Việt sử toàn thư từ thượng cổ đến hiện đại

Chia sẻ: Ngô Thị Ánh Hồng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:595

Thêm vào BST

Báo xấu

173
lượt xem 52
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo về việt sử toàn thư từ thượng cổ đến hiện đại. Việt sử toàn thư từ thượng cổ đến hiện đại Do sử gia Phạm Văn Sơn soạn thảo vào năm 1960, hội chuyên gia Việt Nam chuyển sang ấn bản điện tử vào năm 1996

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Việt sử toàn thư từ thượng cổ đến hiện đại

PhÕm Vån S½n Vi®t SØ Toàn Thß T× Thßþng C± Ðªn Hi®n ÐÕi
Møc Løc L¶i gi¾i thi®u L¶i tác giä Ph¥n ThÑ Nh¤t Chß½ng 1 - Khái lu§n v« xã hµi Vi®t Nam xßa và nay 1. Ð¸a lý thiên nhiên -- 2. Ngß¶i Vi®t Nam -- 3. G¯c tích. Chß½ng 2 - Ð¶i s¯ng thßþng c± cüa dân tµc Vi®t Nam Chß½ng 3 - Nhà H°ng Bàng (2879 - 258 tr. T. L.) 1. Truy«n thuyªt v« nhà H°ng Bàng -- 2. Nß¾c Vån Lang Chß½ng 4 - Nhà Thøc (257 - 207 tr. T. L.) Chß½ng 5 - Xã hµi Trung Hoa trong th¶i thßþng c± 1. Xã hµi và vån hóa -- 2. Tr§t tñ xã hµi và gia ðình -- 3. Vi®c quan chª - - 4. Pháp chª -- 5. Binh chª -- 6. Ði«n chª -- 7. H÷c chính -- 8. Kh±ng TØ -- 9. Lão TØ -- 10. Trang TØ -- 11. Tuân Hu¯ng. Ph¥n ThÑ Hai B¡c Thuµc Th¶i ÐÕi Chß½ng 1 - Nhà Tri®u (B¡c thuµc l¥n thÑ I 207-111 tr. T. L.) 1. Ch² r¨ cüa l¸ch sØ Âu LÕc -- 2. Chính tr¸ cüa Tri®u Ðà -- 3. Nam Vi®t và Tây Hán -- 4. Xã hµi Vi®t Nam dß¾i th¶i Tri®u Ðà -- 5. Nhæng vua kª nghi®p Tri®u Ðà --- 6. Ðª qu¯c Vi®t Nam xøp ð± -- 7. Công tµi cüa Thái Phó Læ Gia (Phê bình cüa Ngô Th¶i Sî). Chß½ng 2 - Nhà Tây Hán (B¡c thuµc l¥n II 111 tr. T. L. - 39 T. L.) 1. Ð½n v¸ hành chánh trên ð¤t Giao Chï -- 2. Bµ máy cai tr¸ · ð¤t Giao Châu. Chß½ng 3 - Nhà Trßng (40 - 43) 1. Ph¥n c¶ nß½ng tØ -- 2. Nhà Ðông Hán phøc thù -- 3. Tính ch¤t cách mÕng cüa cuµc kh· i nghîa nåm Canh Tý. Chß½ng 4 - B¡c thuµc l¥n III (43 - 544 Ðông Hán - Nam B¡c tri«u) Cuµc cäi cách cüa Mã Vi®n trên ð¤t Giao Châu
Chß½ng 5 - Ngß¶i Vi®t Nam h÷c chæ Tàu 1. Vi®c truy«n bá Hán h÷c -- 2. Änh hß· ng Ph§t ð° v¾i n«n vån h÷c cüa chúng ta -- 3. Ph§t Giáo -- 4. Mµt ði«u sai l¥m v« Sî Nhiªp. Chß½ng 6 - Cuµc cách mÕng phän Ðª l¥n thÑ hai cüa dân Giao Chï 1. Bà Tri®u ch¯ng quân Ðông Ngô -- 2. Lâm „p qu¤y phá Giao Châu. Chß½ng 7 - Nhà Ti«n Lý (544 - 602) 1. Lý Nam Ðª (544 - 548) -- 2. H§u Lý Nam Ðª (571 - 602). Chß½ng 8 - B¡c thuµc l¥n IV (603 - 939) 1. Nhà Tùy ðánh Lâm „p -- 2. Nhà Ðß¶ng ð¯i v¾i An Nam -- 3. Mai H¡c Ðª kh· i nghîa (722) -- 4. Gi£c Côn Lôn và Ð° Bà -- 5. B¯ Cái ÐÕi Vß½ng -- 6. Cuµc xâm lång Giao Châu cüa Nam Chiªu --- 7. Sñ th¤t bÕi cüa Nam Chiªu và sñ nghi®p cüa Cao Bi«n. Chß½ng 9 - Cuµc tranh ð¤u cüa dân tµc Vi®t Nam t× h÷ Khúc ðªn h÷ Ngô Tr§n thüy chiªn ð¥u tiên cüa Vi®t Nam. Ph¥n ThÑ Ba Vi®t Nam Trên Ðß¶ng Ðµc L§p (939) Chß½ng 1 - Nhà Ngô (939 - 965) Chß½ng 2 - Nhà Ðinh (968 - 980) 1. Ðinh Tiên Hoàng -- 2. Ðinh Phª Ðª. Chß½ng 3 - Nhà Ti«n Lê (980 - 1009) 1. Lê Hoàn ðánh T¯ng -- 2. Vi®c ngoÕi giao -- 3. Vi®c ðánh Chiêm Thành -- 4. Sñ m· mang trong nß¾c -- 5. Cái án Lê Hoàn và Dß½ng H§u. Chß½ng 4 - Các vua kª tiªp Lê ÐÕi Hành I. Lê Trung Tông (1005) II. Lê Ng÷a Tri«u (1005 - 1009) 1. Vi®c ngoÕi giao v¾i B¡c Tri«u -- 2. Sñ tàn ác cüa Ng÷a Tri«u -- 3. Vø âm mßu cß¾p ngôi nhà Ti«n Lê. Chß½ng 5 - Nhà H§u Lý (1010 - 1225) I. Lý Thái T± (1010 - 1028)
II. Lý Thái Tông (1028 - 1054) 1. Vi®c chính tr¸ -- 2. Vi®c quân sñ -- 3. D©p Chiêm Thành. III. Lý Thánh Tông (1054 - 1072) 1. Vi®c m· mang Ph§t Giáo và Nho Giáo -- 2. Ðánh Chiêm Thành. IV. Lý Nhân Tông (1072 - 1127) 1. Vø tranh dành quy«n v¸ -- 2. Vi®c chính tr¸ -- 3. Vi®c ðánh T¯ng -- 4. Cuµc phøc thù cüa nhà T¯ng -- 5. Ðánh Chiêm Thành. V. Lý Th¥n Tông (1128 - 1138) VI. Lý Anh Tông (1138 - 1175) 1. Ð² Anh Vû và Tô Hiªn Thành -- 2. Vi®c ngoÕi giao. VII. Lý Cao Tông (1176 - 1210) VIII. Lý Hu® Tông (1211 - 1225) IX. Lý Chiêu Hoàng (1225) Chß½ng 6 - Khái ni®m v« Ph§t giáo và vån h÷c dß¾i ð¶i nhà Lý Chß½ng 7 - Nhà Tr¥n (1225 - 1413) -- Nß¾c Vi®t Nam dß¾i ð¶i Tr¥n S½ I. Tr¥n Thái Tông (1225 - 1258) 1. Tàn sát h÷ Lý. -- 2. Vi®c ðäo lµn nhân luân. -- 3. Vi®c ðánh d©p trong nß¾c. -- 