Xây dựng phần mềm học giải phẫu DT04 phiên bản A.1.0.1

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> XÂY DỰNG PHẦN MỀM HỌC GIẢI PHẪU DT04 PHIÊN BẢN A.1.0.1<br /> Hồ Nguyễn Anh Tuấn*, Trần Tiến Tài**, Tăng Quang Thái***, Trần Thanh Tùng****, Phạm Đăng<br /> Diệu*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Giải phẫu học là một môn hình thái học cần nhiều phương tiện hỗ trợ trực quan sinh động. Ứng dụng công<br /> nghệ thông tin trong dạy và học giải phẫu là cần thiết trong thời đại hiện nay (3,4,5). Trên thế giới đã có nhiều<br /> phần mềm hỗ trợ bằng tiếng Anh, tuy nhiên vẫn chưa có phần mềm bằng tiếng Việt, đáp ứng được nhu cầu<br /> học giải phẫu của sinh viên y khoa trong nước.<br /> Mục tiêu: Thiết lập mối tương tác giữa các chi tiết thông qua hệ thống mô hình – giải phẫu tử thi tập trung<br /> phần chi dưới. Đối chiếu các chi tiết tương ứng với hình vẽ Atlas Netter phiên bản tiếng Việt (12). Tích hợp ngân<br /> hàng câu hỏi trắc nghiệm lý thuyết. Xây dựng phần mềm với công cụ FLASH. Phần mềm DT04 phiên bản<br /> A.1.0.1 dung lượng 200mb với định dạng Adobe Flash CS4 dễ cài đặt và sử dụng, hỗ trợ học trực tuyến. Phần<br /> mềm với các tính năng tương tác giữa các chi tiết trên mô hình và xác, đối chiếu với hình vẽ trong Atlas Netter,<br /> cung cấp các thông tin giải phẫu khái quát, các điểm ứng dụng lâm sàng chính, các thuật ngữ giải phẫu tiếng<br /> Anh. Hệ thống trắc nghiệm phong phú với mã nguồn mở, có khả năng xáo trộn câu hỏi và câu trả lời, gợi ý câu<br /> trả lời, bảng tồng hợp kết quả. Truy cập website trực tuyến để được tư vấn hỗ trợ hoặc tải tài liệu lý thuyết,<br /> giúp người học chủ động trong việc học. Phần mềm còn đơn giản, bước đầu chỉ mới đáp ứng nhu cầu học tập<br /> của học viên năm thứ nhất. Cần bổ sung và mở rộng thêm các đối tượng khác.<br /> Từ khóa: Phần mềm, giải phẫu, trắc nghiệm, flash, chi dưới.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> ANATOMICAL LEARNING SOFTWARE DT04 VERSION A.1.0.1<br /> Ho Nguyen Anh Tuan, Tran Tien Tai, Tang Quang Thai, Tran Thanh Tung, Pham Dang Dieu<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 96 - 103<br /> Anatomy is the branch of morphology that needs more accessory equipments for studying. Applied<br /> technological techniques in teaching and studying are so necessary at the present. There are so many English<br /> softwares and programs on the world, however there is still not the Vietnamese language one.<br /> Objectives: Making the interaction of anatomical details relationship between images of plastic models and<br /> cadavers focusing on lower limb region. Comparison with the figures of Altas Netter Integrating the multiple<br /> choice questions test within software. Making software using Adobe Flash program. DT04 software version<br /> A.1.0.1 based on Adobe Flash CS4 with 200mb capacity is easy to set up and control. It supports the comparison<br /> among of the plastic models, cadavers and Atlas, the anatomy explanations or tips, clinical focus, and anatomic<br /> terminology. MCQs tests are so abundant with the random questions and answers, giving the hints, and the<br /> report. Accessing to website: dt04group.com, the learners have more opportunities for studying. It is still simple<br /> software, just focus on the first year students. It requires more developments and updates in the future.<br /> Keywords: software, anatomy, MCQs test, flash, lower limb.