Yếu tố Phật giáo trong đạo Cao Đài

KỶ YẾU HỘI NGHỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM 2019<br /> <br /> YẾU TỐ PHẬT GIÁO TRONG ĐẠO CAO ĐÀI<br /> SV: Huỳnh Minh Nhựt, Lớp: ĐHVNH16A<br /> GVHD: ThS. Trần Hoàng Phong<br /> Tóm tắt<br /> Đạo Cao Đài – một tôn giáo nội sinh ở Nam Bộ được hình thành trên nền tảng kết hợp<br /> các tôn giáo khác như: Bàlamôn giáo, Đạo giáo, Phật giáo và Thiên Chúa giáo. Trong đó, Phật<br /> giáo có phần trội hơn so với các tôn giáo khác.<br /> Chúng ta có thể thấy qua việc: Chọn nhân vật Phật giáo để thờ, danh hiệu Phật giáo<br /> được dùng trong tôn giáo này, kinh văn giáo lý mang yếu tố Phật giáo và yếu tố của nhà Phật<br /> được biểu hiện qua kiến trúc của Tòa Thánh Tây Ninh – thánh địa và tổ đình của đạo.<br /> Từ khóa: Cao Đài, yếu tố Phật giáo, dung hợp tôn giáo<br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Vào thời kỳ Bắc thuộc, Phật giáo Bắc Tông đặt những nền móng đầu tiên trên đất Việt.<br /> Phật giáo đã hòa nhập với các tôn giáo – tín ngưỡng bản địa để tạo được chỗ đứng ổn định cho<br /> mình. Không dừng lại đó, tôn giáo này ra công hoằng hóa và góp công xây dựng đất nước phát<br /> triển. Vào thời Lý – Trần, Phật giáo đã vươn lên mạnh mẽ trở thành hệ tư tưởng chính trong xã<br /> hội. Những công lao to lớn của đạo Phật có thể kể đến: Thời kỳ đất nước yên bình, nhà chùa<br /> giúp tổ chức cộng đồng làng xã, chăm lo đời sống tinh thần và hỗ trợ đời sống sinh hoạt vật<br /> chất cho nhân dân. Thời kỳ kháng chiến, tự viện là nơi căn cứ kháng chiến, che giấu các chiến<br /> sĩ và là hậu phương cho tiền tuyến. Còn các công trình kiến trúc, nghệ thuật của Phật giáo cũng<br /> đạt đến trình độ thẩm mỹ cao.<br /> Sự phát triển lớn mạnh của Phật giáo cũng có sự ảnh hưởng đến một số tôn giáo nội<br /> sinh ở miền Nam Việt Nam, vào thế kỷ XIX và những năm đầu thế kỷ XX. Các tôn giáo này<br /> đã dùng một phần tinh hoa của Phật giáo làm nền tảng cơ sở để hình thành nên tư tưởng của<br /> đạo, tiêu biểu là các tôn giáo như: Bửu Sơn Kỳ Hương, Cao Đài, Phật giáo Hòa Hảo.<br /> Trong các tôn giáo kể trên, chúng ta có thể nói đạo Cao Đài là một tôn giáo dung hợp,<br /> được hình thành dựa trên nhiều nền tảng tư tưởng của nhiều tôn giáo khác nhau, trong đó Phật<br /> giáo chiếm ưu thế, điều này được minh chứng qua nhiều khía cạnh được trình bày ở phần dưới.<br /> 2. Nội dung<br /> 2.1. Nhân vật Phật giáo được thờ trong đạo Cao Đài<br /> 2.1.1. Đức Phật Thích Ca Mâu Ni<br /> Cao Đài là một tôn giáo mang tính tổng hợp. Tinh thần nhất quán của Đạo là Quy nguyên<br /> tam giáo và Ngũ chi phục nhất tức là quy 3 mối đạo (Nho, Phật, Lão) về một; thống nhất 5<br /> ngành đạo (Thánh đạo của Kitô giáo, Tiên đạo của Đạo giáo, Phật đạo của Phật giáo, Nhân đạo<br /> của Khổng giáo, Thần đạo của Khương Thái Công).<br /> Theo đạo Cao Đài, Đức Phật Thích Ca Mâu Ni là người chưởng quản của một giáo phái<br /> trong tam giáo Phương Đông – một trong ba nền tảng lớn của Đại Đạo.<br /> “Kinh sách đạo Cao Đài có câu:<br /> Di-Lạc thất bá thiên niên quảng khai Đại Đạo,<br /> Thích Ca nhị thập ngũ thế chung lập Thiền môn.<br /> Nghĩa là:<br /> Đức Phật Di-Lạc truyền bá rộng rãi nền Đại Đạo trong 700 ngàn năm,<br /> Đức Phật Thích Ca lập Đạo Phật (Thiền môn) trong 25 thế kỷ là dứt (25 thế kỷ tức<br /> là 2500 năm)”. [1]<br /> Qua đây, chúng ta có thể nhận thấy tại sao Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ lại chọn Phật Thích<br /> Ca Mâu Ni làm một trong ba vị giáo chủ ở vị trí thờ cao thứ hai sau Thượng Đế và Diêu Trì<br /> Kim Mẫu, tôn giáo của ngày trở thành một trong ba nền tảng lớn để khai đạo.<br /> 2.1.2. Quán Thế Âm Bồ Tát<br /> Trong Phật giáo Bắc Tông, Quán Thế Âm Bồ Tát (nữ phái) là một vị Bồ Tát có tâm<br /> lòng đại từ, đại bi, cứu khổ cứu nạn. Trong Đại Đạo Tam Kỳ Phổ độ, Quán Thế Âm Bồ Tát giữ<br /> nhiệm vụ chấn hưng Phật giáo vào thời Nhị Kỳ Phổ độ.<br /> Trang 190<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP KHOA VĂN HÓA - DU LỊCH<br /> <br /> Kỳ Phổ Độ thứ ba nầy, thừa lịnh Đức Chí Tôn cùng Diêu Trì Phật Mẫu, cầm quyền Nhị<br /> Trấn Oai Nghiêm, thay mặt Thích giáo, rọi gương bác ái từ bi, tế độ đoàn Nữ phái.” [2, tr. 299]<br /> 2.1.3. Di Lặc Vương Phật<br /> Trong các ngôi chùa theo Phật giáo Bắc Tông thường có đặt tượng ba vị Phật ngồi ở vị<br /> trí ngang nhau và có hình tướng giống như Đức Thích Ca Mâu Ni, đó là Tam Thế Phật (Gồm<br /> đức Thích Ca Mâu Ni ngồi giữa, bên trái ngài là Đức Phật A Di Đà, bên phải ngài là Đức Phật<br /> Di Lặc) – Đây là ba lần chuyển hóa cứu thế của Đức Thích Ca Mâu Ni đại diện cho Phật giáo.<br /> Trong đạo Cao Đài, họ xem lần chuyển thế thứ ba của Đức Thế Tôn có nhiệm vụ quan<br /> trong thay mặt Ngọc Hoàng Thượng Đế cứu độ chúng sinh. Như thế Phật giáo phải mang tầm<br /> ảnh rất lớn trong tôn giáo này cho nên chọn nhân vật Phật giáo mà thay thế cho Đấng Chí Tôn.<br /> “Di-Lặc Vương Phật là vị Phật tương lai, giáng sanh xuống cõi trần vào thời Tam Kỳ<br /> Phổ Độ, đắc đạo tại cội cây Long Hoa, làm giáo chủ Đại hội Long Hoa, thay mặt Đức Chí Tôn<br /> Ngọc Hoàng Thượng Đế mà làm vua cai trị Càn khôn thế giới và Vạn linh.<br /> Trong Kinh Thiên Đạo của Đạo Cao Đài, Đức Phật Thích Ca giáng cơ ban cho 2 Bài<br /> Kinh: Kinh Đại Tường và Di-Lạc Chơn Kinh, nhờ đó chúng ta biết được nhiệm vụ và quyền<br /> hành của Đức Di-Lạc Vương Phật.<br /> Khi Ngài làm nhiệm vụ cai quản Càn khôn thế giới thì gọi Ngài là Đức Di-Lạc Vương<br /> Phật; nhưng khi Ngài làm nhiệm vụ cứu độ chúng sanh (năng cứu khổ ách, năng cứu tam tai,<br /> năng cứu tật bịnh, năng độ dẫn chúng sanh thoát chư nghiệt chướng) thì gọi Ngài là Di-Lạc<br /> Vương Bồ Tát. Theo lời thuyết đạo của Đức Phạm Hộ Pháp trong Con đường Thiêng liêng<br /> Hằng sống: Tam Kỳ Phổ Độ nầy, Đức A-Di-Đà Phật giao quyền lại cho Đức Di-Lạc Vương<br /> Phật chưởng quản Cực Lạc Thế Giới, nên Đức Di-Lạc Vương Phật hiện nay ngự tại cửa Kim<br /> Tự Tháp, dưới tàn cây dương tối cổ ở Kinh đô Cực Lạc Thế Giới, còn Đức A-Di-Đà Phật vào<br /> ngự trong Lôi Âm Tự và Đức Phật Thích Ca ngự tại Kim Sa Đại điện trong Kim Tự Tháp.” [2;<br /> tr.175]<br /> 2.2. Danh hiệu Phật giáo được dùng trong đạo Cao Đài<br /> 2.2.1. Cao Đài Tiên Ông Đại Bồ Tát Ma Ha Tát<br /> Chúng ta có thể nhận thấy được yếu tố Phật giáo đã xuất hiện qua cách xưng tên trong<br /> đạo Cao Đài. Khi giáng cơ, Giáo chủ đạo Cao Đài đã xưng danh là “Cao Đài Tiên Ông Đại Bồ<br /> Tát Ma Ha Tát”. Như vậy, lúc bấy giờ, tín đồ đạo Cao Đài chỉ biết được người giáng cơ khai<br /> đạo là “Cao Đài Tiên Ông Đại Bồ Tát Ma Ha Tát”. Cho đến lúc “Đức Thích Ca Mâu Ni” giáng<br /> cơ nói về đạo này, tín đồ đạo Cao Đài mới biết thêm danh xưng khác của vị giáo chủ là Ngọc<br /> Hoàng Thượng Đế.<br /> Theo Thánh Ngôn Hiệp Tuyển, Đức Phật Thích Ca giáng cơ dạy về Đại Đạo Tam Kỳ<br /> Phổ Độ lần đầu tiên vào ngày 8-4-1926 (âl 26-2-Bính Dần) tại đàn cơ nơi Vĩnh Nguyên Tự,<br /> Cần Giuộc.<br /> Kinh của đạo Cao Đài viết:<br /> “Thích Ca Mâu Ni Phật giáng cơ:<br /> THÍCH CA MÂU NI PHẬT<br /> Chuyển Phật đạo, Chuyển Phật pháp, Chuyển Phật tăng, qui nguyên Đại Đạo. Tri hồ<br /> chư chúng sanh?<br /> Khánh hỷ! Khánh hỷ! Hội đắc TAM KỲ PHỔ ĐỘ.<br /> Chư Thần, Thánh, Tiên, Phật, đại hỷ phát đại tiếu.<br /> Ngã vô lự Tam đồ chi khổ.<br /> Khả tùng giáo Ngọc Đế, viết Cao Đài Đại Bồ Tát Ma Ha Tát.”<br /> Bài Thánh ngôn Nho văn trên nghĩa là:<br /> Đức Phật Thích Ca nói rằng: Chuyển toàn thể Phật đạo, Phật Pháp, Phật Tăng trở về<br /> gốc là nền Đại Đạo. Chư chúng sanh biết chăng?<br /> Vui mừng! Vui mừng! Hội được vào Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ.<br /> Chư Thần Thánh Tiên Phật quá vui mừng, phát ra tiếng cười lớn.<br /> Ta không còn lo lắng về Ba đường khổ. Khá tùng theo lời dạy bảo của Đấng Ngọc<br /> Hoàng Thượng Đế, nay gọi là Đấng Cao Đài Tiên Ông Đại Bồ Tát Ma Ha Tát”.<br /> Trang 191<br /> KỶ YẾU HỘI NGHỊ SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC NĂM 2019<br /> <br /> Đây là một điểm sáng tạo cực đắc mà người giáng cơ mang đến cho mối đạo mới này<br /> qua ý nghĩa danh xưng của một vị giáo chủ.<br /> “Bồ Tát là một danh từ được phiên âm tiếng Phạn là “Bồ Ðề Tát Ðoả (Bodhisatta hay<br /> Bodhisattva) được gọi tắt. Nguyên nghĩa là “Giác hữu tình”, cũng được dịch nghĩa là “Ðại sĩ”.<br /> Trong Quốc Phật Học Ðại Từ Ðiển (Bắc Kinh – 2002) đã định nghĩa về Bồ Tát như<br /> sau: “Bồ Tát là khái niệm tổng thể và giàu ý nghĩa để chỉ những vị chứng quả diệu thâm trong<br /> Phật Giáo, nhưng còn theo đuổi tâm nguyện độ thóat chúng sanh, nên còn lưu lại trong tam giới<br /> để hành trì đại nguyện nầy. Tư tưởng chính của Ðại Thừa Phật giáo.” [3]<br /> “Bồ Tát là danh hiệu dành cho những vị tu hành đạo Phật đã chứng quả. Tuy vậy, theo<br /> đẳng thứ, thì Bồ Tát vẫn còn dưới chư Phật một cấp bậc, cho nên phải tu thêm một kiếp nữa<br /> mới thành Phật.<br /> Vì còn muốn giác ngộ cho chúng sanh, cho nên chư Bồ Tát vẫn còn giữ chức năng cứu<br /> độ mọi loài trong ba cõi, theo ý nghĩa căn bản trong giáo lý của Ðại Thừa Phật Giáo”. [4]<br /> Như vậy chúng ta có thể hiểu Bồ Tát Ma Ha Tát là một Bồ Tát lớn, là người đứng bậc<br /> nhất và cứu độ chúng sinh. Phải chăng đạo Cao Đài muốn dùng danh hiệu Cao Đài Tiên Ông<br /> Đại Bồ Tát Ma Ha Tát để nói Đức Ngọc Hoàng Thượng Đế là người đứng bậc nhất và cứu độ<br /> chúng sinh?<br /> 2.2.2. Phật Mẫu (Phật Địa Mẫu)<br /> “Trong Cao-Đài giáo ngoài tôn thờ Đức Chí-Tôn Ngọc-Hoàng Thượng-Đế, còn tôn thờ<br /> Đấng thứ hai là Thiên-Hậu Chí-Tôn còn gọi là Diêu-Trì Kim-Mẫu hay là Phật-Mẫu đó là Đấng<br /> sinh-thành dưỡng dục vạn linh.<br /> Loài người đã nhận biết Phật-Mẫu rất sớm, nhờ các vị Tiên-nương giáng trần chỉ-giáo,<br /> mà các dân-tộc nhất là phương Đông thờ phượng người từ lâu đời, ngày nay chúng ta còn thấy<br /> lưu lại hình-tượng đồng cốt, có đề-cập đến Phật-Mẫu dưới danh hiệu Bà Chúa Tiên, Thánh-<br /> Mẫu hay là Mẫu.<br /> Phật-Mẫu được nhân-loại tôn thờ dưới nhiều danh xưng khác nhau: Tây phương gọi là<br /> Đức Mẹ, Đông-phương gọi là Cửu-Thiên Huyền-Nữ, Thái-Dương Thần-Nữ, Tiên-Thiên<br /> Thánh-Mẫu, Lão-giáo gọi là Lão Mẫu, Ấn-độ giáo xưng tụng NGƯỜI là Devi Bhagava, Thông-<br /> Thiên-học gọi là Đức Mẹ Thế-Gian. Việt-Nam gọi là Bà Chúa Tiên hay là Mẫu, Mẹ-Sanh... đa<br /> số nữ phái Việt-Nam đã tín-ngưỡng Phật-Mẫu từ lâu đời, hiện nay ở Cố-đô Huế có hội Tiên-<br /> Thiên Thánh-Mẫu, thờ-phụng NGƯỜI tại Điện Hòn-chén, hằng năm có tổ-chức lễ hội rất là<br /> linh-đình trọng thể”. [5, tr. 9]<br /> Như vậy, đạo Cao Đài đã nhìn nhận “Phật Mẫu” như một vị nữ thần có quyền năng tối<br /> thượng đứng thứ hai trong vũ trụ, sau một nam thần. Ví dụ: Đức Chí Tôn – Ngọc Hoàng Thượng<br /> Đế và Vương Mẫu Nương Nương<br /> Đạo Cao Đài không nhìn nhận “Phật Mẫu” là một vị Phật đã thành đạo nhờ vào lối tu<br /> hành theo Phật giáo vì “Phật Mẫu” có quyền năng hơn cả, Người là mẹ sanh của chư Phật, Tiên,<br /> Thánh, thần và nhân loại.<br /> Nếu chúng ta nói danh xưng “Cao Đài Tiên Ông Đại Bồ Tát Ma Ha Tát” là sự kết hợp<br /> của Phật giáo và Đạo giáo thì có lẽ Danh xưng “Phật Mẫu” là sự kết hợp giữa Phật giáo và đạo<br /> Mẫu Việt Nam – Tôn giáo bản địa.<br /> 2.3. Một số biểu tượng mang yếu tố Phật giáo trong đạo Cao Đài<br /> Màu sắc<br /> Trong đạo Cao Đài, mỗi một màu sắc đều biểu thị cho một hoặc nhiều ý nghĩa, tiêu biểu<br /> là ba màu xanh, đỏ và vàng tượng trưng cho tam giáo qui nguyên (Nho, Phật, Lão).<br /> - Phái Thái: màu vàng (Phật đạo)<br /> - Phái Thượng: màu xanh (Tiên đạo)<br /> - Phái Ngọc: màu đỏ (Thánh đạo)<br /> Trong đó, màu vàng được dùng làm màu áo cho tất cả chức sắc của đạo theo ngành<br /> Thái. Ngoài ra, màu vàng còn được thấy xuất hiện rất nhiều trong trang trí trên các công trình<br /> kiến trúc của đạo. Như đã biết, màu vàng từ lâu đã là màu được chọn để làm y phục chính của<br /> <br /> Trang 192<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP KHOA VĂN HÓA - DU LỊCH<br /> <br /> các nhà tu hành của Phật giáo Bắc tông và Nam tông. Sự xuất hiện của màu vàng trong đạo Cao<br /> Đài đã thể hiện sự ảnh hưởng sâu sắc của Phật giáo với đạo Cao Đài.<br /> Biểu tượng tam giáo – Cổ pháp<br /> Bước vào cổng của Tòa Thánh Tây Ninh hay bất kỳ một Thánh Thất nào ta cũng đều<br /> dễ dàng nhận thấy hình ảnh cổ pháp được đắp trên mái ngói của cổng vào. Cổ pháp của đạo<br /> Cao Đài gồm: Bình Bát Vu tượng trưng cho Bình Bát đi khất thực của Phật và các đệ tử, cây<br /> phất chủ của Đức Thái Thượng Lão Quân và quyển Xuân Thu của Đức Khổng Tử.<br /> Đạo Cao Đài chọn ba cổ pháp trên để nói lên sự đồng nguyên của Phật giáo, Tiên giáo,<br /> Nho giáo trong nền Đại đạo.<br /> Bậc thang<br /> Ngay từ cửa bước vào chánh điện ta thấy có 5 bậc thang, đó là một con số có ý nghĩa<br /> biểu tượng. “Đạo Cao Đài xem con đường tiến hóa của nhân loại chia làm 5 chặng hay 5 nấc<br /> thang tiến hóa cho chúng sanh đắc đạo tùy theo công đức tu hành được nhiều hay ít. 5 nấc thang<br /> tiến hóa ấy là 5 phẩm bực từ thấp lên cao là: Nhơn, Thần, Thánh, Tiên, Phật. Rõ ràng, quan<br /> niệm của đạo cũng xem Phật là nấc thang tiến hóa cao nhất của nhân loại. Từ đó có thể thấy,<br /> Phật giáo được đặt ở vị trí rất cao trong quan niệm của đạo”. [1]<br /> Ông thiện và ông Ác<br /> Hai bên cửa chánh Tòa Thánh, trên hai lầu đài (Bạch Ngọc Chung Đài và Lôi Âm Cổ<br /> Đài), người ta có đặt 2 pho tượng lớn một hiền và một dữ, đây là hộ pháp của nhà Phật được<br /> chuyển hóa qua đạo Cao Đài thành ông Thiện và ông Ác đứng canh giữ hai bên cửa vào chính<br /> điện. Tuy nhiên, lai lịch hai đức Hộ pháp của Phật giáo không hoàn toàn trùng khớp với ông<br /> Thiện và ông Ác trong đạo Cao Đài.<br /> Tuy có vài chi tiết không tương đồng nhưng hình ảnh ông Thiện và ông Ác xuất hiện<br /> trong Phật giáo đã được đưa sang cả Cao Đài với những chức năng tương đối giống nhau là<br /> khuyến khích con người làm việc thiện, từ bỏ việc ác, trừng phạt kẻ làm việc ác, bảo vệ giáo<br /> pháp nhà Phật, giữ bên ngoài chùa (Thánh thất) những kẻ ác. Có thể thấy, từ ý tưởng motif đến<br /> hình thức thể hiện, vị trí sắp đặt, nhiệm vụ của ông Thiện và ông Ác trong đạo Cao Đài có liên<br /> hệ mật thiết đến hình ảnh của hai Hộ pháp trong Phật giáo đủ để nói lên một lần nữa ảnh hưởng<br /> của Phật giáo đến đạo Cao Đài.<br /> 3. Kết luận<br /> Đạo Cao Đài ra đời ở Nam Bộ sau đạo Phật hơn 26 thế kỷ. Dù mang màu sắc tổng hợp<br /> các tôn giáo từ Đông sang Tây, từ cổ chí kim với nguyên lý truy nguyên về nguồn gốc của Tam<br /> giáo (Nho, Phật, Lão) và thống nhất 5 ngành đạo (Thánh đạo, Tiên đạo, Nhân đạo, Thần đạo,<br /> Phật đạo) nhưng trong đó vẫn thấy nổi bật lên vai trò và sức ảnh hưởng to lớn của Phật giáo ở<br /> nhiều phương diện. Dấu ấn Phật giáo được tìm thấy từ màu sắc dùng trong lễ phục, màu sắc<br /> trang trí cơ sở thờ tự, danh xưng của vị giáo chủ, sự dung hợp các vị Phật, Bồ Tát, Hộ Pháp đến<br /> những yếu tố trang trí tạo hình trong Thánh Thất.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1]. Đức Nguyên, Đạo Cao Đài & các tôn giáo lớn trên thế giới, Tủ Sách Đại Đạo<br /> (https://www.daotam.info/tusachdd.htm).<br /> [2]. Nguyễn Văn Hồng (1999), Giới thiệu tòa thánh Tây Ninh, sách đạo.<br /> [3]. http://www.daophatngaynay.com/vn/phat-phap/giao-phap/bo-tat-dao/10361-Khai-<br /> niem-ve-Bo-Tat.html.<br /> [4]. http://www.tuvienquangduc.com.au/luan/34daitrido1-5.html<br /> [5]. Dã Trung Tử (2002), Đức Phật Mẫu – Diêu Trì Kim-Mẫu, Tư-liệu tu-học Lưu-hành<br /> nội-bộ, Tủ Sách Đại Đạo (https://www.daotam.info/tusachdd.htm).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trang 193<br />