4. Nhæng công cuµc cäi cách. -- 5. Vi®c binh chª và lñc lßþng quân ðµi dß¾i ð¶i Tr¥n - S½. -- 6. Kinh tª và xã hµi. -- 7. Phong tøc. -- 8. Vån hóa. -- 9. Cuµc chiªn tranh tñ v® thÑ nh¤t cüa Vi®t Nam. II. Tr¥n Thánh Tông (1258 - 1278) 1. Vi®c chính tr¸. -- 2. Vi®c ngoÕi giao v¾i Mông C±. III. Tr¥n Nhân Tông (1279 - 1293) A- Mông C± gây h¤n l¥n thÑ hai 1. Vi®c ngoÕi giao tan vÞ. -- 2 Huyªt chiªn giæa Vi®t Nam và Mông C±. - Hµi Ngh¸ Bình Than (1282). - Hµi Ngh¸ Diên H°ng (1284). - Quân Nam rút theo kª hoÕch. - Hµi ngh¸ quân sñ VÕn Kiªp. III Mông C± t¤n công. - M£t tr§n Ðông Nam. - Cuµc t±ng t¤n công cüa Vi®t Nam. Vi®t Nam thu phøc Thång Long. - Tr§n Tây Kªt. - Tr§n VÕn Kiªp. B- Mông C± t¤n công l¥n thÑ hai (1287) I Tr§n Vân Ð°n. II Tr§n BÕch Ð¢ng. III Vi®c truy kích Thoát Hoan. IV Cuµc giäng hòa. V Chiªn pháp cüa Hßng ÐÕo Vß½ng. IV. Tr¥n Anh Tông (1293 - 1314) Vi®c gä Huy«n Trân cho Chª Mân
V. Tr¥n Minh Tông (1314 - 1329) VI. Tr¥n Hiªn Tông (1329 - 1341) Gi£c Ngßu H¯ng và gi£c Lào VII. Tr¥n Dø Tông (1341 - 1369) 1. Vi®c chính tr¸. -- 2. Vi®c giao thi®p v¾i Trung Hoa. -- 3. Vi®c giao thi®p v¾i Chiêm Thành. -- 4. Dø Dß½ng Nh§t L-. VIII. Tr¥n Ngh® Tông (1370 - 1372) Ti¬u sØ H° Quý Ly. IX. Tr¥n Du® Tông (1372 - 1377) X. Tr¥n Phª Ðª (1377 - 1388) 1. Vi®c giao thi®p v¾i nhà Minh. -- 2. Chiêm Thành t¤n công Thång Long. -- 3. Âm mßu tr× H° Quý Ly th¤t bÕi. XI. Tr¥n Thu§n Tông (1388 - 1398) 1. Chª B°ng Nga tØ tr§n. -- 2. Cuµc cách mÕng cüa H° Quý Ly: Cäi cách chính tr¸. Cäi cách quân sñ. Cäi cách kinh tª. Cäi cách xã hµi. Cäi cách vån hóa. -- 3. Cuµc ðäo chính H° Quý Ly. Chß½ng 8 - Nhà H° (1400 - 1407) I. H° Quý Ly (1400) II. H° Hán Thß½ng (1400 - 1407) 1. Cuµc giao tranh giæa nhà H° và nhà Minh. - Thành Ða Bang th¤t thü. - Tr§n Mµc Phàm Giang. - Tr§n Hàm TØ Quan. - Nguyên nhân th¤t bÕi cüa H° Quý Ly. -- 2. H° Quý Ly có làm m¤t nß¾c không? Chß½ng 9 - B¡c thuµc l¥n thÑ nåm -- Nhà H§u Tr¥n (1407 - 413) 1. Chính sách th¯ng tr¸ cüa nhà Minh. -- 2. Giän Ð¸nh Ðª kh· i nghîa (1407 - 1409). -- 3. Tr¥n Quý Khoách (1409 - 1413) Chß½ng 10 - Nhà H§u Lê. Lê Lþi ch¤m dÑt chª ðµ Minh thuµc (1417 - 1427) 1. Giai ðoÕn ðen t¯i. -- 2. Giai ðoÕn tß½i sáng. -- 3. Cuµc t±ng phän công cüa gi£c Minh (M£t tr§n mi«n B¡c). -- 4. Tr§n Tuy Ðµng. -- 5. Vi®t quân phong töa Ðông Ðô. -- 6. Tr§n chi Lång. -- 7. Quân Minh xin hòa giäi. -- 8. Vi®c c¥u phong. Nhà H§u Lê (1428 - 1527) I. Lê Thái T± (1428 - 1433) 1. H÷c chính. -- 2. Lu§t pháp. -- 3. Hành chánh. -- 4. Cäi cách ði«n ð¸a. -- 5. Binh chª. -- 6. Vi®c giªt công th¥n.
II. Lê Thái Tông (1434 - 1442) Cái án Lê Chi Viên (1442) III. Lê Nhân Tông (1443 - 1459) IV. Lê Thánh Tông (1460 - 1497) 1. Vi®c chính tr¸. -- 2. T± chÑc hß½ng thôn. -- 3. Vi®c ðình. -- 4. Hành chính. -- 5. Quan chª. -- 6. Thuª ðinh. -- 7. Thuª ði«n th±. -- 8. Nông nghi®p. -- 9. Lu§t pháp bäo v® nhân quy«n. -- 10. Quy«n lþi xã hµi. -- 11. T± chÑc võ b¸. -- 12. Võ công ð¶i H°ng ÐÑc. -- 13. Vån tr¸ ð¶i H°ng ÐÑc. V. Lê Hiªn Tông (1497 - 1504) VI. Lê Túc Tông (1504 1505) VII. Lê Uy Møc (1505 - 1509) VIII. Lê Tß½ng Dñc (1510 - 1516) IX. Lê Chiêu Tông X. Lê Cung Hoàng (1516 - 1527) Chß½ng 11 - Nhà MÕc (1527 - 1667) MÕc Ðång Dung (1527 - 1529) 1. Tình trÕng Vi®t Nam ð¥u thª kÖ XVI. -- 2. Ti¬u sØ MÕc Ðång Dung. -- 3. Vø Tr¥n Thiêm Bình thÑ hai. -- 4. Mµt cuµc chiªn tranh tâm lý. -- 5.Vø án MÕc Ðång Dung. Chß½ng 12 - LoÕn phong kiªn Vi®t Nam. Nam B¡c tri«u (1527 - 1592) 1. Tr¸nh Ki¬m và Nguy-n Kim. -- 2. Biªn c¯ tÕi Nam tri«u. -- 3. Th¤t bÕi cüa B¡c tri«u. Chß½ng 13 - Nß¾c Vi®t Nam t× B¡c vào Nam (1674 - 1775) 1. H÷ Tr¸nh làm chúa mi«n B¡c. -- 2. H÷ Nguy-n xßng hùng phß½ng Nam. Chß½ng 14 - Tr¸nh - Nguy-n phân tranh (1627 - 1775) 1. ÐÕi chiªn l¥n thÑ nh¤t (1627). -- 2. ÐÕi chiªn l¥n thÑ hai (1630) -- 3. ÐÕi chiªn l¥n thÑ ba (1635). -- 4. ÐÕi chiªn l¥n thÑ tß (1648). -- 5. ÐÕi chiªn l¥n thÑ nåm (1655) -- 6. ÐÕi chiªn l¥n thÑ sáu (1661) -- 7. ÐÕi chiªn l¥n thÑ bäy (1672). Chß½ng 15 - Sñ nghi®p hai h÷ Tr¸nh - Nguy-n Chß½ng 16 - Nhæng vø phiªn loÕn dß¾i ð¶i chúa Tr¸nh
