Vốn FDI ở Bình Thuận trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và những vấn đề đặt ra

KINH TẾ - QUẢN LÝ<br /> <br /> VỐN FDI Ở BÌNH THUẬN TRONG QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA,<br /> HIỆN ĐẠI HÓA VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA<br /> ThS. Phan Xuân Cường<br /> Trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm Tp.HCM<br /> Ngày gửi bài: 15/4/2016<br /> <br /> Ngày chấp nhận đăng: 17/6/2016<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) ở Việt Nam là đến năm 2020 nước ta<br /> cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Để đạt được mục tiêu trên đòi hỏi các địa phương trong<br /> cả nước phải tích cực và chủ động thực hiện chiến lược đã đề ra, chính vì vậy Bình Thuận không ngừng nỗ lực<br /> trong việc huy động nguồn lực trong nước và nước ngoài nhằm góp phần đẩy nhanh quá trình này. Việc đánh<br /> giá thực trạng thu hút vốn FDI trong thời gian qua ở Bình Thuận là hết sức cần thiết, nhằm đưa ra các giải pháp<br /> thích hợp nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả thu hút và sử dụng nguồn vốn FDI ở địa phương này.<br /> ABSTRACT<br /> The process of industrialization and modernization in Vietnam aims at a basically industrialized and<br /> modernized country in 2020. To achieve this goal, local authorities are required to implement the planned<br /> strategies positively and actively. Hence, Binh Thuan province makes relentless efforts to mobilize domestic<br /> resources and investments from foreign countries in order to accelerate this process. The assessment of current<br /> situation in attracting FDI in recent years in Binh Thuan is essential because it provides appropriate solutions to<br /> further improve the quality, the efficiency and the application of FDI in this province.<br /> Từ khóa: FDI, Bình Thuận, công nghiệp hóa, hiện đại hóa.<br /> <br /> 1.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> Việt Nam là nước đang phát triển và tiến hành quá trình công nghiệp hóa, hiện đại<br /> hóa (CNH,HĐH) đất nước với mục tiêu đến năm 2020 cơ bản trở thành nước công nghiệp<br /> theo hướng hiện đại. Để biến mục tiêu thành hiện thực thì đòi hỏi chính phủ phải có những<br /> chính sách thích hợp nhằm huy động tổng thể các nguồn vốn trong nước cũng như nước<br /> ngoài vào phát triển kinh tế. Một trong những nguồn vốn giữ vai trò quan trọng trong việc<br /> thực hiện mục tiêu CNH, HĐH đất nước là nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI).<br /> 2.<br /> 2.1.