intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Vua Lê Thánh Tông với việc biên soạn quốc sử của triều Lê

Chia sẻ: Caygaolon Caygaolon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

58
lượt xem
3
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày vài nét về việc biên soạn quốc sử trước triều Lê; những đóng góp của vua Lê Thánh Tông trên lĩnh vực sử học. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết để nắm chi tiết nội dung nghiên cứu.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Vua Lê Thánh Tông với việc biên soạn quốc sử của triều Lê

VUA Ll; TIlAlVH T 6 ] \ G v d l VIllC<br /> BlfllV SOAN QUd'c sir CUA TRIEU LII<br /> <br /> NGUYfiN Htru TAM*<br /> <br /> <br /> <br /> L Vfii n d t v e vi^c bidn s c a n q u o c suT nhu An DUdng vUdng, Tri§u Vu d^: "LQc<br /> trUdc t r i l u Ld b^y gid vi$c ch^p sQ bd thi^u nfln danh hi$u<br /> Vi§t Nam lfi quflc gia cfl m^t truyin cfic chfiu qufin khflng tra khao vfio dfiu<br /> thd'ng vfin hiS'n Ifiu ddi, Nguyin Trai tQng dU0c" (5). Theo nhfi sii hpc ho L§, vfio buoi<br /> khing djnh trong Dgi cdo binh Ngd: "NhQ binh minh dQng nUdc ciia dfin t$c chiing ta,<br /> nude Dai Vi$t ta vflh xUng n i n vfin hi^n da vi§c bidn soan lich sQ ciia thdi c^ dai chUa<br /> Ifiu" hofie nhu nhfi bfic hoe Ld Quf Dfln dfi dU(?c chQ f, cho ndn rfi^t khfl khftn tim hiiu<br /> vid't: "Vfiy cfii tdn Giao Chi da cfl tQ Ifiu, d u ^ d n h hinh xa hpi dUdng thdi.<br /> Kinh thi goi lfi Minh dd (1), thQc dfing lfi Sau nhilu nfim nghien cQu ciia gidi khoa<br /> cfii vQc sfiu, cfii chim rfim chQa tich vfin hpc ljch sQ, die bi^t dUa vfio thfinh tuu cua<br /> minh cua ngQdi ta vfiy" (2). Phan Huy Chu Khao c6 hoc hdn mdt t h ^ ^ qua, tren dfit<br /> trong bd bfich khoa Lich triiu hiin chiidng nUdc Vi$t Nam da phat hi§n hfing loat hi$n<br /> logi chi cung k h i n g djnh: "Nudc Vi$t ta vfit d ^ dfio tieu bilu cua n i n vfin hfla Ddng<br /> ti^ng khen l l nghia da hdn nghin nfim, vdn Sdn nhu trflhg dong, th^p dong, d i ^ g cu san<br /> ed thu tich da tQ Ifiu lim" (3). Ong tQ hfio xufi't, do diing sinh hoat,... minh chQng m6t<br /> vdi t i n g Idp tti thQc vfi khfli lU^ng thU tich dilu: Thdi dai Dflng Sdn mfi chii nhfin lfi<br /> eua dfin t0c: "Huflhg chi Nho si ddi nfio nhQng cu dfin V\%t tQng tfin tai trong tiin<br /> eung cd, vfin chUdng nay nd nhU rQng; sfich trinh Uch sQ d i ^ g nUdc, giQ nUdc cua dfin tdc<br /> vd ngfiy ngfiy cfing nhilu, nd'u khdng trai Vi$t Nam. Khdng ai cfl t h i phu nhfin sU thfit:<br /> qua binh iQa ma thfinh tro tfin, thi h i n lfi M^t n i n Vfin minh Ddng Sdn phfit triin rdc<br /> trfiu k6o phai mdt, nhfi ehfi't phai diy" (4). rd trdn vQng dfii cu tru cua dfin tflc ban dia,<br /> Nhung dfing tiS^c, nhQng thQ tich d l dfl lfi san p h i m dUpc Mnh thfinh bdi chhih<br /> minh chQng cho thfinh tQu ciia nen vfin bfin tay khdi dc cua cQ dan Vidt.<br /> hidn dan t§c trong thdi c^, trung d^i, trai TQ t h ^ ky I dSh t h ^ ky X, trong sudt thdi<br /> qua bao phen binh IQa, cdn l?ii dSh nay k;^ bj Id thu^c vfio phong kien phQdng Bie,<br /> khdng cdn dU^c bao nhidu. Ld Qu^ Ddn vi$c bidn soan ljch sQ cua nUdc ta cung<br /> trong tfic p h i m Vdn ddi logi ngU, p h i n chUa thtfy xufi't hifln dfi'u hi$u gi die bidt.