Đề cương chi tiết bài giảng: Vẽ kỹ thuật cơ khí

Chia sẻ: Trương Kỳ Phương | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:81

Thêm vào BST

Báo xấu

493
lượt xem 97
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mời các bạn cùng tham khảo nội dung đề cương chi tiết bài giảng "Vẽ kỹ thuật cơ khí" để nắm bắt được cách hiểu và đọc được bản vẽ cơ khí 1 cách cơ bản nhất, cũng như nắm vững những tiêu chuẩn bắt buộc trong bản vẽ cơ khí. Hy vọng đây là tài liệu tham khảo hữu ích cho các bạn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề cương chi tiết bài giảng: Vẽ kỹ thuật cơ khí

BỘ MÔN DUYỆT ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT BÀI GIẢNG Thay mặt nhóm Chủ nhiệm Bộ môn (Dùng cho tiết giảng) môn học Học phần: VẼ KỸ THUẬT CƠ KHÍ Nhóm môn học: Hình họa-VKT Bộ môn: Cơ học máy Vũ Công Hàm Khoa Cơ khí Nguyễn Trường Sinh Thông tin về nhóm môn học TT Họ tên giáo viên Học hàm Học vị 1 Nguyễn Trường Sinh Giảng viên chính Tiến sỹ 2 Đỗ Văn Quỳnh Trợ giảng Thạc sỹ 3 Nguyễn Văn Sĩ Trợ giảng Thạc sỹ 4 Trần Hữu Chiến Trợ giảng Kỹ sư Địa điểm làm việc: S6-323- Bộ môn Cơ học máy, Khoa Cơ khí. Điện thoại: DĐ: 0986114805, email: Truongsinhhn@yahoo.com Bài giảng 1: Các mối ghép Chương I, mục: 1.1 Tiết thứ: Tuần thứ: 1 - Mục đích, yêu cầu: • Nắm sơ lược về Học phần, các yêu cầu của giáo viên, bầu lớp trưởng Học phần. • Nắm được những khái niệm chính về ren và các thông số cơ bản; • Hiểu được cách biểu diễn quy ước ren và ghi chỉ dẫn, ghi kích thước ren. • Tìm hiểu các chi tiết có ren trong thực tế; - Hình thức tổ chức dạy học: Lý thuyết, thảo luận, tự học, tự nghiên cứu - Thời gian: Lý thuyết, thảo luận: 3t; Tự học, tự nghiên cứu: 6t - Địa điểm: Giảng đường do P2 phân công. - Nội dung chính: * Giới thiệu học phần 1.1. Mối ghép ren 1.1.1. Định nghĩa và các yếu tố cơ bản của ren. a) §−êng xo¾n èc §−êng xo¾n èc lμ quü ®¹o cña mét ®iÓm chuyÓn ®éng ®Òu trªn mét ®−êng sinh cña mÆt trô hoÆc mÆt nãn khi ®−êng sinh ®ã quay ®Òu quanh trôc cña mÆt trô hoÆc nãn.
NÕu ®−êng sinh lμ mÆt trô, ta cã ®−êng xo¾n èc trô. NÕu ®−êng sinh lμ mÆt nãn, ta cã ®−êng xo¾n èc nãn. H×nh 1. §−êng xo¾n èc - Vßng xo¾n: lμ mét phÇn cña ®−êng xo¾n èc ®−îc giíi h¹n bëi hai ®iÓm gÇn nhau cña ®−êng xo¾n èc vμ cïng n»m trªn mét ®−êng sinh. - B−íc xo¾n (Ph): lμ kho¶ng c¸ch di chuyÓn cña mét ®iÓm trªn mét ®−êng sinh, khi ®−êng sinh ®ã quay ®−îc mét vßng quanh trôc. - Gãc xo¾n (α): lμ gãc t¹o bëi tiÕp tuyÕn cña ®−êng xo¾n èc víi mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi trôc cña ®−êng xo¾n èc. H×nh chiÕu cña ®−êng xo¾n èc trô trªn mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi trôc quay lμ ®−êng trßn trïng víi ®−êng trßn cña mÆt trô, cßn ®−êng xo¾n èc nãn lμ ®−êng xo¾n Acsimet. H×nh chiÕu cña ®−êng xo¾n èc trô trªn mÆt ph¼ng song song víi trôc quay lμ ®−êng sin, cßn ®−êng xo¾n èc nãn lμ ®−êng dao ®éng t¾t dÇn. §−êng xo¾n èc trô ®−îc khai triÓn thμnh ®−êng th¼ng lμ c¹nh huyÒn cña tam gi¸c vu«ng cã hai c¹nh gãc vu«ng b»ng πd vμ Ph. tgα = Ph/πd b) Sù h×nh thμnh ren Mét h×nh ph¼ng (tam gi¸c, h×nh thang, h×nh vu«ng…) chuyÓn ®éng xo¾n èc, sao cho mÆt ph¼ng cña h×nh ph¼ng lu«n lu«n chøa trôc quay, sÏ t¹o thμnh bÒ mÆt xo¾n èc gäi lμ ren. H×nh 2. Sù h×nh thμnh ren
