Vui, buồn muôn nẻo nhân sinh - Hộ tịch: Phần 1

Chia sẻ: Lê Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:128

Thêm vào BST

Báo xấu

75
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu Hộ tịch - Vui, buồn muôn nẻo nhân sinh trình bày các vấn đề về hộ tịch qua các câu chuyện thực tế mà tác giả chứng kiến và ghi nhận lại. Tài liệu gồm 2 phần, mời các bạn cùng tham khảo phần 1 sau đây.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Vui, buồn muôn nẻo nhân sinh - Hộ tịch: Phần 1

ThS. Phạm Trọng cường (Vũ Đinh Tuấn Phương) Hộ tịch ề • Vui bụồn SINH (Tập ỉiếu luận và phóng sự xã fiộỉ) NHÀ XUẤT BẢN T ư PH ÁP HÀ NỘI -2005
Cùng bạn đọc T h á n g Tám, m ù a T h u đầy ắ p n h ữ n g sự kiện lịch sử củ a 60 nám xây dựng và gìn giữ N h à nước củ a dân. Q u à n g trường Ba Đình n h ư s á n g hơn lên, sông động hơn lên với h à n g hàng, lốp lớp người nôì tiếp n h a u vê t h ă m Bác Hồ. cội n g u ồ n củ a tinh th ầ n p h ụ n g sự n h â n dân. T h á n g T á m m ù a T h u cũn g là dịp ký niệm 60 n ả m th à n h lập n g à n h Tư pháp. H oà tro n g dòng người lặng lẽ bước, tôi ngh e vọng lồi N ^ ò i â n cần; "N ghĩ cho cùng, vấn đ ề tư p h á p , cũ n g n h ư m ọi vấ n đ ề khầc, trong lúc này, là vân để ở đời và ỉà m người, ơ đời và ỉarn người tức là p h ả i thư ơng nước, thư ơng d â n ..." . V à “cá n bộ tư p h á p p h ả i g ầ n d ân. h iếu d á n , g iú p d ân. học d ã n ”"'. T ro n g bộn b ề m ư u s in h h à n g n g àv , có m ấ y ai b iế t và n h ó rằn g , bên c ạ n h m ìn h có n h ữ n g c á n bộ t ư p h á p - hộ tịch Bái nói cửa Chủ tịch Hổ Chi Minh lại Hội nghị học tập của cản bộ ngành Tư pháp nãm 1950. Hố Chí Minh - Nhá nước và Phốp luật, Nxb Pháp !ý, 1985.
đ a n g t h ầ m lặ n g là m n h ữ n g công việc b ì n h thường: c h ứ n g kiến, ghi chép, vào sổ mỗi s ự k iện ghi d ấ u ấ n c ủ a nhữr.g dổi th a y , trư ở n g t h à n h , t a n hợp tro n g vòng q u a y s in h - b ệ n h • lão • tử củ a m ột đời ngưòi. V à từ n h ữ n g công việc ' h ầ m lặ n g đó, n h ữ n g qu y ề n , lợi ích g ắ n với mỗi t ê n ngưòi, ư.ỗi số p h ậ n k h ô n g chỉ là r ié n g c ủ a mỗi cá n h â n m à đã trở t h á n h nỗi c h ả m lo, bảo h ộ củ a N h à nưốc, xã hội. T h ậ t vu i k h i được đọc b ả n thảo cuố n sách viết về n h ữ n g con người n ày , n h ữ n g sự việc n à y tro n g dịp 60 n à m n h ì n lại n h ữ n g bước trư ở n g t h à n h của công tác t ư p h á p . “/ í ộ tịc h ■ V u i, b u ồ n m u ô n néo n h á n s i n h " ghi lại n h ữ n g cảm n h ậ n , s u y n g h ĩ cá n h â n c ủ a T h ạ c s ỹ L u ậ t P h ạ m T rọ n g Cường, m ộ t c á n bộ đ a n g công tá c tạ i V ụ H à iih ch ín h T ư p h á p - Bộ T ư p h á p . Theo từ n g t r a n g sách, qua góc n h ìn r ấ t n h â n v à n c ủ a tá c giả, người đọc có t h ể n h ặ n d iộn n h ủ n g m a n g s á n g v à tối sô n g động, xen k ẻ t r ê n bức t r a n h về hộ tịch. S a u mỗi sắc m à u ấy, không chỉ là n h ữ n g t h á n p h ậ n con người cụ t h ể vối bao nỗi buồn, vui m à s á u h(ín nữ a, đó là n h ữ n g giá t r ị v ã n h o á gia đình, v ă n h o á cộ ng đồng, v ã n h o á h à n h c h í n h - t ư p h á p đ a n g lên tiến g triước n h ữ n g th á c h th ứ c c ủ a cuộc só n g thời m ỏ cửa. hòi r.h ập. Cuô'n sách tu y k h ô n g d à y n h ư n g t h ậ t khó đọc n h a n h lờ i vì n h ữ n g câu hỏi cứ b ậ t r a d a y d ứ t t ừ mỗi c â u chu yện , mci :góc đòi m à tá c già d ẫ n d ắ t đ ế n với người đọc t ừ th ự c t i ề n -Igốn ngang. K hô n g chỉ d ừ n g ở m ô tà , mô’ xẻ th ự c tiễn, v d cái 6
t â m . cái t r í và t r á c h n h i ệ m c ủ a ngưòi là m công tá c p h á p l u ậ t tr ẻ tuổi, tác giá đ ã m ạ n h d ạ n đ ư a r a n h ữ n g l u ậ n giải có th ế coi là n h ữ n g s á n g k iế n p h á p l u ậ t tiề m n à n g tro n g l ĩn h vực hộ tịch. v ẫ n còn n h ừ n g điều p h ả i su y nghĩ, lu ậ n b à n tiếp cùng t á c giả, t r a n g sách CUÕI còn mờ ngỏ cho sự sẻ chia giữa n h ữ iig ngưòi đ a n g c ù n g t r ă n trở vì n h ữ n g điều ch ư a làm được đ ế n nơi đến ch ôn tro n g lĩn h vực hộ tịch để d â n biết, d â ỉi là m v à d â n được hư ở ng n h ữ n g quyền, lợi ích t h i ế t th â n . Đ iểu đ á n g t r â n t r ọ n g ở tá c giả cuố h s á c h n à y là m ột tfím lò ng k h ô n g vô c ả m trước các b uồn, vui t r ê n n h ữ n g nẻo n h â n sinh, V à b i ế t d ũ n g c ả m đi t i ế p n h ư Bác Hồ k ín h yêu đ ã dạy: "Công uiệc tư p h á p củ n g n h ư m ọi công việc khác là cà n g là m ta càng tiến bộ, n h ư n g càng tiến bộ ta càng thấy ró n h ữ n g sự trở n g ạ i và n h ữ n g kh u y ết đ iểm nó còn sót lại. V à ta càng p h ả i c ố g ắ n g đ ể g iả i quyết hoặc khắc p h ụ c n h ữ n g trở n g ạ i và k h u y ế t đ iể m ấy”. H à Nội, ngày 19 tháng 8 năm 2005 T S . DƯƠNG THỊ THANH MAI VIÉN TRƯỎ N G VIÊN K H P L - BÓ T ư PH ÁP
Ldỉ tãc giả C ông việc c ủ a m ộ t c h u y ên v iê n p h á p lý đ ã g iú p tôi có được n h i ề u c h u y ế n đi dọc th eo chiểu d à i đ ấ t nước. N h ữ n g nơi tôi đă đ ế n - m ộ t b ả n người M ông heo h ú t n ằ m c h ê n h v ê n h m e n th e o sườn n ú i ở x ã L ù n g T á m ( Q u ả n B ạ, H à G iang), m ộ t x ó m v ạ n c h à i d ậ p d ề n h t r ê n só n g nước đ ầ m C ầ u H a i ( T h ừ a T h iê n - Huê), m ộ t c ù lao T â n Lộc x a n h tươi, t r ù p h ú giữa h à o p h ó n g sô n g nước p h ư ơ n g N a m n h ư n g lại nổi tiế n g r a t ậ n nước ngoài với t ê n gọi “đảo Đ à i” bởi l à n sóng lây chồng Đ ài L o a n ... đ ề u gợi lê n t r o n g tôi