<br /> <br /> NỘI DUNG NGHIÊN CỨU<br /> Khái niệm đầu tư trực tiếp nước ngoài<br /> <br /> Theo Luật Đầu tư Việt Nam năm 2005 thì: “Đầu tư trực tiếp là hình thức đầu tư do<br /> nhà đầu tư bỏ vốn đầu tư và tham gia quản lý hoạt động đầu tư”, theo Luật này, ở khoản 12<br /> điều 3: “Đầu tư nước ngoài là việc nhà đầu tư nước ngoài đưa vào Việt Nam vốn bằng tiền và<br /> các tài sản hợp pháp khác để tiến hành hoạt động đầu tư” trong đó nhà đầu tư nước ngoài là<br /> tổ chức, cá nhân nước ngoài bỏ vốn để thực hiện hoạt động đầu tư tại Việt Nam.<br /> 2.2. Thực trạng thu hút vốn FDI ở Bình Thuận<br /> 2.2.1. Giai đoạn 1988 – 2004:<br /> Năm 1988 là bắt đầu cho một giai đoạn mở cửa thu hút đầu tư nước ngoài của nước ta<br /> (với sự ra đời của Luật Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam năm 1987). Tuy nhiên, thời kỳ này<br /> hầu hết các nhà đầu tư nước ngoài chỉ chú ý đến các thành phố lớn phát triển, còn đối với<br /> Bình Thuận - một tỉnh nghèo ven biển miền Trung thì vẫn chưa thu hút được nhiều. Tuy<br /> nhiên mãi đến năm 1992, dự án đầu tư FDI đầu tiên mới được cấp phép. Cho đến năm 2004<br /> toàn tỉnh chỉ có 35 dự án đầu tư FDI còn hiệu lực, trong đó chủ yếu số dự án là thuộc lĩnh vực<br /> du lịch (15 dự án), công nghiệp (9 dự án), thuỷ sản (8 dự án) với đối tác đầu tư chủ yếu là<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ & THỰC PHẨM SỐ 09/2016<br /> <br /> 154<br /> <br /> KINH TẾ - QUẢN LÝ<br /> <br /> Hoa Kỳ và Hàn Quốc. ( Xem bảng 1)<br /> Bảng 1: Dự án FDI giai đoạn 1992 – 2004<br /> <br /> TỔNG SỐ - TOTAL<br /> Phân theo ngành kinh tế<br /> Nông, Lâm nghiệp<br /> Thuỷ sản<br /> Công nghiệp<br /> Xây dựng<br /> Khách sạn, du lịch<br /> Văn hoá, Thể thao, Y tế , Giáo dục<br /> Phân theo hình thức đầu tư<br /> Liên doanh<br /> 100% vốn nước ngoài<br /> <br /> Số dự<br /> án<br /> <br /> Tổng số vốn đăng ký<br /> (Triệu đô la Mỹ)<br /> <br /> 35<br /> <br /> 129,161<br /> <br /> Vốn pháp định<br /> (Triệu đô la<br /> Mỹ)<br /> 47,606<br /> <br /> 1<br /> 8<br /> 9<br /> 1<br /> 15<br /> 1<br /> <br /> 1,500<br /> 9,370<br /> 13,174<br /> 1,400<br /> 90,717<br /> 13,000<br /> <br /> 0,500<br /> 5,045<br /> 6,624<br /> 1,000<br /> 31,737<br /> 2,700<br /> <br /> 7<br /> 28<br /> <br /> 12,867<br /> 116,294<br /> <br /> 5,667<br /> 41,939<br /> <br /> Nguồn: Cục thống kê Bình Thuận<br /> <br /> Trong giai đoạn này có những lúc vốn FDI của Bình Thuận bị chựng lại vào những<br /> năm 1997, 1998 do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ châu Á. Những năm<br /> đầu thế kỷ XXI, vốn FDI vào Bình Thuận bắt đầu phục hồi và đã có những đóng góp rất đáng<br /> kể như tạo việc làm, xuất khẩu…<br /> Bảng 2: Lao động trong doanh nghiệp FDI phân theo ngành kinh tế và đối tác đầu<br /> tư<br /> Đơn vị: người<br /> Phân theo ngành kinh tế<br /> <br /> 2001<br /> <br /> 2002<br /> <br /> 2003<br /> <br /> 2004<br /> <br /> Tổng số - total<br /> <br /> 795<br /> <br /> 946<br /> <br /> 1170<br /> <br /> 1392<br /> <br /> Nông, Lâm nghiệp<br /> <br /> 98<br /> <br /> 153<br /> <br /> 327<br /> <br /> 272<br /> <br /> Thuỷ sản<br /> <br /> 106<br /> <br /> 79<br /> <br /> 73<br /> <br /> 185<br /> <br /> Công nghiệp<br /> <br /> 74<br /> <br /> 115<br /> <br /> 159<br /> <br /> 213<br /> <br /> Xây dựng<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> 20<br /> <br /> 30<br /> <br /> Khách sạn, du lịch<br /> <br /> 398<br /> <br /> 478<br /> <br /> 470<br /> <br /> 567<br /> <br /> V.hoá, Thể thao, Y tế , G. dục<br /> <br /> 119<br /> <br /> 121<br /> <br /> 121<br /> <br /> 125<br /> <br /> Nguồn: Cục thống kê Bình Thuận<br /> <br /> Nhìn chung, theo bảng 2 thì với sự tăng lên về số lượng các dự án FDI hoạt động ở<br /> Bình Thuận thì số lượng lao động hoạt động trong khu vực này ngày càng tăng, năm 2001 chỉ<br /> mới có khoảng gần 800 lao động trong khu vực này thì ban năm sau đến 2004 số lao động<br /> trong khu vực FDI đã tăng gần gấp đôi. Chủ yếu lao động làm trong những ngành là thế<br /> mạnh của tỉnh như du lịch, thuỷ sản, nông lâm nghiệp. Nếu nhìn từ khía cạnh đối tác đầu tư<br /> thì ngày càng có nhiều sự đa dạng lao động trong các nhà đầu tư, tuy nhiên các đối tác thu hút<br /> lao động nhiều nhất là Đài Loan, Mỹ, Pháp. Bên cạnh đó, doanh thu của các doanh nghiệp có<br /> nguồn vốn FDI trong giai đoạn 2001 – 2004 tăng nhanh đáng kể (Xem hình 1). Cùng với sự<br /> tang lên về doanh thu thì sự đóng góp về xuất khẩu của các doanh nghiệp FDI cũng tăng lên<br /> rất nhanh, năm 2001 chỉ mới xuất khẩu đạt 1,956 triệu USD thì đến 2004 đã đạt 7, 930 triệu<br /> USD.<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ & THỰC PHẨM SỐ 09/2016<br /> <br /> 155<br /> <br /> KINH TẾ - QUẢN LÝ<br /> <br /> 2.3.<br /> 2.3.1.<br /> <br /> Giai đoạn 2005 – 2013<br /> Quy mô vốn FDI trên một dự án<br /> <br /> Nhìn chung các dự án FDI vào Việt Nam đều có qui mô vừa và nhỏ, Bình Thuận cũng<br /> không ngoại lệ. Nhìn tổng thể chung thì trong giai đoạn 2005 – 2013, địa phương này luôn có<br /> sự tăng lên về số lượng dự án FDI. Tuy nhiên quy mô vốn trên một dự án được cấp phép qua<br /> từng năm thì chủ yếu là những dự án với vốn đầu tư thấp chủ yếu là dưới 10 triệu USD, ngoại<br /> trừ năm 2007, 2008, 2010 vì đây là giai đoạn Việt Nam giai nhập tổ chức thương mại thế giới<br /> (WTO) nên môi trường đầu tư thay đổi tạo cơ hội cho rất nhiều nhà đầu tư nước ngoài. (Xem<br /> bảng 3). Những năm 2005, 2006, 2007 khi chưa gia nhập WTO thì đầu tư FDI ở Bình Thuận<br /> rất hạn chế, quy mô dự án nhỏ khoảng dưới 5 triệu USD, sau đó quy mô dự án tăng lên rât<br /> nhanh, cao nhất là năm 2010, quy mô trung bình một dự án đạt 21 triệu USD. Tuy nhiên sau<br /> đó thi quy mô trung bình dự án FDI có xu hướng giảm dần và đây là điều đáng lo ngại cần<br /> xem xét.