Ren ®−îc h×nh thμnh trªn mÆt trô gäi lμ ren trô vμ trªn mÆt c«n gäi lμ ren c«n. Ren ®−îc h×nh thμnh trªn mÆt ngoμi cña h×nh trô hoÆc c«n gäi lμ ren ngoμi vμ trªn mÆt trong cña h×nh trô hoÆc c«n gäi lμ ren trong. c) C¸c yÕu tè c¬ b¶n cña ren • Pr«fin ren: lμ ®−êng bao cña mÆt c¾t ren, khi mÆt ph¼ng chøa trôc ren (h×nh 2). • §−êng kÝnh ren - §−êng kÝnh ngoμi (d): lμ ®−êng kÝnh cña mÆt trô ®i qua ®Ønh ren cña ren ngoμi hay ®i qua ®¸y ren cña ren trong. §−êng kÝnh ngoμi lμ ®−êng kÝnh danh nghÜa cña ren. - §−êng kÝnh trong (d1): lμ ®−êng kÝnh cña mÆt trô ®i qua ®¸y ren cña ren ngoμi hay ®i qua ®Ønh ren cña ren trong. - §−êng kÝnh trung b×nh (d2): lμ ®−êng kÝnh cña mÆt trô cã ®−êng sinh c¾t pr«fin ren ë c¸c ®iÓm chia ®Òu b−íc ren. • Sè ®Çu mèi (n): lμ sè ®−êng xo¾n èc t¹o thμnh ren (h×nh 3). a) b) H×nh 3. Sè ®Çu mèi. a- Mét ®Çu mèi; b- Ba ®Çu mèi • B−íc ren (p): lμ kho¶ng c¸ch gi÷a 2 ®iÓm t−¬ng øng cña hai pr«fin ren kÒ nhau theo chiÒu trôc (h×nh 4). B−íc xo¾n Ph = n.p H×nh 4. B−íc ren vμ b−íc xo¾n • H−íng xo¾n: h−íng xo¾n cña ren lμ h−íng xo¾n cña ®−êng xo¾n èc t¹o thμnh ren (h×nh 5). a) b) H×nh 5. H−íng xo¾n cña ren. a- Ren tr¸i; b- Ren ph¶i
1.1.2. C¸c lo¹i ren th−êng dïng Trong kü thuËt, ng−êi ta dïng nhiÒu lo¹i ren kh¸c nhau. §Ó l¾p ghÐp dïng ren hÖ mÐt, ren èng v.v, ®Ó truyÒn lùc dïng ren h×nh thang, ren tùa v.v. a) Ren hÖ mÐt Ren hÖ mÐt ®−îc dïng réng r·i trong c¸c mèi ghÐp, pr«fin lμ tam gi¸c ®Òu, gãc ®Ønh ren b»ng 600. Ren hÖ mÐt ký hiÖu lμ M (ren c«n ký hiÖu lμ MK). KÝch th−íc cña ren hÖ mÐt ®−îc ®o b»ng milimÐt. H×nh 6. Ren hÖ mÐt b) Ren èng Ren èng dïng trong mèi ghÐp ®−êng èng, pr«fin lμ tam gi¸c c©n, gãc ®Ønh b»ng 0 55 . KÝch th−íc ren èng dïng inch lμm ®¬n vÞ (1 inch = 25,4 mm). Ren èng trô ngoμi ký hiÖu lμ G vμ trô trong lμ Rp; ren èng c«n ngoμi ký hiÖu lμ R vμ ren trong ký hiÖu lμ Rc. H×nh 7. Ren èng c) Ren h×nh thang Pr«fin lμ mét h×nh thang c©n, gãc ®Ønh b»ng 300. Ren h×nh thang ký hiÖu lμ Tr. KÝch th−íc ren lÊy milimÐt lμm ®¬n vÞ ®o. H×nh 8. Ren h×nh thang d) Ren tùa Pr«fin ren cã d¹ng h×nh thang, gãc ®Ønh ren b»ng 300. Ký hiÖu ren lμ S. KÝch th−íc ren lÊy milimÐt lμm ®¬n vÞ ®o. H×nh 9. Ren tùa e) Ren trßn Pr«fin ren cã d¹ng h×nh trßn. Ký hiÖu ren lμ Rd. KÝch th−íc ren lÊy milimÐt lμm ®¬n vÞ ®o. H×nh 10. Ren trßn
1.1.3. Biểu diễn ren. Ghi chỉ dẫn và ghi kích thước ren a) BiÓu diÔn nguyªn d¹ng - Trong mét sè d¹ng tμi liÖu kü thuËt (thÝ dô qu¶ng c¸o, sæ tay sö dông…) ®Ó minh ho¹ ren hay c¸c mèi ghÐp b»ng ren ®−îc biÓu diÔn nguyªn d¹ng ë trªn h×nh chiÕu hay trªn h×nh c¾t (h×nh 11). B−íc ren vμ pr«fin ren kh«ng cÇn vÏ theo ®óng tû lÖ. a) b) H×nh 11. BiÓu diÔn ren nguyªn d¹ng. a) ren ngoμi, b) ren trong - Trong c¸c b¶n vÏ kü thuËt biÓu diÔn nguyªn d¹ng ren chØ dïng khi thËt cÇn thiÕt vμ trong mäi tr−êng hîp ®−êng cong lμ h×nh chiÕu cña ®−êng xo¾n èc ®−îc vÏ b»ng nÐt th¼ng (h×nh 12). a) b) H×nh 12. BiÓu diÔn ®¬n gi¶n b) BiÓu diÔn quy −íc - Trªn c¸c h×nh chiÕu vμ c¸c h×nh c¾t cña ren thÊy, ®−êng ®Ønh ren ®−îc vÏ b»ng nÐt liÒn ®Ëm, ®−êng ch©n ren ®−îc vÏ liÒn m¶nh (h×nh 13). Kho¶ng c¸ch gi÷a ®−êng ®Ønh ren tíi ®−êng ch©n ren xÊp xØ b»ng chiÒu cao cña ren. Trong mäi tr−êng hîp kho¶ng c¸ch ®ã ph¶i lín h¬n hai lÇn chiÒu réng cña nÐt ®Ëm nh−ng kh«ng nhá h¬n 0,7mm; H×nh 13. BiÓu diÔn ren thÊy - Trªn h×nh chiÕu hay h×nh c¾t cña mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi trôc ren, ®−êng trßn ch©n ren ®−îc vÏ b»ng nÐt liÒn m¶nh vμ vÏ hë 1/4 vßng trßn (h×nh 4-14). PhÇn hë cña cung trßn ®ã th−êng ë vÒ phÝa trªn bªn ph¶i. Quy −íc kh«ng vÏ vßng trßn thÓ hiÖn ®Çu mÐp v¸t cña ren.
