T¹p chÝ c¸c khoa häc vÒ tr¸i ®Êt<br />
<br />
32(2), 122-127<br />
<br />
6-2010<br />
<br />
VÞ THÕ Vµ Dù B¸O XU THÕ PH¸T TRIÓN VïNG<br />
CöA S¤NG CH¢U THæ S¤NG CöU LONG<br />
NguyÔn §Þch Dü, Do∙n §×nh L©m, Vò V¨n Hµ,<br />
NguyÔn Träng TÊn, §Æng Minh TuÊn, NguyÔn Minh Qu¶ng<br />
I. Më §ÇU<br />
Dßng s«ng Mª K«ng chÈy vµo l·nh thæ ViÖt<br />
Nam theo hai phô l−u lµ s«ng HËu vµ s«ng TiÒn ;<br />
hai s«ng nµy tiÕp tôc chÈy qua c¸c tØnh ®ång b»ng<br />
vµ ®æ ra BiÓn §«ng qua chÝn cöa s«ng, ®ång b»ng<br />
nµy ®−îc gäi lµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long. Tõ vÞ<br />
trÝ ®Þa lý vµ m¹ng l−íi thñy v¨n cña s«ng HËu vµ<br />
s«ng TiÒn nh− hiÖn t¹i trªn ®ång b»ng s«ng Cöu<br />
Long cho thÊy vÞ trÝ ®Þa lý vïng cöa s«ng ë ®©y<br />
®−îc xem nh− mét tµi nguyªn vÞ thÕ.<br />
HiÖn nay, tµi nguyªn vÞ thÕ ®· ®−îc ®Ò cËp<br />
trong c¸c lÜnh vùc tù nhiªn, x· héi vµ chÝnh trÞ,<br />
song c¬ së khoa häc cña nã cßn lµ vÊn ®Ò míi mÎ ë<br />
n−íc ta còng nh− trªn thÕ giíi. Trong bµi b¸o nµy,<br />
tµi nguyªn vÞ thÕ ®−îc hiÓu lµ nh÷ng tiÒm n¨ng, gi¸<br />
trÞ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, vÒ c¸c thuéc tÝnh kh«ng gian liªn<br />
quan ®Õn cÊu tróc h×nh thÓ s¬n v¨n, c¶nh quan sinh<br />
th¸i cã thÓ sö dông cho c¸c môc ®Ých ph¸t triÓn<br />
kinh tÕ x· héi (KT - XH), ®¶m b¶o an ninh quèc<br />
phßng vµ chñ quyÒn quèc gia. Tõ ®Þnh nghÜa trªn,<br />
TrÇn §øc Th¹nh vµ nnk, (2009) ®· x©y dùng nh÷ng<br />
tiªu chÝ ®Ó ®¸nh gi¸ tµi nguyªn vÞ thÕ nh− sau [4] :<br />
VÞ thÕ tù nhiªn : tµi nguyªn vÞ thÕ tù nhiªn lµ c¸c<br />
gi¸ trÞ vµ lîi Ých cã ®−îc tõ tæng thÓ c¸c yÕu tè h×nh<br />
thÓ, cÊu tróc kh«ng gian cña mét khu vùc nµo ®ã vµ<br />
c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn kh¸c cã mÆt t¹i ®ã.<br />
<br />
Nh×n tõ gãc ®é ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña cöa s«ng,<br />
cã thÓ xem ®©y nh− mét ®Þa hÖ cöa s«ng víi hai hÖ<br />
thèng c¸c cöa s«ng cña s«ng HËu vµ s«ng TiÒn ë<br />
quy m« quèc tÕ. Tµi nguyªn vÞ thÕ nµy rÊt thuËn lîi<br />
cho ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i kh«ng chØ néi ®Þa<br />
mµ c¶ giao th«ng hµng h¶i, ph¸t triÓn kinh tÕ c¶ng<br />
biÓn, kinh tÕ vïng ven biÓn. Bªn c¹nh tµi nguyªn vÞ<br />
thÕ cña c¸c cöa s«ng ë vïng ven biÓn ®ång b»ng<br />
ch©u thæ s«ng Cöu Long, chóng cßn cã mét vÞ thÕ<br />
hÕt søc quan träng trong viÖc b¶o vÖ an ninh quèc<br />
phßng kh«ng chØ ®èi víi vïng nghiªn cøu mµ cßn<br />
®èi víi c¶ khu vùc ®ång b»ng Nam Bé vµ ®èi víi c¶<br />
n−íc. §iÒu nµy còng cã thÓ xem nh− mét d¹ng tµi<br />
nguyªn vÞ thÕ ®Þa chÝnh trÞ.<br />
Nghiªn cøu vïng cöa s«ng phô thuéc nhiÒu vµo<br />
môc tiªu cña tõng nhiÖm vô hÕt søc linh ®éng,<br />