Chß½ng 17 - Các hoÕt ðµng cüa Nguy-n Chß½ng 18 - Các cuµc chiªn tranh cu¯i cùng cüa hai h÷ Tr¸nh - Nguy-n (1774) Chß½ng 19 - Nhà Tây S½n (1778 - 1802) 1. Ti¬u sØ nhà Tây S½n. -- 2. Tây S½n di®t Nguy-n tÕi Nam Vi®t. -- 3. Nguy-n Hu® ðu±i quân Xiêm. -- 4. Nguy-n Hu® ðánh Thu§n Hóa. -- 5. Nguy-n Hu® ra Thång Long. -- 6. Chim B¢ng gçy cánh. Chß½ng 20 - Mµt võ công oanh li®t b§c nh¤t cüa Vi®t Nam cu¯i thª kÖ XVIII 1. Cái chªt cüa Vû Vån Nh§m. -- 2. Chiªn sñ Vi®t-Thanh. -- 3. Cuµc giao thi®p giæa Tây S½n và Thanh ðình. -- 4. Chính tr¸ cüa vua Quang Trung. -- 5. Vua Chiêu Th¯ng b¸ nhøc trên ð¤t Tàu. Nhæng cuµc chiªn tranh cu¯i cùng giæa Tây S½n và Cñu Nguy-n 1. Nguy-n Vß½ng qu§t kh· i. -- 2. Nguy-n Vß½ng t¤n công Qui Nh½n l¥n thÑ nh¤t (1790). -- 3. Qui Nh½n th¤t thü l¥n thÑ hai và ba. -- 4. Phú Xuân ð±i chü. -- 5. Nguy-n Vß½ng ra B¡c Hà. Chß½ng 21 - Ngß¶i Âu Châu sang Vi®t Nam 1. Vi®t Nam dß¾i con m¡t ngß¶i Pháp. -- 2. ÐÕo Thiên Chúa. Chß½ng 22 - Nhà Nguy-n (1802 - 1945) I. Gia Long (1802 - 1820) 1. Thª t± xßng ðª hi®u. -- 2. Bµ máy chính quy«n trung ß½ng. -- 3. Các ð¸a hÕt hành chính l¾n. -- 4. Binh chª. -- 5. Công vø. -- 6. Vi®c h÷c hành và lu§t pháp. -- 7. Vi®c tài chính. -- 8. Vi®c ngoÕi giao v¾i Pháp. -- 9. Vi®c ngoÕi giao v¾i Trung Qu¯c. -- 10. Giao thi®p v¾i Miên-Lào-Tiêm La. -- 11. Bàn v« loÕn phong kiªn · Vi®t Nam. -- 12. Vài ý kiªn v« vua Gia Long. II. Thánh T± (1820 - 1840) 1. Hoàn thiên bµ máy chính quy«n. -- 2. Vi®c h÷c hành thi cØ. -- 3. Sách v· . -- 4. Nhæng cuµc phiªn loÕn. -- 5. Vi®c ngoÕi giao v¾i Pháp. -- 6. Vi®c Ai Lao và Chân LÕp. -- 7. Vi®c c¤m ðÕo. -- 8. Bàn v« Thánh T±. III. Hiªn T± (1841 - 1847) 1. Cá nhân cüa vua Hiªn T±. -- 2. Vi®c Chân LÕp và Tiêm La. -- 3. Cuµc ðánh phá ð¥u tiên cüa Pháp · Vi®t Nam.
Ph¥n ThÑ Tß Vi®t Nam M¤t Ðµc L§p V« Tay Pháp Chß½ng 1 - Dñc Tông (1847 - 1883) 1. Vua Tñ ÐÑc và tình thª Vi®t Nam giæa thª kÖ XIX. -- 2. Vi®c ngoÕi giao và c¤m ðÕo. -- 3. Vi®c vån h÷c và binh chª. -- 4. Nhæng vø phiªn ðµng trong nß¾c. Chß½ng 2 - Ngß¶i Pháp ra m£t xâm chiªm Vi®t Nam 1. Nguyên nhân cüa sñ xâm lång. -- 2. Ð£c phái viên Pháp ðªn Vi®t Nam. -- 3. Vi®t Nam m¤t ba tïnh Ðông Nam KÏ. -- 4. Phän Ñng cüa tri«u ðình Huª. -- 5. Phong Trào kháng Pháp · Nam KÏ. -- 6. Ngß¶i Pháp chiªm n¯t ba tïnh mi«n Tây Nam KÏ. -- 7. Nhæng nghîa sî mi«n Nam. Chß½ng 3 - Quân Pháp ðánh B¡c KÏ 1. Nguyên nhân vi®c ngß¶i Pháp ra B¡c. -- 2. Pháp quân ðánh B¡c KÏ l¥n thÑ I. -- 3. Hòa ß¾c nåm Giáp Tu¤t (1874). -- 4. Hà thành th¤t thü l¥n thÑ hai. -- 5. Sñ phª l§p · Huª. -- 6. Hòa ß¾c nåm Quí Mùi (1883). -- 7. Hòa ß¾c Thiên Tân l¥n thÑ hai. -- 8. Hòa ß¾c Patenôtre (1884). Chß½ng 4 - Tàn cuµc cüa phong kiªn Vi®t Nam 1. Phong trào C¥n Vß½ng cÑu qu¯c. -- 2. Phong trào Vån Thân kháng Pháp. -- 3. Vua Thành Thái (1884 - 1907). -- 4. Vua Duy Tân (1907 - 1916). -- 5. Cuµc bäo hµ cüa nß¾c Pháp. Chß½ng V - Nhæng cuµc tranh thü ðµc l§p cüa Vi®t Nam t× 1928 - 1954 1. Xã hµi Vi®t Nam dß¾i th¶i Pháp thuµc. -- 2. Nhæng cuµc tranh ð¤u cüa thª h® trë tu±i. -- 3. Cuµc ðäo chánh 9-3-1945. -- 4. Lá bài Bäo ÐÕi và Hi®p Ð¸nh HÕ Long. -- 5. Cuµc chiªn tranh Thñc - Cµng (1945 - 1954). -- 6. Thöa hi®p Genève. -- 7. Kªt Lu§n Tài li®u tham khäo Ý kiªn cüa vån gia trí thÑc v« Vi®t SØ Toàn Thß Phø løc 1: Bäng ð¯i chiªu các tri«u ðÕi Vi®t Nam v¾i tri«u ðÕi Trung Hoa Phø løc 2: Thª Phä h÷ Nguy-n Phø løc 3: Thª Phä h÷ Tr¸nh
Kính dâng hß½ng h°n song thân ðã s¾m hun ðúc cho con mµt t¤m lòng thiªt tha v¾i ð¤t nß¾c ð¬ viªt nên nhæng trang sØ oai hùng cüa dân tµc. PhÕm Vån S½n L¶i Gi¾i Thi®u "Chim Vi®t làm t± cành nam (Vi®t ði¬u sào nam chi)", mµt câu nói ng¡n g÷n nhßng hàm chÑa mµt ý nghîa th§t sâu: ngß¶i Vi®t Nam không bao gi¶ quên ðßþc cµi ngu°n cüa mình! Nh¶ tinh th¥n ðó mà trên trß¶ng qu¯c tª, dù phäi ch¸u mµt ngàn nåm ðô hµ gi£c Tàu, mµt tråm nåm nô l® gi£c Tây. Nhßng hi®n nay, v¾i chính sách hüy di®t vån hóa truy«n th¯ng dân tµc trong nß¾c, và sÑc lôi cu¯n mãnh li®t cüa n«n vån minh v§t ch¤t Âu MÛ ngoài nß¾c, dân tµc chúng ta ðang phäi ð¯i ð¥u v¾i mµt hi¬m h÷a di®t vong m¾i, có mÑc ðµ tr¥m tr÷ng h½n t¤t cä các hi¬m h÷a ðã g£p phäi trong quá khÑ. Chï có lòng yêu nß¾c n°ng nàn, phát xu¤t t× ðáy