Vị thành niên không đi học và vấn đề giáo dục vị thành niên không đi học hiện nay - Tổng Mạnh Hùng

72 Sù kiÖn - NhËn ®Þnh X· héi häc sè 2 (102), 2008<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> VÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc vµ vÊn ®Ò gi¸o dôc<br /> vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc hiÖn nay<br /> Tèng M¹nh Hïng<br /> <br /> <br /> §Æt vÊn ®Ò:<br /> Thùc hiÖn ®­êng lèi §æi míi vµ chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng, héi nhËp kinh<br /> tÕ quèc tÕ, ViÖt Nam ®· vµ ®ang chuyÓn biÕn nhanh chãng vÒ kinh tÕ - x· héi. §iÒu<br /> ®ã còng ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi nhiÒu tÇng líp x· héi, nhãm x· héi, ®Æc<br /> biÖt lµ nhãm vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc. CÊu tróc gia ®×nh, vai trß giíi kiÓu míi<br /> ®ang xuÊt hiÖn lµm cho chøc n¨ng cña gia ®×nh ViÖt Nam biÕn ®æi, t¸c ®éng rÊt lín<br /> ®Õn c¬ héi häc tËp còng nh­ chÊt l­îng gi¸o dôc cña gia ®×nh ®èi víi trÎ em ViÖt Nam<br /> nãi chung vµ nhãm vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc nãi riªng. Nh÷ng kh¸c biÖt ngµy cµng lín<br /> vÒ ®iÒu kiÖn sèng, kh¶ n¨ng vµ c¬ héi tiÕp cËn gi¸o dôc cña vÞ thµnh niªn gi÷a thµnh thÞ<br /> vµ n«ng th«n ngµy cµng gia t¨ng.<br /> Víi tÝnh chÊt ®Æc thï cña t©m sinh lý løa tuæi, nhãm vÞ thµnh niªn kh«ng ®i<br /> häc ®­îc xem lµ nhãm x· héi cã nguy c¬ cao, dÔ bÞ t¸c ®éng vµ bÞ l«i kÐo vµo c¸c<br /> ho¹t ®éng kh«ng lµnh m¹nh. Bµi viÕt ®Ò cËp ®Õn thùc tr¹ng vµ nh÷ng m«i tr­êng<br /> gi¸o dôc t¸c ®éng ®èi víi vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc hiÖn nay, trªn c¬ së ®ã cã<br /> nh÷ng ph­¬ng thøc gi¸o dôc phï hîp gióp vÞ thµnh niªn ngoµi tr­êng häc cã c¬ héi<br /> ph¸t triÓn vµ tr­ëng thµnh.<br /> 1. Thùc tr¹ng vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc hiÖn nay<br /> Trong bµi viÕt nµy, vÞ thµnh niªn (trÎ ch­a thµnh niªn) ®­îc x¸c ®Þnh lµ<br /> nh÷ng ng­êi cã ®é tuæi tõ 10 ®Õn d­íi 18 tuæi. §iÒu nµy, phï hîp víi quy ®Þnh vÒ<br /> ph¸p lý cña n­íc ta, nghÜa lµ vÞ thµnh niªn hoµn toµn ch­a ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm<br /> vÒ mÆt ph¸p lý nh­ mét c«ng d©n. VÞ thµnh niªn tr­íc hÕt lµ mét con ng­êi ®­îc<br /> h­ëng mäi quyÒn vµ tù do ®· ®­îc nªu trong C«ng ­íc Quèc tÕ vÒ QuyÒn con ng­êi<br /> mµ "kh«ng bÞ bÊt cø mét sù ph©n biÖt ®èi xö nµo v× chñng téc, mµu da, giíi tÝnh,<br /> ng«n ng÷, t«n gi¸o, chÝnh kiÕn hoÆc quan ®iÓm kh¸c, nguån gèc d©n téc vµ x· héi,<br /> tµi s¶n, dßng dâi hoÆc mèi t­¬ng quan kh¸c". Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm chung ®ã, vÞ<br /> thµnh niªn kh«ng ®i häc ®­îc hiÓu lµ nh÷ng vÞ thµnh niªn cã ®é tuæi tõ 10 ®Õn d­íi<br /> 18 tuæi nh­ng ch­a bao giê ®­îc ®i häc hoÆc cã ®i häc th× hiÖn nay ®· bá häc v× mét<br /> lý do nµo ®ã.<br /> Häc vÊn cña vÞ thµnh niªn n­íc ta hiÖn nay cßn rÊt thÊp, vÞ thµnh niªn mï<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Tèng M¹nh Hïng 73<br /> <br /> ch÷ vµ thÊt häc chiÕm tû lÖ kh¸ cao, nhÊt lµ khu vùc n«ng th«n, miÒn nói. Theo sè<br /> liÖu cña Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o n¨m 1995, cã 8,92% vÞ thµnh niªn ë ®é tuæi 11 - 14<br /> mï ch÷ vµ 8,35% ë ®é tuæi 15 - 17 thÊt häc. Sè häc sinh tõ phæ th«ng c¬ së chuyÓn lªn<br /> phæ th«ng trung häc gi¶m m¹nh, cø 10 häc sinh phæ th«ng c¬ së th× chØ cã 2,27 häc<br /> sinh vµo phæ th«ng trung häc. Nh­ vËy, cã tíi trªn 77% vÞ thµnh niªn ph¶i rêi khái<br /> ghÕ nhµ tr­êng sau khi häc hÕt phæ th«ng c¬ së. Theo sè liÖu cña ViÖn Nghiªn cøu<br /> Thanh niªn n¨m 2004, vÞ thµnh niªn trong ®é tuæi 14 - 17 ®· bá häc vµ ch­a bao giê<br /> ®i häc chiÕm 24,8% d©n sè cïng ®é tuæi. VÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc còng cã sù kh¸c<br /> biÖt rÊt râ trong giíi tÝnh vµ vïng miÒn: nam lµ 44,6%, n÷ lµ 55,4%; thµnh thÞ lµ<br /> 13,6%, n«ng th«n lµ 86,4%. Trong sè vÞ thµnh niªn ch­a bao giê ®i häc th× nam<br /> 46,9%, n÷ 53,1%; thµnh thÞ 10,6%, n«ng th«n 89,4%.<br /> Nh­ vËy, vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc chiÕm tû lÖ kh¸ cao, ®ång thêi cã sù bÊt<br /> b×nh ®¼ng trong c¬ héi tham gia häc tËp cña vÞ thµnh niªn gi÷a nam vµ n÷, gi÷a<br /> n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Tû lÖ ng­êi ®ang ®i häc cña nam cao h¬n n÷ vµ cña thµnh<br /> thÞ cao h¬n n«ng th«n. Ng­îc l¹i, tû lÖ th«i häc hoÆc ch­a bao giê ®i häc cña nam l¹i<br /> thÊp h¬n n÷. Trong tr­êng hîp lùa chän gi÷a mét em nam vµ mét em n÷ ph¶i nghØ<br /> häc ®Ó lao ®éng gióp ®ì bè mÑ th× hÇu hÕt c¸c gia ®×nh sÏ chÊp nhËn sù hy sinh cña<br /> em n÷, ®iÒu nµy vÉn cßn thÓ hiÖn sù ph©n biÖt vÒ giíi trong x· héi. Tû lÖ bá häc cao ë<br /> løa tuæi 12 - 16, thÊp h¬n ë løa tuæi 17 - 18 vµ l¹i t¨ng cao ë løa tuæi 19. NghÜa lµ, vÞ<br /> thµnh niªn th­êng bá häc vµo ®óng thêi ®iÓm chuyÓn cÊp: tiÓu häc, trung häc c¬ së<br /> vµ trung häc phæ th«ng. Cã tíi 30% vÞ thµnh niªn bá häc sau khi ®· häc xong líp 5,<br /> tuy nhiªn nÕu céng dån th× tû lÖ bá häc cho ®Õn khi c¸c em häc líp 9 th× tû lÖ nµy<br /> t¨ng cao ®Õn 75% 1. Sù kh¸c biÖt rÊt lín vÒ tû lÖ vÞ thµnh niªn bá häc cßn ®­îc thÓ<br /> 0F<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> hiÖn rÊt râ trong nhãm vÞ thµnh niªn vïng ®ång bµo cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, vïng<br /> s©u, vïng xa, vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè. §iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ theo kÕt qu¶<br /> ®iÒu tra quèc gia vÒ vÞ thµnh niªn vµ thanh niªn ViÖt Nam (SAVY) n¨m 2004, tû lÖ<br /> n÷ vÞ thµnh niªn d©n téc thiÓu sè ch­a bao giê ®i häc chiÕm tû lÖ cao nhÊt 19% vµ vÞ<br /> thµnh niªn nam d©n téc thiÓu sè lµ 10%. NÕu tÝnh trªn tæng sè vÞ thµnh niªn kh«ng<br /> ®­îc ®i häc th× vÞ thµnh niªn d©n téc thiÓu sè chiÕm tíi 52%.