Chó thÝch: Tuú theo phÇn c¾t cña ren trªn h×nh biÓu diÔn, phÇn hë cña cung trßn thÓ hiÖn ®−êng ch©n ren cã thÓ c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau. - Khi cÇn thÓ hiÖn ren khuÊt, quy −íc dïng nÐt ®øt m¶nh ®Ó vÏ c¸c ®−êng ®Ønh ren vμ ch©n ren (h×nh 14). H×nh 14. BiÓu diÔn ren khuÊt - Trªn h×nh c¾t vμ mÆt c¾t cña ren, c¸c ®−êng g¹ch ®−îc kÎ ®Õn nÐt liÒn ®Ëm thÓ hiÖn ®−êng ®Ønh ren (h×nh 13c, d); - §−êng giíi h¹n chiÒu dμi ®o¹n ren ®Çy ®−îc thÓ hiÖn: b»ng nÐt liÒn ®Ëm nÕu lμ ren thÊy (h×nh 13a, c); b»ng nÐt ®øt nÕu lμ ren khuÊt (h×nh 14); - §−êng giíi h¹n ren ®−îc kÎ ®Õn ®−êng biÓu diÔn ®−êng kÝnh ngoμi cña ren; - Th«ng th−êng kh«ng biÓu diÔn ®o¹n ren c¹n (h×nh 13a, c). Song khi cÇn thiÕt biÓu diÔn hay ghi kÝch th−íc ®o¹n ren c¹n thÊy, ®−îc vÏ b»ng nÐt g¹ch nghiªng, m¶nh (h×nh 15); H×nh 15. BiÓu diÔn ®o¹n ren c¹n - Mèi ghÐp ren th−êng ®−îc biÓu diÔn b»ng h×nh c¾t trong ®ã phÇn ¨n khíp −u tiªn vÏ ren ngoμi (xem nh− ren ngoμi che khuÊt ren trong) (H×nh 16). H×nh 16. BiÓu diÔn mèi ghÐp ren 1.1.4. Ghi chØ dÉn vμ kÝch th−íc cña ren. TCVN 4683-1: 2008 a) Ghi chØ dÉn ChØ dÉn cña ren ®−îc ghi trªn ®−êng kÝch th−íc ®−êng kÝnh danh nghÜa cña ren theo thø tù sau ®©y: - Ch÷ t¾t ®Æc thï pr«fin ren (vÝ dô: M, MK, G, Tr, S, Rd…); - §−êng kÝnh danh nghÜa hay kÝch cì (vÝ dô 20, 1/2…); Tr−êng hîp cÇn thiÕt ghi: - B−íc xo¾n, b»ng mm; - B−íc ren, b»ng mm; C¸c chØ dÉn kh¸c nh−: - H−íng xo¾n; - CÊp chÝnh x¸c cña ren;
- ChiÒu dμi ren (S: ng¾n, L: dμi; N: th−êng); - Sè ®Çu mèi. b) Ghi kÝch th−íc - §−êng kÝnh danh nghÜa cña ren ®o b»ng mm, riªng ren èng h×nh trô vμ ren èng c«n th−êng lÊy ®−êng kÝnh lßng èng lμm kÝch th−íc danh nghÜa vμ dïng ®¬n vÞ lμ ins¬. VÝ dô M16, G1 (h×nh 17); - Kh«ng ghi kÝch th−íc b−íc ren lín. VÝ dô M8. - KÝch th−íc b−íc ren nhá ®−îc ghi sau ®−êng kÝnh danh nghÜa cña ren vμ ph©n c¸ch bëi dÊu x. VÝ dô M8x1,25. a) b) c) d) H×nh 17. Ghi kÝch th−íc ren - KÝch th−íc chiÒu dμi ren lμ kÝch th−íc chiÒu dμi ®o¹n ren ®Çy (h×nh 18). - TÊt c¶ c¸c kÝch th−íc ph¶i ghi theo TCVN 7583-1: 2006. H×nh 18. Ghi kÝch th−íc chiÒu dμi ren c) H−íng xo¾n Nãi chung ®èi víi ren ph¶i, kh«ng cÇn ghi h−íng xo¾n cña ren; cßn ®èi víi ren tr¸i, h−íng xo¾n ®−îc ghi b»ng ch÷ t¾t LH. VÝ dô M8x1-LH. NÕu trªn cïng mét chi tiÕt cã c¶ ren ph¶i vμ ren tr¸i th× ph¶i ghi râ h−íng xo¾n cho tõng lo¹i ren, khi ®ã dïng ch÷ t¾t RH ®Ó ghi h−íng xo¾n ph¶i. C¸c ch÷ t¾t (LH, RH) chØ h−íng xo¾n cña ren ®−îc ghi sau kÝch th−íc b−íc ren. d) CÊp chÝnh x¸c Ký hiÖu cÊp chÝnh x¸c cña ren bao gåm ký hiÖu cÊp dung sai cña ®−êng kÝnh trung b×nh vμ tiÕp theo lμ ký hiÖu cÊp dung sai ®−êng kÝnh ®Ønh pr«fin ren, ®−îc ghi sau b−íc ren vμ ph©n c¸ch b»ng g¹ch nèi. VÝ dô M10x1-5g6g. NÕu ký hiÖu cÊp chÝnh x¸c cho ®−êng kÝnh trung b×nh vμ ®−êng kÝnh ®Ønh cho pr«fin lμ gièng nhau th× ghi chung mét ký hiÖu. VÝ dô M10-6g. Ký hiÖu c¸c miÒn dung sai cña mèi ghÐp ren ®−îc ghi b»ng ph©n sè, tö sè lμ miÒn dung sai cña ren trong vμ mÉu sè lμ dung sai cña ren ngoμi.