<br /> <br /> * Bộ môn Giải phẫu – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch<br /> ** Bộ môn Sinh lý – Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch<br /> *** Khoa Hiếm muộn – Bệnh viện Hùng Vương **** Y2009, Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch<br /> Tác giả liên lạc: BS. Hồ Nguyễn Anh Tuấn<br /> ĐT: 0988436380<br /> Email: hnat1503@yahoo.com<br /> <br /> 96<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Giải phẫu học là môn học hình thái, với các<br /> tài liệu in thông thường, học viên phải hình<br /> dung những cấu trúc 3 chiều từ hình ảnh minh<br /> họa 2 chiều. Điều này gây nhiều khó khăn cho<br /> người học. Hiện nay, việc thiếu thốn về phương<br /> tiện dạy và học giải phẫu là rất lớn, ngay cả đối<br /> với các trường đại học y khoa có thế mạnh về<br /> các môn cơ bản và giải phẫu như Đại học Y<br /> Dược thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Y khoa<br /> Phạm Ngọc Thạch với số lượng mô hình đa<br /> dạng, phong trào hiến xác tốt…. Đây cũng là<br /> một áp lực lớn đối với các trường đại học – cao<br /> đẳng y khoa khác trong cả nước.<br /> Bên cạnh đó, chi phí mô hình cũng như chi<br /> phí xử lý thi hài tốn kèm, thời gian sử dụng<br /> không cao, khó bảo quản nguyên vẹn qua nhiều<br /> năm học. Thêm vào đó, thói quen học của đại đa<br /> số sinh viên y còn thụ động, tính tự học chưa<br /> cao mà phần lớn là do thiếu các phương tiện học<br /> tập.<br /> Chính vì vậy, việc sử dụng công nghệ thông<br /> tin trong dạy học giải phẫu là định hướng phát<br /> triển đúng đắn và yêu cầu thiết thực trong tình<br /> hình hiện nay(3,4,5). Bước đầu đã có những phần<br /> mềm ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy<br /> học giải phẫu trên thế giới có thể kể ra<br /> như(1,2,6,8,11): A.D.A.M Interactive Anatomy,<br /> Netter Clinical Anatomy,…Tuy nhiên, các phần<br /> mềm này vẫn còn mang tính đại trà, chưa thật<br /> sự chuyên sâu, chưa phù hợp với mục tiêu dạy<br /> và học tại Việt Nam. Bên cạnh đó, các phần<br /> mềm chủ yếu sử dụng tiếng nước ngoài cũng là<br /> một rào cản lớn cho người học có thể tiếp cận và<br /> học tập một cách dễ dàng.<br /> Trong khi đó, ở Việt Nam các phần mềm<br /> dạy học giải phẫu còn hạn chế, chủ yếu chỉ mới<br /> dừng lại ở các dạng multimedia như các tài liệu<br /> bài giảng bằng powerpoint, các video hướng<br /> dẫn,…(13,14,16). Gần đây, đã có một số phần mềm<br /> 3D về học giải phẫu của các đơn vị tư nhân.<br /> Nhưng nội dung chưa thực sự phong phú và<br /> còn mang tính rời rạc, độ chính xác về học thuật<br /> Giải phẫu chưa cao.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Dựa trên năng lực sẵn có, kinh nghiệm xây<br /> dựng giáo trình dạy học Powerpoint cũng như<br /> tài nguyên sẵn có tại bộ môn, chúng tôi tiến<br /> hành xây dựng “PHẦN MỀM HỌC GIẢI PHẪU<br /> DT04 PHIÊN BẢN A.1.0.1”.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Nghiên cứu phần mềm ứng dụng.<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Hệ thống mô hình của bộ môn giải phẫu<br /> trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch.<br /> Hệ thống thi hài được phẫu tích và hệ thống<br /> thiết đồ của bộ môn giải phẫu trường Đại học Y<br /> khoa Phạm Ngọc Thạch.<br /> <br /> Phương pháp<br /> Tham khảo hệ thống mô hình chi dưới của<br /> bộ môn và tiến hành chụp ảnh các phần tương<br /> ứng với hình ảnh trong Atlas bằng máy chụp<br /> hình kỹ thuật số.<br /> Phẫu tích một cách có hệ thống các vùng chi<br /> dưới trên thi hài được bảo quản và xử lý bằng<br /> dung dịch formalin 5% tại bộ môn theo tài liệu<br /> Grant’s dissection(21) bằng bộ phẫu tích cơ bản.<br /> Tiến hành chụp ảnh trên thi hài các vùng<br /> tương ứng theo hình ảnh trong Atlas bằng máy<br /> chụp hình kỹ thuật số.<br /> Quay phim, lồng tiếng quá trình phẫu tích<br /> một số vùng chi dưới bằng máy quay và máy<br /> ghi âm kỹ thuật số.<br /> Trích xuất các video hướng dẫn phẫu tích<br /> của Cố GS.BS Nguyễn Quang Quyền (14).<br /> Xây dựng nội dung chú thích các chi tiết<br /> theo giáo trình của bộ môn: Giải phẫu học tập I<br /> của cố GS. Nguyễn Quang Quyền(13), Giải phẫu<br /> chi trên chi dưới của PGS.TS. Phạm Đăng<br /> Diệu(16), Atlas Netter phiên bản Việt Nam(12).<br /> Thu thập dữ liệu giải phẫu học ứng dung.<br /> Dịch các thuật ngữ giải phẫu sang tiếng<br /> Anh.<br /> Xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm lý<br /> thuyết 1 lựa chọn – 5 đáp án.<br /> Xây dựng website tư vấn - hỗ trợ trực tuyến.<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch 2012<br /> <br /> 97<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Phương tiện thu thập số liệu<br /> Máy chụp ảnh kỹ thuật số DSLR Canon EOS<br /> 350D.<br /> Máy quay phim kỹ thuật số chuẩn HD Sony<br /> HDR XR 100E.<br /> Bộ dụng cụ phẫu tích cơ bản.<br /> Máy Scan, vải xanh, decal xanh, chân máy<br /> chụp ảnh, đất sét cố định mẫu vật.<br /> <br /> Phương pháp xử lý số liệu<br /> Xử lý các hình ảnh chụp bằng phần mềm<br /> Photoshop CS4.<br /> Xử lý các đoạn video clip bằng phần mềm<br /> ProShow Gold.<br /> Xây dựng mối tương tác giữa các chi tiết<br /> bằng phần mềm Adobe Flash Profession CS4.<br /> Xậy dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm<br /> bằng định dạng XML.<br /> Mã hóa các cấu trúc lệnh cho phần mềm<br /> bằng ngôn ngữ Action Script và Java Script.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Xây dựng nội dung phần mềm phiên bản<br /> A.1.0.1.<br /> Phần mềm có file cài đặt (file setup) duy<br /> nhất, dung lượng 200mb.<br /> <br /> Hình 1: Minh họa trang giới thiệu.<br /> + Trang chủ: gồm có các nút chọn các phần<br /> tương ứng: Giới thiệu, Nội dung, Trắc nghiệm,<br /> Hướng dẫn, Liên hệ.<br /> Hình ảnh mô hình các vùng cần khảo sát với<br /> chú thích dẫn đến trang nội dung.<br /> Nút tìm kiếm nhanh các vùng chính.<br /> + Trang nội dung: có 3 cửa sổ chính:<br /> - Cửa sổ trên: trích xuất thông tin về chi tiết<br /> giải phẫu, nhóm tác giả phần mềm.<br /> - Cửa sổ giữa (cửa sổ nội dung chính): Gồm<br /> nhiều phần theo phân chia trong sách bài giảng<br /> Giải phẫu học(13).<br /> <br /> Sau khi cài đặt sẽ bung ra các thư mục gồm:<br /> Thư mục chính gồm 2 file: dt04.fla – file nội<br /> dung và dt04.swf – file chạy.<br /> Thư mục video hướng dẫn phẫu tích.<br /> Thư mục câu hỏi trắc nghiệm: các file xml.<br /> Tất cả các thư mục trên sẽ được chép vào ổ<br /> cứng máy tính, đồng thời phần mềm sẽ tạo biểu<br /> tượng ngoài màn hình desktop.<br /> Phần mềm gồm các trang chính:<br /> + Trang giới thiệu: giới thiệu sơ lược phần<br /> mềm, có nút chọn để vào trang chủ.<br /> <br /> Hình 2: Minh họa trang chủ.<br /> Mỗi phần gồm 1 bộ ba hình ảnh:<br /> Hình chụp mô hình.<br /> Hình chụp thi hài.<br /> Hình vẽ Atlas đối chiếu.<br /> Trong trường hợp có nhiều hình chụp mô<br /> <br /> 98<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> hình và thi hài, nút chuyển hình sẽ trích xuất các<br /> hình có cùng nội dung.<br /> Nút phóng to, thu nhỏ, nút thiết đồ giúp<br /> trích xuất các hiệu ứng tương tự.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> tương ứng.<br /> Khi bấm chuột vào chi tiết đó, tên chú thích<br /> giải phẫu sẽ hiện ra.<br /> <br /> - Cửa sổ dưới: phần chú thích phần giải<br /> phẫu đang khảo sát, các nút hỗ trợ: nút video<br /> clip phẫu tích, nút tổng hợp, nút giải phẫu học<br /> ứng dụng, số trang, nút về trang chủ.<br /> <br /> Hình 4: Minh họa tính tương tác giữa các hình.<br /> Trong phần tổng hợp, khi rê chuột vào các<br /> chú thích trong khung chính, các chi tiết tương<br /> ứng trên cả 3 hình sẽ hiện lên, đồng thời chú<br /> thích bằng tiếng Anh cũng sẽ được hiện ra.<br /> Hình 3: Minh họa video hướng dẫn phẫu tích.<br /> <br /> Chú thích các chi tiết giải phẫu<br /> Các hình được tô bằng công cụ Paint trong<br /> Adobe flash ở các chi tiết giống nhau với các<br /> màu giống nhau.<br /> Các chi tiết được chú thích bằng tiếng Việt,<br /> cung cấp các thông tin giải phẫu khái quát của<br /> chi tiết đó dựa trên sách bài giảng giải phẫu(16).<br /> So sánh đối chiếu với chi tiết tương ứng trên<br /> hình vẽ Atlas Netter phiên bản tiếng Việt(12).<br /> Cung cấp các thông tin về giải phẫu học ứng<br /> dụng theo tài liệu chuẩn(22).<br /> Dịch sang tiếng Anh các thuật ngữ giải phẫu<br /> trong phần tổng hợp.<br /> <br /> Xây dựng các hiệu ứng tương tác giữa các<br /> chi tiết bằng công nghệ FLASH.<br /> Sử dụng các công cụ tạo hiệu ứng trong<br /> Adobe flash CS 4 để thiết lập tương tác giữa các<br /> chi tiết.<br /> Khi rê chuột vào một chi tiết ở một trong 3<br /> hình (Hình vẽ – Mô hình – Thi hài) thì chi tiết<br /> tương tự ở 2 hình còn lại sẽ hiện lên với màu sắc<br /> <br /> Hình 5: Minh họa nút tổng hợp và chú thích tiếng<br /> Anh.<br /> <br /> Xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm<br /> tích hợp trong phần mềm<br /> Sử dụng định dạng XML để xây dựng file<br /> trắc nghiệm mẫu.<br /> Nhập hệ thống câu hỏi trắc nghiệm theo file<br /> mẫu.<br /> Sử dụng ngôn ngữ Action Script trong<br /> Adobe flash để lập trình file trắc nghiệm với các<br /> yêu cầu:<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch 2012<br /> <br /> 99<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Xáo trộn câu hỏi và câu trả lời.<br /> <br /> học tập trực tuyến trên mạng không đòi hỏi cài<br /> đặt phức tạp. Kết quả này được ghi nhận trong<br /> nghiên cứu của TS Vũ và công sự(9).<br /> <br /> Có nút gợi ý đáp án đúng.<br /> Có bảng tổng hợp kết quả.<br /> Có nút truy cập trang chủ để tải thông tin lý<br /> thuyết.<br /> <br /> So với các phần mềm khác(1,2,6,8,11) phần mềm<br /> DT04 sử dụng ngôn ngữ chính là tiếng Việt<br /> thuận tiện cho người học trong nước tham khảo<br /> và sử dụng.<br /> Học phần chi trên - chi dưới với nhiều chi<br /> tiết phức tạp khó nhớ, nên phần mềm này giúp<br /> đơn giản hóa, thông qua hệ thống trực quan các<br /> mô hình, thi hài với sự đánh dấu của hệ thống<br /> màu.<br /> Phần mềm cũng cung cấp các thông tin giải<br /> phẫu mang tính khái quát giúp người học dễ<br /> nhớ, dễ hình dung dựa trên tài liệu giáo<br /> khoa(13,16).<br /> <br /> A<br /> <br /> B<br /> Hình 6: Minh họa tính năng trắc nghiệm lý thuyết<br /> (A): câu hỏi trắc nghiệm với nút gợi ý đi kèm, (B):<br /> bảng tổng hợp kết quả.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Xây dựng nội dung phần mềm phiên bản<br /> A.1.0.1.<br /> Phần mềm DT04 phiên bản A.1.0.1 là phiên<br /> bản miễn phí, với dung lượng nhỏ 200mb, cài<br /> đặt dễ dàng trên các máy vi tính có hỗ trợ flash<br /> adobe hoặc sử dụng các phần mềm đọc file flash<br /> cơ bản. Đây cũng là phần mềm miễn phí, cài đặt<br /> trên 98% hệ thống máy tính trên thế giới(20).<br /> Phần mềm giải phẫu học trực tuyến(18), để sử<br /> dụng người học phải cài đặt thêm phần mềm<br /> Quicktime mới có thể theo dõi được. Phần mềm<br /> chúng tôi với dung lượng file nhỏ, nên có thể<br /> <br /> 100<br /> <br /> Hình 7: Minh họa phần mềm chạy trên mạng<br /> internet. Nguồn: http://www.pnt.edu.vn<br /> Thêm vào đó, thông qua phần mềm người<br /> học có thể biết thêm tên tiếng Anh của các thuật<br /> ngữ giải phẫu học. Các nút hỗ trợ phong phú<br /> phóng to, thu nhỏ, thiết đồ giúp người học có<br /> nhiều cách tiếp cận và thu nhận kiến thức.<br /> Lồng ghép các đoạn video clip hướng dẫn<br /> phẫu tích theo từng vùng tương ứng so với các<br /> phần mềm khác chỉ riêng biệt hoặc hình vẽ hoặc<br /> phim phẫu tích.<br /> Dựa trên tài liệu(22), chúng tôi cũng cung cấp<br /> một số thông tin giải phẫu học ứng dụng nhưng<br /> chưa thật sự đầy đủ vì phải lồng ghép với các bộ<br /> môn lâm sàng để đưa ra thông tin chính xác<br /> hơn.<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch 2012<br /> <br />