n h ữ n g c u n g bậc vui b u ồ n khi h iế u t h ê m vể cuộc s ố n g ngitòi d â n , g ắ n với m ộ t h o ạ t động q u ả n lý n h à nưóc vôVi dĩ t h ậ t t h ầ m lặng: công tá c hộ tịch. G iữ a m u ô n m à u , m u ô n m ặ t cuộc sông, n h i ề u lắ m n h ữ n g k h u ô n m ặ t m à tôi đ ã gặp, n h iề u lắ m n h ữ n g n iề m vui, nồi b uồn, t r ă n trở, lo lắ n g , to a n t í n h m à tôi được c h ứ n g k iến đ ã giú p tòi h iể u được r ằ n g n h ữ n g công việc k h a i sinh, k h a i tử. k ế t hôn, con nuôi... d iễn r a mỗi n g à y t r ê n mọi m iể n đ ấ t nước c h ấ t c h ứ a tr o n g 8
n ó ý n g h ĩ a n h â n v á n t h ậ t s á u sắf. bới trư ốc h ế t, nó g ắ n với m u ò n néo n h â n sinh, g ẩ n với n h u n g giò p h ú t trọ n g đ ại của mỗi đòi người, và là diện m ạo cuộc sống ớ góc n h ì n g ầ n gũi n h ấ t. V ậy n ê n cũn g n h ư n h iều đồng ngh iệp, c h ú n g tôi đã t h ặ t vui k h i được gập. được biết n h i ề u n h ữ n g c á n bộ hộ tịch ỏ n h ữ n g nơi còn bộn bể khó k h ã n n h ư n g đ a n g cố g ắ n g th ự c h iện m ục tiê u quôc gia "báo đ á m q u y ề n đ ă n g ký k h a i sinh cho trẻ e m ” b ằ n g tấ m lòng m inh, và c ũ n g k h ô n g khỏi c h ạ n h lòn g mỏi k h i biết đ â u đó v ẫ n còn sự vô cả m trước q uy ển lợi c ủ a người dân. T ậ p s á c h nhỏ n à y đơn giàn chi là sự t ậ p hợp n h ử n g điều m à cá n h â n tôi đã cảm n h ậ n , đ ã s u y ng hĩ vê' công việc hộ tịch và t h è h i ệ n tro n g các bài ghi chép, p h ó n g sự hoặc các tiểu l u ậ n k h o a học (ỉả đ ă n g tr ẽ n một sò báo và tạ p chí: P háp lu ậ t Việt N a m . D ân chủ và Pháp luật. Q uán ỉý nhà nước, N ghiên cứu p h á p ỉý. Biên giới và L ã n h thổ. ớ tuổi 30, tôi còn quá ít k iến th ứ c và k in h nghiệm để có t h ể t h â u h iểu n h iề u hơn về m ột lình vực công việc rộng lỏn, ph ức t ạ p và đã có bê' dày lịch sứ n h ư công việc hộ tịch. Vậy n é n với n h ữ n g bài viết này, t h ậ t tá m tôi mong m uôn dược b ạ n đọc. đặc b iệt là các đồng n g h iệ p c ủ a tôi coi đây là n h ũ n g dòng suy nghĩ vê n g h ề của m ột người tré, với lòng câu thị dược chia sẻ... Vào th ò i ciiểm h ìn h t h à n h ý tư ơ n g về tậ p sách này, tôi d ã n h ậ n được Rự c h ia sẻ và động viên c h á n t h à n h c ủ a Tiến sý. L u ậ t s ư P h a n T r u n g Hoài - người m à tôi m u ố n cám ơn 9
vì đ ã học t ậ p được n h iề u t ừ n h ữ n g t r a n g v iết đầy t r ă n trớ về n g h ề l u ậ t sư củ a a nh . Tôi c ù n g m uôn tro n g lòi đ ầ u sách n à y , t r â n t r ọ n g gửi lời c ả m ơn đến Tiến sỹ D ương Thị T h a n h M a i v à P hó Giáo sư. T iế n sỹ N g u y ền Kgọc Anh ■ n h ữ n g n h à k h o a học đi trưóc đã luôn q u a n t â m n h ác nhớ v à k h u y ê n khích tòi n h ì n n h ậ n các h iệ n tưỢng p h á p l u ậ t từ b ả n c h ấ t x ã hội vốn có c ủ a nó. Đ ể t ậ p sách n à y t h à n h h ìn h v à ra m ắ t b ạ n đọc, N h à x u ấ t b ả n T ư p h á p , tr o n g n ỗ lực là m giản dị h o á các vãn