VÝ dô M6-H6/6g, M20x2-6H/5g6g. §èi víi ren èng h×nh trô vμ ren èng c«n, cÊp chÝnh x¸c cao ký hiÖu b»ng ch÷ A, cÊp chÝnh x¸c th−êng b»ng ch÷ B. VÝ dô G13/4- A, G13/4-B. e) Ký hiÖu cña ren nhiÒu ®Çu mèi Ren nhiÒu ®Çu mèi ®−îc ký hiÖu sau kÝch th−íc ren, ®−îc ng¨n c¸ch bëi dÊu x vμ ghi gi¸ trÞ cña b−íc xo¾n Ph vμ gi¸ trÞ cña b−íc ren P. VÝ dô M16xPh3P1,5-6H. §Ó lμm râ thªm sè ®Çu mèi, nghÜa lμ gi¸ trÞ cña Ph/P cã thÓ ®−îc bæ sung vμo b»ng ch÷ viÕt vμ ®Ó trong ngoÆc ®¬n. VÝ dô M16xPh3P1,5 (hai ®Çu mèi) -6H. g) Ký hiÖu nhãm chiÒu dμi vÆn ren Ký hiÖu nhãm chiÒu dμi vÆn ren (S: ng¾n, L: dμi; N: th−êng) ®−îc ghi sau ký hiÖu cÊp chÝnh x¸c vμ c¸ch nhau b»ng nÐt g¹ch ngang. VÝ dô: M20x2-5H-S, M6-7H/7g6g-L. h) ChiÒu dμi ren vμ chiÒu s©u cña lç Th«ng th−êng chØ ghi kÝch th−íc chiÒu dμi cña ren mμ kh«ng ghi kÝch th−íc chiÒu s©u cña lç. KÝch th−íc chiÒu s©u cña lç chØ ghi khi cÇn thiÕt. Tr−êng hîp kh«ng ghi kÝch th−íc chiÒu s©u lç th× cã nghÜa lμ chiÒu s©u cña lç b»ng 1,25 chiÒu dμi ren cña lç ®ã (h×nh 19a). Cho phÐp ghi ®¬n gi¶n nh− h×nh 19b. a) b) H×nh 19. Ghi kÝch th−íc chiÒu s©u lç 1.1.5. Các chi tiết có ren a) Bu l«ng (h×nh 20): gåm hai phÇn, phÇn th©n cã ren vμ phÇn ®Çu. §Çu bu l«ng h×nh 6 c¹nh ®Òu. C¨n cø vμo chÊt l−îng bÒ mÆt, bu l«ng ®−îc chia lμm 3 lo¹i: bu l«ng tinh, bu l«ng nöa tinh, bu l«ng th«. Ký hiÖu cña bu l«ng gåm cã: ký hiÖu ren (ký hiÖu pr«fin cña ren, ®−êng kÝnh vμ b−íc ren), chiÒu dμi bu l«ng l vμ sè hiÖu tiªu chuÈn cña bu l«ng. VÝ dô: Bu l«ng M10 x 80 TCVN 1892-76. H×nh 20. Bu l«ng
C¸c ®−êng cong ë ®Çu bu l«ng lμ c¸c ®−êng cong hipecb«n (giao tuyÕn cña c¸c mÆt bªn víi mÆt nãn cã gãc ®¸y b»ng 300). Khi vÏ cho phÐp thay thÕ c¸c hipecb«n ®ã b»ng cung trßn (h×nh 20). b) §ai èc: lμ chi tiÕt dïng ®Ó vÆn víi bu l«ng hay vÝt cÊy. C¨n cø theo h×nh d¹ng vμ cÊu t¹o, ®ai èc ®−îc chia ra nhiÒu lo¹i: ®ai èc 4 c¹nh, ®ai èc 6 c¹nh, ®ai èc xÎ r·nh, ®ai èc trßn v.v (h×nh 21 vμ h×nh 22). H×nh 21. H×nh chiÕu trôc ®o c¸c lo¹i ®ai èc a) b) c) d) H×nh 22. C¸c lo¹i ®ai èc C¨n cø theo chÊt l−îng bÒ mÆt, ®−îc chia lμm ba lo¹i: ®ai èc tinh, ®ai èc nöa tinh vμ ®ai èc th«. Ký hiÖu cña ®ai èc gåm cã ký hiÖu cña ren vμ sè hiÖu tiªu chuÈn cña ®ai èc VÝ dô: §ai èc M10 TCVN 1905-76 c) VÝt: lμ chi tiÕt dïng ®Ó ghÐp trùc tiÕp c¸c chi tiÕt mμ kh«ng cÇn dïng ®Õn ®ai èc. Ký hiÖu cña vÝt gåm cã: ký hiÖu pr«fin ren, ®−êng kÝnh d, chiÒu dμi l vμ sè hiÖu tiªu chuÈn cña vÝt. VÝ dô: VÝt M12 x 30 TCVN 52-86 KÕt cÊu cña mét sè lo¹i vÝt nh− h×nh 23. H×nh 23. C¸c lo¹i vÝt d) VÝt cÊy: lμ chi tiÕt h×nh trô hai ®Çu cã ren (h×nh 24). VÝt cÊy tinh cã hai kiÓu KiÓu A (h×nh 24a) vμ kiÓu B (h×nh 24b). Tuú theo vËt liÖu cña chi tiÕt bÞ ghÐp mμ chän c¸c lo¹i vÝt cÊy sau:
a) b) H×nh 24. VÝt cÊy - VÆn vμo chi tiÕt b»ng thÐp hay ®ång: l1= d - VÆn vμo chi tiÕt b»ng gang: l1= 1,25d - VÆn vμo chi tiÕt b»ng nh«m: l1= 2d - Yêu cầu SV chuẩn bị: Đọc trước TL [6]: từ trang 143 đến trang 171. Tr¶ lêi c¸c c©u hái sau: 1. Nªu c¸c th«ng sè c¬ b¶n cña ren? 2. Trªn b¶n vÏ ren ®−îc biÓu diÔn nh− thÕ nμo? 3. C¸ch ghi chØ dÉn vμ kÝch th−íc cña ren trªn b¶n vÏ? 4. Ghi ren hÖ mÐt b−íc lín vμ b−íc nhá kh¸c nhau ë chç nμo? 5. C¸ch ghi ren cã nhiÒu ®Çu mèi? 6. C¸ch ®¸nh dÊu c¸c chi tiÕt cã ren tr¸i? 7. Nªu c«ng dông vμ c¸c lo¹i then th−êng dïng? Bài giảng 2: Biểu diễn các mối ghép (tiếp) Chương I Mục 1.1 ÷ 1.4 Tiết thứ: 4-6 Tuần thứ: 2 - Mục đích, yêu cầu: • Nắm được cách biểu diễn các mối ghép bằng ren; • Nắm được cách biểu diễn quy ước then, then hoa, chốt, đinh tán và các mối ghép của chúng; • Nắm được cách biểu diễn quy ước các mối ghép hàn và dán. - Hình thức tổ chức dạy học: Lý thuyết, thảo luận, tự học, tự nghiên cứu - Thời gian: Lý thuyết, thảo luận: 3t; Tự học, tự nghiên cứu: 6t - Địa điểm: Giảng đường do P2 phân công. - Nội dung chính: 1.1. Mối ghép ren (tiếp) 1.1.5. Giới thiệu các mối ghép bằng ren. a) GhÐp b»ng bu l«ng (h×nh 25).
H×nh 25. Mèi ghÐp bu l«ng b) GhÐp b»ng vÝt H×nh 26. Mèi ghÐp vÝt c) GhÐp b»ng vÝt cÊy H×nh 27. Mèi ghÐp vÝt cÊy
1.2. Mối ghép bằng then, then hoa và chốt GhÐp b»ng then lμ lo¹i ghÐp th¸o ®−îc, th−êng dïng ®Ó ghÐp c¸c chi tiÕt l¾p víi trôc. Then gåm c¸c lo¹i sau: then b»ng, then b¸n nguyÖt, then v¸t, then tiÕp tuyÕn… 1.2.1. Then b»ng Then b»ng dïng trong c¬ cÊu cã t¶i träng nhá vμ trôc l¾p tr−ît hay l¾p cè ®Þnh víi lç, nÕu l¾p tr−ît th× then ®−îc cè ®Þnh trªn trôc b»ng vÝt. Khi l¾p, hai mÆt bªn cña then b»ng lμ mÆt tiÕp xóc. Then b»ng cã kiÓu ®Çu trßn ký hiÖu lμ A vμ kiÓu ®Çu vu«ng ký hiÖu lμ B . Ký hiÖu cña then gåm kÝch th−íc ba chiÒu: réng, cao, dμi (b x h x l) vμ sè hiÖu tiªu chuÈn cña then. VÝ dô: Then b»ng 18 x 11 x 100 TCVN 4216-86. H×nh 28. C¸c lo¹i then b»ng 1.2.2. Then b¸n nguyÖt Then b¸n nguyÖt dïng ®Ó truyÒn m« men lùc t−¬ng ®èi nhá, nã cã −u ®iÓm lμ tù ®éng chØnh ®−îc vÞ trÝ. Khi l¾p, hai mÆt bªn cña then lμ mÆt tiÕp xóc. H×nh 29. Then b¸n nguyÖt Ký hiÖu cña then gåm: kÝch th−íc chiÒu réng, chiÒu cao (b x h) vμ sè hiÖu tiªu chuÈn cña then. VÝ dô: Then b¸n nguyÖt 6 x 10 TCVN 4217-86.