<br /> Lao ®éng vµ viÖc lµm cña vÞ thµnh niªn ngoµi tr­êng häc<br /> Trong c¸c gia ®×nh ë n­íc ta hiÖn nay vµ nhÊt lµ gia ®×nh n«ng th«n, phÇn lín<br /> vÞ thµnh niªn ®· ph¶i tham gia c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, gióp ®ì gia ®×nh. Theo ®iÒu tra<br /> møc sèng 2002, nhãm vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc trong ®é tuæi tõ 15 - 19 ho¹t ®éng<br /> kinh tÕ ë nhãm hé nghÌo cã tû lÖ cao h¬n nhãm hé giµu; nhãm nghÌo lµ 16,5%, nhãm<br /> giµu lµ 6,8%. T×nh tr¹ng kh¸c biÖt nµy lµ do vÞ thµnh niªn nhãm hé nghÌo Ýt ®­îc ®i<br /> häc mµ ph¶i sím lao ®éng kiÕm sèng. T­¬ng tù còng cã sù kh¸c nhau gi÷a thµnh thÞ vµ<br /> n«ng th«n, ë thµnh thÞ nhãm tuæi 15 - 19 lµ 6,8% trong ®ã ë n«ng th«n lµ 13,3%. §iÒu<br /> nµy thÊy r»ng, c¸c hé gia ®×nh nghÌo vµ ë n«ng th«n th× vÞ thµnh niªn ph¶i tham gia c¸c<br /> ho¹t ®éng kinh tÕ nhiÒu h¬n vµ sím h¬n ë thµnh thÞ.<br /> <br /> <br /> 1<br /> KÕt qu¶ ®iÒu tra VÞ thµnh niªn vµ Thanh niªn ViÖt Nam (SAVY) n¨m 2004.<br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 74 VÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc vµ vÊn ®Ò gi¸o dôc vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc hiÖn nay<br /> <br /> C¸c em chñ yÕu lµm c¸c c«ng viÖc gi¶n ®¬n, c¸c c«ng viÖc kh«ng cÇn chuyªn<br /> m«n kü thuËt nh­ lao ®éng gi¶n ®¬n trong lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp chiÕm 38,5%;<br /> thø hai lµ lao ®éng gi¶n ®¬n trong n«ng nghiÖp chiÕm 38,2%. Ngoµi ra cßn c¸c ngµnh<br /> nghÒ thñ c«ng, bao gåm c¸c nghÒ gia truyÒn thu hót nhiÒu lao ®éng trÎ (B¶ng 1). C¸c<br /> sè liÖu thèng kª còng cho thÊy lao ®éng, viÖc lµm ngµy cµng lµ mét th¸ch thøc ®èi víi<br /> vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc. NhiÒu em trong qu¸ tr×nh lao ®éng, kiÕm sèng ®· ph¶i<br /> ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng th¸ch thøc ®Ó cã ®­îc häc vÊn vµ kü n¨ng chuyªn m«n thÝch<br /> hîp, ®Ó t×m ®­îc mét c«ng viÖc æn ®Þnh. MÆt kh¸c, viÖc ph¶i tham gia lao ®éng sím<br /> dÔ cã nguy c¬ bÞ bãc lét søc lao ®éng vµ ¶nh h­ëng ®Õn c¬ héi ph¸t triÓn.<br /> B¶ng 1: VÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc tham gia lao ®éng ph©n theo ngµnh nghÒ (%)<br /> <br /> TT Ngµnh nghÒ chÝnh Tû lÖ<br /> <br /> 1 Lao ®éng gi¶n ®¬n phi n«ng nghiÖp 38.5<br /> <br /> 2 Lao ®éng gi¶n ®¬n trong n«ng nghiÖp 38.2<br /> <br /> 3 Thî thñ c«ng cã kü thuËt vµ c¸c thî kü thuËt kh¸c cã liªn quan 17.9<br /> <br /> 4 DÞch vô t­ nh©n, b¶o vÖ, b¸n hµng 2.9<br /> <br /> 5 Lao ®éng cã kü thuËt trong n«ng, l©m, ng­ nghiÖp 1.8<br /> <br /> 6 Thî cã kü thuËt l¾p r¸p vµ vËn hµnh m¸y mãc thiÕt bÞ 0.4<br /> <br /> 7 Nh©n viªn (chuyªn m«n s¬ cÊp, nh©n viªn kü thuËt... ) 0.2<br /> <br /> 8 C¸c nhµ chuyªn m«n kü thuËt bËc trung, cao trong c¸c lÜnh vùc -<br /> <br /> (Nguån: §iÒu tra SAVY n¨m 2004).<br /> <br /> Nguyªn nh©n bá häc cña vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc<br /> Cã kh¸ nhiÒu lý do kh¸c nhau khiÕn vÞ thµnh niªn ph¶i bá häc hoÆc ch­a bao giê<br /> cã ®iÒu kiÖn ®i häc. Trong thËp kû võa qua, c¸c nghiªn cøu vÒ nguyªn nh©n vÞ thµnh niªn<br /> bá häc ®Òu ®­a ra mét sè lý do c¬ b¶n sau ®©y:<br /> Kinh tÕ gia ®×nh khã kh¨n vµ nghÌo ®ãi th­êng lµ nguyªn nh©n chÝnh dÉn<br /> ®Õn vÞ thµnh niªn ph¶i bá häc hoÆc ch­a bao giê cã c¬ héi tíi tr­êng. KÕt qu¶ SAVY<br /> n¨m 2004 cho thÊy 44,1% vÞ thµnh niªn ch­a bao giê ®i häc lµ do gia ®×nh kh«ng ®ñ<br /> tiÒn nép häc; 21,2% ph¶i lµm viÖc cho gia ®×nh vµ 15,7% lµ kh«ng thÝch ®i häc. Lý do<br /> chÝnh cña viÖc vÞ thµnh niªn bá häc còng t­¬ng tù nh­ vÞ thµnh niªn ch­a bao giê ®i<br /> häc, ®ã lµ: kh«ng ®ñ tiÒn nép häc 25%, ph¶i ®i lµm gióp gia ®×nh 20% hoÆc kh«ng<br /> muèn tiÕp tôc häc n÷a 13,8%. Ngoµi ra, cßn cã mét sè nguyªn nh©n quan träng kh¸c<br /> nh­ kh«ng thi ®ç 13%, søc häc yÕu 6%. Bªn c¹nh ®ã, quan niÖm cña nhiÒu bËc cha<br /> mÑ n«ng th«n vÒ viÖc häc tËp cña con c¸i cßn ®¬n gi¶n, chØ cÇn biÕt mÆt ch÷ ®Ó ®äc vµ<br /> lµm nh÷ng phÐp tÝnh ®¬n gi¶n lµ ®ñ.<br /> MÆt kh¸c, c¸c vÊn ®Ò trong tr­êng häc nh­: t×nh tr¹ng h¨m do¹, øc hiÕp; bÞ<br /> thÇy, c« gi¸o phª b×nh, ph©n biÖt ®èi xö.... hay tõ phÝa b¶n th©n do bÞ b¹n bÌ rñ rª<br /> vµo c¸c tÖ n¹n còng lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng bá häc. Tuy nhiªn, theo ®iÒu tra<br /> SAVY th× nguyªn nh©n nµy ë ViÖt Nam x¶y ra Ýt h¬n ®èi víi c¸c n­íc kh¸c.<br /> ë mét møc ®é nµo ®ã, hÖ thèng gi¸o dôc ch­a thÓ ®¸p øng ®­îc hÕt nhu cÇu<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Tèng M¹nh Hïng 75<br /> <br /> häc hµnh cho tÊt c¶ vÞ thµnh niªn còng t¸c ®éng ®Õn tû lÖ bá häc. C¸c tr­êng phæ<br /> th«ng ë vïng ®ång b»ng còng chØ cã thÓ tiÕp nhËn mét sè l­îng häc sinh nhÊt ®Þnh<br /> theo chØ tiªu vµ kÕt qu¶ kú thi tuyÓn sinh. §Ó tiÕp tôc häc lªn bËc trung häc, vÞ thµnh<br /> niªn d©n téc thiÓu sè vµ tõ c¸c vïng nghÌo thiÖt thßi vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ ph¶i ®i häc<br /> ë c¸c tr­êng phæ th«ng D©n téc néi tró xa nhµ do t×nh tr¹ng thiÕu tr­êng häc ë miÒn<br /> nói vµ th­êng ph¶i häc b»ng ng«n ng÷ kh«ng ph¶i lµ tiÕng mÑ ®Î, Ýt cã ®iÒu kiÖn chi<br /> tr¶ cho c¸c kho¶n phÝ ph¸t sinh do häc xa nhµ nªn dÉn ®Õn vÞ thµnh niªn bá häc.