lòng cüa m÷i ngß¶i Vi®t m¾i giúp chúng ta vßþt qua ðßþc hi¬m h÷a này. Chï có lòng yêu quê hß½ng thiªt tha m¾i là ðµng c½ b¡t chúng ta chung góp tâm trí vào vi®c bäo t°n và phát huy n«n vån hóa cao quý cüa cha ông ð¬ lÕi. V¾i møc tiêu duy nh¤t là nuôi dßÞng lòng yêu nß¾c c¥n thiªt trong lòng m÷i ngß¶i Vi®t tÕi Nh§t, sinh thành nhæng tâm h°n thiªt tha v¾i quê hß½ng, dân tµc, chúng tôi ðã mÕn phép in lÕi 600 bµ Vi®t SØ Toàn Thß này cüa SØ Gia PhÕm Vån S½n ð¬ phân ph¯i trong cµng ð°ng ngß¶i Vi®t tÕi Nh§t. V¾i công trình khäo cÑu sâu rµng cüa SØ gia yêu nß¾c PhÕm Vån S½n và tính ch¤t khách quan, dân tµc, khoa h÷c, phong phú, giän d¸ ... cüa bµ sách này, chúng tôi mong mu¯n m²i gia ðình Vi®t Nam tÕi Nh§t s¨ có ít nh¤t mµt bµ, lúc nào cûng có trong nhà, ð¬ d- dàng chï dÕy con em v« l¸ch sØ hào hùng b¤t khu¤t cüa dân tµc Vi®t. Chúng tôi cûng chân thành cäm tÕ Hi®p Hµi Liên Ð¾i Ngß¶i TÜ NÕn Ðông Dß½ng ðã y¬m trþ toàn th¬ chi phí ð¬ in lÕi bµ sách này. Hi®p Hµi Ngß¶i Vi®t TÕi Nh§t Bän Nh§t Bän, 1983 Nam Ngh® Xã
Cùng BÕn Ð÷c Thân Mªn T× mß¶i hai nåm nay, bß¾c chân vào làng sØ h÷c, chúng tôi ðã ðßþc hân hÕnh gi¾i thi®u các bÕn vån gia trí thÑc và h÷c sinh mµt t± tác ph¦m nhö nhß Vi®t Nam Tranh Ð¤u SØ, Vi®t Nam Hi®n ÐÕi SØ Yªu, Vî Tuyªn 17, Vi®t SØ Tân Biên quy¬n I, II, III. Nhæng cu¯n sách này ðßþc tái bän nhi«u l¥n và trß¾c nhæng sñ ðóng góp cüa chúng tôi ð¯i v¾i vån hóa nß¾c nhà, các bÕn ð÷c ðã tö có nhi«u cäm tình và tin c§y, do ðó ð¬ tÕ lòng tri kÖ b¯n phß½ng hàng nåm chúng tôi tiªp tøc gØi ðªn tay các bÕn nhæng tác ph¦m v« sØ h÷c. G¥n ðây, Vi®t sØ tân biên ðßþc các bÕn trí thÑc trong nß¾c và ngoài nß¾c ð£c bi®t lßu ý và tán thß· ng trên các báo Bách Khoa, Thª Gi¾i Tñ Do, Tân Dân, Chï ÐÕo, Ngôn Lu§n, Tñ Do, v.v... nhßng bµ sØ này còn t¾i 4 cu¯n næa m¾i hªt, tÑc là phäi xu¤t bän ð«u ð£n luôn b¯n nåm m¾i hoàn thành. Trong lúc này, nhi«u bÕn giáo sß và h÷c sinh thß¶ng gØi thß ðªn chúng tôi yêu c¥u nên g¤p rút soÕn mµt cu¯n Vi®t sØ tân biên thâu h©p g°m ðü chi tiªt t× Thßþng c± th¶i ðÕi ðªn hªt th¶i Pháp thuµc ð¬ ti®n døng h½n trong các trß¶ng h÷c. Theo ý các bÕn, Vi®t SØ Tân Biên g°m 7 cu¯n chï lþi ích nhi«u cho các giáo sß sØ ð¸a, các vån gia trí thÑc c¥n biên khäo rµng rãi và cho mµt s¯ sinh viên n£ng tình ð£c bi®t v¾i sØ h÷c. Quä v§y, chúng tôi ðã ð÷c khá nhi«u sách, chuy®n ký ð¬ viªt mµt bµ sách có møc ðích giúp các bÕn k¬ trên khöi m¤t nhi«u th¶i gi¶ tìm tòi sØ li®u và nghî ngþi v« sñ bình giäi, m£c d¥u công vi®c cüa chúng tôi vçn có th¬ còn nhi«u khuyªt ði¬m. Ngoài ra, t× trên 30 nåm nay, tuy trong các thß vi®n cüa chúng ta ðã có mµt sách v« l¸ch sØ, nhßng các sách này vçn còn mang n£ng änh hß· ng cüa tß tß· ng th¶i phong kiªn, ðª qu¯c. Nªu c¥n tiªn bµ, t¤t nhiên ta phäi có nhæng cu¯n sØ m¾i viªt theo quan ni®m rµng rãi và tinh th¥n phóng khoáng cüa trào lßu dân chü ngày nay cùng g°m thâu ðßþc nhi«u ði«u m¾i lÕ do sñ khám phá hay sßu t¥m cüa các h÷c giä c§n ðÕi, hi®n ðÕi. Hôm nay, Vi®t SØ Toàn Thß ra m¡t các bÕn. Chúng tôi hy v÷ng tác ph¦m này s¨ hþp v¾i nhu c¥u cüa tình thª mµt ph¥n nào, góp ðßþc ít nhi«u công quä c¥n thiªt cho sñ phát tri¬n và xây dñng vån h÷c cüa nß¾c nhà trong giai ðoÕn m¾i cüa l¸ch sØ. Tuy nhiên do sØ h÷c nß¾c nhà chßa hªt phôi thai, ¤u trî, sØ li®u lÕi th¤t ð¡c khá nhi«u qua các qu¯c biªn, sách này không khöi có ði«u l²i l¥m, s½ sót. Trong khi ch¶ ðþi mµt hoàn thi®n, chúng tôi xin sÇn sàng chào ðón sñ u¯n n¡n và chï bäo cüa các bÕn trí thÑc g¥n xa. Sài gòn ngày 14 tháng 3 nåm Canh Tý PhÕm Vån S½n