trong ph¹m vi bµi b¸o nµy, tËp thÓ t¸c gi¶ tËp trung<br />
giíi thiÖu vÞ thÕ vµ dù b¸o ph¸t triÓn cña c¸c cöa<br />
s«ng vïng ch©u thæ s«ng Cöu Long.<br />
II. Mét sè kh¸i niÖm chung<br />
Tr−íc khi xem xÐt vÞ thÕ c¸c cöa s«ng ven biÓn<br />
vïng ch©u thæ s«ng Cöu Long cÇn ®Æt vïng cöa<br />
s«ng ven biÓn trong khu«n khæ cña nh÷ng kh¸i<br />
niÖm nh− ®íi bê biÓn (coastal zone), ®−êng bê biÓn<br />
vµ cöa s«ng ven biÓn.<br />
<br />
VÞ thÕ ®Þa chÝnh trÞ : tµi nguyªn ®Þa chÝnh trÞ lµ sù<br />
kÕt hîp cña lîi thÕ vÒ ®Þa lý tù nhiªn vµ nh©n v¨n,<br />
víi mét bèi c¶nh chÝnh trÞ vµ kinh tÕ quèc tÕ nµo ®ã.<br />
<br />
- §íi bê biÓn : d¶i tiÕp gi¸p gi÷a ®Êt liÒn vµ<br />
biÓn, kh«ng réng l¾m, cã tÝnh ®éc ®¸o t¹o nªn mét<br />
líp vá c¶nh quan cña Tr¸i §Êt vµ lµ n¬i xÈy ra mèi<br />
t−¬ng t¸c rÊt phøc t¹p gi÷a th¹ch quyÓn, thñy<br />
quyÓn, khÝ quyÓn vµ sinh quyÓn. §êi bê biÓn còng<br />
lµ hÖ tù nhiªn më, phøc t¹p, ®a d¹ng vµ còng rÊt<br />
®éc ®¸o, thÓ hiÖn râ rÖt vµ ®Çy ®ñ nhÊt mèi t¸c<br />
®éng qua l¹i gi÷a bèn quyÓn cña Tr¸i §Êt.<br />
<br />
C¸c gi¸ trÞ ®i kÌm : tµi nguyªn sinh vËt, tµi<br />
nguyªn phi sinh vËt, tµi nguyªn nh©n v¨n mét khu vùc<br />
hay mét ®èi t−îng ®−îc coi lµ cã gi¸ trÞ tµi nguyªn vÞ<br />
thÕ cÇn ®¹t ®−îc mét trong ba tiªu chÝ ®Çu tiªn.<br />
<br />
Theo quan ®iÓm cña mét sè nhµ nghiªn cøu,<br />
giíi h¹n d−íi cña ®íi bê biÓn lµ ®é s©u mµ sãng b¾t<br />
®Çu biÕn d¹ng, còng nh− ®Þa h×nh vµ trÇm tÝch ®¸y<br />
b¾t ®Çu biÕn ®æi. Theo C«ng −íc LuËt biÓn Quèc tÕ<br />
<br />
VÞ thÕ ®Þa lý kinh tÕ : tµi nguyªn ®Þa kinh tÕ lµ<br />
<br />
c¸c gi¸ trÞ vµ lîi Ých cã ®−îc tõ ®Æc ®iÓm ®Þa lý ¶nh<br />
h−ëng ®Õn tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét<br />
vïng, mét quèc gia, thËm chÝ mét khu vùc.<br />
<br />
122<br />
<br />
(1982), ®íi bê biÓn ®−îc ®Þnh nghÜa lµ vïng biÓn<br />
®Æc quyÒn kinh tÕ víi chiÒu réng kho¶ng 200 h¶i lý<br />
tõ bê ra phÝa biÓn.<br />
- §−êng bê biÓn : n¬i gÆp nhau gi÷a biÓn vµ<br />
lôc ®Þa trong ph¹m vi ®íi bê biÓn. MÆc dï vËy, cã<br />
t¸c gi¶ hiÓu ®−êng bê biÓn lµ vÞ trÝ trung b×nh nhiÒu<br />
n¨m cña ®−êng triÒu c−êng hoÆc lµ ®−êng trung<br />
b×nh gi÷a triÒu c−êng vµ triÒu kiÖt.<br />
- Cöa s«ng ven biÓn : mét hîp phÇn cña ®íi bê<br />
biÓn hay cßn thuéc ®íi t−¬ng t¸c hiÖn t¹i gi÷a biÓn<br />
vµ lôc ®Þa. MÆc kh¸c, vïng cöa s«ng ven biÓn cßn<br />
lµ mét hîp phÇn cña ch©u thæ. Ngµy nay, cßn cã<br />
nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ kh«ng gian, h×nh<br />
th¸i ®Þa m¹o vµ vÒ ®éng lùc ph¸t triÓn cña vïng cöa<br />
s«ng ven biÓn.<br />
III. VÞ thÕ cña c¸c cöa s«ng ven biÓn<br />
vïng ch©u thæ s«ng Cöu Long<br />
Vïng ch©u thæ s«ng Cöu Long, n¬i hai s«ng<br />
