K2 - Các v trí ñ u, cu i, trung gian c a chi ti t di ñ ng K3 - ðư ng tr ng tâm K4 - ðư ng bao c a chi ti t trư c khi hình thành K5 - B ph n c a chi ti t phía trư c m t ph ng c t Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………........................................... 11
(1) Thích h p khi s d ng máy v . (2) Ch ñư c s d ng m t trong hai lo i nét trên cùng m t b n v . Hình 2-5 minh ho m t s áp d ng ñ i v i các nét ñã quy ñ nh. Hình 2-5 2.5.2. Nhóm ñư ng nét Nhóm ñư ng nét ñư c phân theo b r ng nét v . Trong m t b n v b r ng c a các nét m nh, ñ m, r t ñ m ph i ñư c ch n trong cùng m t nhóm theo b ng 2-2 dư i ñây: B ng 2-2 Nhóm ñư ng nét Nét m nh (mm) Nét ñ m (mm) Nét r t ñ m (mm) 1 0,18 0,35 0,7 2 0,25 0,5 1,0 3 0,35 0,7 1,4 4 0,5 1,0 2,0 5 0,7 1,4 2,0 Chú ý: - Nhóm 2, 3 và 4 ñư c ưu tiên s d ng. - Ch n b r ng c a nét v ph thu c vào kích thư c và m c ñ ph c t p c a v t th c n bi u di n. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………........................................... 12
- Nhóm ñư ng nét ph i ch n gi ng nhau trên t t c các hình bi u di n v i cùng m t t l trên cùng m t b n v . - Chi u r ng c a cùng m t nét v trên cùng m t b n v không ñư c thay ñ i trên các hình bi u di n khác nhau. 2.5.3. Quy t c v các lo i ñư ng nét - N u trên hình bi u di n có hai hay nhi u nét v khác lo i trùng nhau thì v theo th t ưu tiên sau: ñư ng bao th y, ñư ng bao khu t, ñư ng tr c, ñư ng tâm và ñư ng gióng kích thư c - ð i v i các nét ñ t, nét ch m g ch m nh và nét hai ch m g ch m nh c n v chi u dài các ño n g ch và kho ng cách gi a các ño n g ch trong cùng m t b n v ph i như nhau. - Các nét ch m g ch, nét hai ch m g ch, nét ñ t t i các ch b t ñ u, ch k t thúc, ch giao nhau, ch u n lư n ñ u ñư c v b ng các nét g ch. Riêng nét ñ t t i ch ti p giáp v i nét li n ñ m thì ch ti p giáp c n v h (H.2-6a) - Cho phép v ñư ng tâm c a hình tròn, ô van ,. . . b ng nét li n m nh thay cho nét ch m gach m nh khi kích thư c c a các ph n t ñó nh hơn 12 mm trên b n v (H. 2-6b). Trong m i trư ng h p, tâm c a ñư ng tròn ñư c xác ñ nh b ng giao c a hai nét g ch. T i ch b t ñ u và k t thúc nét ch m g ch ph i vư t quá ñư ng bao kho ng 2 ñ n 5mm (H 2-6). a, b, Hình 2-6 2.6 CH VÀ S Trên b n v k thu t ngoài các hình v ra còn có các con s kích thư c, nh ng ký hi u b ng ch , nh ng ghi chú b ng l i khác ... t t c chúng ph i ñư c theo các quy ñ nh th ng nh t ñ d ñ c, ñ p m t và tránh nh m l n. TCVN 6-85 phù h p v i tiêu chu n Qu c t ISO 3098-2:2000 quy ñ nh ch vi t g m ch , ch s và các d u dùng trên các b n v và tài li u k thu t. 2.6.1. Kh ch Kh ch (ký hi u là h) là giá tr ñư c xác ñ nh b ng chi u cao c a ch hoa tính b ng milimét, có các kh ch sau ñây: 2,5 ; 3,5 ; 5 ; 7 ; 10 ; 14 ; 20 ; 28 ; 40. Chi u r ng c a nét ch (ký hiêu là d) ph thu c vào ki u ch và chi u cao c a ch . Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………........................................... 13