Møc Løc L¶i gi¾i thi®u L¶i tác giä Ph¥n ThÑ Nh¤t Chß½ng 1 - Khái lu§n v« xã hµi Vi®t Nam xßa và nay 1. Ð¸a lý thiên nhiên -- 2. Ngß¶i Vi®t Nam -- 3. G¯c tích. Chß½ng 2 - Ð¶i s¯ng thßþng c± cüa dân tµc Vi®t Nam Chß½ng 3 - Nhà H°ng Bàng (2879 - 258 tr. T. L.) 1. Truy«n thuyªt v« nhà H°ng Bàng -- 2. Nß¾c Vån Lang Chß½ng 4 - Nhà Thøc (257 - 207 tr. T. L.) Chß½ng 5 - Xã hµi Trung Hoa trong th¶i thßþng c± 1. Xã hµi và vån hóa -- 2. Tr§t tñ xã hµi và gia ðình -- 3. Vi®c quan chª -- 4. Pháp chª -- 5. Binh chª -- 6. Ði«n chª -- 7. H÷c chính -- 8. Kh±ng TØ -- 9. Lão TØ -- 10. Trang TØ -- 11. Tuân Hu¯ng. Ph¥n ThÑ Hai B¡c Thuµc Th¶i ÐÕi Chß½ng 1 - Nhà Tri®u (B¡c thuµc l¥n thÑ I 207-111 tr. T. L.) 1. Ch² r¨ cüa l¸ch sØ Âu LÕc -- 2. Chính tr¸ cüa Tri®u Ðà -- 3. Nam Vi®t và Tây Hán -- 4. Xã hµi Vi®t Nam dß¾i th¶i Tri®u Ðà -- 5. Nhæng vua kª nghi®p Tri®u Ðà --- 6. Ðª qu¯c Vi®t Nam xøp ð± -- 7. Công tµi cüa Thái Phó Læ Gia (Phê bình cüa Ngô Th¶i Sî). Chß½ng 2 - Nhà Tây Hán (B¡c thuµc l¥n II 111 tr. T. L. - 39 T. L.) 1. Ð½n v¸ hành chánh trên ð¤t Giao Chï -- 2. Bµ máy cai tr¸ · ð¤t Giao Châu. Chß½ng 3 - Nhà Trßng (40 - 43) 1. Ph¥n c¶ nß½ng tØ -- 2. Nhà Ðông Hán phøc thù -- 3. Tính ch¤t cách mÕng cüa cuµc kh· i nghîa nåm Canh Tý. Chß½ng 4 - B¡c thuµc l¥n III (43 - 544 Ðông Hán - Nam B¡c tri«u) Cuµc cäi cách cüa Mã Vi®n trên ð¤t Giao Châu Chß½ng 5 - Ngß¶i Vi®t Nam h÷c chæ Tàu 1. Vi®c truy«n bá Hán h÷c -- 2. Änh hß· ng Ph§t ð° v¾i n«n vån h÷c cüa chúng ta -- 3. Ph§t Giáo -- 4. Mµt ði«u sai l¥m v« Sî Nhiªp. Chß½ng 6 - Cuµc cách mÕng phän Ðª l¥n thÑ hai cüa dân Giao Chï
1. Bà Tri®u ch¯ng quân Ðông Ngô -- 2. Lâm „p qu¤y phá Giao Châu. Chß½ng 7 - Nhà Ti«n Lý (544 - 602) 1. Lý Nam Ðª (544 - 548) -- 2. H§u Lý Nam Ðª (571 - 602). Chß½ng 8 - B¡c thuµc l¥n IV (603 - 939) 1. Nhà Tùy ðánh Lâm „p -- 2. Nhà Ðß¶ng ð¯i v¾i An Nam -- 3. Mai H¡c Ðª kh· i nghîa (722) -- 4. Gi£c Côn Lôn và Ð° Bà -- 5. B¯ Cái ÐÕi Vß½ng -- 6. Cuµc xâm lång Giao Châu cüa Nam Chiªu --- 7. Sñ th¤t bÕi cüa Nam Chiªu và sñ nghi®p cüa Cao Bi«n. Chß½ng 9 - Cuµc tranh ð¤u cüa dân tµc Vi®t Nam t× h÷ Khúc ðªn h÷ Ngô Tr§n thüy chiªn ð¥u tiên cüa Vi®t Nam. Ph¥n ThÑ Ba Vi®t Nam Trên Ðß¶ng Ðµc L§p (939) Chß½ng 1 - Nhà Ngô (939 - 965) Chß½ng 2 - Nhà Ðinh (968 - 980) 1. Ðinh Tiên Hoàng -- 2. Ðinh Phª Ðª. Chß½ng 3 - Nhà Ti«n Lê (980 - 1009) 1. Lê Hoàn ðánh T¯ng -- 2. Vi®c ngoÕi giao -- 3. Vi®c ðánh Chiêm Thành -- 4. Sñ m· mang trong nß¾c -- 5. Cái án Lê Hoàn và Dß½ng H§u. Chß½ng 4 - Các vua kª tiªp Lê ÐÕi Hành I. Lê Trung Tông (1005) II. Lê Ng÷a Tri«u (1005 - 1009) 1. Vi®c ngoÕi giao v¾i B¡c Tri«u -- 2. Sñ tàn ác cüa Ng÷a Tri«u 3. Vø âm mßu cß¾p ngôi nhà Ti«n Lê. Chß½ng 5 - Nhà H§u Lý (1010 - 1225) I. Lý Thái T± (1010 - 1028) II. Lý Thái Tông (1028 - 1054) 1. Vi®c chính tr¸ -- 2. Vi®c quân sñ -- 3. D©p Chiêm Thành. III. Lý Thánh Tông (1054 - 1072) 1. Vi®c m· mang Ph§t Giáo và Nho Giáo -- 2. Ðánh Chiêm Thành. IV. Lý Nhân Tông (1072 - 1127) 1. Vø tranh dành quy«n v¸ -- 2. Vi®c chính tr¸ -- 3. Vi®c ðánh T¯ng -- 4. Cuµc phøc thù cüa nhà T¯ng -- 5. Ðánh Chiêm Thành. V. Lý Th¥n Tông (1128 - 1138)
VI. Lý Anh Tông (1138 - 1175) 1. Ð² Anh Vû và Tô Hiªn Thành -- 2. Vi®c ngoÕi giao. VII. Lý Cao Tông (1176 - 1210) VIII. Lý Hu® Tông (1211 - 1225) IX. Lý Chiêu Hoàng (1225) Chß½ng 6 - Khái ni®m v« Ph§t giáo và vån h÷c dß¾i ð¶i nhà Lý Chß½ng 7 - Nhà Tr¥n (1225 - 1413) -- Nß¾c Vi®t Nam dß¾i ð¶i Tr¥n S½ I Tr¥n Thái Tông (1225 - 1258) I Tàn sát h÷ Lý. II Vi®c ðäo lµn nhân luân. III Vi®c ðánh d©p trong nß¾c. IV Nhæng công cuµc cäi cách. V Vi®c binh chª và lñc lßþng quân ðµi dß¾i ð¶i Tr¥n - S· . IV Kinh tª và xã hµi. VII Phong tøc. VIII Vån hóa. IX Cuµc chiªn tranh tñ v® thÑ nh¤t cüa Vi®t Nam. II Tr¥n Thánh Tông (1258 - 1278) I Vi®c chính tr¸. II Vi®c ngoÕi giao v¾i Mông C±. III Tr¥n Nhân Tông (1279 - 1293) A - Mông C± gây h¤n l¥n thÑ hai I Vi®c ngoÕi giao tan vÞ. -- II Huyªt chiªn giæa Vi®t Nam và Mông C±. - Hµi Ngh¸ Bình Than (1282). - Hµi Ngh¸ Diên H°ng (1284). - Quân Nam rút theo kª hoÕch. - Hµi ngh¸ quân sñ VÕn Kiªp. -- III Mông C± t¤n công. - M£t tr§n Ðông Nam. - Cuµc t±ng t¤n công cüa Vi®t Nam. Vi®t Nam thu phøc Thång Long. - Tr§n Tây Kªt. - Tr§n VÕn Kiªp. B - Mông C± t¤n công l¥n thÑ hai (1287) I Tr§n Vân Ð°n. -- II Tr§n BÕch Ð¢ng. -- III Vi®c truy kích Thoát Hoan. -- IV Cuµc giäng hòa. -- V Chiªn pháp cüa Hßng ÐÕo Vß½ng. IV Tr¥n Anh Tông (1293 - 1314) Vi®c gä Huy«n Trân cho Chª Mân V Tr¥n Minh Tông (1314 - 1329) VI Tr¥n Hiªn Tông (1329 - 1341) Gi£c Ngßu H¯ng và gi£c Lào VII Tr¥n Dø Tông (1341 - 1369) I Vi®c chính tr¸. II Vi®c giao thi®p v¾i Trung Hoa. III Vi®c giao thi®p v¾i Chiêm Thành. IV Dø Dß½ng Nh§t L-. VIII Tr¥n Ngh® Tông (1370 - 1372) Ti¬u sØ H° Quý Ly.