<br /> Khu vd ciing da phai t r i n trd khi n h i c d€h Cic nhfi nghien cQu mud'n tim h i i u Hch si(<br /> vi$c bidn soan lich sQ vfio nhQng thdi c l d^i giai doan nfiy thudng phai dQa vfio nhQng<br /> <br /> <br /> • TS. Vien SQ hoe<br /> Vua L& ThAnh Tflng...<br /> <br /> truyin thuyg't dfin gian cua Vi$t Nam, eiing cd quan cao n h i t cua nhfi nUde cfl nhidm vi?<br /> cfic ghi ch^p le te, nhilu khi mang tinh phi;i trfich bien soan Qud'c sQ (7).<br /> philh di^n, cQc doan tQ cfic b$ sQ nhfi nUdc Ld Vfin HUu, dd Bang nhfin khoa thi<br /> hofie tu nhfin Trung Qufl'c. nfim Dinh MQi ddi T r i n Thfii tflng (1247) lfi<br /> Theo nhQng tU h$u hi^n cfl, vi$c bidn vj Giam tu Qu6c sQ d i u tidn cua D^i Vidt.<br /> soan qudc sQ b i t d i u dupe quan tam tQ SQ gia Le Vfin HUu thfing trai nhilu chQc<br /> thdi LJ (1009-1225), song chi t h i y xufi't W trong trilu Trin, tQ Hfin lfim vi§n Hpc<br /> hi^n tfic p h i m Sit ky do tfic gia Do Thi0n SI r i i ThQpng thU B$ Binh tUdc Nhfin Uyen<br /> vilt vfio khoang nfim 1127 sau Cflng h i u . Theo thU tjch c l cho biit: Khi Lfl Vfin<br /> nguyen. Npi dung eua b$ sfich nfiy gidi h^n HUu lfim Hfin lfim vi$n Hoc si, dng dUpc<br /> tQ Tri$u Vu vUdng nfim 207 trUdc Cdng trilu T r i n ban kiem chQc Quoc sd vidn<br /> nguyin dS'n h^t trilu L^ Nhfin tflng nfim Giira tu (8). Trong giai doan giQ chQc Gifim<br /> 1127, t i n g c$ng thdi gian mfi sach d l cfip tu, Ld Vfin HQU dQdc giao nhidm vu quan<br /> kdo dfii khoang 1334 nfim. Dang til'c cufl'n trpng bien soan bd ljch sQ quflc gia tQ Tri$u<br /> sQ d i u tidn de'n nay da thfi't truyin. Theo Vu de de'n hg't trilu L^. Khdng rd thdi gian<br /> suy doan chii quan, cd le thdi k^^ nfiy v i n Men soan bd Qud'c sQ cua Ld Vfin Huu lfi<br /> ehua cd hinh thfinh cd quan viet sQ cua nhfi bao Ifiu, ehi biet r i n g vfio thfing Gidng,<br /> nudc, cho nen vide bien soan lich sQ dfin toe mQa xuan nfim Nhfim Than (1272), dng dfi<br /> cung chUa dUde thUc hi$n. Chinh vi the', vfio<br /> trinh bd Dgi Viit s^ ky gIm 30 quyin ldn<br /> th^ky XV, nhfi sQ hoc Ngd Si Lien da dUa ra<br /> vua Trin Thanh Tflng. Sau khi duy$t xem,<br /> nhfin dinh v l tinh hinh bidn ch§p sQ trUde<br /> vua Thanh Tflng da ha chilu ban khen (9).<br /> khi cfl bd Dgi Viet sit ky ra ddi nfim 1272 eua<br /> Cd t h i khing dinh, Bgi Vi$t s& ky lfi san<br /> Ld Vfin HUu nhu sau: "NhQng vi thiiu sQ<br /> phim cua ed quan bien soan Qudc sQ vidn<br /> sfich bien chdp mfi sU thQc diu nghe truyen<br /> trieu Trin, la bd Quoc sQ diu tien dUdc bidn<br /> midng, ldi ghi cd p h i n quai dan, sU vi$c cd<br /> soan dudi sU chi dao cua nhfi nUdc. Dfing tiec<br /> khi quen khi sdt, cho dd'n vilt chQ khflng<br /> diing, ghi rUdm ra, chi lfim loan mit, cdn bd sQ sau dd da thfi't truyin, chiing ta chi ed<br /> dQng lfim gUdng sao dUde" (6). the tim dUdc mdt so' nfli dung edn sflt lai cua<br /> bd Quoc