HËu vµ s«ng TiÒn, hai ph©n l−u cña s«ng Mª K«ng<br />
ch¶y vµo ViÖt Nam víi chÝn cöa s«ng : ba cöa<br />
thuéc s«ng HËu lµ cöa Tranh §Ò (TrÇn §Ò), §Þnh<br />
An vµ B¸t X¾c thuéc ®Þa phËn tØnh Sãc Tr¨ng ; s¸u<br />
cöa thuéc c¸c chi l−u cña s«ng TiÒn lµ cöa Cæ<br />
Chiªn, cöa Cung HÇu (thuéc s«ng Cæ Chiªn, tØnh<br />
Trµ Vinh), cöa Hµm Lu«ng (s«ng Hµm Lu«ng) vµ<br />
cöa Ba Lai (s«ng Ba Lai) thuéc tØnh BÕn Tre, cöa<br />
TiÓu, cöa §¹i (thuéc s«ng Mü Tho, tØnh TiÒn<br />
Giang). Trong chÝn cöa s«ng trªn, cöa B¸t X¾c bÞ båi<br />
lÊp mÊt vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XX trªn Cï<br />
Lao Dung do ho¹t ®éng cña s«ng HËu. Ho¹t ®éng<br />
cña cöa s«ng Ba Lai phô thuéc vµo triÒu lªn, triÒu<br />
xuèng th«ng qua sù ®iÒu tiÕt cña ®Ëp Ba Lai. V× thÕ,<br />
thùc tÕ cßn cã bÈy cöa s«ng ®ang ho¹t ®éng.<br />
1. VÞ thÕ vÒ tù nhiªn<br />
a. §Þa h×nh - ®Þa m¹o<br />
<br />
Tõ th−îng nguån s«ng Mª K«ng vÒ tíi chÝn cöa<br />
s«ng ven biÓn tr−íc kia nay lµ bÈy cöa s«ng vïng<br />
ch©u thæ s«ng Cöu Long, dßng s«ng ®· chuyªn chë<br />
mét nguån n−íc ngät lín cung cÊp cho ®ång b»ng<br />
vµ chÝnh dßng s«ng ®ã mang phï sa ®Õn vïng cöa<br />
s«ng ven biÓn båi l¾ng h×nh thµnh c¸c cån c¸t,<br />
giång c¸t hoÆc c¸c cï lao cña ®ång b»ng ch©u<br />
thæ. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña TrÞnh ViÖt An [1],<br />
s«ng Cöu Long dµi 4.500 km, diÖn tÝch l−u vùc<br />
0,79.106 km2 víi l−u l−îng n−íc hµng n¨m lµ<br />
170 km3, l−îng phï sa lµ 160 triÖu tÊn/n¨m, ®iÒu<br />
nµy nãi lªn l−îng n−íc ngät vµ phï sa lµ rÊt lín vÞ<br />
thÕ cung cÊp n−íc ngät cho vïng h¹ du (h×nh 1).<br />
<br />
§ång b»ng ch©u thæ cã bÒ mÆt n»m ngang<br />
t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng, dèc tho¶i ra phÝa biÓn, n¬i<br />
c¸c dßng s«ng thèng trÞ, h×nh thµnh nªn c¸c vïng<br />
cöa s«ng ven biÓn.<br />
Cã thÓ nªu thÝ dô vÒ sù h×nh thµnh diÖn tÝch cña<br />
tØnh BÕn Tre g¾n liÒn víi ho¹t ®éng cña s«ng Cöu<br />
Long. Vïng ®Êt tØnh BÕn Tre ®−îc h×nh thµnh vµo<br />
giai ®o¹n sau cïng cña qu¸ tr×nh båi tô ®ång b»ng<br />
s«ng Cöu Long vµ g¾n víi qu¸ tr×nh ph©n nh¸nh<br />
cña s«ng Cöu Long. §Êt BÕn Tre lé trªn mÆt n−íc<br />
biÓn tõ kho¶ng 4.500 n¨m trë l¹i ®©y. Tr−íc tiªn lµ<br />
mét cån cña s«ng xuÊt hiÖn ë vïng chî L¸ch, sau<br />
®ã mét sè giång c¸t ®−îc h×nh thµnh, víi dßng<br />
s«ng to lín t¹o ra mét cöa s«ng míi lµ cöa s«ng<br />
Mü Tho, lµm xuÊt hiÖn c¸c giång c¸t biÓn vïng thÞ<br />
x· BÕn Tre. Cïng lóc ®ã h×nh thµnh dßng s«ng Ba<br />
Lai vµ ho¹t ®éng cña s«ng Hµm Lu«ng ë phÝa t©y,<br />
s«ng TiÒn ë phÝa ®«ng gãp phÇn båi tÝch cho ®Õn<br />
ngµy nay [5].<br />
Do ®é cao trung b×nh cña ®Þa h×nh tõ 1 ®Õn 2 m<br />