1.2.3. Then v¸t Then v¸t dïng trong c¬ cÊu cã t¶i träng lín. Khi l¾p, then ®−îc ®ãng chÆt vμo r·nh cña lç vμ trôc, mÆt trªn vμ mÆt d−íi cña then lμ hai mÆt tiÕp xóc. Then v¸t cã ®é dèc b»ng 1:100. Then v¸t gåm cã: kiÓu trßn ký hiÖu lμ A, kiÓu vu«ng ký hiÖu lμ B vμ kiÓu cã mÊu. Ký hiÖu cña then gåm kÝch th−íc 3 chiÒu: réng, cao, dμi (b x h x l) vμ sè hiÖu tiªu chuÈn cña then. VÝ dô: Then v¸t 18 x 11 x 100 TCVN 4211-86. H×nh 30. C¸c lo¹i then v¸t 1.2.4. BiÓu diÔn mèi ghÐp b»ng then hoa. TCVN 19-85 Mèi ghÐp then ®−îc dïng nhiÒu trong ngμnh chÕ t¹o m¸y, nã truyÒn ®−îc m« men xo¾n lín. a) Ph©n lo¹i Mèi ghÐp then hoa gåm 3 lo¹i (h×nh 31): - Mèi ghÐp then hoa ch÷ nhËt: pr«fin r¨ng h×nh ch÷ nhËt (h×nh 31a); - Mèi ghÐp then hoa th©n khai: pr«fin r¨ng d¹ng th©n khai (h×nh 31b); - Mèi ghÐp then hoa tam gi¸c: pr«fin r¨ng h×nh tam gi¸c (h×nh 31c). a) b) c) H×nh 31. C¸c d¹ng pr«fin r¨ng then hoa
b) §Þnh t©m Mèi ghÐp then hoa th¼ng cã 3 kiÓu ®Þnh t©m sau: - §Þnh t©m theo ®−êng kÝnh ngoμi D (h×nh 32a); - §Þnh t©m theo ®−êng kÝnh trong d (h×nh 32b); - §Þnh t©m theo mÆt bªn b (h×nh 32c). a) b) c) H×nh 32. C¸c kiÓu ®Þnh t©m Ký hiÖu mèi ghÐp then hoa th¼ng gåm: ký hiÖu bÒ mÆt ®Þnh t©m, kÝch th−íc danh nghÜa mèi ghÐp (z x d x D x b), ký hiÖu dung sai cña mèi ghÐp. H7 H 12 D9 VÝ dô: d − 8 × 36 × 40 ×7 TCVN 19-85. e8 a11 f8 c) VÏ quy −íc then hoa - §−êng trßn vμ ®−êng sinh mÆt ®Ønh r¨ng cña trôc vμ lç vÏ b»ng nÐt liÒn ®Ëm; - §−êng trßn vμ ®−êng sinh mÆt ®¸y r¨ng cña trôc vμ lç vÏ b»ng nÐt liÒn m¶nh; - Trªn h×nh c¾t däc cña trôc vμ lç, ®−êng sinh mÆt ®¸y r¨ng vÏ b»ng nÐt liÒn ®Ëm; H×nh 33. Trôc then hoa pr«fin th©n khai H×nh 34. Trôc then hoa pr«fin ch÷ nhËt a) b) H×nh 35. Lç then hoa a- Lç then hoa pr«fin h×nh ch÷ nhËt; b- Lç then hoa pr«fin th©n khai
- §−êng trßn ®¸y r¨ng trªn mÆt c¾t vu«ng gãc víi ®−êng trôc cña trôc vμ lç vÏ b»ng nÐt liÒn m¶nh; - §−êng trßn vμ ®−êng sinh mÆt chia cña then hoa cã pr«fin th©n khai hoÆc tam gi¸c vÏ b»ng nÐt g¹ch chÊm m¶nh; - §−êng giíi h¹n phÇn r¨ng then hoa cã pr«fin ®Çy ®ñ vμ phÇn r¨ng c¹n vÏ b»ng nÐt liÒn m¶nh; - Th−êng vÏ pr«fin cña mét vμi r¨ng then hoa ë trªn mÆt ph¼ng h×nh chiÕu vu«ng gãc víi ®−êng trôc vμ kh«ng cÇn vÏ phÇn v¸t ®Çu r¨ng; - Trªn h×nh c¾t däc phÇn r¨ng then hoa kh«ng kÎ ®−êng g¹ch g¹ch; - Trªn h×nh c¾t däc cña mèi ghÐp then hoa, −u tiªn vÏ trôc then hoa cho phÇn ¨n khíp (lç bÞ che khuÊt). Th−êng kh«ng vÏ khe hë gi÷a ®Ønh r¨ng vμ ®¸y r¨ng cña trôc vμ lç; H×nh 36. Ghi ký hiÖu then hoa r¨ng th¼ng - Ký hiÖu cña then hoa ghi trªn gi¸ ngang ®−êng giãng. H×nh 37. Ghi ký hiÖu then hoa r¨ng th©n khai vμ tam gi¸c 1.2.5. BiÓu diÔn quy −íc ghÐp b»ng chèt Chèt dïng ®Ó l¾p ghÐp hay ®Þnh vÞ c¸c chi tiÕt l¾p ghÐp víi nhau. Chèt lμ chi tiÕt tiªu chuÈn ho¸, gåm cã hai lo¹i: chèt trô vμ chèt c«n. Chèt c«n cã ®é c«n b»ng 1:50 vμ lÊy ®−êng kÝnh ®Çu bÐ lμm ®−êng kÝnh danh nghÜa. a) b) H×nh 38. Mèi ghÐp chèt trô vμ chèt c«n Ký hiÖu cña chèt gåm cã: ®−êng kÝnh danh nghÜa d, kiÓu l¾p (®èi víi chèt trô), chiÒu dμi l vμ sè hiÖu tiªu chuÈn cña chèt. VÝ dô: Chèt trô 10 x 50 TCVN 2042-86; Chèt c«n 10 x 50 TCVN 2041-86.