<br /> 2. Nh÷ng t¸c ®éng x· héi ®èi víi vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc<br /> VÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc th­êng chÞu t¸c ®éng rÊt lín cña m«i tr­êng vµ c¸c<br /> quan hÖ x· héi n¬i c¸c em ®ang sèng. Cã thÓ ®­a ra mét sè chØ b¸o c¬ b¶n vÒ nh÷ng t¸c<br /> ®éng nµy nh­ sau:<br /> VÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc häc ®i lang thang:<br /> HiÖn t­îng trÎ em kh«ng ®i häc lang thang (chñ yÕu trong ®é tuæi vÞ thµnh<br /> niªn 10 - 18 tuæi) ®· cã tõ l©u nh­ng nã chØ thùc sù trë thµnh vÊn ®Ò x· héi bøc xóc<br /> kÓ tõ khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. C¸c em th­êng lang thang ë mäi n¬i, song<br /> tËp trung chñ yÕu ë c¸c thµnh phè lín. C¸c em ph¶i lµm mäi viÖc ®Ó sinh tån, tõ c¸c<br /> c«ng viÖc l­¬ng thiÖn nh­: b¸n b¸o, ®¸nh giµy, thu nhÆt phÕ liÖu ®Õn nh÷ng c«ng viÖc<br /> mµ ph¸p luËt ng¨n cÊm nh­: ¨n xin, trém c¾p, tiªu thô ma tuý... Bªn c¹nh sè ®«ng vÞ<br /> thµnh niªn lang thang kiÕm sèng ®­îc n¬i ngñ trä, m¸i Êm cßn l¹i mét bé phËn th­êng<br /> ph¶i sèng lang thang trªn hÌ phè, "®Çu ®­êng", "xã chî", "gÇm cÇu"....<br /> Nguyªn nh©n trÎ ®i lang thang lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña viÖc c¸c em bá häc,<br /> kh«ng cã viÖc lµm, nhµ nghÌo ph¶i ®i lao ®éng kiÕm sèng. Trong cuéc vËn lén ®Ó<br /> chèng l¹i ®ãi nghÌo, ng­êi d©n ph¶i lµm mäi c¸ch ®Ó kiÕm tiÒn vµ ®ã lµ lý do c¬ b¶n<br /> nhÊt ®Èy trÎ em rêi bá quª h­¬ng ra thµnh phè.<br /> §èi víi nhiÒu bËc cha mÑ, sù rêi nhµ ra thµnh phè kiÕm sèng cña con c¸i<br /> m×nh cßn ®­îc xem nh­ lµ mét b­íc ®Ó tiÕn tíi mét cuéc sèng h¹nh phóc h¬n vµ tèt<br /> ®Ñp h¬n. Hä cho r»ng, c¸i lîi vÒ mÆt vËt chÊt còng nh­ tinh thÇn cña cuéc sèng ®« thÞ<br /> ®èi víi con c¸i m×nh d­êng nh­ lµ c¸ch gi¸o dôc tèt nhÊt vµ lµ lý do ®Ó cho phÐp hoÆc<br /> thËm chÝ khuyÕn khÝch trÎ ra ®i.<br /> Bªn c¹nh ®ã, phÇn lín c¸c gia ®×nh cã trÎ bá nhµ ®i lang thang ®Òu cã hoµn<br /> c¶nh ®Æc biÖt nh­ bè mÑ mÊt, cha mÑ bá nhau, ly th©n, mÑ kÕ, gia ®×nh bÊt hoµ; sù<br /> ¸c nghiÖt cña «ng bè ®¸nh vî, ®¸nh con vµ ®«i khi sù thê ¬ thiÕu quan t©m cña cha<br /> mÑ ®èi víi con c¸i còng lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn trÎ ra ®i.<br /> VÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc lµ ng­êi dÔ bÞ bãc lét vµ l¹m dông søc lao ®éng v×<br /> hä kh«ng cã tr×nh ®é chuyªn m«n th­êng ph¶i lµm nh÷ng c«ng viÖc nÆng qu¸ søc vµ<br /> tiÒn c«ng thu ®­îc l¹i rÊt rÎ m¹t, thêi gian lao ®éng qu¸ dµi, ®iÒu kiÖn lao ®éng<br /> kh«ng ®¶m b¶o, c­êng ®é lao ®éng cao lµm cho c¸c em ph¶i chÞu tæn thÊt rÊt nhiÒu<br /> vÒ thÓ chÊt còng nh­ t©m lý vµ trÝ tuÖ.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 76 VÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc vµ vÊn ®Ò gi¸o dôc vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc hiÖn nay<br /> <br /> VÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc ph¹m ph¸p:<br /> Trong c¬ cÊu téi ph¹m cña n­íc ta, téi ph¹m ë tuæi vÞ thµnh niªn cã chiÒu<br /> h­íng t¨ng gi¶m thÊt th­êng, nh­ng nh×n chung c¸c hµnh vi vi ph¹m ë løa tuæi nµy<br /> cã xu h­íng gia t¨ng vµ trÎ ho¸. Do t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè x· héi vµ kÕt hîp víi<br /> ®Æc ®iÓm t©m sinh lý løa tuæi lµ hiÕu ®éng, hay b¾t ch­íc, thÝch m¹o hiÓm, ®ua<br /> ®ßi.v.v... ®· dÉn tíi t×nh tr¹ng c¸c em th­êng tô tËp thµnh b¨ng nhãm, sö dông c¸c<br /> lo¹i vò khÝ (tõ dao, kiÕm ®Õn sóng ®¹n...) ®Ó ®¸nh nhau vµ thùc hiÖn c¸c hµnh vi<br /> ph¹m téi. §Æc biÖt, yÕu tè cã thÓ ®­îc xem lµ t¸c ®éng m¹nh tíi løa tuæi vÞ thµnh<br /> niªn kh«ng ®i häc chÝnh lµ phim ¶nh b¹o lùc, v¨n ho¸ phÈm ®åi trôy vµ sù nhËn thøc<br /> vÒ ph¸p luËt thÊp. C¸c em ch­a thÊy ®­îc tÝnh chÊt nguy hiÓm do c¸c hµnh vi cña<br /> m×nh g©y ra cho x· héi. Thùc tÕ cho thÊy cã rÊt nhiÒu vô c¸c em hµnh ®éng rÊt hung<br /> h·n, c«n ®å, liÒu lÜnh vµ th­êng ph¹m ph¶i c¸c téi ph¹m nghiªm träng nh­ giÕt<br /> ng­êi, c­íp cña, hiÕp d©m...<br /> "Em ph¹m téi c­íp tµi s¶n cña riªng c«ng d©n. Em cïng ba ng­êi b¹n kh¸c bá<br /> häc thØnh tho¶ng ®i c­íp xe ®¹p. Em th­êng c­íp cña nh÷ng ng­êi hiÒn vµ nghÌo ®Ó<br /> ¨n tiªu. Gia ®×nh em còng kh«ng ph¶i lµ nghÌo. MÑ em b¸n bia «m, bè ®· nghØ h­u.<br /> Nh­ng do b¹n bÌ l«i kÐo..." 2 (Nam, tr¹i Thanh Xu©n).<br /> 1F<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> C¬ cÊu téi ph¹m vÞ thµnh niªn x¶y ra phæ biÕn ë c¸c ®« thÞ, c¸c thÞ x·, thÞ trÊn<br /> vµ ë c¸c thµnh phè lín. Sè vô x¶y ra ë c¸c ®« thÞ chiÕm tíi 70%; ë n«ng th«n lµ 24%;<br /> miÒn nói lµ 0,8%; sè vÞ thµnh niªn ph¹m téi t¹i Hµ Néi chiÕm tõ 10 - 12%; t¹i Thµnh<br /> phè Hå ChÝ Minh tû lÖ nµy cßn cao h¬n n÷a 18 - 19% 3. F<br /> 2<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> M¹i d©m, x©m h¹i t×nh dôc vµ bu«n b¸n vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc<br /> Trong thËp kû võa qua, t×nh tr¹ng m¹i d©m, l¹m dông t×nh dôc vµ bu«n b¸n<br /> vÞ thµnh niªn ®ang ngµy mét gia t¨ng, nhÊt lµ ®èi víi c¸c khu vùc ®« thÞ vµ c¸c<br /> thµnh phè lín. Theo ­íc tÝnh cña UNICEF, n¨m 1997 ë ViÖt Nam cã kho¶ng 40 ngµn<br /> trÎ em hµnh nghÒ m¹i d©m, t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh 5.700, trong ®ã vÞ thµnh niªn<br /> trong ®é tuæi 13 - 16 lµ 12%4. Theo b¸o c¸o cña ñy ban C¸c vÊn ®Ò x· héi cña Quèc héi,<br /> 3F<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> tû lÖ trÎ ch­a thµnh niªn m¹i d©m n¨m 1998 lµ 2,1%; n¨m 1999 lµ 10%. Theo Bé Lao<br /> ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi th× n¨m 2000, tû lÖ nµy lµ 14 - 15% 5. F<br /> 4<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tuy nhiªn, c¸c sè liÖu thèng kª nãi trªn chØ ph¶n ¸nh ®­îc nh÷ng vô viÖc ®·<br /> ®­îc khai b¸o, ph¸t hiÖn. Cßn trªn thùc tÕ con sè nµy cßn cao h¬n rÊt nhiÒu, bëi<br /> nhiÒu vô chÝnh quyÒn, c¸c c¬ quan chøc n¨ng kh«ng n¾m ®­îc do c¸c n¹n nh©n<br /> kh«ng d¸m khai b¸o, do bÞ kÎ ph¹m téi ®e do¹ hoÆc xu h­íng muèn gi÷ ªm vô viÖc,<br /> gi¶i quyÕt néi bé gi÷a gia ®×nh n¹n nh©n vµ téi ph¹m. Nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn<br /> t×nh tr¹ng m¹i d©m, bu«n b¸n vµ x©m h¹i t×nh dôc trÎ ch­a thµnh niªn kh«ng ®i häc<br /> lµ do qu¶n lý nhµ n­íc láng lÎo, qu¶n lý gia ®×nh bÞ bu«ng xu«i, tr¸ch nhiÖm cña x·<br /> <br /> <br /> 2<br /> Thanh thiÕu niªn lµm tr¸i ph¸p luËt: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, 2002, tr. 138-139.