<br /> Bảng 3: Quy mô vốn FDI trên một dự án<br /> Năm<br /> <br /> Dự án<br /> còn hiệu<br /> lực<br /> <br /> 2005<br /> <br /> 41<br /> <br /> 2006<br /> <br /> 45<br /> <br /> 2007<br /> <br /> 56<br /> <br /> 2008<br /> <br /> 64<br /> <br /> 2009<br /> <br /> 74<br /> <br /> 2010<br /> <br /> 78<br /> <br /> 2011<br /> <br /> 91<br /> <br /> 2012<br /> <br /> 92<br /> <br /> 2013<br /> <br /> 92<br /> <br /> Tổng<br /> vốn<br /> FDI<br /> <br /> Quy mô<br /> vốn/ 1 DA<br /> còn HL<br /> <br /> 171.93<br /> 2<br /> 200.48<br /> 0<br /> 428.53<br /> 8<br /> 937.86<br /> 1<br /> 1,081.0<br /> 70<br /> 1,683.7<br /> 60<br /> 1,687.9<br /> 00<br /> 1,732.5<br /> 90<br /> 1,614.2<br /> 60<br /> <br /> Dự án<br /> được cấp<br /> phép<br /> <br /> Vốn FDI của<br /> Dự án được<br /> cấp phép<br /> <br /> Quy mô<br /> vốn/ 1 DA<br /> ĐCP<br /> <br /> 7.652<br /> <br /> 12<br /> <br /> 227.099<br /> <br /> 18.925<br /> <br /> 14.654<br /> <br /> 11<br /> <br /> 515.053<br /> <br /> 46.823<br /> <br /> 14.609<br /> <br /> 13<br /> <br /> 125.680<br /> <br /> 9.668<br /> <br /> 21.587<br /> <br /> 10<br /> <br /> 609.230<br /> <br /> 60.923<br /> <br /> 18.548<br /> <br /> 14<br /> <br /> 14.640<br /> <br /> 1.046<br /> <br /> 18.833<br /> <br /> 6<br /> <br /> 40.800<br /> <br /> 6.800<br /> <br /> 17.546<br /> <br /> 10<br /> <br /> 10.980<br /> <br /> 1.098<br /> <br /> 4.193<br /> 4.455<br /> <br /> Nguồn: Cục thống kê Bình Thuận<br /> <br /> 2.3.1.1.<br /> <br /> Cơ cấu vốn FDI phân theo ngành kinh tế<br /> Bảng 4: Dự án FDI phân theo ngành kinh tế còn hiệu lực đến 2013<br /> Ngành<br /> Nông, lâm nghiệp, thủy sản<br /> Công nghiệp khai khoáng<br /> Công nghiệp chế biến, chế tạo<br /> Cung cấp nước, hoạt động<br /> quản lý và sử lý rác thải<br /> Xây dựng<br /> Bán buôn và bán lẽ sữa chữa ô<br /> tô, mô tô<br /> Dịch vụ lưu trú và ăn uống<br /> Nghệ thuật vui chơi và giải trí<br /> <br /> Số dự<br /> án<br /> 11<br /> 4<br /> 19<br /> <br /> Tổng số vốn.<br /> (Triệu USD)<br /> 31, 41<br /> 21,87<br /> 92,52<br /> <br /> 2<br /> <br /> 10,35<br /> <br /> 2<br /> <br /> 10,03<br /> <br /> 1<br /> <br /> 30<br /> <br /> 29<br /> 15<br /> <br /> 1.413,67<br /> 3,51<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ & THỰC PHẨM SỐ 09/2016<br /> <br /> 156<br /> <br /> KINH TẾ - QUẢN LÝ<br /> <br /> Ngành<br /> Hoạt động dịch vụ khác<br /> Tổng số<br /> <br /> Số dự<br /> án<br /> 11<br /> 94<br /> <br /> Tổng số vốn.<br /> (Triệu USD)<br /> 0,6<br /> 1.614, 26<br /> <br /> Nguồn: Cục thống kê Bình Thuận<br /> <br /> ĐTTT nước ngoài vào Bình Thuận thời gian qua chủ yếu tập trung vào các ngành dịch<br /> vụ, đây là một trong những ngành có thế mạnh của tỉnh. Do vậy, thu hút nhiều dự án ĐTTT<br /> nước ngoài vào ngành “Công nghiệp không ống khói” sẽ góp phần nâng cao năng suất lao<br /> động và chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng CNH, HĐH ở Bình Thuận.