IX Tr¥n Du® Tông (1372 - 1377) X Tr¥n Phª Ðª (1377 - 1388) I Vi®c giao thi®p v¾i nhà Minh. II Chiêm Thành t¤n công Thång Long. III Âm mßu tr× H° Quý Ly th¤t bÕi. XI Tr¥n Thu§n Tông (1388 - 1398) I Chª B°ng Nga tØ tr§n. II Cuµc cách mÕng cüa H° Quý Ly: Cäi cách chính tr¸. Cäi cách quân sñ. Cäi cách kinh tª. Cäi cách xã hµi. Cäi cách vån hóa. III Cuµc ðäo chính H° Quý Ly. Chß½ng VIII - Nhà H° (1400 - 1407) I H° Quý Ly (1400) II H° Hán Thß½ng (1400 - 1407) I Cuµc giao tranh giæa nhà H° và nhà Minh. - Thành Ða Bang th¤t thü. - Tr§n Mµc Phàm Giang. - Tr§n Hàm TØ Quan. - Nguyên nhân th¤t bÕi cüa H° Quý Ly. II H° Quý Ly có làm m¤t nß¾c không? Chß½ng IX - B¡c thuµc l¥n thÑ nåm - Nhà H§u Tr¥n (1407 - 413) I Chính sách th¯ng tr¸ cüa nhà Minh. II Giän Ð¸nh Ðª kh· i nghîa (1407 - 1409). III Tr¥n Quý Khoách (1409 - 1413) Chß½ng X - Nhà H§u Lê. Lê Lþi ch¤m dÑt chª ðµ Minh thuµc (1417 - 1427) I Giai ðoÕn ðen t¯i. II Giai ðoÕn tß½i sáng. III Cuµc t±ng phän công cüa gi£c Minh (M£t tr§n mi«n B¡c). IV Tr§n Tuy Ðµng. V Vi®t quân phong töa Ðông Ðô. VI Tr§n chi Lång. VII Quân Minh xin hòa giäi. VIII Vi®c c¥u phong. Nhà H§u Lê (1428 - 1527) I Lê Thái T± (1428 - 1433) I H÷c chính. II Lu§t pháp. III Hành chánh. IV Cäi cách ði«n ð¸a. V Binh chª. VI Vi®c giªt công th¥n. II Lê Thái Tông (1434 - 1442) Cái án L® Chi Viên (1442) III Lê Nhân Tông (1443 - 1459)
IV Lê Thánh Tông (1460 - 1497) I Vi®c chính tr¸. II T± chÑc hß½ng thôn. III Vi®c ðình. IV Hành chính. V Quan chª. VI Thuª ðinh. VII Thuª ði«n th±. VIII Nông nghi®p. IX Lu§t pháp bäo v® nhân quy«n. X Quy«n lþi xã hµi. XI T± chÑc võ b¸. XII Võ công ð¶i H°ng ÐÑc. XIII Vån tr¸ ð¶i H°ng ÐÑc. V Lê Hiªn Tông (1497 - 1504) VI Lê Túc Tông (1504 1505) VII Lê Uy Møc (1505 - 1509) VIII Lê Tß½ng Dñc (1510 - 1516) IX Lê Chiêu Tông X Lê Cung Hoàng (1516 - 1527) Quy¬n II Chß½ng XI - Nhà MÕc (1527 - 1667) MÕc Ðång Dung (1527 - 1529) I Tình trÕng Vi®t Nam ð¥u thª kÖ XVI. II Ti¬u sØ MÕc Ðång Dung. III Vø Tr¥n Thiêm Bình thÑ hai. IV Mµt cuµc chiªn tranh tâm lý. V Vø án MÕc Ðång Dung. Chß½ng XII - LoÕn phong kiªn Vi®t Nam. Nam B¡c tri«u (1527 - 1592) I Tr¸nh Ki¬m và Nguy-n Kim. II Biªn c¯ tÕi Nam tri«u. III Th¤t bÕi cüa B¡c tri«u. Chß½ng XIII - Nß¾c Vi®t Nam t× B¡c vào Nam (1674 - 1775) I H÷ Tr¸nh làm chúa mi«n B¡c. II H÷ Nguy-n xßng hùng phß½ng Nam. Chß½ng XIV - Tr¸nh - Nguy-n phân tranh (1627 - 1775) I ÐÕi chiªn l¥n thÑ nh¤t (1627). II ÐÕi chiªn l¥n thÑ hai (1630) III ÐÕi chiªn l¥n thÑ ba (1635). IV ÐÕi chiªn l¥n thÑ tß (1648). V ÐÕi chiªn l¥n thÑ nåm (1655) VI ÐÕi chiªn l¥n thÑ sáu (1661) VII ÐÕi chiªn l¥n thÑ bäy (1672). Chß½ng XV - Sñ nghi®p hai h÷ Tr¸nh - Nguy-n
Chß½ng XVI - Các hoÕt ðµng cüa Tr¸nh Chß½ng XVII - Các hoÕt ðµng cüa Nguy-n Chß½ng XVIII - Các cuµc chiªn tranh cu¯i cùng cüa hai h÷ Tr¸nh - Nguy-n (1774) Chß½ng XIX - Nhà Tây S½n (1778 - 1802) I Ti¬u sØ nhà Tây S½n. II Tây S½n di®t Nguy-n tÕi Nam Vi®t. III Nguy-n Hu® ðu±i quân Xiêm. IV Nguy-n Hu® ðánh Thu§n Hóa. V Nguy-n Hu® ra Thång Long. VI Chim B¢ng gçy cánh. Chß½ng XX - Mµt võ công oanh li®t b§c nh¤t cüa Vi®t Nam cu¯i thª kÖ XVIII I Cái chªt cüa Vû Vån Nh§m. II Chiªn sñ Vi®t - Thanh. III Cuµc giao thi®p giæa Tây S½n và Thanh ðình. IV Chính tr¸ cüa vua Quang Trung. V Vua Chiêu Th¯ng b¸ nhøc trên ð¤t Tàu. Nhæng cuµc chiªn tranh cu¯i cùng giæa Tây S½n và Cñu Nguy-n I Nguy-n Vß½ng qu§t kh· i. II Nguy-n Vß½ng t¤n công Qui Nh½n l¥n thÑ nh¤t (1790). III Qui Nh½n th¤t thü l¥n thÑ hai và ba. IV Phú Xuân ð±i chü. V Nguy-n Vß½ng ra B¡c Hà. Chß½ng XXI - Ngß¶i Âu Châu sang Vi®t Nam I Vi®t Nam dß¾i con m¡t ngß¶i Pháp. II ÐÕo Thiên Chúa. Chß½ng XXII - Nhà Nguy-n (1802 - 1945) I Gia Long (1802 - 1820) I Thª t± xßng ðª hi®u. II Bµ máy chính quy«n trung ß½ng. III Các ð¸a hÕt hành chính l¾n. IV Binh chª. V Công vø. VI Vi®c h÷c hành và lu§t pháp. VII Vi®c tài chính. VIII Vi®c ngoÕi giao v¾i Pháp. IX Vi®c ngoÕi giao v¾i Trung Qu¯c. X Giao thi®p v¾i Miên - Lào - Tiêm La. XI Bàn v« loÕn phong kiªn · Vi®t Nam. XII Vài ý kiªn v« vua Gia Long. II Thánh T± (1820 - 1840) I Hoàn thi®n bµ máy chính quy«n. II Vi®c h÷c hành thi cØ. III Sách v· . IV Nhæng cuµc phiªn loÕn. V Vi®c ngoÕi giao v¾i Pháp. VI Vi®c Ai Lao và Chân LÕp. VII Vi®c c¤m ðÕo. VIII Bàn v« Thánh T±.