<br /> 3<br /> Mai Quúnh Nam: TrÎ em - Gia ®×nh - X· héi, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, 2004, tr. 296.<br /> 4<br /> John B. Chittich: The threat of HIV/AIDS on Vietnam's Youth, Boston, USA, 1997.<br /> 5<br /> Ph¹m Minh H¹c: Nghiªn cøu con ng­êi: §èi t­îng vµ nh÷ng h­íng chñ yÕu, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, tr. 431.<br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Tèng M¹nh Hïng 77<br /> <br /> héi trong viÖc gi¸o dôc vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc ch­a cao. Bªn c¹nh ®ã, cã mét sè<br /> vÞ thµnh niªn thÝch h­ëng thô, ¨n ch¬i ®ua ®ßi v­ît qu¸ kh¶ n¨ng kinh tÕ cña gia<br /> ®×nh ®· dÉn tíi con ®­êng lÇm l¹c. Con ®­êng dÉn tíi m¹i d©m cña vÞ thµnh niªn<br /> th­êng xuÊt ph¸t tõ nh÷ng thãi quen xÊu vµ thÝch ®ua ®ßi nh­: thÝch ®å dïng trang<br /> søc mèt 85,1%; xem v¨n ho¸ phÈm ®åi trôy 59,6%; ®Õn vò tr­êng 34%, hót thuèc l¸<br /> 55,3 % vµ uèng bia r­îu 40,4% 6. 5F<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> VÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc nhiÔm HIV/AIDS:<br /> HiÖn nay, t×nh tr¹ng nghiÖn hót vµ nhiÔm HIV/AIDS ®· thùc sù trë thµnh nguy<br /> c¬ ®e do¹ ®Õn søc khoÎ vµ sù ph¸t triÓn cña vÞ thµnh niªn. Theo b¸o c¸o cña Bé Y tÕ, tÝch<br /> luü sè tr­êng hîp nhiÔm HIV trªn toµn quèc n¨m 2001 lµ 41.622, trong ®ã ë løa tuæi tõ<br /> 13 - 19 chiÕm 9,36% 7. Xu h­íng trÎ ho¸ nµy lµ do t×nh tr¹ng quan hÖ t×nh dôc tr­íc h«n<br /> 6F<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> nh©n vµ møc ®é thay ®æi b¹n t×nh ngµy cµng t¨ng; sù thiÕu hiÓu biÕt vÒ c¸c nguy c¬ ®èi<br /> víi søc khoÎ do hµnh vi kh«ng an toµn, nhÊt lµ hµnh vi t×nh dôc mang l¹i hay khã kh¨n<br /> trong viÖc tiÕp cËn dÞch vô y tÕ 8. 7F<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguyªn nh©n vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc nhiÔm HIV hÇu hÕt lµ do tiªm chÝch<br /> ma tuý vµ lan truyÒn AIDS qua quan hÖ t×nh dôc. §Æc biÖt ë vïng §ång b»ng s«ng<br /> Cöu Long vµ c¸c tØnh gi¸p biªn giíi Campuchia.<br /> 3. M«i tr­êng gi¸o dôc t¸c ®éng ®Õn vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc<br /> Vai trß cña gia ®×nh ®èi víi viÖc gi¸o dôc vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc<br /> PhÇn lín vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc bá nhµ ®i lang thang lµ do gia ®×nh<br /> nghÌo ®ãi ph¶i lao ®éng kiÕm sèng. VÞ thµnh niªn ph¶i xa gia ®×nh hoÆc cã ®i cïng<br /> víi gia ®×nh th× sù liªn kÕt trong c¸c quan hÖ gia ®×nh b»ng t×nh th­¬ng vµ tr¸ch<br /> nhiÖm gi÷a cha mÑ víi con c¸i, anh, chÞ, em còng thËt mê nh¹t bëi viÖc lo toan cuéc<br /> sèng lµ ®iÒu quan träng h¬n c¶. Nh÷ng hiÓu biÕt vµ kü n¨ng mµ nhãm vÞ thµnh niªn<br /> nµy cã ®­îc ph¶i ch¨ng còng chÝnh lµ nh÷ng g× mµ chóng thÊy trong cuéc sèng b­¬n<br /> ch¶i ®Ó cã thÓ kiÕm ®­îc ®ång tiÒn nu«i sèng b¶n th©n vµ gióp ®ì cho gia ®×nh h¬n lµ<br /> viÖc n©ng cao sù hiÓu biÕt vµ sù ph¸t triÓn cña b¶n th©n cho t­¬ng lai. Cha mÑ cña vÞ<br /> thµnh niªn ngoµi tr­êng häc th­êng cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp vµ chñ yÕu lµ ë n«ng<br /> th«n, vïng s©u, vïng xa vµ vïng d©n téc thiÓu sè. ChÝnh v× vËy, kh¶ n¨ng hiÓu biÕt<br /> vµ gi¸o dôc cho con c¸i vÒ nh÷ng vÊn ®Ò t©m lý, x· héi cã liªn quan ®Õn c¸c em lµ rÊt<br /> h¹n chÕ.<br /> VÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc còng phÇn nhiÒu xuÊt th©n tõ gia ®×nh ly th©n,<br /> b¹o lùc vµ tan vì. Do ®ã, nhiÒu em th­êng t×m kiÕm cho m×nh mét cuéc sèng ngoµi<br /> gia ®×nh nh­ ®i lang thang vµ thËm chÝ lµ sa vµo c¸c tÖ n¹n x· héi nh­ cê b¹c, r­îu<br /> chÌ, nghiÖn hót ma tóy,... xem ®ã nh­ lµ c¸ch ®Ó tho¸t khái sù b¹o lùc cña cha mÑ,<br /> sù c·i, ®¸nh chöi nhau, hay bÊt hoµ thuËn cña cha mÑ chóng. Bá nhµ ra ®i nh­ lµ<br /> <br /> 6<br /> Lª Hµ: Hµnh vi sai lÖch chuÈn mùc cña g¸i m¹i d©m ë tuæi thanh thiÕu niªn, T¹p chÝ T©m lý häc sè 3/2000.<br /> 7<br /> Bé Y tÕ: B¸o c¸o t×nh h×nh nhiÔm HIV/AIDS, Hµ Néi 2001.<br /> 8<br /> Chu Quèc ¢n: HIV/AIDS trong thanh thiÕu niªn: VÊn ®Ò vµ gi¶i ph¸p t¹i Héi th¶o Quèc gia x©y dùng<br /> chiÕn l­îc t¨ng c­êng søc khoÎ vÞ thµnh niªn giai ®o¹n 2000 - 2010, Hµ Néi 1/2000.<br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 78 VÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc vµ vÊn ®Ò gi¸o dôc vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc hiÖn nay<br /> <br /> mét gi¶i ph¸p tèi ­u cña vÞ thµnh niªn sinh ra trong hoµn c¶nh cha mÑ vÉn cßn<br /> chung sèng nh­ng cã b¹o lùc trong gia ®×nh.<br /> NhiÒu bËc cha mÑ m¶i kiÕm tiÒn vµ xem viÖc ®¸p øng ®Çy ®ñ vÒ vËt chÊt cho<br /> con c¸i h¬n lµ viÖc quan t©m, ch¨m sãc vµ ®èi tho¹i ®Ó hiÓu nh÷ng t©m t­ nguyÖn<br /> väng cña con. Thêi gian con c¸i tiÕp xóc víi cha mÑ Ýt h¬n víi nhãm b¹n bÌ víi nh÷ng<br /> mèi quan hÖ x· héi xung quanh.<br /> Vai trß cña x· héi ®èi víi viÖc gi¸o dôc vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc<br /> §­êng lèi vµ chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc: ChÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ<br /> n­íc ta lu«n ®Æt con ng­êi vµo vÞ trÝ trung t©m cña sù ph¸t triÓn, lÊy viÖc ph¸t triÓn<br /> con ng­êi lµ yÕu tè c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng vÒ kinh tÕ vµ x· héi, lu«n coi<br /> c«ng t¸c b¶o vÖ, ch¨m sãc vµ gi¸o dôc trÎ em lµ nhiÖm vô chÝnh trÞ mang tÝnh chiÕn<br /> l­îc. H¬n hai thËp kû thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®Æc biÖt<br /> quan t©m ®Õn viÖc gi¸o dôc, ®µo t¹o nhÊt lµ ®èi víi ®èi t­îng khã kh¨n, thiÖt thßi<br /> trong x· héi. NhiÒu bé LuËt quan träng cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn vÞ thµnh niªn ®·<br /> ®­îc ban hµnh nh­: LuËt B¶o vÖ, ch¨m sãc vµ gi¸o dôc trÎ em (1991); LuËt phæ cËp<br /> Gi¸o dôc tiÓu häc (1991); LuËt Lao ®éng (1994).... Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do t¸c<br /> ®éng cña mÆt tr¸i kinh tÕ thÞ tr­êng vµ nhiÒu yÕu tè kinh tÕ - x· héi kh¸c, vÞ thµnh<br /> niªn kh«ng ®i häc häc ®· trë thµnh mét vÊn ®Ò x· héi bøc xóc. Tr­íc thùc tr¹ng nµy,<br /> §¶ng vµ Nhµ n­íc lu«n thèng nhÊt môc tiªu tõng b­íc gi¶i quyÕt hiÖn t­îng nµy,<br /> t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c em ®­îc ®i häc, vui ch¬i vµ héi nhËp víi céng ®ång, v¨n kiÖn<br /> §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX chØ râ: “Thùc hiÖn c¸c quyÒn cña trÎ em, t¹o ®iÒu<br /> kiÖn cho c¸c em ®­îc sèng trong m«i tr­êng an toµn vµ lµnh m¹nh, ph¸t triÓn hµi<br /> hoµ vÒ thÓ chÊt, trÝ tuÖ, tinh thÇn vµ ®¹o ®øc. TrÎ em må c«i, bÞ khuyÕt tËt, sèng<br /> trong hoµn c¶nh ®Æc biÖt khã kh¨n cã c¬ héi häc tËp vµ vui ch¬i"9. F<br /> 8<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng quèc gia v× trÎ em 2001 - 2010 còng ®Æt ra c¸c môc<br /> tiªu cô thÓ: Gi¶m 70% trÎ em lang thang kiÕm sèng vµ trÎ em ph¶i lao ®éng nÆng<br /> nhäc, ®éc h¹i vµo n¨m 2005 vµ 90% vµo n¨m 2010; trong ®ã trÎ em lang thang kiÕm<br /> sèng ®­îc ch¨m sãc gióp ®ì vµ trë vÒ gia ®×nh t­¬ng øng lµ 50% vµ 70%. Gi¶m dÇn<br /> vµo n¨m 2005 vµ gi¶m dÇn c¬ b¶n vµo n¨m 2010 sè trÎ em bÞ x©m h¹i t×nh dôc, bÞ<br /> mua b¸n. Gi¶m 70% trÎ em nghiÖn hót ma tuý vµo n¨m 2005. Gi¶m 70% vµo n¨m<br /> 2005 vµ gi¶m 90% vµo n¨m 2010 sè trÎ em ph¹m c¸c téi ®Æc biÖt nghiªm träng; gi¶m<br /> 70% trÎ em lµm tr¸i ph¸p luËt vµo n¨m 2010. Phßng ngõa ®Ó gi¶m ®Õn møc thÊp<br /> nhÊt sè trÎ em bÞ nhiÔm HIV/AIDS. Bªn c¹nh ®ã, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta cßn cã nhiÒu<br /> chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch ®Èy m¹nh viÖc ph¸t triÓn x· héi song song víi ph¸t triÓn kinh<br /> tÕ, ch¨m lo x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, ®Çu t­ cho vïng kinh tÕ khã kh¨n nh­ c¸c<br /> ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn gi¸o dôc, y tÕ, v¨n ho¸ c¬<br /> së. Ng©n s¸ch vµ b¶o hiÓm x· héi cña Nhµ n­íc ®Çu t­ cho nhãm trÎ em kh«ng ®i<br /> häc còng ®­îc t¨ng lªn theo mçi n¨m: n¨m 1994 lµ 4,7 tû; n¨m 1995 lµ 5 tû; n¨m<br /> <br /> <br /> <br /> 9<br /> V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi 2001.<br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Tèng M¹nh Hïng 79<br /> <br /> 1996 lµ 5,5 tû; n¨m 1997 lµ 7 tû 10. §ång thêi c¸c cÊp uû §¶ng, chÝnh quyÒn th­êng<br /> F<br /> 9<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> xuyªn t¨ng c­êng c«ng t¸c chØ ®¹o ®èi víi lÜnh vùc nµy; x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch x·<br /> héi, c¸c ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch; ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn ®èi víi gia ®×nh,<br /> céng ®ång vµ x· héi; tranh thñ huy ®éng mäi nguån lùc trong n­íc còng nh­ quèc tÕ<br /> nh»m t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt ®Ó b¶o vÖ, ch¨m sãc vµ gi¸o dôc ®èi víi vÞ thµnh niªn<br /> kh«ng ®i häc vµ xem ®©y lµ tr¸ch nhiÖm cña toµn x· héi. ChÝnh v× vËy, trong thËp kû<br /> qua vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc ®· cã ®­îc sù quan t©m, ch¨m sãc rÊt lín, cã nhiÒu<br /> ph­¬ng thøc, gi¶i ph¸p ®­îc x©y dùng ®Ó can thiÖp vµ gi¸o dôc vÞ thµnh niªn ngoµi<br /> tr­êng häc.<br /> TruyÒn th«ng ®¹i chóng: VÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc phÇn lín th­êng sèng xa<br /> gia ®×nh, sèng thiÕu gia ®×nh vµ kh«ng cã gia ®×nh th× viÖc tiÕp nhËn nh÷ng kiÕn<br /> thøc vµ hiÓu biÕt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi cã liªn quan ®Õn m×nh chñ yÕu lµ th«ng qua<br /> c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng. KÕt qu¶ ®iÒu tra SAVY 2004, th× th«ng tin<br /> ®¹i chóng lµ nguån cung cÊp chñ yÕu cho vÞ thµnh niªn vÒ vÊn ®Ò søc khoÎ sinh s¶n<br /> c¶ n«ng th«n còng nh­ ®« thÞ; thµnh thÞ 97%, n«ng th«n 92%. Gia ®×nh l¹i lµ n¬i vÞ<br /> thµnh niªn tiÕp nhËn th«ng tin Ýt nhÊt 63,3%, trong khi ®ã th«ng tin mµ tiÕp nhËn tõ<br /> b¹n bÌ 75,9% vµ qua c¸n bé chuyªn m«n lµ 80,2%.<br /> MÆt kh¸c, sù phæ biÕn cña c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng cho thÊy<br /> hÖ thèng nµy ®· trë thµnh ph­¬ng tiÖn tiÕp nhËn th«ng tin cña mäi nhãm x· héi.<br /> Nhê ®ã mèi liªn hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng<br /> ®¹i chóng ngµy cµng cao vµ chÆt chÏ h¬n. Dï ë bÊt kú vïng miÒn nµo, giíi nµo hay ë<br /> mét tr×nh ®é häc vÊn nµo còng cã nh÷ng lo¹i h×nh truyÒn th«ng ®¹i chóng phï hîp.<br /> ChØ tÝnh riªng hÖ thèng b¸o vµ t¹p chÝ ®· "cã 15 tê b¸o xuÊt b¶n riªng cho trÎ em vµ 635<br /> tê b¸o vµ t¹p chÝ ë ViÖt Nam ®Òu cã nh÷ng chuyªn môc dµnh riªng cho cho trÎ em (trong<br /> ®ã cã nh÷ng chuyªn môc vÒ løa tuæi vÞ thµnh niªn)"11. F<br /> 0<br /> 1<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ChÝnh v× vËy, truyÒn th«ng ®¹i chóng ®ang lµ mét trong nh÷ng kªnh quan<br /> träng thu hót giíi trÎ mµ ®Æc biÖt lµ nhãm tuæi vÞ thµnh niªn nhê tÝnh ®a d¹ng vÒ<br /> lo¹i h×nh, dÔ tiÕp cËn vµ dÔ lùa chän nh÷ng lo¹i h×nh phï hîp. MÆt kh¸c, nh÷ng<br /> th«ng tin cña truyÒn th«ng ®¹i chóng ®· ®­îc chuÈn ho¸, cã tÝnh chÝnh x¸c vµ ®é tin<br /> cËy cao. Cßn gãc ®é gia ®×nh th­êng gi¸o dôc mang tÝnh ®Þnh h­íng vµ r¨n b¶o nhiÒu<br /> h¬n, nÕu cã nh÷ng hiÓu biÕt s©u vÒ HIV/AIDS, ma tuý, t©m sinh lý løa tuæi hay<br /> nh÷ng vÊn ®Ò mµ vÞ thµnh niªn quan t©m ®Ó chia sÎ cho con c¸i còng chØ trong mét<br /> bé phËn gia ®×nh mµ th«i.