<br /> Qua bảng số liệu ta thấy từ số dự án ĐTTT nước ngoài đầu tư vào ngành dịch vụ chiếm<br /> 59% số dự án và gần 90% vốn đầu tư. Có thể nói, đây là lĩnh vực được các nhà đầu tư nước<br /> ngoài đặc biệt quan tâm, (do nó có đặc điểm thu hồi vốn nhanh và tỉ suất sinh lời cao) nguồn<br /> vốn này góp phần làm cho cơ sở vật kỹ thuật của tỉnh ngày càng hiện đại và tạo nhiều việc<br /> làm cho người lao động.<br /> 11%<br /> <br /> 60%<br /> <br /> 29%<br /> <br /> NÔNG<br /> NGHIỆP<br /> CÔNG<br /> NGHIỆP<br /> DỊCH VỤ<br /> <br /> Hình 1. Cơ cấu vốn FDI tại Bình Thuận theo ngành kinh tế<br /> Nguồn: Cục thống kê Bình Thuận<br /> <br /> Sau ngành dịch vụ, ngành công nghiệp cũng thu hút được nhiều dự án ĐTTT nước<br /> ngoài chiếm 29% số dự án và 8,35% vốn đầu tư, nhưng nó lại đóng vai trò to lớn trong quá<br /> trình đẩy nhanh quá trình CNH của tỉnh. Không những thế vốn đầu tư vào các dự án này còn<br /> thấp ( chỉ có 5 triệu USD/ dự án ), nên như vậy thì ngành công nghiệp Bình Thuận khó đi tắt<br /> đón đầu để có thể tiếp nhận được các công nghệ hiện đại từ các nước phát triển.<br /> Trong các lĩnh đầu tư thì ngành nông nghiệp có số vốn đầu tư chỉ chiếm (2,0%) nhưng<br /> đây là lĩnh vực cần vốn và kỹ thuật cao để làm cơ sở cho quá trình CNH, HĐH ở Bình Thuận.<br /> Vì vậy, muốn phát triển nông nghiệp thì đòi hỏi phải có sự đầu tư lớn về vốn, kỹ thuật, công<br /> nghệ nhưng lại thiếu các dự án ĐTTT nước ngoài (vì đầu tư vào nông nghiệp gặp nhiều rủi<br /> ro). Đây là một bài toán nan giải cho chính quyền tỉnh trong việc kêu gọi đầu tư nước ngoài<br /> vào nông nghiệp.<br /> Tuy vậy, nếu chỉ xem xét đơn thuần trên số liệu thống kê về vốn ĐTTT nước ngoài<br /> vào các ngành như trên, có thể dễ làm cho ta thấy sự phù hợp tương đối của các chỉ số này<br /> với yêu cầu về cơ cấu của một nền kinh tế hiện đại. Tuy nhiên, trong điều kiện ở giai đoạn<br /> đầu tiến hành CNH, HĐH và với đặc trưng của nền kinh tế nông nghiệp nhiệt đới đang là một<br /> thế mạnh của Bình Thuận thì thu hút ĐTTT nước ngoài vào lĩnh vực này như hiện nay đang<br /> là một vấn đề cần suy nghĩ và điều chỉnh. Sỡ dĩ như vậy là vì đối với Bình Thuận, nông<br /> nghiệp là một trong những lĩnh vực có tiềm năng mà tỉnh chưa có điều kiện khai thác tốt. Và<br /> từ đặc điểm phân bố dân cư, lao động, việc làm như hiện nay thì sự thành công trong phát<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ & THỰC PHẨM SỐ 09/2016<br /> <br /> 157<br /> <br /> KINH TẾ - QUẢN LÝ<br /> <br /> triển nông nghiệp, nông thôn là một trong những tiêu chí cơ bản để đánh giá mức độ thành<br /> công của sự nghiệp CNH, HĐH.