sQ qua 30 doan trieh dfin hidn vfin<br /> Vide bidn soan Uch sQ dan tpc dUijc trilu dupe chdp trong bd Bgi Viet sut ky todn thii vfi<br /> dinh trung Udng chQ trpng b i t diu tQ thdi dd la nhQng ddng sQ dang tin cfiy. Gidi sQ hpc<br /> T r i n (1225-1400). Nha T r i n da dfit ra hi$n dai dfinh gifi cao nhQng ddng ghi chdp<br /> Quflc sQ vi§n, vfi dfiy lfi cd quan nhfi nude cua sQ gia Ld vfin HUu: "Cfl the coi nhQng<br /> chuydn trach sUu t i m vfi bidn so^n quflc sQ doan trieh d i n dd lfi nhiing manh vd nhUng<br /> d i u tidn cua Vidt Nam. thuin khiet ciia Bgi Viit svl ky ciia Le Vfin<br /> Vide thiSt l i p Qufl'c sQ vi$n vdi chQc vu HUu cdn giQ dUde trong Bgi Viet s^ ky todn<br /> cao nhfi't IQc bfi'y gid lfi Gifim tu Quoc sQ thii va lfi cd sd dang tin cfiy nhfi't" (10).<br /> vien, dupc tham khao vfi hpc tfip mfl hinh SQ ra ddi cua bd Bgi ViSt silc ky, da danh<br /> ddi Dudng - Td'ng. Theo Uch sQ Trung Qufl'c dfi'u mflt budc tilh quan trpng trong vide bidn<br /> vfio ddi Dudng dfi b i t d i u hinh thfinh quy soan Uch sQ qudc gia eua Viet Nam, dong thdi<br /> c h l cac quan trpng t h i n trong trieu nhu T l tao cd sd cho qua trinh phfit trien sQ hpc<br /> tudng, Dai t h i n dUdc dam trach chQc Gifim trong nhiing giai doan Uch sQ ke tiep. Le Vfin<br /> tu Qud'c sQ. Nhung d i n ddi Tflng (960 - HUu xQng dfing lfi nhfi sQ hpc diu tidn md<br /> 1238) mdi xufi't hidn tdn gpi Qufl'c sQ vien lfi dudng eho vide bidn soan qudc sQ cua dfin tflc.<br /> Rghien eiiru Ljeh sJr. s61.Z013<br /> <br /> Sau L6 Vftn Hou, vfto thang 9 nftm Dinh S i u nguyin) d i n trudc khi thftnh llip trilu Ll<br /> niSn hi^u Khai H\fu thfl 8, dcri vua TrSn HiSh (1428), thSi gian klo dfti hon 1500 nftm.<br /> T6ng (1337), Nguyin Trung Ngsm dang Ift An Vdi 38 nftm tri vi (1460-1497), Le Thftnh<br /> phu sfl Ngh$ An cOng dU(Jo trilu Trfo ban T i n g dft xfty d i ^ g quic gia Dai Vi$t m^t<br /> kiSm chflc Qu6c s i vi$n Giftra tu (11). t h i c h l chfnh trj phong k i l n phat triin<br /> II. NhCmg d 6 n g g6p c u a v u a hi toftn di^n. Ong quan tftm d i n moi mftt ciia<br /> T h i n h T 6 n g t r « n Itnh v^c ail h p c m | t quic gia, t i i n hftnh cai cftch hftnh<br /> Vudng trilu L8 dUcJc thftnh 14p nftm chfnh tfl trung Udng d i n d)a phUdng. Trong<br /> 1428, ngofti vi$c tflp trung ciing ctf vft xfty dl, vlfn d l sfl hoc dUdc L l Thanh T i n g chfl<br /> di^ng t h i c h l chfnh tri, tSng cudng qufic trpng k i t h f l a vft phftt triin. BiSn soan quIc<br /> phdng, d^y manh phftt triin kinh t l , c6n sfl trilu Le Thftnh T i n g dftnh dft'u mot mic<br /> chii y ngay tfli vi$c k l thiJa truyin t h i n g son trong st^ nghi$p sfl hpc dan t$c.<br /> bi6n sojn quic sik c6 til trilu TrSn. Nhft L6 Quic sfl vi^n - cd quan chuyftn trach sfl<br /> cung da l^p ra co quan chuyfin trftch v l hpc tilp ti;u: dupc vua Le Thanh ting duy tri<br /> quic sii 1ft Quic s i vi$n. Trong dl, ngUdi vft phat triin. Tfl t h i ky XI trci di, Thftng<br /> dflng d^u Quoc sii v i | n 1ft Tri Quoc sfl vi^n Long da luon luin hi$n didn vdi vai tro 1ft<br /> (12). Svi gia Phan Phu Tito 1ft nguW dSu trung tftm chfnh tri vft vftn hda ciia ca nudc.