P hần th ứ n h ấ t GHI CHÉP, PHÓNG sự
Phần th ứ nhấ! (ìhi chóp, phóng sự Một ngày ồ Vinh Hiển Không chỉ là mội xà nghéo thuộc vùng đầm phả của huyện Phú Lộc (Thừa Thiên ■Huế). Vinh Hiển còn thua thiệt hơn so vởi càc xã dám phá khắc rất nhiéu bởi khoảng cách từ trung tâm hưyện - thị trấn Phú Lộc về xà được tính bầng 12 km đường bộ cộng với hơn 45 phút chạy ca-nô trên đám Cẩu Hai. Ởđẳy. mỗi ngày chỉ có một chuyến ca-nô đưa người đán Vinh Hiền vào bở vội vã buôn bán, rói vội vã ỉrở vể... T ro n g su ố t h à n h tr ì n h g ần 1 giờ lê n h đ ê n h giừa điệp t r ũ n g sóng nước đ ầ m cảu H ai. tòi cứ m iên m a n mãi, tìm cách c ắt n g h ĩa về cái nghèo, cái khô’ t r o n g cuộc sông t h u ỷ cư c ủ a m ột bộ p h ậ n d á n cư v ù n g này. Dưói h à n g n g à n h é c ta m ặ t nước x a n h đ a u đ á u k ia là n g u ồ n tà i n g u y ê n t h u ỷ s ả n vô cù n g phong phú, và thực tê nó đ ã nuôi sông cư d â n ờ đ â y bao đời nav. T h ê nh ư n g , đ ù q u a n h n ă m v ậ t lộn với n ắ n g m ưa, bão lũ. cuộc sống cÚl\ người d â n v ẫ n mãi nhọc 13
H ộ tịch - Vui, biiồn M uôn n éo nhân sinh n h ằ n . T h iê n n h i ê n c h ẳ n g cho k h ô n g cái gì bao giờ. Hôm n a y được m ẻ lưới đầy, ngày m ai bão vê' lại cuôn đi t ấ t cá, Và cái n g hẻo cứ m âi á m ả n h n h ư thê’ m ộ t t h ứ cú a gia báo lậ n lư n g t r u y ề n kiếp. N h iề u hộ gia đ ình ớ đ â y chì m ong sao 0 cho con cái m ìn h có cái ăn, cái m ặc đã là q u á khó... T à u cặp b ế n giữa t r ư a n ắ n g gắt, D ãy B ạch M ã h ù n g vĩ đ ã ở lại s a u lư ng tro n g m à u x a n h n g ú t n g à n h u y ê n thoại. H ì n h ả n h đ ầ u t iê n m à c h ú n g tỏi nhìr. t h â y là bọn t r ẻ con đ e n n h ẻ m , t r ầ n t r ù n g trục. Đ ứ a lớn hồn n h iê n vùi m ình t r o n g m ớn nước v e n bò. Đ ứ a n h ỏ k h a o k h á t ngóng tìm người t h â n bước r a từ chiếc ca-nò c h ậ t chội, nực n ồ n g mùi cá m ắ m . K h ô n g biết tro n g s ố tr ẻ k ia có bao n h iê u đứa đã được đ ă n g k ý k h a i s in h c h u ẩ n bị cho n g à y đến trường? Với g ầ n 9.000 d ân, t r o n g đó đ ế n 60% là d á n đ ầ m phá sông t r ê n d iện tích 3,5 km ^ cứ n g h ĩ r ằ n g cuộc số n g ở đáy sẽ heo h ú t , b u ồ n tẻ lắm. T h ê n ê n tôi thực s ự b ấ t ngò khi c h ứ n g k iế n n h ữ n g s in h h o ạ t n h ộ n n h ịp t r ê n suô*t con đường t ừ bến t h u y ề n vào t r ụ sỏ ư ỷ b a n n h â n d â n xã. G íái thích vê đ iề u n ày , ô n g K iệm - C h ủ tịch u ỷ b a n n h â n d â n x ã h à n h o a n k h i nói r ằ n g đây là k ế t q u ả t ừ n h ữ n g nỗ lực v ậ n động n g ư d á n xây d ự n g cuộc sông mứi tr ê n bò. Đ ây là m ộ t công việc k h ó k h ă n , đòi hỏi lòng k iên trì và n h i ệ t t â m th ự c sự. D ù cho cuộc sôVig th u ỷ cư n a y đ â y m ai đó đ ầ y n g u y hiếm tr o n g n h ữ n g .ngày bão lủ n h ư n g t ừ bao đòi n ay , người dãii 14