2.6.2. Ki u ch Ki u ch k thu t: có hai ki u ch ñư c dùng trong k thu t . Ki u A không nghiêng (ñ ng) và ki u A nghiêng 750 v i d =1/14h Ki u B không nghiêng (ñ ng) và ki u B nghiêng 750 v i d = 1/10h Các thông s c a ch ñư c quy ñ nh trong b ng 2-3 và hình 2-7 dư i ñây. B ng 2-3 Thông s c a ch Ký hi u Kích thư c tương ñ i Ki u A Ki u B Chi u cao ch hoa h 14/14h 10/10h Chi u cao ch thư ng c 10/14h 7/10h Kho ng cách gi a các ch a 2/14h 2/10h Bư c nh nh t c a các dòng b 22/14h 17/10h Kho ng cách gi a các t e 6/14h 6/10h Chi u r ng nét ch d 1/14h 1/10h Chi u r ng c a ch g 6/10h 6/10h : Hình 2-7 Ki u ch xây d ng: ngoài ki u ch k thu t trên ñư c dùng cho các ngành k thu t. Trong b n v xây d ng còn cho phép ñư c dùng hai ki u ch khác theo TCVN 2233-77, ñó là ki u ch g y nét ñ m và ki u ch m thu t. Hai ki u ch này ch y u dùng ñ ghi tên các b n v và các ñ m c l n, ñây không trình bày. Hình 2-8, hình 2-9 là m t s thí d v cách vi t ch , s và ch s La Mã. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………........................................... 14
Hình 2-8 2.7. GHI KÍCH THƯ C Trên b n v kích thư c th hi n ñ l n c a v t th ñư c bi u di n. Vi c ghi kích thư c ph i ñư c theo các quy ñ nh th ng nh t c a TCVN 5705-1993, tiêu chu n này phù h p v i Tiêu chu n Qu c t ISO 129:1985. 2.7.1. Quy ñ nh chung - Cơ s ñ xác ñ nh ñ l n và v trí tương ñ i gi a các ph n t ñư c bi u di n là các con s kích thư c, chúng không ph thu c vào t l c a b n v . - M i kích thư c ch ñư c ghi m t l n trên b n v . Kích thư c ñư c ghi trên hình chi u th hi n rõ ràng và ñ c trưng nh t v c u t o c a ph n t ñư c ghi. S lư ng kích thư c ghi trên b n v ph i ñ ñ ch t o và ki m tra chi ti t - Kích thư c dài trên b n v dùng ñơn v ño là mm, nên không c n ghi ñơn v ño sau con s kích thư c. N u dùng ñơn v khác như centimet, mét thì ñơn v ño ñư c ghi ngay sau con s kích thư c. - Kích thư c góc ghi trên b n v dùng ñơn v ño là ñ , phút, giây. 2.7.2. Các thành ph n c a kích thư c Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………........................................... 15
Hình 2-9 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………........................................... 16
a, b, Hình 2-10 - ðư ng kích thư c dùng ñ bi u th ph n t ñư c ghi kích thư c, nó ñư c v b ng nét li n m nh (H. 2-10). - ðư ng kích thư c c a ño n th ng ñư c k song song v i ño n th ng ñó và cách ño n th ng ñó m t ño n t 5 ñ n 7 mm (H. 2-10). ðư ng kích thư c c a ñ dài dây cung là ñư ng th ng song song v i dây cung ñó (H.2-11a). ðư ng kích thư c c a góc là m t cung tròn có tâm ñ nh góc (H 2-11b). ðư ng kích thư c c a ñ dài cung tròn là m t cung tròn ñ ng tâm (H 2-11c) - Không ñư c dùng ñư ng tr c, ñư ng tâm, ñư ng bao làm ñư ng kích