<br /> tien dam nhiem chflc VT^ nfty. Sau dl, thftng Din trilu Le, Thftng Long Que nfty vdi ten gpi<br /> 12 nien hieu Thai Hoa thfl 6, dcfi vua Le 1ft Ddng Do) vfin dupc cftc vua Le coi trpng, 1ft<br /> Nhan tdng (1448), da d p them chflc Quoc ndi tftp trung mpi cd quan d i u nfto cua trilu<br /> sfl viSn Dong tu sfl. Nhflng ngflcli gifl chflc CQnh. Duong nhien Quic sfl vi$n - cd quan<br /> CO BW Phflc, Nguyin VSn Chit, Phan bien soan sfl quic gia luon dupc dftt ben canh<br /> Hoan, Nguyin Thiic Thong (13). ThUc ra, nhft vua vft cftc cd quan trpng yiu cua vUdng<br /> chflc Quoc sfl quan Dong tu sfl da dU(?c dftt trilu tai Kinh d l Thftng Long.<br /> ra tfl trUlc vft d i n nSm 1448 thi b i n vita Tuy Le Thftnh T i n g 1ft m | t vi quftn<br /> quan vfla k l tren mdi du^c trilu Le chfnh vuong, I n g khong true t i l p 1ft ngudi tiafc<br /> thflc trao cho gifl chflc nfty. Vi vfto 4 thftng hi§n vi$c Iftm quic sfl, nhUng vf vua tfti gioi<br /> trudc, tflc 1ft thang 8 nftm 1448, sii c6 chip uy6n bftc tren Dnh v\fc vftn hda, thudng<br /> sU ki$n vi§n quan "Quic sfl Ding tu 1ft xuySn quan t i m vft t^o dilu ki$n cho cing<br /> Nguyin VSn To xin tfl chflc" (14). tac chep sfl phftt triin. Tfl tudng chi dao vl<br /> So vdi Quic sfl vi$n trilu Trin thi ho?t vi$c bien 80?n quic sfl cila Le Thftnh Ting<br /> ding biSn soan cua Quic sfl vi^n trieu lA c6 da dupc cftc sfl gia dudng thdi, trong dl<br /> hi|u qua vft dat dfl^ nhflng thftnh tflu Mn xuS't sic nhtft 1ft N g i Si Lien da quftn tri$t<br /> hdn. B | Bifi Vi^t su: ky do Phan Phu Tiin phy vft the h i | n sftu s i c vfto n i i dung cua b |<br /> trach chlnh 14 bo Quic sfl d i u ti6n dui)c thi^c Dfli Vi^t sit ky todn thit. Chung ta cl thi<br /> hiin dudi trilu Le. Nftm At Hcpi (1455), Ing k h i i q u i t d i n g gdp cua Le Thftnh Ting vfto<br /> vua dUdng tri vi 1ft Le NhSn Tong sai Phan Unh vUc bien so^n quic sfl nhu sau:<br /> Phu Tien soan bp Dai Vi?t sfl k^, giai do?n tfl<br /> 1. Co y thiic coi trfng, d6n doc, situ tam<br /> T r i n Thai Tong din khi quSn Minh rflt v l<br /> thu th&p tit li^u mdt cdch todn diin, k l ca<br /> nulc (tflc tfl 1226 din 1427), gIm 10 quyin<br /> nhflng t u U^u d i n gian, da sfl... sau dl,<br /> (16). Nhu vfty, cho din deli vua L6 N h t o Ting<br /> dupc giam dinh phe phftn nghiem tuc vft<br /> (1443- 1459), be Quoc sfl da dUdc chip tfl<br /> chpn Ifla c i n thftn. Theo ghi ch6p cua thu<br /> Trieu vUOng K e n Dflc (nftm 111 trfldc Cong<br /> tjch, c l it n h i t 2 l i n vua Le Thanh T i n g da<br /> Vua h& Thanh TQng..<br /> <br /> ban ldnh cho quin t h i n eUu tfip sQ li§u trong VUdng, Lac Long Qufin, HQng VUdng, An<br /> dfin gian. Dilu nfiy da dUpc cfic sQ gia nil DUdng VUdng, l i n d i u tidn vfio qudc sQ (19).