§Ó th¸o l¾p chèt mét c¸ch thuËn tiÖn, ng−êi ta dïng lo¹i chèt cã ren trong vμ ®Ó dÔ tho¸t khÝ dïng lo¹i chèt trô cã xÎ r·nh däc. a) b) H×nh 39. Chèt trô cã ren trong 1.3. Mối ghép bằng đinh tán. Mèi ghÐp b»ng ®inh t¸n lμ mèi ghÐp kh«ng th¸o ®−îc, nã dïng ®Ó ghÐp c¸c tÊm kim lo¹i cã h×nh d¹ng vμ kÕt cÊu kh¸c nhau. Theo c«ng dông, mèi ghÐp ®inh t¸n ®−îc chia lμm ba lo¹i chÝnh: - Mèi ghÐp ch¾c: dïng cho kÕt cÊu kim lo¹i kh¸c nhau nh− cÇu, giμn v.v; - Mèi ghÐp kÝn: dïng cho c¸c thïng chøa, nåi h¬i cã ¸p suÊt thÊp; - Mèi ghÐp ch¾c kÝn: dïng cho c¸c kÕt cÊu ®ßi hái võa ch¾c võa kÝn nh− c¸c nåi h¬i cã ¸p suÊt cao. 1.3.1. C¸c lo¹i ®inh t¸n §inh t¸n lμ chi tiÕt h×nh trô cã mò ë mét ®Çu, vμ ®−îc ph©n lo¹i theo h×nh d¹ng mò ®inh. Cã c¸c lo¹i chÝnh nh− sau: - §inh t¸n mò chám cÇu (h×nh 40a); - §inh t¸n mò ch×m (h×nh 40b); - §inh t¸n mò nöa ch×m (h×nh 40c); - §inh t¸n mò b»ng (h×nh 40d); - §inh t¸n rçng (h×nh 40e), dïng ®Ó ghÐp c¸c chi tiÕt lμm b»ng vËt liÖu mÒm nh− da, c¸c t«ng, chÊt dÎo v.v. a) b) c) d) e) H×nh 40. C¸c lo¹i ®inh t¸n C¸c kÝch th−íc cña ®inh t¸n ®−îc tÝnh theo ®−êng kÝnh d cña ®inh. Ký hiÖu qui −íc ®inh t¸n gåm cã: tªn gäi lo¹i ®inh t¸n, ®−êng kÝnh d, chiÒu dμi l vμ sè hiÖu tiªu chuÈn. VÝ dô: §inh t¸n mò chám cÇu ghÐp ch¾c 10 x 50 TCVN 4220-86; §inh t¸n mò nöa ch×m ghÐp ch¾c kÝn 10 x 50 TCVN 287-86; §inh t¸n mò ch×m 6 x 20 TCVN 290-86.
1.3.2. C¸ch vÏ qui −íc c¸c ®inh t¸n TCVN 4197-85 qui −íc c¸ch vÏ ®inh t¸n theo b¶ng sau: H×nh thøc ghÐp H×nh biÓu diÔn §inh t¸n mò chám cÇu, mèi t¸n chám cÇu. TCVN 4220-86. §inh t¸n rçng. TCVN 4220-86. §inh t¸n mò ch×m, mèi t¸n chám cÇu. TCVN 290-86. §inh t¸n mò ch×m, mèi t¸n ch×m. TCVN 290-86. §inh t¸n mò nöa ch×m, mèi t¸n ch×m. TCVN 287-86. 1.4. Mối ghép bằng hàn Hμn lμ lo¹i mèi ghÐp kh«ng th¸o ®−îc. PhÇn lín c¸c cÊu kiÖn hoÆc s¶n phÈm chÕ t¹o lμ kim lo¹i tÊm ®Òu dïng ®Õn ph−¬ng ph¸p hμn. 1.4.1. Ph©n lo¹i mèi hμn C¨n cø theo tr¹ng th¸i kim lo¹i trong qu¸ tr×nh hμn, chia ra c¸c lo¹i: hμn nãng ch¶y, hμn ¸p lùc vμ hμn thiÕc. C¨n cø vμo h×nh thøc ghÐp c¸c chi tiÕt hμn, chia ra c¸c lo¹i mèi hμn nh− sau: a) Mèi ghÐp hμn ®èi ®Ønh (ký hiÖu lμ §). Hai chi tiÕt ghÐp ®èi ®Çu víi nhau, mèi hμn h×nh thμnh gi÷a hai mÐp v¸t ®Çu cña hai chi tiÕt (h×nh 41a). Mèi hμn nμy th−êng dïng trong ngμnh chÕ t¹o vá tμu, thïng chøa. a) b) c) d) H×nh 41. C¸c lo¹i mèi hμn b) Mèi ghÐp hμn T (ký hiÖu lμ T). Hai chi tiÕt ghÐp víi nhau t¹o thμnh h×nh ch÷ T, mèi hμn h×nh thμnh phÝa trong gãc gi÷a hai chi tiÕt, cã thÓ lμ mét phÝa hay hai phÝa (h×nh 41b). Mèi hμn nμy dïng ®Ó ghÐp thÐp h×nh lμm c¸c dÇm, cÇn trôc v.v. c) Mèi hμn ghÐp gãc (ký hiÖu lμ G). Hai chi tiÕt ghÐp víi nhau t¹o thμnh mét gãc (th−êng lμ gãc vu«ng), mèi hμn h×nh thμnh ë gãc gi÷a chi tiÕt (h×nh 41c). Mèi hμn nμy th−êng dïng ®Ó ghÐp vá hép gi¶m tèc, gi¸ ®ì, g©n chÞu lùc, mÆt bÝch v.v. d) Mèi hμn ghÐp chång (ký hiÖu lμ C). Hai chi tiÕt ghÐp chËp víi nhau, mèi hμn h×nh thμnh ë mÐp ®Çu chi tiÕt, cã thÓ lμ mét phÝa (h×nh 41d). Mèi hμn nμy th−êng dïng ®Ó ghÐp c¸c thÐp tÊm, thÐp thanh v.v.
1.4.2. BiÓu diÔn quy −íc mèi hμn a) C¸c mèi hμn kh«ng ph©n biÖt ph−¬ng ph¸p hμn, ®−îc biÓu diÔn quy −íc nh− sau: - Mèi hμn thÊy vÏ b»ng nÐt liÒn ®Ëm, mèi hμn khuÊt vÏ b»ng nÐt ®øt. - Trªn h×nh c¾t, mÆt c¾t mèi hμn ®−îc t« ®en. C¸ch vÏ mèi hμn xem h×nh 42. a) b) c) d) H×nh 42. BiÓu diÔn quy −íc mèi hμn Ký hiÖu hμn ®−îc ghi trªn ®−êng chó dÉn n»m ngang nèi víi ®−êng dÉn cã mòi tªn chØ vμo mèi hμn. §−êng chó dÉn cã nÐt liÒn m¶nh vμ nÐt ®øt song song, c¸ch ghi nh− h×nh 42. 1.4.3. Ký hiÖu mèi hμn Ký hiÖu mèi hμn ®−îc quy ®Þnh trong c¸c tiªu chuÈn. Ký hiÖu mèi hμn gåm: ký hiÖu c¬ b¶n, ký hiÖu bæ sung, ký hiÖu phô, kÝch th−íc mèi hμn. a) Ký hiÖu c¬ b¶n Ký hiÖu c¬ b¶n thÓ hiÖn h×nh d¹ng mÆt c¾t mèi hμn theo b¶ng sau. STT Tªn gäi Minh häa Ký hiÖu Hμn ®èi ®Çu gi÷a hai tÊm cã c¹nh uèn lªn 1 mèi hμn, c¹nh cã uèn mÐp (c¸c c¹nh uèn lªn sÏ bÞ ch¶y hoμn toμn). 2 Mèi hμn ®èi ®Çu vu«ng. 3 Mèi hμn ®èi ®Çu v¸t ch÷ V ®¬n. Mèi hμn ®èi ®Çu v¸t ch÷ V ®¬n, v¸t mét bªn 4 (nöa ch÷ V).
Mèi hμn ®èi ®Çu v¸t ch÷ V ®¬n, cã mÆt gèc 5 réng (ch÷ Y). Mèi hμn ®èi ®Çu v¸t ch÷ V ®¬n, cã mÆt gèc 6 réng (nöa ch÷ Y). Mèi hμn ®èi ®Çu v¸t ch÷ U ®¬n, (c¸c c¹nh 7 song song hoÆc dèc). 8 Mèi hμn ®èi ®Çu v¸t nöa ch÷ U. Hμnh tr×nh lïi: mèi hμn phÝa sau hay mèi 9 hμn lïi. 10 Mèi hμn gãc. 11 Mèi hμn nót, mèi hμn nót hoÆc sÎ r·nh. 12 Mèi hμn ®iÓm. 13 Mèi hμn l¨n. b) Ký hiÖu bæ sung H×nh 43. MÆt c¾t mèi hμn Ký hiÖu bæ sung thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm bÒ mÆt mÆt c¾t mèi hμn (h×nh 43). C¸c vÝ dô xem b¶ng sau: STT Tªn gäi Minh häa Ký hiÖu 1 Hμn ®èi ®Çu ch÷ V ®¬n ph¼ng (b»ng ph¼ng). 2 Mèi hμn ®èi ®Çu ch÷ V kÐp låi. 3 Mèi hμn gãc lâm. Mèi hμn ®èi ®Çu ch÷ V ph¼ng (b»ng ph¼ng), 4 cã hμn lïi ph¼ng.
c) Ký hiÖu phô Ký hiÖu phô thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm cña mèi hμn xem b¶ng sau: Tªn gäi Ký hiÖu H×nh biÓu diÔn C¸ch ghi ý nghÜa Hμn ch÷ V TÊm èp phÝa ®èi diÖn cã tÊm èp Hμn ba phÝa, Hμn ba phÝa ghi chó sau ký hiÖu kiÓu hμn Hμn bao Hμn bao quanh quanh t¹i hiÖn tr−êng Hμn t¹i hiÖn Xem ë h×nh Hμn t¹i hiÖn tr−êng trªn tr−êng Xem ë h×nh Ghi chó ë phÝa PhÝa ®u«i trªn sau ký hiÖu d) KÝch th−íc cña mèi hμn KÝch th−íc cña mèi hμn gåm kÝch th−íc chiÒu dμy mèi hμn S (h×nh 44), chiÒu réng ch©n mèi hμn z, chiÒu cao tÝnh to¸n a vμ chiÒu dμi ®o¹n hμn l. a) Ph¼ng b) Låi c) Lâm H×nh 44. KÝch th−íc cña mèi hμn - Yêu cầu SV chuẩn bị: Đọc trước TL [6]: từ trang 173 đến trang 184 Tr¶ lêi c¸c c©u hái sau: 8. C¸ch biÓu diÔn quy −íc then b»ng, then b¸n nguyÖt, then v¸t vμ ghi ký hiÖu c¸c lo¹i then? 9. Then hoa gåm c¸c lo¹i nμo vμ ph−¬ng ph¸p ®Þnh t©m? 10. Nªu c¸ch biÓu diÔn quy −íc then hoa vμ ghi ký hiÖu? 11. Nªu c«ng dông cña chèt vμ c¸c lo¹i chèt th−êng dïng?