thư c a, b, c, Hình 2-11 - N u hình v là hình ñ i x ng mà không v ñ y ñ , ho c hình v là n a hình chi u và n a hình c t k t h p thì cho phép không v ñ y ñ ñư ng kích thư c (H. 2-12). Hình 2-12 2.7.2.2. ðư ng gióng kích thư c - ðư ng gióng kích thư c dùng ñ gi i h n ph n ñư c ghi kích thư c, ñư c v b ng nét li n m nh và thư ng k vư t quá ñư ng kích thư c m t kho ng t 2 - 5 mm. - ðư ng gióng c a kích thư c dài ñư c k vuông góc v i ñư ng kích thư c (H. 2-10) . Trư ng h p ñ c bi t cho phép k ñư ng gióng xiên góc ñ kh i trùng v i ñư ng bao (H. 2-13). Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………........................................... 17
- Nh ng ch có cung lư n, ñư ng gióng ñư c k t giao ñi m c a hai ñư ng bao n i ti p v i cung lư n (H. 2-14). Hình 2-13 Hình 2-14 - Cho phép dùng các ñư ng tr c, ñư ng tâm, ñư ng bao, ñư ng kích thư c làm ñư ng gióng kích thư c (H. 2-15). 2.7.2.3. Mũi tên hai ñ u mút c a ñư ng kích thư c ñư c v mũi tên, ñ l n c a mũi tên t l thu n v i chi u r ng nét v c a b n v (H. 2-16). Hình 2-15 Hình 2-16 - Trong trư ng h p ñư ng kích thư c ng n quá không ñ ch ñ v mũi tên thì mũi tên ñư c v phía bên ngoài hai ñư ng gióng (H. 2-17). - Trư ng h p có nhi u kích thư c n i ti p nhau mà không ñ ch ñ v mũi tên thì dùng d u ch m ñ m ho c g ch xiên thay cho mũi tên (H. 2-18). Hình 2-17 Hình 2-18 2.7.2.4. Con s kích thư c - Con s kích thư c ph i vi t chính xác, rõ ràng phía trên và vào kho ng gi a c a ñư ng kích thư c. Chi u cao c a con s kích thư c thư ng không bé hơn 3,5mm. - Chi u c a con s kích thư c ñ dài ph thu c vào ñ nghiêng c a ñư ng kích thư c so v i ñư ng b ng c a b n v (H. 2- 19). N u ñư ng kích thư c có ñ nghiêng quá l n thì con s kích thư c ñư c ghi trên giá ngang (H. 2-20). Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………........................................... 18
Hình 2-19 Hình 2-20 - Chi u con s kích thư c góc ph thu c vào ñ nghiêng c a ñư ng th ng vuông góc v i ñư ng phân giác c a góc ñó (H. 2-21). Hình 2-21 Hình 2-22 - Không cho phép b t c ñư ng nét nào c a b n v chia hay c t con s kích thư c, trong trư ng h p c n thi t thì ph i vi t con s kích thư c l ch ho c v ng t ño n các ñư ng (H. 2-22). - ð i v i nh ng kích thư c quá bé, không ñ ch ñ ghi kích thư c thì con s ñư c vi t trên ñư ng kéo dài c a ñư ng kích thư c ho c trên giá ngang (H. 2-23). - Khi có nhi u ñư ng kích thư c song song nhau hay ñ ng tâm thì kích thư c nh ñ t trong, kích thư c l n ñ t ngoài. Các ñư ng kích thư c ph i cách nhau 7 ñ n 10 mm và con s c a các kích thư c ñó ñ t so le nhau (H.2-24). Hình 2-23 Hình 2-24 - ð i v i các ph n t gi ng nhau, phân b có quy lu t thì có th ghi kích thư c c a chúng như (H. 2-25). Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Giáo trình V k thu t cơ khí …………………........................................... 19