<br /> tidng cua nUdc ta lfi Ngfl Si Lidn vfi Ld Qu^ Ciing chfnh tQ Ngfl Si Lidn vdi phin Ngogi ky<br /> Ddn phan anh trong efie cdng trinh sQ hpc ciia cua minh da khdi diu cho quan ni§ra "Con<br /> nunh. Trong Bfii tQa eua bo Doi Vi^t sCc ky chfiu l^c Hing", "Con Ring, chiu Tidn", "Con<br /> todn thii, Ngd ^ Lien vilt: "Khoang nfim chfiu vua HQng" (20) hinh thfinh trong nhfin<br /> Quang Thufin (1460-1469) xuflhg chilu tim dfin vfi dupe til'p nfli mai cho din ngfiy nay vfi<br /> kiem da sQ vfi cfic truy$n kf xUa nay, do cfic cho tdi mai sau.<br /> tu nhfin cit giQ, diu ra l^nh dfing ca len di Sau nhQng biln ctf xay ra trong cung<br /> s i n tham khao" (16). SQ gia Ld Qu^ Ddn song dinh, Ld Thfinh Tflng Ifin n i m giQ ngdi vua<br /> vfio nOa sau thi" ky XVIH, trong bfl Bgi Vi^t nfim 1460. Ngd Si Lidn vdi vai trd Dfl NgU<br /> thdng sd hay cdn gpi lfi lA triiu thdng sit, da sQ da cd nhQng f kid'n can gifin khdng dUpe<br /> cfl nhQng ldi dfinh gifi cao v l cflng tfic chuin Ld Thfinh Tdng vQa f, cho ndn, nfim 1461,<br /> hi sQ U$u cho bidn soan quflc sQ eua Thfinh<br /> dng bj huyin chQc Dd NgQ sQ vfi dUpc giao<br /> Tdng: "Vua Thfinh Tdng ham thich sfich vd,<br /> chQc vy L§ bO hQu Thi lang kiim Qud'c tQ<br /> hii d i u nam Quang Thufin (1460-1469) h^<br /> giira Tu nghidp. Cd t h i nhfin thfi^y, tQ sau<br /> chid'u tim tdi cfic da sQ, thu thfip truy$n 1^ co<br /> khi Ngd Si Lidn chuyin sang boat ddng<br /> kim cdn chQa d efie nhfi ridng dera dfing ldn<br /> trdn Knh vQc vfin hfla - giao due, flng da<br /> tfi't ca. Khoang nfim Hing DQc (1470-1497),<br /> phfit huy dupc sd trUdng cQng nfing lUc eua<br /> nhfi vua lai ha chil'u ciu nhQng sfich cdn sflt<br /> minh. Trdn 10 nam sau, vfio nam 1471,<br /> lai dera chQa cfit Bi cfic" (17). SQ gia hp Lfl cdn<br /> cho hilt: Trong dip nfiy nhilu ngUdi da dem Ngfl Si Lien dUpc trao cho chQe SQ quan tu<br /> ca sfich quy, hie'm la, ngay ea sfich bi truyin soan. Cho dl'n nam 1479, Le Thanh Tdng<br /> vfi tfi't ca mpi ngUdi dfing sfich diu dupe trieu l^i "sai SI? quan Tu sogn Ngd Si Liin sogn<br /> (£nh khuyin khich ban khen thudng dung bd Bgi Viet svC ky todn thU 15 quyen" (21).<br /> mQc. Vi the, tiidng qua nhQng dpt siiu t i m Trdn mdt cUdng vi mdi - bidn soan qufl'c<br /> dudi trilu vua Le Thfinh Tdng, rfi't nhilu sfich sQ, Ngfl Si Lien da mang h i t sQc lUc vfi tfim<br /> quy cua ddi trude cung d i n din dUpc phfit huye't dl gdp p h i n eung cfic nhfi sQ hpc tao<br /> hi$n vfi thu thfip lai de phyc vu cho cdng tfic ra mdt bp lich sQ dfin tdc d l ddi. Trong bp<br /> viS't Quoc sQ (18). qufl'c sQ ldn nfiy, dng da d l lai nhieu dfi'u i n<br /> quan trpng, dong thdi cung t h i hi$n dupe<br /> 2. Niu cao tii tiidng yiu ni/dc, tinh thdn tii tu tudng cQng nhfin cfich eua mdt sQ gia<br /> hdo ddn tdc sdu sdc, bdt ddu chinh thi^ tgo Vi$t Nam thdi phong kiln.