<br /> Có thể nói vấn đề thu hút vốn đầu tư theo ngành kinh tế là vấn đề khá nhạy cảm đối<br /> với cả người đầu tư lẫn nơi nhận đầu tư. Vì vậy để phát triển nền kinh tế đi đúng hướng, đi<br /> nhanh vào quá trình CNH, HĐH đòi hỏi tỉnh Bình thuận phải có những chiến lược quy hoạch<br /> thích hợp vừa đảm bảo thu hút được nhiều vốn đầu tư, vừa đảm bảo phát triển đúng hướng<br /> cho nền kinh tế. Do vậy, đòi hỏi các cơ quan ban ngành của tỉnh phải có sự phối kết hợp<br /> trong vấn đề cấp phép đầu tư vừa tạo thuận lợi cho nhà đầu tư nhưng cũng đồng thời tạo điều<br /> kiện cho nền kinh tế Bình Thuận phát triển bền vững.<br /> 2.3.1.2.<br /> <br /> Về hình thức FDI tại Bình Thuận<br /> <br /> 1%<br /> <br /> Cổ phần<br /> 19%<br /> Liên doanh<br /> <br /> 80%<br /> <br /> 100% vốn<br /> nước ngoài<br /> <br /> Hình 2. Hình thức ĐTTT nước ngoài tại Bình Thuận theo dự án<br /> Nguồn: Cục thống kê Bình Thuận<br /> <br /> Từ khi thực hiện chính sách thu hút vốn ĐTTT nước ngoài đến nay ở Bình Thuận có<br /> hai hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài đó là: liên doanh và 100% vốn nước ngoài và bắt<br /> đầu năm 2011 có thêm hình thức mới là công ty cổ phần nhưng số lượng rất hạn chế cụ thể<br /> vào năm 2013 chỉ có 1 doanh nghiệp cổ phần FDI, liên doanh chỉ chiếm 18 % số dự án và<br /> 36% tổng số vốn ĐTTT nước ngoài tại Bình Thuận. Vốn bình quân một dự án liên doanh đạt<br /> 32,4 triệu USD, tỷ trọng doanh nghiệp FDI dưới hình thức liên doanh ngày càng giảm và đây<br /> là một khó khăn cho Bình Thuận trong quá trình CNH, HĐH.<br /> Nhìn chung, các hình thức ĐTTT nước ngoài của Bình Thuận tương đồng với các hình<br /> thức ĐTTT nước ngoài của cả nước. Số dự án 100% vốn nước ngoài luôn chiếm ưu thế tuyệt<br /> đối trong các hình thức đầu tư. Vì hình thức này đảm bảo được quyền quản lý trực tiếp của<br /> nhà đầu tư nước ngoài đối với các hoạt động sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp, tạo<br /> được sự yên tâm khi đầu tư. Còn các hình thức đầu tư BOT, BT, BTO đây là những dự án<br /> đầu tư vào kết cấu hạ tầng tạo điều kiện thúc đẩy quá trình CNH, HĐH nhưng tỉnh lại không<br /> thu hút được dự án nào, đây là vấn đề cần phải suy nghĩ trong tiếp nhận đầu tư nước ngoài<br /> của tỉnh Bình Thuận.<br /> Từ năm 1993 VN bắt dầu áp dụng hình thức “Hợp đồng Xây dựng – Kinh doanh –<br /> Chuyển giao” (BOT) cho đến nay hình thức đầu tư này ở Bình Thuận chưa thu hút được dự<br /> án nào. Nguyên nhân là do hình thức đầu tư này có phạm vi áp dụng hẹp, điều kiện thực hiện<br /> phức tạp, nên mất nhiều thời gian để giải quyết những thủ tục ban đầu như: hoàn chỉnh việc<br /> đàm phán, ký kết hợp đồng, phương án tài chính, thực hiện giải phóng mặt bằng…Không<br /> những thế, đây lại là hình thức mới, phía Việt Nam còn ít kinh nghiệm nên tiến độ triển khai<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ & THỰC PHẨM SỐ 09/2016<br /> <br /> 158<br /> <br />