so víi mùc n−íc biÓn ®· t¹o ra nhiÒu cï lao, trong ®ã<br />
lín nhÊt lµ Cï Lao Minh n»m ë gi÷a s«ng Cæ Chiªn<br />
vµ s«ng Hµm Lu«ng, Cï Lao B¶o n»m gi÷a s«ng<br />
Hµm Lu«ng vµ s«ng Ba Lai, Cï Lao An Ho¸ n»m<br />
gi÷a s«ng Ba Lai vµ s«ng Mü Tho.<br />
Ngoµi ra, cßn ph¶i kÓ ®Õn cån Phông, cån Tµu<br />
trªn s«ng Mü Tho, cån èc, cån Tinh… trªn s«ng<br />
Hµm Lu«ng, cån Phó §a, cån Dung… trªn s«ng<br />
Cæ Chiªn. Gi÷a c¸c cån c¸t hay giång c¸t ven biÓn<br />
lµ c¸c ®Çm mÆn, ®Çm bïn.<br />
Cöa s«ng ven biÓn cã nhiÒu tiªu chÝ ®Ó ph©n<br />
lo¹i, theo h×nh th¸i ®Þa m¹o th× cöa s«ng ven biÓn<br />
®−îc chia thµnh hai lo¹i, lo¹i cöa s«ng tam gi¸c<br />
ch©u (delta) vµ cöa s«ng h×nh phÔu (estuary).<br />
Qua ®ã, cã thÓ nãi r»ng chÝn hay bÈy cöa s«ng<br />
cã mét vÞ thÕ hÕt søc quan träng trong viÖc thay ®æi<br />
h×nh hµi vïng cöa s«ng ë h¹ du s«ng Cöu Long.<br />
b. §Þa chÊt<br />
<br />
Vïng cöa s«ng chÞu t¸c ®éng cña c¸c qu¸ tr×nh<br />
ho¹t ®éng kiÕn t¹o, T©n kiÕn t¹o vµ ®Þa ®éng lùc<br />
hiÖn ®¹i. Lßng s«ng HËu ph¸t triÓn theo ®øt gÉy<br />
s«ng HËu, ®øt gÉy Cæ Chiªn theo s«ng Cæ Chiªn ;<br />
chóng ®Òu cã h−íng TB - §N. §Þa h×nh tho¶i; b»ng<br />
ph¼ng nªn t¹i vïng cöa s«ng th−êng tÝch tô trÇm<br />
tÝch h¹t mÞn nh− bïn sÐt, bét, c¸t t¹o nªn bê s«ng<br />
hoÆc bê biÓn cã cÊu t¹o trÇm tÝch bë rêi. C¸c ho¹t<br />
®éng cña triÒu, sãng, giã, thËm chÝ b·o th−êng dÉn<br />
tíi xãi lë ®−êng bê. T¹i vïng nghiªn cøu, qu¸ tr×nh<br />
t©n kiÕn t¹o ®· t¹o nªn ®íi n©ng Sãc Tr¨ng vµ vïng<br />
h¹ BÕn Tre.<br />
123<br />
<br />
Theo c¸c tµi liÖu ®Þa chÊt, vïng cöa s«ng ch©u<br />
thæ Cöu Long chÞu sù chi phèi cña mét sè ®øt gÉy<br />
chÝnh ph−¬ng TB - §N nh− ®øt gÉy s«ng HËu víi<br />
hai cöa s«ng hiÖn nay lµ §Þnh An vµ Tranh §Ò.<br />
Tr−íc ®©y vïng cöa s«ng HËu cßn cã cöa s«ng<br />
<br />
B¸t X¾c nh−ng ®Õn nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XX<br />
cöa nµy ®· bÞ båi tô, lÊp ®Çy. §øt gÉy Cæ Chiªn còng<br />
cã h−íng TB - §N, song NguyÔn Huy Dòng vµ nnk<br />
(2005) [2] l¹i cho r»ng ®øt gÉy nµy cã ph−¬ng ¸<br />
vü tuyÕn.<br />
<br />
Ng−êi thμnh lËp : NguyÔn §Þch Dü, Vò V¨n Hμ, NguyÔn V¨n Qu¶ng<br />
<br />
H×nh 1. S¬ ®å tµi nguyªn vÞ thÕ vïng cöa s«ng ven biÓn ch©u thæ s«ng Cöu Long<br />
Theo NguyÔn §×nh Xuyªn (2005), ho¹t ®éng<br />
®éng ®Êt ë ®øt gÉy S«ng HËu cã c−êng ®é<br />
M = 4,5 - 5,0 [6]. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng ®éng ®Êt<br />
kh«ng ph©n bè trªn toµn bé ®øt gÉy mµ chØ tËp<br />
<br />
124<br />
<br />
trung ë mét sè ®o¹n nhÊt ®Þnh vµ ®é s©u chÊn t©m<br />
còng chØ tËp trung ë ®é s©u tõ 10 km ®Õn 15 km.<br />
C¸c ho¹t ®éng ®éng ®Êt nµy hoÆc trùc tiÕp, hoÆc<br />
gi¸n tiÕp t¸c ®éng ®Õn diÔn biÕn cña ®−êng bê biÓn,<br />
<br />
lµm thay ®æi h×nh hµi cña hÖ thèng ®−êng bê th«ng<br />
qua qu¸ tr×nh xãi lë, båi tô bê biÓn, lµm h− h¹i c¸c<br />
c«ng tr×nh h¹ tÇng ven biÓn, g©y thiÖt h¹i vÒ ng−êi<br />
vµ cña. §iÒu nµy cµng kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña vïng<br />
®íi bê. Do ®ã cÇn cã dù b¸o vµ cã c¸c ph−¬ng ph¸p<br />
phßng tr¸nh hiÖu qu¶.<br />
c. Thñy h¶i v¨n<br />
<br />
Theo c¸c nhµ khoa häc vÒ thñy v¨n, lÞch sö h×nh<br />
thµnh vµ ph¸t triÓn cöa s«ng ven biÓn ë vïng ch©u<br />
thæ phô thuéc rÊt nhiÒu vµo c¸c yÕu tè tù nhiªn<br />
nh−: khÝ hËu, l−îng dßng ch¶y vµ bïn c¸t cña dßng<br />
ch¶y cöa s«ng, thñy triÒu, sãng cña dßng ven bê.<br />
NguyÔn ThÞ Nga vµ TrÇn Thôc (2003) khi ®Ò cËp<br />
tíi cöa s«ng ven biÓn ®· cho r»ng vai trß cña chÕ<br />
®é thñy v¨n vµ h¶i v¨n ë cöa s«ng ven biÓn vïng<br />
ch©u thæ s«ng Cöu Long ®ãng vai trß cùc kú quan<br />
träng trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cöa<br />
s«ng ven biÓn [3].<br />
Vïng cöa s«ng ven biÓn ch©u thæ s«ng Cöu Long<br />
cã chÕ ®é b¸n nhËt triÒu kh«ng ®Òu, mét ngµy cã hai<br />
lÇn lªn xuèng, biªn ®é triÒu kh¸ lín cã thÓ tõ 2,5 m<br />
tíi 3,5 m. Thñy triÒu lµ mét nh©n tè ®−a n−íc mÆn<br />
x©m nhËp s©u vµo néi ®ång, ®Æc biÖt vµo mïa kh«.<br />
Vïng nghiªn cøu cã m¹ng l−íi s«ng ngßi, kªnh<br />
r¹ch dµy ®Æc, c¸c con s«ng ®Òu ®æ ra biÓn theo<br />
h−íng t©y b¾c - ®«ng nam vµ l−îng n−íc ë c¸c con<br />
s«ng kh¸ dåi dµo. Nh×n tõ gãc ®é thñy h¶i v¨n vïng<br />
nghiªn cøu còng thÊy ®−îc mÆt tÝch cùc vµ mÆt tiªu<br />
cùc hoÆc mÆt thuËn lîi vµ kh«ng thuËn lîi cho vÞ trÝ<br />
®Þa lý, cÊu tróc h×nh thÓ nh©n v¨n, c¶nh quan sinh<br />
th¸i phôc vô cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ an<br />
ninh quèc phßng. MÆc dï vËy, vïng cöa s«ng ven<br />
biÓn ch©u thæ s«ng Cöu Long vÉn ®−îc xem nh−<br />
mét vÞ thÕ tµi nguyªn.<br />
2. VÞ thÕ vÒ KT - XH vµ quèc phßng<br />
<br />
C¸c cöa s«ng ven biÓn vïng ch©u thæ s«ng Cöu<br />
Long lµ n¬i tËp trung d©n c− cña 51 x· thuéc 11<br />
huyÖn ven biÓn cña bèn tØnh Sãc Tr¨ng, Trµ Vinh,<br />
BÕn Tre vµ TiÒn Giang. N¬i ®©y, c¸c ho¹t ®éng<br />
kinh tÕ nh− n«ng nghiÖp, dÞch vô, du lÞch, nu«i<br />
trång thñy s¶n, ®¸nh b¾t h¶i s¶n… rÊt s«i ®éng.<br />
C¸c ho¹t ®éng giao th−¬ng néi vïng vµ ngo¹i vïng<br />
trong n−íc vµ quèc tÕ nhén nhÞp. VÒ mÆt an ninh<br />
quèc phßng rÊt quan träng, bëi lÏ n¬i ®©y cã ®−êng<br />
bê biÓn dµi víi c¸c cöa s«ng ven biÓn vïng ch©u<br />
thæ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù x©m nhËp s©u<br />
vµo ®Êt liÒn. Do ®ã cÇn cã c¸c ph−¬ng ¸n t¸c chiÕn,<br />
phßng chèng sù x©m nhËp cña c¸c thÕ lùc ph¶n<br />
®éng vµo ®Êt liÒn. V× thÕ vÞ thÕ cña vïng nµy hÕt<br />
søc quan träng vÒ mÆt an ninh x· héi vµ an ninh<br />
quèc phßng. Cã thÓ nªu mét vÝ dô, cöa §Þnh An<br />
<br />
cña s«ng HËu lµ mét cöa s«ng cã ®iÒu kiÖn tèt nhÊt<br />
trong c¸c cöa s«ng cña s«ng Cöu Long cã thÓ t¹o<br />
luång l¹ch cho tµu biÓn ra vµo miÒn T©y Nam Bé<br />
mµ CÇn Th¬ lµ c¶ng lín nhÊt trªn s«ng HËu, c¸ch<br />
cöa §Þnh An 120 km. Tõ CÇn Th¬ cã thÓ theo s«ng<br />
HËu qua Vµm Nao… sang s«ng TiÒn ®Ó ®i ng−îc<br />
®Õn Phn«m - Pªnh cña Campuchia, do ®ã nã cßn lµ<br />
tuyÕn ®−êng thñy quèc tÕ [1].<br />
Tr−íc nh÷ng ®ßi hái bøc b¸ch cña c«ng cuéc<br />
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cho khu vùc ®ång<br />
b»ng s«ng Cöu Long nãi chung vµ vïng cöa s«ng<br />
ven biÓn s«ng Cöu Long nãi riªng còng nh− nhu<br />
cÇu giao l−u héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi, ChÝnh<br />
phñ ®· cã chñ tr−¬ng lín c¶i t¹o vµ n©ng cÊp luång<br />
tµu qua cöa §Þnh An theo tiªu chuÈn th«ng tµu<br />
10.000 DWT ®Çy t¶i vµ 20.000 DWT gi¶m t¶i,<br />
phôc vô nhu cÇu vËn chuyÓn hµng ho¸ ph¸t triÓn<br />
KT-XH ®ång b»ng ch©u thæ s«ng Cöu Long theo<br />
quyÕt ®Þnh 173/Q§-TTG cña Thñ t−íng ChÝnh phñ.<br />
§iÒu nµy còng kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ vÒ mÆt KT - XH<br />
vµ an ninh quèc phßng cña c¸c cöa s«ng ven biÓn<br />
ch©u thæ s«ng Cöu Long.<br />
VÒ mÆt v¨n hãa x· héi, nÕu sù cã mÆt cña c¸c<br />
thµnh t¹o trÇm tÝch Holocen ë ®©y cã tõ 11.700<br />
n¨m ®Õn nay, lÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c c− d©n ViÖt<br />
cæ t¹i ®Þa bµn t−¬ng øng víi v¨n hãa ãc Eo lµ<br />
kho¶ng 3.000 n¨m cho ®Õn khi h×nh thµnh v−¬ng<br />
quèc Phï Nam vµo ®Çu c«ng nguyªn (thiÕt chÕ nhµ<br />
n−íc) th× c¸c vÊn ®Ò ph¸t triÓn KT - XH chØ vµo<br />
kho¶ng mét phÇn ba thêi gian sau nµy. XÐt vÒ mÆt<br />
ph¸t triÓn KT - XH, t¹i ®©y ®· tr¶i qua hai giai<br />
®o¹n : ph¸t triÓn kinh tÕ søc lao ®éng víi lo¹i h×nh<br />
kinh tÕ nguyªn thñy, tiÕp theo lµ lo¹i h×nh kinh tÕ<br />
n«ng nghiÖp ; giai ®o¹n sau lµ ph¸t triÓn kinh tÕ tµi<br />
nguyªn víi sù xuÊt hiÖn cña ngµnh kinh tÕ c«ng<br />
nghiÖp diÔn ra trªn ®Þa bµn ®ång b»ng ch©u thæ<br />
s«ng Cöu Long nãi chung vµ vïng cöa s«ng ch©u<br />
thæ nãi riªng, b¾t ®Çu tõ thÕ kû XIX ®Õn ngµy nay.<br />
Vïng cöa s«ng ven biÓn ch©u thæ s«ng Cöu Long<br />
lµ mét miÒn ®Êt h×nh thµnh muén so víi c¸c vïng<br />
kh¸c trªn l·nh thæ ViÖt Nam. Song, nh÷ng cø liÖu<br />
lÞch sö cho thÊy, t¹i n¬i ®©y, ng−êi ViÖt cæ ®· biÕt sö<br />
dông thÕ m¹nh cña miÒn ®Êt tròng s«ng n−íc ®Ó ph¸t<br />
triÓn KT - XH. Tr¶i qua hµng ngh×n n¨m khai th¸c<br />
l·nh thæ, c¸c c− d©n ViÖt cæ gåm ng−êi Kinh,<br />
Kh¬me, Hoa, Ch¨m… trªn miÒn ®Êt nµy ®· lÊy hÖ<br />
thèng s«ng ngßi, kªnh r¹ch lµm c¸c tuyÕn ®−êng<br />
thñy ®Ó th«ng th−¬ng, c¶i t¹o nh÷ng miÒn ®Êt tròng<br />
thµnh c¸c ®ång ruéng mµu mì, theo mïa n−íc lò lÊy<br />
phï sa båi ®¾p cho c¸c c¸nh ®ång.<br />
125<br />
<br />
Ngoµi ra, søc ng−êi ®· biÕn c¸c giång ®Êt cao<br />
thµnh nh÷ng miÖt v−ên trï phó, mµ s¶n vËt c©y tr¸i<br />
®· lµ hµng hãa theo c¸c tµu bu«n trao ®æi víi c¸c<br />
n−íc kh¸c trong khu vùc. Song song víi nh÷ng<br />
thµnh qu¶ cña lao ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ nh÷ng s¶n<br />
phÈm v¨n hãa nghÖ thuËt còng ra ®êi víi nh÷ng lêi<br />
ca tiÕng h¸t nh− c¸c ®iÖu lý, s¸u c©u väng cæ, hß…<br />
V× vËy nÕu nh×n tõ gãc ®é kinh tÕ x· héi, vïng cöa<br />
s«ng ven biÓn ch©u thæ s«ng Cöu Long cã mét vÞ<br />
thÕ nhÊt ®Þnh.<br />
Tãm l¹i, c¸c cöa s«ng vïng ch©u thæ s«ng Cöu<br />
Long lµ n¬i tËp trung d©n c− ®«ng ®óc, n¬i c¸c ho¹t<br />
®éng kinh tÕ s«i ®éng, c¸c ho¹t ®éng giao th«ng<br />
trong n−íc vµ quèc tÕ nhén nhÞp, song còng lµ n¬i<br />
cã vÞ trÝ an ninh quèc phßng quan träng. MÆt kh¸c,<br />
nh×n tõ gãc ®é tù nhiªn c¸c cöa s«ng ë ®©y l¹i lµ<br />
n¬i rÊt phøc t¹p, chÞu t¸c ®éng cña c¸c qu¸ tr×nh ®Þa<br />
m¹o - ®Þa h×nh, ®Þa chÊt, T©n kiÕn t¹o, ®Þa ®éng lùc<br />
hiÖn ®¹i, ho¹t ®éng cña c¸c chÕ ®é thñy h¶i v¨n cña<br />
s«ng, cña biÓn lu«n lu«n cã mèi t−¬ng t¸c, tranh<br />
chÊp víi nhau, mét vïng rÊt nhËy c¶m ; chÝnh v×<br />
thÕ còng kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña c¸c cöa s«ng ven<br />
biÓn vïng ch©u thæ s«ng Cöu Long.<br />
IV. Dù b¸o xu thÕ ph¸t triÓn c¸c<br />
cöa s«ng ven biÓn vïng ch©u thæ<br />
s«ng Cöu Long<br />
Xu thÕ ph¸t triÓn cña c¸c cöa s«ng ven biÓn<br />
ch©u thæ s«ng Cöu Long trong nh÷ng thËp niªn tíi<br />
sÏ biÕn ®éng rÊt m¹nh mÏ do c¸c yÕu tè sau:<br />
- TiÕn bé vÒ khoa häc kü thuËt trong thÕ kû<br />
XXI rÊt lín, trªn nhiÒu lÜnh vùc sÏ lµ ®éng lùc ph¸t<br />
triÓn kinh tÕ, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c ngµnh nh− dÞch<br />
vô, du lÞch, n«ng nghiÖp, nu«i trång thñy s¶n, ®¸nh<br />
b¾t h¶i s¶n… T¹i vïng ch©u thæ s«ng Cöu Long,<br />
nhiÒu dù ¸n x©y dùng c¶ng vµ c¶ng c¸ sÏ më ra mét<br />
thêi kú míi cho c¸c ngµnh giao th«ng vËn t¶i vµ<br />
thñy h¶i s¶n. V¨n phßng UBND tØnh BÕn Tre cho<br />
biÕt : ngµy 25 - 6 - 2007, t¹i tØnh BÕn Tre trong 6<br />
th¸ng ®Çu n¨m 2007 ®· thu hót ®−îc n¨m dù ¸n<br />
®Çu t− lín t¹i thÞ x· BÕn Tre, huyÖn Ba Tri, huyÖn<br />
Má Cµy vµ huyÖn Chî L¸ch.<br />
Theo TrÞnh ViÖt An [1], Bé giao th«ng vËn t¶i<br />
®· lÊy ph−¬ng ¸n kªnh t¾t do t− vÊn quèc tÕ SNCLavalin (Canada) ®Ò xuÊt ®Ó lËp b¸o c¸o kh¶ thi.<br />
Theo ph−¬ng ¸n nµy, viÖc ®µo kªnh t¾t më cöa míi<br />