<br /> diing viec ddn tdc Viit co nguSn gde titi&n tii Neil chung ta dfi danh gia cao ddng gdp<br /> Kink BiiOng Vuang - HUng Viiang, khai md cua SQ gia Ngd Si Lien thi eung khdng t h i<br /> mdt truyin thdng "con Lgc, chdu Hong". Cfic phu nhfin vai trd cua vi vua sfing sud't Le<br /> nhfi nghidn cQu diu da ghi nhfin ddng gdp Thfinh Tdng. Vi chfnh dng vua nfiy da phat<br /> xuit sic cua Ngd Si Lidn trong vide bien s o ^ hi$n ra tfii nfing trdn Hnh vQc sQ hpc cua<br /> radi p h i n Ngogi ky chdp tQ Hing Bfing thj Ngd Si Lidn vfi tao cd h0i cQng dilu kidn<br /> dd'u hiit ddi An Dudng VUdng trong b0 sach cho ngdi but cua Ngd Si Lien dQdc cd dip<br /> Dgi Viet sH ky todn thii. Ong da chinh thQe phfit triin. Chic chin khi efie sd t h i n trinh<br /> dUa Uch sQ thdi dai rad nUdc cdn mang tinh bfiy phfim le, ndi dung ban thao bfl sfich, da<br /> ehfi't nOa huyen tho^i nOa ljch sQ cua dfin tdc dQpc vi qufin vUdng Ld Thanh Tdng dpc<br /> Vi$t Nam bao gIm cfic ddi Kinh DUdng duy$t, cho phdp thi chung ta ngfiy nay mdi<br /> Rghifin eiJru Lieh ajr. s61.2013<br /> <br /> <br /> cfl dupe nhQng trang vi^t cua b$ Qud'c sQ Thfinh t i ^ ldn nhfi't dUdc ghi nhfin cua<br /> trfin d i y nilm tU hfio dfin t$c. Quoc sQ vi$n dUdi thdi vua Ld Thfinh Tdng lfi<br /> 3. Khdng dinh chu quyin ldnh thdquSc v i ^ h i t d i u dfit cd sd cho vi§c bien soan bp<br /> gia, khdng nhdn nhiing ki thti xdm phgm Dgi Vi4t sit ky todn thii. Nftm 1471, Ld Thfinh<br /> biin ciidng TdquS'c Tflng giao cho SQ quan Tu so^n Ngfl S Lien<br /> ChQng ta cin nhic dl'n cfiu ndi nii til'ng bidn so^n b^ Qufic sQ, sau 8 nftm cQng vdi cfic<br /> ding sQ mi§t mfii, vfio thfing 1 nfim 1479, sd<br /> cua vua Ld Thfinh Tflng nhU m^t Tuydn ngfln<br /> gia hp Ngfl dfi trinh ldn vua m$t bfi sQ cd ten<br /> vl chu quyin Ifinh t h i qufic gia trong bfii Dy<br /> lfi Bgi Vi^t sit ky todn thii, 15 quyin. Thflng<br /> ban cho Thfii bao lA Cinh Huy, dUpc chfip<br /> qua bidn soan qufic sii, LS Thfinh Tflng da tfip<br /> trong bd Bgi Viit sut ky todn thit. "M^t thUdc<br /> hpp dupc m$t dpi ngu sut gia tfii gidi, tfim<br /> nui, m0t tic sflng cua ta, 16 nfio nen vQt bd?...<br /> huyfiit vdi ljch ail dfin t ^ . Lfl QuJ Ddn da ca<br /> Nlu ngUdi dim dera ra^t thUdc m^t tfic d i t<br /> ngpi v i ^ tuyin chpn sii gia dUdi trilu Le<br /> cua Thfii t l lfim mii cho gific, thi tdi phai tru<br /> Thfinh Tflng nhu sau; "Bfi'y gid (chi trilu Le<br /> di" (22). Chfnh sfich bidn cUdng, dfic bidt lfi<br /> Thfinh Tfln^ kfin chpn sQ quan rfi't cin trpng,<br /> ddi vdi phUdng Bie eua trilu Ld trong giai nhu sQ quan Ld Nghla chdp thing, giQ ngay,<br /> doan eudi t h i ky XV da lfim nii bfit tfii lanh ed khf til't c^ nhfin" (25). Su ki§n sQ thin L§<br /> d^o khdn k h ^ , Qng xQ diy mUu lUpe cua vj Nghia mfi Ld Qu^ Ddn nhic d^n dupc chip<br /> vua Thfinh Tflng. Trong cfic b$ sfich hi^n cdn diy du trong bd Bgi Viit SIJC ky todn thii. N6i<br /> nhu Bgi Viit su" ky todn thii, Quoc triiu hinh dung c u ^ dm t h o ^ giQa SQ quan Ld Nghia<br /> lugt cua Viet Nam vfi Minh sii ky si/ bdn mat, vfi Le Thanh Tdng xoay quanh vide nhfi vua<br /> Minh Hien tdng thiA: lgc hay Minh su! cua muon xem Quoc sQ, nhUng SQ quan khdng<br /> phfa Trung Qud'c diu cfl rfit nhilu ghi chdp ding f. Ld N ^ a da t h i n g t h i n ndi vdi vj vua<br /> minh chQng: trilu Le Thanh Tdng da chu dfmg tri vi: "Vua mfi xem Quoc sQ, hfin khflng<br /> ddng gifinh tQng tfi'e dfi't bien cUdng, bao v^ phai lfi vide hay" (26), hofie "Chi cin Bfl