<br /> C¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ: ViÖt Nam lµ quèc gia ®Çu<br /> tiªn ë ch©u ¸ vµ lµ quèc gia thø hai trªn thÕ giíi phª chuÈn C«ng ­íc quèc tÕ vÒ<br /> QuyÒn trÎ em n¨m 1990, qua ®ã ViÖt Nam ®· x©y dùng vµ thiÕt lËp nhiÒu mèi quan<br /> hÖ víi c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ n­íc ngoµi nh»m huy ®éng<br /> <br /> 10<br /> Xem phô lôc 6, Ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng quèc gia v× trÎ em ViÖt Nam giai ®o¹n 2001 - 2010, Hµ Néi,<br /> 2002, tr. 116.<br /> 11<br /> UNICEF: Nh÷ng ®iÓm më vµ th¸ch thøc c¬ b¶n víi ph­¬ng thøc lµm ch­¬ng tr×nh dùa trªn c¬ së quyÒn<br /> con ng­êi cho phô n÷ vµ trÎ em ViÖt Nam, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, 2004, tr. 121.<br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 80 VÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc vµ vÊn ®Ò gi¸o dôc vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc hiÖn nay<br /> <br /> nguån lùc cho c«ng t¸c gi¸o dôc vÞ thµnh niªn. C¸c tæ chøc nµy ®· gãp phÇn tÝch cùc<br /> hç trî cho c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam vÒ kü n¨ng, ph­¬ng ph¸p vµ tµi chÝnh trong viÖc<br /> tham gia x©y dùng vµ ho¹ch ®Þnh c¸c chiÕn l­îc, c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ph¸t triÓn<br /> gi¸o dôc cho vÞ thµnh niªn. ChÝnh v× vËy, ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ næi<br /> bËt trong viÖc ch¨m sãc, gi¸o dôc trÎ em nãi chung còng nh­ ®èi víi nhãm vÞ thµnh<br /> niªn kh«ng ®i häc th«ng qua nhiÒu m« h×nh, ph­¬ng thøc gi¸o dôc ®a d¹ng, phï hîp,<br /> th©n thiÖn vµ hiÖu qu¶.<br /> - Tæ chøc Quèc tÕ vµ vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc: N¨m 1996, ë ViÖt Nam míi<br /> cã h¬n 200 tæ chøc quèc tÕ vµ tæ chøc phi chÝnh phñ n­íc ngoµi ho¹t ®éng t¹i ViÖt<br /> Nam trong nh÷ng lÜnh vùc kh¸c nhau12 th× ®Õn n¨m 2002, ViÖt Nam ®· cã 17 tæ chøc<br /> F<br /> 1<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> quèc tÕ trong hÖ thèng cña tæ chøc Liªn Hîp quèc vµ cã 358 tæ chøc phi chÝnh phñ<br /> n­íc ngoµi ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam trªn nhiÒu lÜnh vùc, ®Æc biÖt lµ c¸c ch­¬ng<br /> tr×nh nh­ chiÕn l­îc vÒ giíi, b×nh ®¼ng phô n÷ vµ ph¸t triÓn quyÒn trÎ em theo C«ng<br /> ­íc quèc tÕ vÒ quyÒn trÎ em 13. Trong thËp kû võa qua, c¸c tæ chøc quèc tÕ t¹i ViÖt<br /> 12F<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nam ®· gãp phÇn tÝch cùc n©ng cao kü n¨ng vµ ph­¬ng ph¸p trong viÖc gi¶i quyÕt<br /> nh÷ng vÊn ®Ò x· héi cÊp b¸ch cho mét sè ®èi t­îng vµ mét sè nhãm x· héi nhÊt ®Þnh.<br /> Gi¸o dôc vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc lµ mét trong nhiÒu lÜnh vùc mµ c¸c tæ chøc nµy<br /> ®ang thùc hiÖn. Trong sè c¸c tæ chøc quèc tÕ ë ViÖt Nam, th× UNICEF ®­îc xem lµ tæ<br /> chøc quèc tÕ cã c¸c ch­¬ng tr×nh, chiÕn l­îc vÒ gi¸o dôc trÎ em nãi chung vµ vÞ thµnh<br /> niªn kh«ng ®i häc nãi riªng nhiÒu h¬n c¶ 14. §Õn nay, ViÖt Nam vÉn ®øng trong sè c¸c<br /> 3F<br /> 1<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> n­íc nhËn sù gióp ®ì lín nhÊt cña tæ chøc UNICEF trong tæng sè 149 n­íc nhËn sù<br /> gióp ®ì cña UNICEF trªn toµn thÕ giíi 15. F<br /> 4<br /> 1<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> - Tæ chøc phi chÝnh phñ vµ vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc: N¨m 2003, ViÖt Nam<br /> cã 514 tæ chøc phi chÝnh phñ n­íc ngoµi ®Õn tõ 26 quèc gia trªn thÕ giíi. HÇu hÕt c¸c<br /> tæ chøc phi chÝnh phñ ®Õn tõ Mü vµ Canada 35%, T©y ¢u 35% vµ cßn l¹i lµ tõ nhiÒu<br /> n­íc ch©u ¸. §Õn n¨m 2006, ®· cã 300 tæ chøc phi chÝnh phñ cÊp tØnh vµ 2.200 tæ<br /> chøc phi chÝnh phñ cÊp ®Þa ph­¬ng ®ang ho¹t ®éng ë ViÖt Nam 16. C¸c tæ chøc phi F<br /> 5<br /> 1<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> chÝnh phñ quèc tÕ ®· trî gióp kho¶ng 16.000 dù ¸n vµ gi¶i ng©n kho¶ng 700 triÖu<br /> ®«la Mü trong thËp kû võa qua. Khèi l­îng ®ãng gãp tµi chÝnh cña hä kho¶ng 80<br /> triÖu ®«la Mü - t­¬ng ®­¬ng víi sù hç trî cña tÊt c¶ c¸c tæ chøc Liªn hîp quèc t¹i<br /> ViÖt Nam 17. Ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cã mÆt<br /> 16F<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> trªn 100% tØnh, thµnh trong c¶ n­íc vµ tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc cô thÓ nh­: Y tÕ,<br /> <br /> 12<br /> Vò Ngäc B×nh: Gi¸o dôc c¬ së linh ho¹t ë ViÖt Nam, Nxb Gi¸o dôc, 1996, tr 115.<br /> 13<br /> Theo sè liÖu Trung t©m d÷ liÖu c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ: Danh b¹ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ n­íc ngoµi<br /> ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam 2001-2002.<br /> 14<br /> Do ®iÒu kiÖn vµ thêi gian, t¸c gi¶ kh«ng ®Ò cËp ®­îc hÕt c¸c tæ chøc quèc tÕ ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam<br /> cã liªn quan ®Õn ®èi t­îng nghiªn cøu. T¸c gi¶ tËp chØ trung nghiªn cøu vµ t×m hiÓu c¸c t¸c ®éng cña tæ<br /> chøc UNICEF- tæ chøc quan t©m lín nhÊt vÒ ®èi t­îng vÞ thµnh niªn ngoµi tr­êng häc trong sè c¸c tæ chøc<br /> quèc tÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay.<br /> 15<br /> Vò Ngäc B×nh: Gi¸o dôc c¬ së linh ho¹t ë ViÖt Nam, Nxb Gi¸o dôc, 1996, tr 109.<br /> 16<br /> Theo b¸o c¸o cña Ban ®iÒu phèi viÖn trî nh©n d©n (PACCOM) thuéc Liªn hiÖp c¸c tæ chøc h÷u nghÞ ViÖt Nam.<br /> 17<br /> Lª V¨n Bµng: "Hîp t¸c gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ quèc tÕ trong 10 n¨m qua (1993-<br /> 2003)". Bµi nãi chuyÖn t¹i Héi nghÞ quèc tÕ vÒ ViÖt Nam: Sù hîp t¸c cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ quèc tÕ,<br /> Hµ Néi, 19-21/11/2003.