cho tµu biÓn tr¸nh cöa §Þnh An, ®i qua kªnh Quan<br />
Ch¸nh Bè vµo s«ng HËu. Ph−¬ng ¸n nµy ®· ®−îc<br />
khëi c«ng quý I n¨m 2009.<br />
<br />
126<br />
<br />
ViÖc x©y dùng ®Ëp Ba Lai, cÇu R¹ch MiÔu…<br />
lµm cho viÖc giao th«ng kh«ng chØ b»ng ®−êng<br />
thñy qua hÖ thèng kªnh r¹ch mµ cã c¶ hÖ thèng<br />
®−êng bé, ®−îc nèi b»ng nh÷ng chiÕc cÇu, lµm cho<br />
viÖc ®i l¹i thuËn lîi h¬n.<br />
BiÕn ®æi khÝ hËu toµn cÇu dÉn tíi hiÖn t−îng<br />
n−íc biÓn d©ng ¶nh h−ëng kh«ng nhá tíi cuéc sèng<br />
cña ng−êi d©n trong vïng cöa s«ng ven biÓn.<br />
T¸c ®éng cña biÕn ®æi khÝ hËu ®Õn n«ng nghiÖp,<br />
tµi nguyªn n−íc, l©m nghiÖp, thñy s¶n vµ nghÒ c¸,<br />
®Õn ®íi bê, ®Õn n¨ng l−îng vµ giao th«ng, søc kháe<br />
®ang ®−îc nghiªn cøu ph©n tÝch. BiÕn ®æi khÝ hËu<br />
kh«ng thÓ qu¶n lý ®−îc vµ t¸c ®éng cña biÕn ®æi<br />
khÝ hËu lµ kh«ng tr¸nh khái.<br />
Ngµy 22 - 7 - 2008, t¹i héi th¶o ë Tp HCM vÒ<br />
quy ho¹ch thñy lîi §ång B»ng s«ng Cöu Long vµ<br />
cñng cè n©ng cÊp ®ª biÓn, Bé tr−ëng Bé N«ng<br />
nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n Cao §øc Ph¸t ®·<br />
c«ng bè c¶nh b¸o cña Liªn HiÖp Quèc vÒ n−íc biÓn<br />
d©ng 1 m, ViÖt Nam mÊt 17 tû USD/n¨m, 1/5 d©n<br />
sè chÞu ¶nh h−ëng ; 12,3 % diÖn tÝch ®Êt trång trät<br />
bÞ biÕn mÊt.<br />
MÆt kh¸c, khi n−íc biÓn d©ng, c¸c vïng cöa<br />
s«ng ven biÓn ch©u thæ s«ng Cöu Long sÏ thay ®æi<br />
vÞ trÝ theo h−íng ®i s©u vµo phÇn lôc ®Þa, h×nh hµi<br />
cña c¸c cöa s«ng nµy còng thay ®æi. Tuy nhiªn, víi<br />
nh÷ng tiÕn bé vÒ khoa häc kü thuËt víi ®−êng lèi,<br />
chñ tr−¬ng ®óng ®¾n sÏ cã nh÷ng biÖn ph¸p øng<br />
phã thÝch hîp vµ cã hiÖu qu¶.<br />
KÕT LUËN<br />
Nh×n tõ gãc ®é vÞ trÝ ®Þa lý tù nhiªn, KT - XH,<br />
an ninh quèc phßng vµ giao l−u quèc tÕ cña vïng<br />
cöa s«ng ven biÓn ch©u thæ s«ng Cöu Long, cã thÓ<br />
nhËn thÊy tÇm quan träng cña vïng nh− sau :<br />
1. Vïng cöa s«ng ven biÓn ch©u thæ s«ng Cöu<br />
Long lµ mét d¹ng tµi nguyªn thiªn nhiªn, cô thÓ lµ<br />
mét d¹ng tµi nguyªn vÞ thÕ.<br />
2. D¹ng tµi nguyªn vÞ thÕ vïng nghiªn cøu ®−îc<br />
thÓ hiÖn ë c¸c tiªu chÝ cÊu thµnh nh− vÞ thÕ tù<br />
nhiªn, vÞ thÕ ®Þa lý kinh tÕ, vÞ thÕ ®Þa chÝnh trÞ.<br />
- VÞ thÕ tù nhiªn lµ tæng hoµ c¸c gi¸ trÞ vµ lîi<br />
Ých cña vÞ trÝ ®Þa lý, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn.<br />
- VÞ thÕ ®Þa kinh tÕ lµ kh¶ n¨ng vµ quan hÖ kinh<br />
tÕ theo kh«ng gian vïng, miÒn th«ng qua hÖ thèng<br />
giao th«ng vµ c¬ së h¹ tÇng.<br />
- VÞ thÕ ®Þa chÝnh trÞ lµ sù kÕt hîp gi÷a c¸c vÞ<br />
thÕ cña vÞ trÝ tù nhiªn, vÞ thÕ ®Þa kinh tÕ vµ nguån<br />
lùc nh©n v¨n trong mét bèi c¶nh cô thÓ.<br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