h§L c£f<br /> tofin v?n lanh tho quflc gia (23). Ld Thfinh ging lfim dilu hay thfli, vi§c ^ phai xem<br /> Tdng dfi dUa vfio thuc lUc cua minh, xfiy dUng Qudc sQ" (27). Thflng qua sU ki$n nfiy, sik<br /> dUdc mflt qudc gia D^i Vipt mfi kd thQ lfi trilu sfich ciia Vi^t Nam tQ xUa den nay vin rit bi<br /> Minh ciing phai edng nhfin lfi "qudc phu binh hfio v l tfnh trung thUc, khdng sp cim quyin,<br /> cudng" (24). dQ lfi m$t vi qufin vUdng dQng diu qudc gia<br /> 4. Cdng lao to ldn hOn cd trin linh viic sH cua ngudi chdp sQ.<br /> hgc cda vua Li Thdnh Tdng Id trin ca sd ki BO Bgi Vi4t suC ky todn thii b i t d i u dUpc<br /> thaa thdnh tiiu cda cdc triiu dgi triidc dd bidn soan tQ t r i l u Le Thanh Tdng dUpc kit<br /> ddy mgnh vi$c xdy diing Qudc sit vi$n - ca thuc vfio nfim 1697 lfi san p h i m ehung diic<br /> quan biin sogn qudc sit. Cd c i u cua Qufic cua n i n sQ hpc chfnh thong tQ thl^ ky XIII<br /> sQ vi$n dupc md rpng vfi dfit thfim cic chQc dl'n t h ^ ky XVII vdi sQ ddng gflp cua nhilu<br /> vy cfl tfnh ehfi't chuyen mfln hda cao nhU Tu nhfi 8ii hpc noi tiing trong giai doan Uch ait<br /> sQ, Tu soan. Trong dfl chQc SQ quan Tu b i y gid. Bp Bgi Viit sit ky todn thii la mflt<br /> soan dupc trao cho vien quan trQc tiep bifln bp qufl'c sQ ldn "lfi thfinh tUu cua n i n vfin<br /> soan ljch sii, mang tfnh ehuydn mdn hda hda D^i Vi$t" (28), "lfi mdt cdng trinh tfip<br /> cao. NgUdi d i u tien dupe trao chQc nfiy d^i thfinh nhieu b^ avt do n h i l u nhfi sii hoc<br /> dudi thdi Ld Thanh Tflng lfi nhfi sQ hpc n i i cua cfic ddi bidn soan, tQ Ld Vfin HQU dtii<br /> til'ng Ngd Si Lien. T r i n , qua P h a n Phu Tien, Ngd K Lifln, Vu<br /> Vua La T h t o h Tflng...<br /> <br /> <br /> Qujfnh ddi Ld sd, d l ' n P h a m C d n g TrQ, Lfl Lfl T h i n h T d n g c u a sQ g i a T r i n T r o n g K i m<br /> H y . . . ddi Ld T r u n g h u n g , cQng n h Q n g n g u d i t r o n g sfich Vi^t Nam sd liipc - b p sQ V i d t<br /> cfing sU c u a h p " (29). N a m d i u t i d n dUpc v i l t b i n g chQ Qud'c ngQ<br /> Lfl T h i n h Tfing t r o n g 3 8 nfim lfim v u a cfich dfiy g i n 1 0 0 nfim nhU sau: "Xem<br /> d a d U a qufic g i a D ^ i V i d t p h a t t r i i n m ^ n h n h Q n g cfing vi$c c u a v u a Lfl T h f i n h T o n g<br /> rae tofin d i § n t r d n c a l i n h vi^c c h f n h t r j , t h i Ngfii thfit lfi m $ t dfi'ng m i n h quan.<br /> k i n h t l ' vfi vfin h d a - sQ h p c . N h f i n d j p k y N h Q n g sU vfin t r j vfi vo cfing d nUdc N a m t a<br /> n i $ m 5 7 0 nftm ngfiy s i n h e u a Lfl T h f i n h k h d n g cfl d d i nfio t h i n h h d n ddi H i n g DQc.<br /> T d n g ( 1 4 4 2 - 2 0 1 2 ) , c h Q n g t a cQng n h a u fin N h d cd v u a Lfl Thfii T l t h i g i a n g s d n nUdc<br /> l a i cffng h i l ' n xufi't s i c t r e n l i n h vQc bifin N a m m d i cdn, vfi n h d cd v u a T h f i n h T d n g<br /> s o a n Qufl'c sQ, coi t r p n g vfin h i i n dfin t^c t h i vfin h d a nUdc t a m d i t h i n h , vfiy n e n<br /> c u a vj v u a tfii nftng xufi't c h i i n g . D l t h a y ldi ngUdi A n N a m t a khflng b a o gid q u d n cflng<br /> k i t lufin, c h i i n g t d i x i n d U a r a n h f i n d j n h v l dQc h a i flng v u a i y " (30).