III Hiªn T± (1841 - 1847) I Cá nhân cüa vua Hiªn T±. II Vi®c Chân LÕp và Tiêm La. III Cuµc ðánh phá ð¥u tiên cüa Pháp · Vi®t Nam. Ph¥n ThÑ Tß Vi®t Nam M¤t Ðµc L§p V« Tay Pháp Chß½ng I - Dñc Tông (1847 - 1883) I Vua Tñ ÐÑc và tình th¬ Vi®t Nam giæa thª kÖ XIX. II Vi®c ngoÕi giao và c¤m ðÕo. III Vi®c vån h÷c và binh chª. IV Nhæng vø phiªn ðµng trong nß¾c. Chß½ng II - Ngß¶i Pháp ra m£t xâm chiªm Vi®t Nam I Nguyên nhân cüa sñ xâm lång. II Ð£c phái viên Pháp ðªn Vi®t Nam. III Vi®t Nam m¤t ba tïnh Ðông Nam KÏ. IV Phän Ñng cüa tri«u ðình Huª. V Phong Trào kháng Pháp · Nam KÏ. VI Ngß¶i Pháp chiªm n¯t ba tïnh mi«n Tây Nam KÏ. VII Nhæng nghîa sî mi«n Nam. Chß½ng III - Quân Pháp ðánh B¡c KÏ I Nguyên nhân vi®c ngß¶i Pháp ra B¡c. II Pháp quân ðánh B¡c KÏ l¥n thÑ I. III Hòa ß¾c nåm Giáp Tu¤t (1874). IV Hà thành th¤t thü l¥n thÑ hai. V Sñ phª l§p · Huª. VI Hòa ß¾c nåm Quí Mùi (1883). VII Hòa ß¾c Thiên Tân l¥n thÑ hai. VIII Hòa ß¾c Patenôtre (1884). Chß½ng IV - Tàn cuµc cüa phong kiªn Vi®t Nam I Phong trào C¥n Vß½ng cÑu qu¯c. II Phong trào Vån Thân kháng Pháp. III Vua Thành Thái (1884 - 1907). IV Vua Duy Tân (1907 - 1916). V Cuµc bäo hµ cüa nß¾c Pháp. Chß½ng V - Nhæng cuµc tranh thü ðµc l§p cüa Vi®t Nam t× 1928 - 1954 I Xã hµi Vi®t Nam dß¾i th¶i Pháp thuµc. II Nhæng cuµc tranh ð¤u cüa thª h® trë tu±i. III Cuµc ðäo chánh 9-3-1945. IV Lá bài Bäo ÐÕi và Hi®p Ð¸nh HÕ Long. V Cuµc chiªn tranh Thñc - Cµng (1945 - 1954). VI Thöa hi®p Genève. VII Kªt Lu§n
Ph¥n 1 - Chß½ng 1 Khái Lu§n V« Xã Hµi Vi®t Nam Xßa và Nay - Ð¸a lý thiên nhiên Vi®t Nam - Ngß¶i Vi®t Nam - G¯c tích cüa ngß¶i Vi®t Nam 1- Ð¸a Lý Thiên Nhiên Vi®t Nam Vi®t Nam ngày nay là mµt nß¾c trên bán ðäo Ðông Dß½ng · vào khoäng giæa „n Ðµ và Trung Hoa thuµc Châu Á hß¾ng v« phía Nam. B¡c, Vi®t Nam giáp Trung Hoa (giáp gi¾i ba tïnh mi«n Nam Trung Qu¯c: Vân Nam, Quäng Ðông và Quäng Tây), Tây giáp Ai Lao, Cao Mên, Ðông giáp b¶ b¬ Nam Häi. Mµt ð¢ng khác, · Ðông Nam Châu Á, bán ðäo Ðông Dß½ng trong ðó có Vi®t Nam nhìn qua qu¥n ðäo Phi Lu§t Tân và du²i chân v« phía Nam nhß ðÕp xu¯ng qu¥n ðäo Mã Lai mà v¸ trí cùng m¯i liên h® ð¯i v¾i bán ðäo Ðông Dß½ng có th¬ ví v¾i Ð¸a Trung Häi · Âu Châu. Nß¾c Vi®t Nam gi¯ng hình chæ S h©p · giæa, rµng hai ð¥u. Chi«u cong vòng theo b¶ bi¬n b¡t ð¥u t× v¸nh B¡c Vi®t, lßþn vào ðªn ð¥u Trung Vi®t d¥n d¥n ßÞn ra, xu¯ng ðªn Nam Vi®t thì chi«u cong lÕi d¥n d¥n ån vòng vào theo mµt ðß¶ng r¤t êm d¸u. Di®n tích rµng ch×ng 312.000 cây s¯ vuông trong ðó: B¡c Vi®t: 105.000 cây s¯ vuông Trung Vi®t: 150.000 cây s¯ vuông Nam Vi®t: 57.000 cây s¯ vuông B¡c Vi®t chia ra làm ba mi«n: Thßþng du có nhi«u r×ng núi chÕy vòng cánh cung theo hình th¬ xÑ B¡c, nhß chiªc quÕt xòe ra t× n½i giáp mi«n Thßþng Lào chÕy sát các vùng biên gi¾i Vi®t Hoa. Ng÷n núi cao nh¤t là Hoàng Liên S½n (3.141 thß¾c). Trung du là mi«n · giæa trung châu và thßþng du, sát các khu r×ng núi. Trung châu ðáng chú ý vì có nhi«u ð°ng b¢ng, sÇn ruµng ð¤t ð¬ c¥y c¤y và sông ngòi thu§n ti®n cho m÷i vi®c giao thông (sông H°ng Hà phát nguyên t× Tây TÕng có nhi«u chi nhánh tän mác kh¡p Trung
Châu, sông thß¶ng không rµng l¡m) - dân cß r¤t ðông ðúc, thóc lúa, ngô, khoai có nhi«u. Trung Vi®t là mµt giäi ð¤t h©p, có giçy Trß¶ng S½n gi¯ng nhß cái xß½ng s¯ng chÕy d÷c t× B¡c Vi®t vào Nam Vi®t, có th¬ ví là cái bình phong ngån cách hai xÑ Vi®t Lào, · ðây ruµng ð¤t hiªm hoi, khô khan, vì v¸ trí sát b¬ và núi nên sñ sinh s¯ng cüa dân chúng trông vào lâm sän và häi sän hay ngß lþi (ngh« ðánh cá). Kinh tª nông nghi®p · ðây không ðßþc phong phú nhß · mi«n B¡c Vi®t và Nam Vi®t có th¬ coi là hai vña thóc cüa Vi®t Nam. Nam Vi®t · vào khúc dß¾i sông CØu Long có sông Ti«n Giang, H§u Giang, Vàm Cö và Ð°ng Nai chÕy dài trên toàn cõi, lÕi có nhi«u ð¤t ruµng nên r¤t th¸nh ðÕt v« nông nghi®p. Nhân dân · ðây không ðông ðúc m¤y, tß½ng ð¯i v¾i t±ng s¯ di®n tích ð¤t ðai, v×a s¯ng v¾i bi¬n, v×a s¯ng v¾i ruµng vß¶n nên không ch§t v§t, v¤t vä nhß dân B¡c Vi®t b¸ nÕn nhân mãn t× bao nhiêu ð¶i. (M§t ðµ dân cß trung bình lên t¾i 800 ngß¶i trên mµt cây s¯ vuông, có ch² lên t¾i 2.000 ngß¶i, ði«u ít th¤y · mµt n½i nào trên thª gi¾i ngày nay.) Vi®t Nam là mµt xÑ thuµc nhi®t ð¾i, nhßng khí h§u có khác nhau t× Nam ra B¡c, thß¶ng nóng và ¦m th¤p. B¡c Vi®t giáp