Phan th ứ nhát (»hi clú-p, phónu sự v ạ n chài v ẫ n giử nguyên tậ p q u á n chi lên bờ vào m ù a trả n g . Do đó. với Tihiểu ngũòi. cuộc sống và n h ữ n g s in h h o ạ t t r ê n bò còn q u á xa lạ. Có nỊíuòi h i ể u được r ằ n g cuộc sôVig sẽ k h á hơn khi có một t ú p n h à t r ẽ n c ạ n n h ư n g nghĩ đến việc t h a y đối h o à n to àn n h ữ n g thó i q u en sồng nước để b ắ l đ ầ u t ừ đ ầu t h ì lạj ngại ngần. Có n h ữ n g thó i q u en cô’ h ừ u g ầ n n h ư đã t r ỏ t h à n h t ậ p quán c ủ a d â n v ạn chài: con c;’ú s in h r a t r ê n th u y ề n , đợi tròn t h á n g đ ậ t tê n để lá n g giền g v ạ n chài b iế t cách m à gọi: dựng vợ gả chồng chĩ c ầ n hai b è n c h ấ p t h u ậ n , làm lễ cưới đờn g iá n t h ế là xong. Trước đây. các t h ủ tục k h a i sinh, k h a i tử, k ế t hôn q u á xa lạ, phức tẠp và k h ô n g cần t h i ế t đô'i với họ- Cuộc sông n a y đ â y m ai đó t r ê n đ ầ m p h á c h ẳ n g cần gì đến m à y t h ứ giáy tò ấy. M à n ế u có. c ũ n g c h ắ n g m â y ai để ý giữ gìn nó khỏi h ư hỏng, t h ấ t lạc tro n g n ắ n g mưa. bão lù. Đe x ây d ự n g cộng đồng d â n cư tr o n g cuộc sông mới n h ư hiện n a y . khó lòng có th ể kế h ế t n h ữ n g vất và. lo to a n c ù a ch ín h q u y ề n và các đoàn thô' k h ô n g chỉ tro n g việc hỗ trd Iigưòi d á n tạo lập cuộc sống ốn đ ịn h t r ê n bò m à còn trong việc t u v è n tru y ề n , v ậ n động, t ạ o điều kiện t h u ậ n lợi cho họ dể d à n g thự c hiện đ ã n g ký hộ tịch, hộ k h á u , vừa dể báo vệ quyển lợi của gia đình, con cái họ, v ừ a n h ư m ộ t sỢi rlãy neo buộc cuộc sông t h u ỷ cư cúa 1Ọ. A n h C ầu - m ộ t C hủ tịch M ặt t r ậ n Tổ quốc xã còn r ấ t t r ẻ bộc b ạ c h với c h ú n g tôi: Việc d án g ký hộ tịch ỏ đ ây “q u a n có c ẩ n n h ư n g d â n c h ắ n g vội”. chính q u v ể n xã, cán bộ hộ 15
H ộ tịch - Vui, biiồn M uôn n éo nhân sình tịch p h ả i đến với d ân. p h á i c h ủ động t ạ o điều k i ệ n t h u ậ n lợi đế t i ế n h à n h đ ả n g ký hộ tịch cho d ân. Đ ây c ũ n g là b iện p h á p h ữ u h iệ u để t ừ n g bưốc n â n g cao d ầ n ý th ứ c người d â n về t ầ m q u a n trọ n g c ủ a đ á n g k ý hộ tịch. K hi c h ú n g tôi b à y tỏ ý địn h tìm h iể u công tá c h ộ tịch 6 t h á n g đ ầ u n ă m 1999, chị T r ầ n T h ị H áo là cán bộ t ư p h á p - hộ tịch x ã V inh H iền , h u v ệ n P h ú V ang, t ỉ n h T h ừ a Thiên- H uế. với t h à n h tích