<br /> <br /> <br /> CHUTHfCH<br /> <br /> (1). Minh d8 ^ i ! : Theo sfich Chu li, lfi tfin m$t Hft N§i, 1998, t r . l 3 .<br /> cfii cliim nliiiu co rfim rap. Cfing tSn Minh dd c6 (17), (18), (25). U QuJ Dfin: Dgi Viit thdng sCc,<br /> nhiiu chQ viit khac nhau, nhUng i m gifihg nhau, Nxb. Vftn h6a ThSng tin, Hft N6i, 2007, tr. 124-<br /> d i u chi lfi m$t ndi Minh da ca: Vong ChU, M^nh 125, 125, 23.<br /> trU, Mginh ChU, Minh ChU. Sach chii thfch; c h i m (20). Phan Dgi Doftn - Trfin Kim Dinh: Dgi Viit sU<br /> nfty d phfa nam a6ng Holing Hfi Ifiu ngky nu6c lyt ky todn thu vdi sil ngiing kit vdn hoa truyin thing<br /> nhilu, trfin ngfip, bi l i p kfn, nay kh6ng ro fl dja Viet Nam, in trong Ngd Si Liin wM Dgi Viit svC ky<br /> dilm n4o. ff ?S ( ^ H"*). ® B EP t ffi, 1988. TH todn thu, GS. Phan D ^ Doan chil bi6n, Nxb. Chinh<br /> Hdi Qiijp dinh ban), Trung Qudc, ThUdng vy da trj Qu& gia. Hft N6i, 1998, tr. 289.<br /> t h u qufin, 1988, tr. 362, 400. (23). Nguyin HOu Tfim; Triiu vua Li Thdnh TSng<br /> (2), (5). LS Quy Don: Vdn ddi loai ngS, T.I, odi chinh sdch bdo vi biin ci/cfngphid bdc. in troi^Le<br /> Nxb. Vftn h6a, Hft N§i, 1962, tr. 137, 170. Thanh Tdng (1442-1497) con ngUfi** vd s{l nghiip,<br /> (3), (4). Phan Huy Chu: IJch triiu hien chUOr^ Nxb. DHQGHN, Hft N6i, 1997, tr. 270-280.<br /> logi chi, T.n, Nxb. Giao dye, Hft Noi, 2007, tr. 379. (24). Nguyen vftn ^$, (Minh sii) chfip:<br /> (6). D^i Vi4t su! ky todn thii, T.I, Nxb. IChoa hpc mm^^Mmm^ititH^X. Phien am: "Hao hftng<br /> xa h§i, Hft N$i, 1998, tr. 99. kift, tu phy qudc phd binh cUdng triit toa d^i",<br /> (T). B mt}^•. ^ m M f^nmmm.itt^m nghia 1ft; H90 (chi vua L6 Thfinh t6ng) hfing dung<br /> its fct, :Jt :K, 1999. (La T6ng L^c chii bifin: Trung ki^t x u i t , t u phy nudc giftu qufin m^nh, thudng<br /> Quic l)ch d ^ quan ch^ d ^ tU diln, Bftc ICinh x u i t ngang nhiSn Iftm phfich". ifijgM^: m^,<br /> ban xa, Bie Kinh, 1994, tr. 507) CTrung vftn). «HW:::-f—, mwm~0%, n a - - S m . (Nh6m Trddng<br /> (8). Dgi Vi4t SI? ky todn thii, T.II, Nxb. Khoa Efinh Ngyc; Minh aii, q.321, Li^t t r u y | n 209, Ngogi<br /> hocxft h$i, Hft Noi, 1998, tr. 38. qufic nhj; An Nam).<br /> (9), (II), (13), (14), (15), (21), (22), (26), (27). (28). Dgi Viit sit ky todn thil. T.I, sdd, Nguyin<br /> Dgi Vi4t su! ky todn thU, T.H, edd, tr. 38, 125, 367, Khfinh Toftn: Ldi gidi thi$u, tr.8.<br /> 365, 379, 473, 462, 424, 424. (29). Dgi Viit si ky todn thU, T.I, add, Phan<br /> (10), (16), (19). Bgi Viit sil ky todn thil, T.I, add, Huy L§: Dgi Viit svC ky todn thii - 7'dc gid - Van<br /> tr.l20, 100, 23. bdn - Tdc phim, tr. 11,<br /> (12). Qudfc sil quan triiu Nguyin: Khdm dink (30). T r i n Trong Kim: Vi^t Nam su! liOc, tai ban,<br /> Viit sit thdng gidm ciiong muc, T.I, Nxb. Gifio dye. Nxb. Vfin h6a Thfing tin, Hft Nfii, 1999, tr. 267.<br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
3=>0