gi¾i Trung Qu¯c là mµt mi«n ôn ð¾i, có b¯n mùa rõ r®t, mùa xuân ð¥m ¤m, có nhi«u ngày l¤t ph¤t mßa, cûng có khi lÕnh. Trong mùa này, cây cö m÷c mÕnh. Mùa hè nóng bÑc, có khi r¤t oi ä, khó ch¸u, nhßng cûng là mùa ð¬ thäo mµc sinh sôi näy n· , thu§n ti®n cho nông nghi®p. Các b®nh d¸ch tä nh¤t là ð¯i v¾i con trë hay phát sinh trong vø hè. Vào khoäng tháng sáu hay tháng bäy, thß¶ng có nß¾c l¾n do nhæng tr§n mßa rào nhß trút nß¾c t× các vùng thßþng du v« ð°ng b¢ng d- sinh ra nÕn nß¾c løt, xßa kia hay phá vÞ ðê ði«u, gây nên nhi«u sñ thi®t hÕi v« tài sän và tính m®nh cho dân chúng vùng Trung Châu. Cuµc ch¯ng ch÷i v¾i nß¾c lû h¢ng nåm ðe d÷a ðê ði«u, ðáng k¬ là mµt công cuµc vî ðÕi cüa dân tµc Vi®t Nam träi qua bao nhiêu thª kÖ trong khi khoa h÷c chßa ðßþc áp døng. Ðây là mµt cuµc chiªn ð¤u giæa Ngß¶i và Thiên Nhiên, có l¨ ðã hun ðúc cho dân tµc chúng ta cái ðÑc tính kiên nhçn và mµt tinh th¥n chiªn ð¤u ðáng k¬. Trái lÕi vì løt mà ruµng ð¤t thêm m¥u mÞ, nh¤t là · ð°ng b¢ng sông CØu Long. Mùa thu có nhæng ngày n¡ng d¸u nhßng v« nhæng ngày chót, ð¶i s¯ng cüa cö cây b¡t ð¥u ngßng tr® cho ðªn mùa ðông thì rõ r®t là mùa thu, n¡ng hanh thß¶ng hay phát sinh các b®nh l£t v£t và gió b¤c lÕnh th±i bu¯t kèm v¾i mßa phùn, lÕi có nhæng sñ thay ð±i th¶i tiªt r¤t ðµt ngµt, ðang nóng ð±i ngay ra lÕnh. T× cØa Hàn tr· vào Nam Vi®t khí h§u hình nhß riêng bi®t. — ðây có rõ r®t hai mùa mßa, n¡ng, nh¤t là · Nam Vi®t, nghîa là có 6 tháng n¡ng. Trong mµt ngày có nhi«u tr§n mßa rào ð± xu¯ng trong ch¯c lát r°i tr¶i lÕi n¡ng ráo nhß thß¶ng. Bu±i t¯i thß¶ng có gió mát. — ð¸a phß½ng này v¤n ð« thñc ph¦m, khí h§u và nông nghi®p ch¸u änh hß· ng cüa bi¬n r¤t nhi«u.
S¯ng trên ð¤t Vi®t Nam, ngoài dân tµc Vi®t Nam còn có nhi«u gi¯ng khác næa tÕi các vùng s½n cß¾c mà ngß¶i Vi®t ngày nay g÷i là các ð°ng bào Thßþng, vì träi qua bao nhiêu thª h® ðã cùng sinh s¯ng v¾i nhau tuy không trñc tiªp nhi«u, nhßng ðã cùng chung lßng ð¤u c§t nhæng biªn c¯ l¾n lao cüa l¸ch sØ và không h« có sñ mâu thuçn gì v« quy«n lþi tinh th¥n hay v§t ch¤t. — mi«n thßþng du B¡c Vi®t có dân Thái, Th±, Mß¶ng, Mán, Mèo, Nùng, Yao, Lô Lô...— các mi«n r×ng núi Trung Vi®t có gi¯ng M÷i và Chàm. — Nam Vi®t trong các vùng s½n lâm cûng có dân M÷i, Chàm, các thành th¸ có Chà Và, Hoa Ki«u, cùng ngß¶i Th± ngu°n g¯c Cao Mên, lâu ð¶i sinh s¯ng · ðây vui vë êm ¤m nhß ngß¶i Vi®t và không b¸ mµt ð¯ kÜ nào hªt. Nhân dân Vi®t Nam · B¡c Vi®t có vào khoäng 9 tri®u ngß¶i, Trung Vi®t có ðµ 6 tri®u, Nam Vi®t có ch×ng 5 tri®u, ðó là con s¯ ß¾c lßþng 30 nåm v« trß¾c. Gi¶ ðây có th¬ con s¯ ðó ðã vßþt quá r°i. Còn dân mi«n núi cûng t¾i trên dß¾i mµt tri®u. 2- Ngß¶i Vi®t Nam Ngß¶i Vi®t Nam thuµc gi¯ng da vàng. Kë làm ngh« lao ðµng d¥m mßa dãi n¡ng da ngåm ngåm ðen. Ngß¶i làm các ngh« nhàn nhã ít ra ngoài tr¶i thì da tr¡ng m¥u ngà. V« chi«u cao, ngß¶i Vi®t Nam ph¥n nhi«u t¥m thß¾c (không cao không th¤p), nhö h½n ngß¶i T¥u chút ít -- m£t ph¥n nhi«u xß½ng xß½ng, trán cao rµng, m¡t ðen và h½i xªch v« phía bên, gò má cao, mûi h½i t©t, môi h½i d¥y, rång to thß¶ng kh¬nh, râu thßa, tóc ðen và nhi«u, c¡t ng¡n. Dáng ði lanh l©, vë m£t lanh lþi, thân hình mänh dë nhßng cÑng cát và væng ch¡c. Y phøc cüa ngß¶i ðàn ông Vi®t Nam thß¶ng dài, rµng trong áo h©p. Ngß¶i lao ðµng v§n qu¥n áo ng¡n, · n½i tïnh thành dùng m¥u tr¡ng, ch¯n thôn quê dùng m¥u nâu ho£c ðen, ði ra ngoài thåm bè bÕn, dñ l- nghi thß¶ng m£c thêm chiªc áo thâm dài quá g¯i. — ch¯n thôn quê thì thêm chiªc khån ðen hay qu¤n ngang ð¥u làm cho vë m£t thêm ph¥n nghiêm trang. Ngày nay, · các thành th¸, nhæng ngß¶i tân tiªn nhß các công chÑc, trí thÑc, sinh viên là nhæng ph¥n tØ có tiªp xúc v¾i vån hóa Tây phß½ng thß¶ng v§n Âu phøc do l¨ thu§n ti®n và mÛ thu§t. Phø næ Vi®t Nam · các ðô th¸ B¡c Vi®t và Trung Vi®t thß¶ng m£c qu¥n tr¡ng hay ðen, nhßng áo dài thì thay ð±i nhi«u m¥u, chít khån ðen, cuµn tròn ngang ð¥u. — thôn quê thì m£c váy, có yªm che ngñc, lÕi cûng có nhi«u ngß¶i m£c qu¥n nhß ðàn bà thành th¸. — Nam Vi®t, ðàn bà ßa m£c qu¥n ðen, áo ng¡n và búi tóc. Ngß¶i ðàn bà Vi®t Nam có nhi«u ðÑc t¯t h½n là thói x¤u. Ph¥n l¾n t× thành th¸ ðªn thôn quê, ngß¶i ðàn bà lo buôn bán, c¥y c¤y, biªt t¥n täo, ch¸u thß½ng khó và r¤t hy sinh cho ch°ng con. Sñ ki®n t¯t ð©p n¥y là do änh