<br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Tèng M¹nh Hïng 81<br /> <br /> søc khoÎ, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, m«i tr­êng, n«ng nghiÖp... Trong ®ã, ®èi víi vÞ thµnh<br /> niªn kh«ng ®i häc häc tËp trung vµo c¸c néi dung nh­: trî gióp vÞ thµnh niªn gÆp<br /> hoµn c¶nh khã kh¨n; ch­¬ng tr×nh phæ cËp gi¸o dôc vµ phóc lîi x· héi cho trÎ em;<br /> nghiªn cøu kh¶ thi vµ ph¸t triÓn m« h×nh phï hîp c¸c ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc ®ång<br /> ®¼ng trong thanh thiÕu niªn phßng chèng HIV/AIDS vµ c¸c kü n¨ng sèng, søc khoÎ<br /> sinh s¶n vÞ thµnh niªn; tµi trî cho c¸c líp häc buæi tèi dµnh cho trÎ em kh«ng ®­îc<br /> ®Õn tr­êng vµ trÎ em ®­êng phè; truyÒn th«ng thóc ®Èy quyÒn trÎ em, lµm t¨ng<br /> nhËn thøc vÒ bãc lét trÎ em 18. 17F<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> C¸c tæ chøc quèc tÕ vµ tæ chøc phi chÝnh phñ quèc tÕ ®· t¹o chÊt xóc t¸c, gãp<br /> phÇn gi¶m bít nh÷ng khã kh¨n kinh tÕ - x· héi ë nh÷ng vïng cã dù ¸n; giíi thiÖu<br /> nh÷ng ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn bÒn v÷ng vµ hiÖu qu¶; n©ng cao kiÕn thøc cho ®éi ngò<br /> lµm c«ng t¸c gi¸o dôc vÞ thµnh niªn; trang bÞ cho c¸c bËc cha mÑ vÞ thµnh niªn, kiÕn<br /> thøc, kü n¨ng ch¨m sãc vµ gi¸o dôc cho vÞ thµnh niªn; gãp phÇn n©ng cao kiÕn thøc<br /> vµ kü n¨ng sèng cho vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc.<br /> 4. M« h×nh gi¸o dôc vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc<br /> * M«i tr­êng gi¸o dôc cña gia ®×nh ®èi víi vÞ thµnh niªn ngoµi tr­êng häc<br /> Qu¸ tr×nh x· héi ho¸ c¸ nh©n trong ph¹m vi gia ®×nh chÝnh lµ qu¸ tr×nh t­¬ng<br /> t¸c gi÷a c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh. Chøc n¨ng gi¸o dôc cña gia ®×nh cã ¶nh<br /> h­ëng nh­ thÕ nµo ®èi víi vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc phô thuéc chÝnh vµo kh¶ n¨ng<br /> còng nh­ møc ®é t­¬ng t¸c gi÷a vÞ thµnh niªn víi c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh.<br /> Sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ ®· t¸c<br /> ®éng mét c¸ch toµn diÖn vµ lµm thay ®æi lín lao trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x·<br /> héi. Gia ®×nh ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi quü ®¹o Êy. Nh­ng sù ph¸t triÓn qu¸<br /> nhanh vÒ kinh tÕ (phÇn nhiÒu lµ c¸c gia ®×nh ®« thÞ) còng nh­ qu¸ khã kh¨n ®Ó b­¬n<br /> ch¶i víi cuéc sèng cña c¸c gia ®×nh (phÇn nhiÒu lµ gia ®×nh n«ng th«n) ®ang lµ nh÷ng<br /> nguyªn nh©n vµ dÊu hiÖu r¹n nøt c¸c quan hÖ x· héi, ®Æc biÖt lµ c¸c quan hÖ trong<br /> gia ®×nh. Lèi sèng ®Ò cao gi¸ trÞ vËt chÊt ®· lµm cho quan hÖ cña mét sè gia ®×nh trë<br /> nªn gay g¾t, ®¹o ®øc xuèng cÊp vµ thiÕu tÝnh bÒn v÷ng. Gia ®×nh kh«ng cßn thùc sù lµ<br /> tæ Êm b¶o ®¶m sù an toµn cho con c¸i. Mét mÆt, v× gia ®×nh qu¸ nghÌo nªn c¸c thµnh<br /> viªn trong gia ®×nh ph¶i m¶i mª kiÕm tiÒn lo cho cuéc sèng, hay nhiÒu gia ®×nh th×<br /> thiÕu sù quan t©m, ch¨m sãc cña cha mÑ ®èi víi con c¸i. MÆt kh¸c, nhiÒu bËc cha mÑ<br /> cßn rÊt thiÕu kiÕn thøc vÒ c¸c vÊn ®Ò x· héi ®Ó cã thÓ gi¸o dôc, chia sÎ vµ gióp ®ì c¸c<br /> em, cã biÕt ch¨ng n÷a th× c¸c gia ®×nh còng chØ dõng l¹i ë møc ®é khuyªn b¶o, r¨n<br /> d¹y chø ch­a thËt sù lµ m«i tr­êng gi¸o dôc mµ vÞ thµnh niªn ph¸t triÓn mét c¸ch<br /> toµn diÖn nh÷ng kü n¨ng ®Ó hoµ nhËp x· héi mét c¸ch an toµn. Cho nªn gi¸o dôc<br /> trong c¸c gia ®×nh vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, nÕu<br /> kh«ng muèn nãi ë khÝa c¹nh nµo ®ã lµ v­ît ra ngoµi kh¶ n¨ng kiÕn thøc cña c¸c<br /> thµnh viªn trong gia ®×nh.<br /> <br /> <br /> 18<br /> Trung t©m d÷ liÖu c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ: Danh b¹ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ n­íc ngoµi ho¹t ®éng t¹i<br /> ViÖt Nam 2001-2002.<br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 82 VÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc vµ vÊn ®Ò gi¸o dôc vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc hiÖn nay<br /> <br /> * M«i tr­êng gi¸o dôc cña x· héi ®èi víi vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc<br /> Ph­¬ng thøc gi¸o dôc ®èi víi vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc cña c¸c tæ chøc quèc<br /> tÕ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ vµ c¸c chÝnh s¸ch cña §¶ng, Nhµ n­íc rÊt ®a d¹ng ®·<br /> t¸c ®éng mét c¸ch tÝch cùc vµ hiÖu qu¶ ®èi víi vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc trong thêi<br /> gian qua. Th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n, nhiÒu m« h×nh ho¹t ®éng ®· gãp phÇn<br /> kh«ng nhá gióp c¸c em ®­îc n©ng cao kiÕn thøc, kü n¨ng sèng ®Ó phßng tr¸nh vµ<br /> øng phã c¸c vÊn ®Ò x· héi cã liªn quan trùc tiÕp. Mçi mét ch­¬ng tr×nh, dù ¸n l¹i cã<br /> nh÷ng ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng kh¸c nhau, nh÷ng néi dung can thiÖp kh¸c nhau ®èi<br /> víi vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc, nh­ng chung quy l¹i ®Òu tËp trung gi¸o dôc th«ng<br /> qua c¸c ph­¬ng thøc:<br /> - Ho¹t ®éng truyÒn th«ng th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng<br /> nh­: tuyªn truyÒn b»ng tê r¬i, s¸ch, b¸o, t¹p chÝ, sæ tay, tµi liÖu hay truyÒn th«ng<br /> trùc tiÕp víi nhãm vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc t¹i c¸c c©u l¹c bé mµ c¸c tæ chøc hç<br /> trî; truyÒn th«ng qua tranh ¶nh, tranh cæ ®éng, ¸p phÝch, triÓn l·m; tæ chøc c¸c trß<br /> ch¬i, cuéc thi vµ s¸ng t¸c c¸c bµi h¸t cã néi dung liªn quan ®Õn gi¸o dôc vÞ thµnh<br /> niªn kh«ng ®i häc... Mçi lo¹i h×nh, mçi ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng ®Òu cã<br /> nh÷ng ­u vµ nh­îc ®iÓm nhÊt ®Þnh. V× vËy, trong viÖc truyÒn th«ng gi¸o dôc vÞ<br /> thµnh niªn ph¶i lu«n lu«n sö dông phèi hîp nhiÒu lo¹i h×nh, nhiÒu ph­¬ng ph¸p,<br /> nhiÒu ph­¬ng tiÖn cïng phôc vô cho mét môc tiªu ®Ó cã sù bæ sung cho nhau nh»m<br /> ®¹t tíi hiÖu qu¶ gi¸o dôc cao nhÊt ®èi víi vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc.<br /> - Ho¹t ®éng t­ vÊn th«ng qua c¸c v¨n phßng t­ vÊn t¹i céng ®ång, c¸c buæi<br /> ph¸t thanh trªn ®Þa bµn d©n c­ hµng tuÇn hay sãng ph¸t thanh cña ®µi tiÕng nãi<br /> ViÖt Nam nh­ "Cöa sæ t×nh yªu", "Hµnh tr×nh cña b¹n", c¸c diÔn ®µn trao ®æi trªn<br /> b¸o, qua th­... T­ vÊn lµ mét tiÕn tr×nh th«ng qua sù ®èi tho¹i vµ t­¬ng t¸c gi÷a<br /> ng­êi t­ vÊn víi ®èi t­îng t­ vÊn nh»m gióp cho ®èi t­îng t­ vÊn cã ®­îc nh÷ng<br /> th«ng tin ®Ó tù x¸c ®Þnh vÊn ®Ò vµ t×m ra c¸ch gi¶i quyÕt. T­ vÊn lµm gi¶m bít c¨ng<br /> th¼ng vÒ t©m lý hoÆc c¶m xóc do hËu qu¶ cña nh÷ng t×nh tr¹ng lo l¾ng, bèi rèi, sî<br /> h·i, tøc giËn, buån rÇu, thÊt väng, ch¸n n¶n. Th«ng qua ®ã, vÞ thµnh niªn kh«ng ®i<br /> häc sÏ thÊy ®­îc t©m tr¹ng tèt h¬n ®Ó ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng thö th¸ch, khã kh¨n vµ<br /> yªu cuéc sèng h¬n.<br /> - Ho¹t ®éng c©u l¹c bé lµ mét ph­¬ng thøc tæ chøc ho¹t ®éng x· héi nh»m tËp<br /> hîp vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc vµo sinh ho¹t nh»m t¹o c¬ héi n©ng cao nhËn thøc<br /> cho c¸c em, gióp hä cã ®­îc nh÷ng kiÕn thøc vµ c¸c kü n¨ng sèng cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ<br /> m×nh. Tuú néi dung ho¹t ®éng vµ ®èi t­îng t¸c ®éng mµ c©u l¹c bé cã tªn gäi kh¸c<br /> nhau nh­: C©u l¹c bé Sèng khoÎ; C©u l¹c bé Phßng chèng ma tóy; C©u l¹c bé TiÒn<br /> h«n nh©n; C©u l¹c bé Gia ®×nh trÎ; C©u l¹c bé Søc khoÎ sinh s¶n vÞ thµnh niªn; C©u<br /> l¹c bé Phßng chèng AIDS;.... Th«ng qua ho¹t ®éng c©u l¹c bé cßn thóc ®Èy sù quan<br /> t©m, ch¨m sãc cña c¸c bËc cha mÑ, chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ, c¸c tæ chøc x· héi vµo c«ng<br /> t¸c gi¸o dôc ®èi víi vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc.<br /> Nh÷ng ho¹t ®éng trªn ®· t¹o cho vÞ thµnh niªn ngoµi tr­êng häc cã c¬ héi ®­îc<br /> chia sÎ nh÷ng t©m t­, nguyÖn väng cña m×nh, ®­îc tiÕp cËn c¸c kiÕn thøc, kü n¨ng<br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Tèng M¹nh Hïng 83<br /> <br /> sèng ®Ó cã thÓ phßng tr¸nh vµ øng phã víi c¸c nguy c¬ sèng an toµn vµ c¸c kü n¨ng<br /> hoµ nhËp x· héi. C¸c ph­¬ng thøc gi¸o dôc ngoµi gia ®×nh nµy ®·, ®ang vµ sÏ lµ c¸c<br /> ph­¬ng thøc gi¸o dôc tÝch cùc vµ hiÖu qu¶ ®èi víi vÞ thµnh niªn kh«ng ®i häc hiÖn nay.<br /> KÕt luËn<br /> Nh­ vËy cã thÓ nãi r»ng, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ héi nhËp m¹nh mÏ cña x·<br /> héi ViÖt Nam vÉn ®ang vµ sÏ tiÕp tôc t¸c ®éng to lín ®Õn gia ®×nh ViÖt Nam. CÊu<br /> tróc vµ chøc n¨ng gia ®×nh tiÕp tôc cã nh÷ng biÕn ®æi do t¸c ®éng bëi qu¸ tr×nh ®«<br /> thÞ hãa vµ hiÖn ®¹i hãa. Chøc n¨ng gi¸o dôc gia ®×nh kh«ng cßn nguyªn vÑn nh÷ng<br /> gi¸ trÞ truyÒn thèng cña nã mµ ®· cã t¸c ®éng rÊt lín vµ cã sù "c¹nh tranh" vai trß<br /> gi¸o dôc cña céng ®ång vµ x· héi (m«i tr­êng ngoµi gia ®×nh). "Chøc n¨ng gi¸o dôc<br /> cña gia ®×nh kh«ng cßn gi÷ nguyªn ý nghÜa ban ®Çu cña nã. Giê ®©y, gia ®×nh ®ang<br /> "chuyÓn giao" dÇn (vµ ®«i khi phÇn lín) chøc n¨ng nµy cho x· héi" 19. ChÝnh v× vËy, F<br /> 8<br /> 1<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ph­¬ng thøc gi¸o dôc dùa vµo céng ®ång vµ x· héi ®èi víi vÞ thµnh niªn kh«ng ®i<br /> häc cã xu h­íng vËn ®éng vµ sÏ ph¸t triÓn ngµy cµng ®a d¹ng. §ång thêi lµ nh÷ng<br /> kªnh th«ng tin gi¸o dôc phï hîp, hÊp dÉn vµ th©n thiÖn ®èi víi vÞ thµnh niªn<br /> kh«ng ®i häc hiÖn nay.<br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> <br /> 1. TrÇn §øc Ch©m: Thanh thiÕu niªn lµm tr¸i ph¸p luËt: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p, Nxb<br /> ChÝnh trÞ Quèc gia, 2002.<br /> 2. Ph¹m TÊt Dong - Lª Ngäc Hïng: X· héi häc, Nxb Gi¸o dôc, 1999.<br /> 3. Tèng M¹nh Hïng: Nh÷ng bÊt cËp gi÷a viÖc gia t¨ng d©n sè vµ ph¸t triÓn gi¸o dôc ë ViÖt<br /> Nam (Pressing issues in population increase and education development in Vietnam),<br /> Trung t©m Søc khoÎ Phô n÷ vµ Gia ®×nh (RaFH), Hµ Néi 2002.<br /> 4. Hoµng ThÕ Liªn (chñ biªn): B¶o vÖ quyÒn trÎ em trong ph¸p luËt ViÖt Nam, Nxb Gi¸o<br /> dôc, 1996.<br /> 5. Mai Quúnh Nam (chñ biªn): TrÎ em - Gia ®×nh - X· héi, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, 2004.<br /> 6. D­¬ng ChÝ ThiÖn: TrÎ em ®­êng phè nh­ mét nhãm x· héi, T¹p chÝ X· héi häc sè 4- 2002.<br /> 7. Hå DiÖu Thóy: C«ng t¸c x· héi ®èi víi ng­êi ch­a thµnh niªn vi ph¹m ph¸p luËt, T¹p chÝ X· héi<br /> häc sè 1- 2002.<br /> 8. Danh tËp c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ n­íc ngoµi ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam 2000-2001.<br /> 9. §iÒu tra Nh©n khÈu häc vµ Søc kháe ViÖt Nam 2002 cña ñy ban D©n sè, Gia ®×nh vµ trÎ em.<br /> 10. §iÒu tra Quèc gia vÒ VÞ thµnh niªn vµ Thanh niªn ViÖt Nam do Bé Y TÕ, Tæng côc Thèng<br /> kª, Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi (WHO) vµ Quü Nhi ®ång Liªn HiÖp quèc thùc hiÖn (Unicef) phèi<br /> hîp thùc hiÖn n¨m 2004.<br /> 11. Terre des hommes Foundation: Nghiªn cøu vÒ trÎ em ®­êng phè ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh,<br /> Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, 2004.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 19<br /> GS. Ph¹m TÊt Dong & TS. Lª Ngäc Hïng: X· héi häc, Nxb Gi¸o dôc, 1999, tr. 307.<br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />