về người đồng tính, song tính và chuyển giới

Mục lục<br /> Danh sách từ viết tắt và thuật ngữ<br /> <br /> 4<br /> <br /> Tóm tắt<br /> <br /> 7<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Giới thiệu<br /> <br /> 12<br /> <br /> 2.<br /> <br /> Phương pháp<br /> <br /> 15<br /> <br /> 3.<br /> <br /> Bối cảnh luật pháp<br /> <br /> 19<br /> <br /> 3.1 Tập hợp quần chúng trong các tổ chức quần chúng<br /> <br /> 20<br /> <br /> 3.2 Huy động quần chúng trong các tổ chức xã hội dân sự<br /> <br /> 22<br /> <br /> 3.3 Tụ tập và an ninh công cộng<br /> <br /> 25<br /> <br /> 3.4 Tự do thể hiện, internet và truyền thông<br /> <br /> 28<br /> <br /> 3.5 Luật hôn nhân và gia đình<br /> <br /> 34<br /> <br /> 4<br /> <br /> Kỳ thị xã hội và phân biệt đối xử<br /> <br /> 38<br /> <br /> 5<br /> <br /> Nghiên cứu trường hợp<br /> <br /> 41<br /> <br /> 5.1 Tự hào là người đồng tính Việt (VietPride)<br /> <br /> 41<br /> <br /> 5.2 Huy động sự ủng hộ với hôn nhân đồng giới<br /> <br /> 52<br /> <br /> Quan sát về các nghiên cứu trường hợp<br /> <br /> 62<br /> <br /> 6.1 Phi chính trị hóa phong trào LGBT<br /> <br /> 63<br /> <br /> 6.2 Áp dụng khung tiếp cận dựa trên quyền<br /> <br /> 65<br /> <br /> 6.3 Xây dựng hình ảnh tích cực đầy đủ của cộng đồng LGBT<br /> <br /> 67<br /> <br /> Khuyến nghị<br /> <br /> 68<br /> <br /> 6<br /> <br /> 7<br /> <br /> Phụ lục 1<br /> <br /> 70<br /> <br /> Tài liệu tham khảo<br /> <br /> 71<br /> <br /> 3<br /> <br /> Danh sách từ viết tắt và một số thuật ngữ<br /> AIDS<br /> <br /> Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải<br /> <br /> CBO<br /> <br /> Tổ chức cộng đồng<br /> <br /> CCIHP<br /> <br /> Trung tâm sáng kiến sức khỏe và dân số<br /> <br /> CSAGA<br /> <br /> Trung tâm nghiên cứu và ứng dụng khoa học về giới, gia<br /> đình, phụ nữ và vị thành niên<br /> <br /> CSO<br /> <br /> Tổ chức xã hội dân sự<br /> <br /> DFID<br /> <br /> Ban phát triển quốc tế của chính phủ Anh<br /> <br /> FGD<br /> <br /> Thảo luận nhóm tập trung<br /> <br /> HCMC<br /> <br /> Thành phố Hồ Chí Minh<br /> <br /> HIV<br /> <br /> Vi-rút gây suy giảm hệ miễn dịch ở người<br /> <br /> HRW<br /> <br /> Tổ chức giám sát quyền con người<br /> <br /> ICS<br /> <br /> Trung tâm truyền thông sáng tạo, nghiên cứu và dịch vụ<br /> tính dục (tiền thân là Nhóm kết nối và chia sẻ thông tin)<br /> <br /> IDS<br /> <br /> Viện nghiên cứu phát triển<br /> <br /> ISDS<br /> <br /> Viện nghiên cứu phát triển xã hội<br /> <br /> iSEE<br /> <br /> Viện nghiên cứu xã hội, kinh tế và môi trường<br /> <br /> ILGA<br /> <br /> Hiệp hội quốc tế của những người đồng tính nam, đồng<br /> tính nữ, song tính, chuyển giới và liên giới tính<br /> <br /> IGLHRC<br /> <br /> Ủy ban quốc tế về quyền con người của những người<br /> đồng tính nam và đồng tính nữ<br /> <br /> INGO<br /> <br /> Tổ chức phi chính phủ quốc tế<br /> <br /> LGBT<br /> <br /> Người đồng tính nam, đồng tính nữ, song tính và chuyển<br /> giới. Thuật ngữ LGBT dùng để chỉ một nhóm người đa<br /> dạng không tuân thủ theo những quan niệm thông thường<br /> hoặc quan niệm truyền thống về xu hướng tình dục hay về<br /> vai trò giới của nam và nữ. Thuật ngữ này cũng được sử<br /> dụng như một phạm trù để nói về nhiều nhóm, trong đó có<br /> cả những người liên giới tính và những người còn đang<br /> chưa rõ về cuộc sống tình dục của mình.<br /> <br /> MOJ<br /> <br /> Bộ tư pháp<br /> <br /> 4<br /> <br /> MSM<br /> <br /> Nam quan hệ tình dục với nam, bao gồm cả những người<br /> không coi mình là người đồng tính<br /> <br /> NGO<br /> <br /> Tổ chức phi chính phủ<br /> <br /> PFLAG<br /> <br /> Mạng lưới cha mẹ, bạn bè và gia đình của những người<br /> đồng tính nam và nữ<br /> <br /> SRA<br /> <br /> Liên minh vì quyền tình dục Việt Nam<br /> <br /> SRV<br /> <br /> Nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam<br /> <br /> UN<br /> <br /> Liên hiệp quốc<br /> <br /> UNAIDS<br /> <br /> Chương trình phối hợp của Liên hiệp quốc về HIV/AIDS<br /> <br /> UNDP<br /> <br /> Chương trình phát triển của Liên hiệp quốc<br /> <br /> USAID<br /> <br /> Cơ quan phát triển quốc tế của chính phủ Mỹ<br /> <br /> VNGO<br /> <br /> Tổ chức phi chính phủ Việt Nam<br /> <br /> VUSTA<br /> <br /> Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam<br /> <br /> WHO<br /> <br /> Tổ chức y tế thế giới<br /> <br /> Định chuẩn dị tính<br /> <br /> Những quy tắc, tiêu chuẩn ưu ái mối quan hệ khác giới và<br /> kì thị đối với mối quan hệ đồng giới (tiếng Anh là<br /> heteronormative)<br /> <br /> Đồng tính nữ<br /> <br /> Người mang giới tính sinh học nữ và thấy hấp dẫn tình<br /> cảm và tình dục với người nữ<br /> <br /> Đồng tính nam<br /> <br /> Người mang giới tính sinh học nam và thấy hấp dẫn tình<br /> cảm và tình dục với người nam<br /> <br /> Tình dục thiểu số<br /> <br /> Những người có nhân dạng tình dục, khuynh hướng tình<br /> dục hoặc thực hành tình dục khác với số đông. Họ có thể<br /> bị gạt ra ngoài lề vì sự khác biệt của mình (tiếng Anh là<br /> sexual minorities)<br /> <br /> Người chuyển giới<br /> <br /> Người mong muốn được làm một người của giới khác với<br /> giới tính sinh học của người ấy (tiếng Anh là transgender)<br /> <br /> Người liên giới tính<br /> <br /> Người sinh ra có bộ phận sinh dục ngoài hoặc/và trong<br /> của cả hai giới tính hoặc không rõ của giới tính nào<br /> <br /> Người song tính<br /> <br /> Người thấy hấp dẫn tình cảm và tình dục với cả nam và<br /> nữ (tiếng Anh là bisexual)<br /> <br /> 5<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Luật pháp Việt Nam không phân biệt đối xử một cách rõ ràng đối với<br /> những người đồng tính, song tính và chuyển giới (LGBT) nhưng cũng<br /> không bảo vệ các quyền của họ. Những người LGBT do vậy thường bị<br /> thiệt thòi về mặt xã hội. Trên phương tiện thông tin đại chúng và thông qua<br /> các chiến dịch tuyên truyền về chính sách, nhà nước khuyến khích mô<br /> hình hôn nhân dị giới với một hoặc hai con. Những người tuân thủ mô hình<br /> này có thể trở thành Đảng viên và tham gia ứng cử. Đây cũng là điều kiện<br /> để phụ nữ được tham gia các chương trình vay vốn tín dụng nhỏ. Các cặp<br /> đồng giới không thể kết hôn và vì vậy họ không được hưởng lợi như các<br /> cặp đã kết hôn. Các luật về gia đình liên quan đến việc giám hộ, chăm sóc<br /> con cái, thừa kế và tài sản cũng không bảo vệ các cặp đồng giới.<br /> Về lý thuyết, người ta có thể cho rằng, luật pháp ở Việt Nam – một quốc<br /> gia một Đảng - sẽ hạn chế rất lớn quyền tự do thể hiện và hoạt động của<br /> xã hội dân sự. Thực tế, mặc dù có sự kiểm soát của nhà nước, truyền<br /> thông đại chúng hoạt động tích cực ở Việt Nam. Việt Nam cũng có tỷ lệ sử<br /> dụng internet cao nhất so với các nước khác trong khu vực Đông Nam Á.<br /> Các nhóm xã hội dân sự, vốn không phải là hình thức tổ chức truyền thống<br /> ở Việt Nam, đã phát triển nhanh chóng cùng với các tổ chức tư nhân và<br /> thương mại kể từ cuối năm 1980, khi đất nước bắt đầu công cuộc cải cách<br /> kinh tế hay còn gọi là Đổi mới, bao gồm cả các nhóm của những người<br /> đồng tính nam, nữ, song tính và chuyển giới (LGBT).<br /> Hiện vẫn đang tồn tại những quan điểm khác nhau về thực tế mâu thuẫn<br /> này. Chúng phản ánh những quan điểm khác nhau về xã hội dân sự ở Việt<br /> Nam nói chung và mối quan hệ của xã hội dân sự với các tổ chức quần<br /> chúng được chính phủ bảo trợ nói riêng. Vai trò của các tổ chức xã hội dân<br /> sự trong việc xây dựng luật và tác động đến công cuộc phát triển chính trị<br /> và kinh tế của đất nước vẫn còn là những vẫn đề cần tìm hiểu thêm. Trong<br /> chính phủ cũng có sự khác biệt về quan điểm và mối quan tâm giữa các<br /> <br /> 6<br /> <br /> cấp cũng như trong từng cấp. Nhiều cải cách đã được thực hiện trong hệ<br /> thống luật pháp kể từ khi đất nước bắt đầu lộ trình mở cửa. Các luật, nghị<br /> định và thông tư đôi khi không thống nhất với nhau và gây nhầm lẫn. Trách<br /> nhiệm thực thi luật được giao cho các cơ quan có thẩm quyền ở cấp địa<br /> phương, do vậy đã tạo điều kiện cho các nhóm LGBT thương thuyết một<br /> cách không chính thức với nhà nước và sử dụng các cơ hội một cách<br /> chiến lược để làm giảm tác động của các giới hạn trong pháp luật hiện<br /> hành.<br /> Để có thể hiểu cách mà các tổ chức xã hội dân sự làm việc về quyền của<br /> LGBT đã tạo ra những thay đổi về luật pháp và xã hội liên quan đến pháp<br /> luật quy định các chuẩn mực tình dục và kết đôi, nghiên cứu này tìm hiểu<br /> hai ví dụ sau về các hoạt động mang tính tập thể ở Việt Nam:<br /> 1. Chiến lược huy động nguồn lực và sự tham gia mà các tổ chức xã<br /> hội dân sự sử dụng để tổ chức các sự kiện ủng hộ người đồng tính.<br /> 2. Chương trình vận động hợp pháp hóa đám cưới và hôn nhân đồng<br /> giới<br /> Nghiên cứu trường hợp này được xây dựng với sự tham khảo ý kiến của<br /> đại diện các tổ chức xã hội dân sự làm việc về quyền của người LGBT ở<br /> Việt Nam và các nhóm hoạt động chính thức và không chính thức khác<br /> nhưng không bao gồm các tổ chức quần chúng. Nhóm nghiên cứu đã tiến<br /> hành tổng quan tài liệu, phỏng vấn các nhà hoạt động ủng hộ quyền của<br /> người LGBT, các chuyên gia về chính sách, các nhà nghiên cứu và chuyên<br /> gia về phát triển ở cấp quốc gia và quốc tế.<br /> <br /> Phát hiện chính<br /> Phong trào Tự hào là người đồng tính Việt (VietPride) và chiến dịch vận<br /> động cho hợp pháp hóa hôn nhân đồng giới đã cho thấy sự phức tạp và<br /> đôi khi là mâu thuẫn trong nỗ lực của xã hội dân sự trong tương tác với<br /> <br /> 7<br /> <br />