công tá c c ủ a m ình, ch ị được coi là tấ m gương đ iể n h ì n h đã v in h dự là đ ại biểu được mòi v ề dự Đ ại hội t h i đ u a y ê u nước to à n quô’c n g à n h T ư p h á p l ầ n t h ứ n h ấ t tổ chức t ạ i H à Nội vào t h á n g 9 n à m 2000, n h a n h n h ẹ n đ ư a c h ú n g tôi xem b ả n g t h ô n g kê được n ắ n n ó t viêt b ằ n g n é t c h ủ học tr ò m ề m mại: - Đ á n g k ý k h a i sinh: 142 trư ờ n g hợp, t r o n g đó 47 trư ờ n g hợp mới sin h, 95 trư ờ n g hỢp q u á h ạ n ; - Đ ă n g k ý k h a i tử: l õ trư ờ n g hỢp; - Đ ả n g k ý k ế t hôn: 21 trư ờ n g hợp. VỚI c h ú n g tôi. đ iề u đ á n g ghi n h ậ n tro n g công tác hộ tịch ò V in h H iề n k h ô n g p h ả i ỏ chỗ 100% các sự k iệ n hộ tịcli đ ã đưỢc đ à n g ký kịp thòi, đ ầ y đ ủ m à d việc giái q u y ế t đ ă n g k ý q u á h ạ n . Có n h ữ n g đ ứ a t r é n a y đã t ừ 9 đến 10 tuổi, chi k h i gia đ ìn h c h u y ên lên bò mới được đ ã n g ký k h a i sinh. Hoặc k h ô n g ít n h ữ n g cặp vợ ch ồn g sóng với n h a u đã vài 16
Phần thũ' nliãl Cìlii chép, phóng sự m ặ t con m à c h ú a đứa nào í'() (iiã\' k h ai sinh, hòi đên Giấy cliửiig n h ậ n k ẽ t hôn của (,'ha mẹ (.'ũiig k h ô n g có nô’t, Bỏi vậv. v
H ộ tịch - Vui, buồn M uôn nẻo n h â n sinh n h iề u người k h ô n g b iế t chừ, p h ầ n vì c h ữ chị đẹp, lại tô’t t í n h n ê n mọi người c h ẳ n g n g ạ i gì m à k h ô n g nhò. C h ị tâ m sự: còng việc hộ tịch đ ã t h à n h q u á q u e n thuộc, n h ư n g cứ mỗi lầ n c h u ẩ n bị k h a i s in h cho m ột đ ứ a trẻ, c ầ m đ ế n tò m ẫ u G iấy k h a i s in h m à u x a n h dịu m á t, t r ê n đó ini t r a n g t r ọ n g h ìn h Quô'c h u y và d á n g h ì n h n ư ớ c V iệt N a m n ằ m giữa b iểu tư ợ n g tr ô n g đồng là tr o n g chị l ạ i n h e n l ê n niềm vui n h o n h ỏ về m ộ t công d â n mới c h í n h th ứ c được ch ị ghi vào Sô h ộ tịch, M o ng m u ô n g iả n dị c ủ a chị là là m sao có được m ột chiếc m á y đ á n h chữ để n h ữ n g c h ứ n g t h ư }iộ tịch do chị lập n ê n lu ôn đẹp đẽ, đ á n g đ ể mọi người n â n g n i u , cất giữ c ẩ n t h ậ n . V âng, m o n g m u ố n đó t h ậ t g iả n dị, v à nó là m ấiĩi lòng n h ữ n g ngưòi đ a n g c ù n g n g h ĩ về m ộ t điểu: với n h ữ n g c á n bộ h ộ tịch n h ư chị Hảo, chắc c h ắ n m ột n g à y k h ô n g x a , 100% các sự k iện h ộ tịch xảy r a sẽ đưỢc đ ă n g k ý kịp thời, đ ầ y đủ. 18
Phẩn tlìứ nhiVl (Ìlìi c\W\\ plìiìiìỊi sự Mừng, lo chuyện khai tử ồ Tả Phin Tà Phin là một xã âặc biệt khó khàn thuộc huyện Sa Pa (Lào Cai), trải dài trén ơiện tich 2711 hecla, nhưng (oàn bọ c ưd àn của xẫ chì gốm 277 hộ với 1085 nhàn khẩu, trong đó phán lớn là đổng bào Mòng i/à Dao với nên kinh lế thuần nông, tự cung, tựcấp. Do tập quán sống trển núi cao I^à thói quen sinh hoạ! của dóng bào ơàn ỉộc. nên ơịa bàn xã rộng là vậy nhưng c h ỉ tổ chức hành chinh thành 5 Ịhón nằm rài rẳc men theo sườn núi. Đặc điềm ơia hình tự nhiên như vậy cũng gày không it khó khán cho cồng tàc quàn lý ơàn c ư nói chung cũng như công tàc quàn lý hộ iỊch nói riéng của chinh quỵén xã. Đ ể th ự c h iệ n có h iệu q u á chinh sách bảo vệ v à p h á t tr iể n các d â n tộc th iếu sô m à Đ áng và N h à nưóc t a đề ra, 19
H ộ tịch • Vui, buồn M uôn néo n h ân sinh việc đ ã n g k ý k h a i t ứ có ý n g h ĩ a r ấ t q u a n trọng bơi dâv k h ô n g chỉ là cơ sỏ đê các cơ q u a n n h à nưóc n ắ m được biên đ ộ n g d â n sô" t r o n g bộ p h ậ n d â n cư nàv . mà còn là cơ sỏ de t h ô n g kê n g u v ê n n h â n tử vong, giúp cho việc hoạch (iịnh các biện p h á p y tế, bảo vệ sức khoẻ n h â n dán hỢp lý. T uy n h ié n . đến m ộ t x ã m iề n n ú i n h ư T á P h in mới t h ả y t ã t cả n h ữ n g ý n g h ĩa q u a n tr ọ n g nói t r ê n chi là điểu n g h ĩ (tược t r o n g lý th u y ế t. C ò n t r ê n th ự c t ế th ì... Khai tử ở Tả Phin, nỗi lo!... "Cái m a c h ế t k h ổ lắ m rồi. Đ ừ n g là m khô t h ê m cãi m a nữ a!” - đó là cái lý m à đồng bào d â n tộc dưa ra khi cáji bộ hộ tịch hoặc c h ín h q u y ể n x ã yêu cầu t h â n n h á n ngưòi chết đi là m t h ủ tụ c k h a i tử. T ro n g đòi sống tâ m Im h củ a ngưòi d â n T ả P h in , c h u y ệ n t a n g m a là m ột lễ tục đặc b iệ t q u a n trọng. Người M ông c ũ n g n h ư người Dao. d ù nghèo khó đèn m ấ y cũng n h ấ t n h ấ t t u â n t h ủ các quy định nghiêm n g ặ t vả ph ứ c tạ p tro n g việc tổ chức t a n g m a theo lễ tục d â n tỏc. T ron g kh i đó, t h ủ tụ c đ ă n g ký k h a i t ủ dù được p h á p lu ật quy định đơn g ià n v à t h u ậ n lợi đ ế n m â y th ì cũ ng h o à n toùn xa lạ với người d â n nơi đây. Người d â n Tá Phin k h ô n g quan t â m đến c h u y ệ n đ ã n g k ý k h a i tử không chì vì đ ư àn g từ cái n h à của m ì n h đ ế n ư ý b a n xã xa xôi, đi lại vất và, m ấ t thòi gian, .mà còn vi d ù k h ô n g đi đ ă n g ký th ì cái m a v ẫ n có một 20
Plì;‘in thú' nhiil (ỉhi cỉiép, pliónjỉ sư chỗ y ê n ốn ớ th ô n đê m á (nơi a n lán ỵ người chết). N ếu n h ư ớ t h à n h thị, khi gia đ ìn h có nguòi qua đòi, người t h â n còn nịíhl dê'n việc k h a i tử đế t r u y lình chê độ tứ tu ấ t, m a i tá n g p h í (đỏi với cán bộ), hoặc q u a n trọ n g hơn đê được chính q uy ền đ ịa phương cho phép mai tá n g thì ỏ T à Phin, c h ắn g m ấ y ngùòi p h á i b ậ i r t ồ m về điểu đó. Khòng cần đợi chính q u y ề n cho phép, họ cứ d ể n h d a n g tiến h à n h các ng hi lễ theo t ậ p tục. đợi đ ế n đ ú n g n g à y tôt. givì tôt m à t h ầ y tào (người D:io), t h ầ y mo (người Mông) đã chọn thì đ ư a cái m a r a “th ô n đẽ m á ”. R ừ n g n ú i m ê n h mông, cứ chỗ n à o k h ô n g làm được r u ộ n g bậ c t h a n g th ì b iến t h à n h "thôn để m ả ”. Các th ô n để m à th ư ờ n g được h ì n h t h à n h theo từ ng dòng họ, Bởi vậy, chỉ trím g p h ạ m vi một xã, n h ư n g ớ T á P h in có đến 14. 15 nơi chô n người n h ư vậy, Việc kiêm m ột chồ để con m a ớ theo q u a n n iệ m "người sông t h ê nào, cái ma ỏ vậy” k hông bao giò l à vâ’n đề k h iế n ngưòi d â n p h ài lo lắng n h ư ở t h à n h thị. C h ín h q u y ề n c ũ n g k h ò n g t h ể buộc ngưòi d â n p h ả i đi đ ã n g k ý k h a i t ử trước rồi mới được chôn vì n h ừ n g n gh i lễ t a n g m a đ ã à n s â u . b á m rễ tro n g đòi sốiip tâ m linh củ a người d â n T ả P h in t ừ bao đòi nay. H ơn nữa, chinh q u y ể n là ai? L à ngưòi t r o n g họ. là Iigưòi cùn g thôn, là láng giổng, là người c h u n g n h a u con lợii n g à y Tết. Mòi q u a n hệ th ôn tộc họ h àn g , lá n g gi(’ỉ ng k h iê n c h ắ n g ai ĨIỠ n ặ n g lòi yèu náu tro n g lúc t a n g chủ đ a n g t ấ t b ặ t lo t o a n t a n g sự. Và hộ quá là cho đến nay, cuốn sổ đ ã ìig k> k h a i lủ m à u ỳ b a n xà n h ạ n về từ tìảm 1999 s a n g 21
H ộ tịch - Vui, buồn M uôn nẻo n h ân sinh đến n ã m 2000 v ẩ n còn mới tin h n ằ m tro n g hộc tủ, ch ư a hề p h ả i m a n g r a để đ ã n g ký một trư ờ n g hợp nào. Và điều m ừng... M ặc d ù người d â n c h ư a bao giờ tự giác đi đ ă n g k ý k h a i tử, n h ư n g đ iề u đ á n g ghi n h ậ n ở T ả P h i n là ch ín h q u y ề n xã đã th ô n g q u a đội n g ũ hoà giải v iên ở các th ô n b à n đẽ kịp thời n ắ m được sự k iện t ử xảy r a t r ê n địa b à n xã. Vì ngưòi d â n k h ô n g c h ủ động đi là m t h ủ tục đ ă n g ký k h a i t ứ nôn c á n bộ hộ tịc h k h ô n g th ể th ô n g kê ch ín h th ứ c vào s ổ đ ă n g ký k h a i tứ được. T h a y vào đó, a n h G iàn g A D ũ n g , c ả n bộ hộ tịch đ ã ghi vào m ộ t cuô’n sổ t a y để theo dõi- N h ờ vậy, số ngưòi c h ế t q u a các n ă m vẫn được th ô n g k ê m ột c á c h đáy đủ. Đ iểu đ á n g q u ý ở người hộ tịch viên n à y là d ù b ả n t h â n a n h mối học h ế t lớp õ, viết và nói cái chữ ngưòi K i n h còn k h ó k h á n , d ù v ẫ n p h ả i n a i lư n g t r ê n n ư ơ n g cao để đuổi cái nghèo, cái đói r a kh ỏi n h à , d ù có k h i 2 - 3 t h á n g c h ư a n h ậ n được sô' tiề n trợ câ'p s in h h o ạ t p h í ít ỏi n h ư n g a n h k h ô n g hề sao n h ă n g công việc và t r á c h n h iệ m c ủ a m ình, đ ề u đ ặ n h à n g t h á n g đi vào thôn, b á n để v ậ n động đồng b à o đ ă n g ký hộ tịch hoặc đ ã n g ký lư u động n g a y tại thôn, bản. Thay lời kết v ẫ n b i ế t r ằ n g kh i sự đói n gh èo còn á m a n h h à n g ngày. 22